Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

(...) spółka z o.o w B. złożył wniosek do sądu rejestrowego w B. o ujawnienie w rejestrze przedsiębiorców zmiany danych wspólnika, poprzez wykreślenie jego firmy (...) spółka z ograniczona odpowiedzialnością w likwidacji i wpisanie w to miejsce (...)

Postanowieniem z dn. 17.04.2015 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powyższy wniosek i kosztami postępowania rejestrowego w łącznej kwocie 350 zł. obciążył wnioskodawcę.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że stosownie do art. 23 ust. 1 ustawy z dnia ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1203 ze zm. - dalej jako „ustawa o KRS") sąd rejestrowy obowiązany jest zbadać czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa. Sąd ten bada ponadto czy zgłoszone dane są zgodne ze stanem rzeczywistym, jeżeli ma w tym względzie uzasadnione wątpliwości (art. 23 ust. 2 ustawy o KRS).

W ocenie Sądu rejestrowego nie było możliwe w świetle powyższej regulacji uwzględnienie żądania wniosku o tym bowiem, że firma wspólnika - (...)" sp. z o.o. w likwidacji nie uległa zmianie, a podmiot ten w dalszym ciągu istnieje jako spółka prawa polskiego przesądził już prawomocnie Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w postanowieniu z dnia 15 listopada 2013 r. (sygn. akt BY XIII Ńs-Rej KRS 11656/13/705) w którym oddalony został wniosek o wykreślenie tej spółki z rejestru w związku z zakończeniem likwidacji polegającej na przeniesieniu jej siedziby z dniem 28 maja 2013 r. do Wielkiego Księstwa Luksemburga. Apelacja od powyższego postanowienia została oddalona przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 4 czerwca 2014 r. (sygn. akt VIII Ga 3/14), który uznał, że nie nastąpiło dotychczas zakończenie bytu prawnego tej spółki w Polsce, nie doszło bowiem do jej przekształcenia w spółkę prawa obcego, pomimo odrębnej rejestracji w państwie obcym.

Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że według art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432 ze zm. - dalej jako „p.p.m.") osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę. Prawu takiemu podlega nie tylko powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub też ustanie osoby prawnej, lecz również jej charakter prawny, tj. forma prawna w jakiej działa dany podmiot (art. 17 ust. 3 pkt 1 i 2 p.p.m.). Regulacja powyższa wyraża obowiązującą w polskim prawie zasadę, iż statut personalny (lex societatis) osoby prawnej - także spółki prawa handlowego - związany jest z miejscem siedziby statutowej danego podmiotu. Oznaczenie takiej siedziby jest bowiem obligatoryjnym elementem umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 157 § 1 pkt 1 k.s.h.).

Zdaniem Sądu Rejonowego, w świetle powyższej zasady należało dokonać interpretacji regulacji zawartej w art. 19 ust. 1 zd. 1 i 3 p.p.m. według której z chwilą przeniesienia siedziby do innego państwa, osoba prawna podlegać będzie prawu tego państwa, przeniesienie zaś siedziby w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie doprowadzi do utraty osobowości prawnej.

Wypowiedziana w ww. przepisie zasada „zachowania podmiotowości" w przypadku tzw. transgranicznego przeniesienia siedziby osoby prawnej na gruncie prawa Unii Europejskiej stanowi realizację traktatowej zasady swobody przedsiębiorczości, z której korzystać mogą również spółki (Art. 49 i 54 akapit 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej; Dz.U. UE C 115 z 9 maja 2008 r., s. 47 - dalej jako „TFUE"). Sąd Rejonowy przypomniał, że akty prawa unijnego łączone są do prawa wewnętrznego (art. 91 Konstytucji), a interpretacja i stosowanie prawa polskiego powinno następować z uwzględnieniem jego harmonizacji z prawem wspólnotowym. W takim wypadku w pierwszej kolejności sąd powinien dokonać prowspólnotowej wykładni przepisów prawa wewnętrznego. W braku zaś możliwości usunięcia sprzeczności między normą polską a wspólnotową w ten sposób, zachodzi potrzeba rozważenia odmowy zastosowania prawa krajowego.

W dalszej części uzasadnienia Sąd Rejonowy rozważył jaka jest relacja art. 270 pkt 2 k.s.h. w zw. z art. 274 § 1 k.s.h. i art. 272 k.s.h. (według których z dniem powzięcia przez wspólników uchwały o przeniesieniu siedziby spółki za granicę następuje otwarcie jej likwidacji, skutkującej w konsekwencji ustaniem jej bytu prawnego po prawidłowo przeprowadzonej likwidacji) do traktatowej zasady swobody przedsiębiorczości, której wyrazem jest obecnie regulacja zawarta art. 19 ust. 1 zd. 1 i 3 p.p.m. (przewidująca zachowanie podmiotowości prawnej przez podmiot przenoszący siedzibę w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego). Innymi słowy dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy niezbędne było zdaniem Sądu Rejonowego przesądzenie, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby spółka prawa polskiego w sposób zgodny z tym prawem (w tym również z odpowiednimi regulacjami unijnymi) mogła przenieść swoją siedzibę do innego kraju Unii Europejskiej.

Analizując orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, Sąd Rejonowy uznał, że chociaż prawo polskie - w art. 19 ust. 1 zd. 1 i 3 p.p.m. - przewidziało zachowanie podmiotowości prawnej przez podmiot przenoszący siedzibę w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego, to jednak w prawie tym brak wewnętrznych uregulowań dotyczących przekształcenia spółki prawa polskiego w spółkę podlegającą prawu innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Takich regulacji nie zawiera również prawo unijne. Nie do zaakceptowania jest natomiast rozumienie powyższej regulacji zaproponowane przez wnioskodawcę, zgodnie z którym do „przeniesienia siedziby" w rozumieniu art. 19 ust. 1 za. 1 i 3 p.p.m. wystarczająca będzie uchwała wspólników spółki prawa polskiego (która w świetle art. 270 pkt 2 k.s.h. w zw. z art. 274 § 1 k.s.h., a także art. 272 k.s.h skutkuje otwarciem likwidacji spółki i prowadzi do ustania jej bytu prawnego), a następnie zarejestrowanie spółki w innym państwie. Nawet bowiem w przypadku gdyby w obcym państwie dokonano rejestracji podmiotu z zaznaczeniem, iż jest on tożsamy (bądź też, że jest następcą prawnym) wnioskodawcy, nie mogłoby to odnieść skutku na obszarze prawa polskiego .

Sąd Rejonowy wskazał też, że ETS w uzasadnieniu wyroku wydanego w sprawie Vale (teza 44) stwierdził, iż „przeprowadzenie przekształcenia transgranicznego wymaga kolejnego zastosowania przy dokonywaniu tej operacji prawnej norm należących do dwóch porządków prawnych".

Sąd Rejonowy odwołał się też do poglądów wyrażanych w nauce prawa, zgodnie z którymi wskazuje się, że z punktu widzenia pewności i bezpieczeństwa obrotu wskazana jest właściwość równoległa - stosowanych kolejno - porządków prawnych prawa państwa macierzystego dla spółki (dla dokonania przekształcenia) i prawa państwa imigracji (dla dokonania rejestracji przekształconego podmiotu - z uwzględnieniem dokumentów wydanych przez państwo macierzyste, potwierdzające prawidłowość przekształcenia). Chodzi tu o zabezpieczenie interesów zarówno wspólników mniejszościowych, jak i wierzycieli.

W świetle powyższego nie ulega wątpliwości, że zachowanie osobowości prawnej przy przeniesieniu siedziby za granicę (art. 19 ust. 1 p.p.m.) wymaga dopełnienia wymogów każdego z zainteresowanych państw. Gdy zatem w porządku krajowym brak odpowiednich regulacji pozwalających dokonać „przekształcenia" spółki prawa krajowego w podmiot obcy nie do uniknięcia wydaje się zastosowanie - na zasadzie analogii — przepisów dotyczących przekształceń wewnętrznych - właściwych dla spółek prawa polskiego, skoro nasze prawo regulacje takie zawiera. Jak to bowiem podkreślił ETS w uzasadnieniu wyroku wydanego w sprawie Vale (pkt 49 uzasadnienia) prawo do przekształcenia spółki wynika zatem z pierwotnego prawa unijnego, lecz do jego realizacji wymagane jest zastosowanie wewnętrznego porządku prawnego.

W ocenie Sądu Rejonowego, pomimo zatem braku unijnych przepisów dotyczących transgranicznego przekształcenia spółki, może i powinno ono zostać przeprowadzone na podstawie odpowiednich regulacji prawa krajowego dotyczących przekształceń spółek krajowych - z powołaniem się na swobodę przedsiębiorczości przewidzianą w pierwotnym prawie unijnym.

Zatem, skoro nie doszło do przekształcenia wspólnika wnioskodawcy w spółkę prawa obcego - przy odpowiednim zastosowaniu przepisów zawartych w art. od 551 do 580 k.s.h. (w tym również art. 551 § 4 k.s.h., który wyłącza wprawdzie możliwość przekształcenia spółki w likwidacji, ale jedynie wówczas gdy rozpoczęto już podział majątku), a spółka (...) sp. z o.o. sama dokonała wyboru sposobu prawnego zakończenia swojej działalności w Polsce poprzez podjęcie przez wspólników uchwały o przeniesieniu siedziby za granicę (art. 270 pkt 2 k.s.h.) - co skutkowało otwarciem likwidacji tej spółki w Polsce i kontynuowaniem działalności w kraju przyjmującym jedynie na zasadzie ciągłości ekonomicznej (ale już nie prawnej) - to w konsekwencji za konieczne należy uznać spełnienie wszystkich wymogów dla wykreślenia rozwiązanej spółki z rejestru. Sąd Rejonowy wskazał, iż znana jest mu z urzędu okoliczność, że wspólnik wnioskodawcy wymogów takich nie dopełnił, zaś nowo zarejestrowana spółka (...) nie może być uznana ze jego następcę prawnego. Oceny takiej, zdaniem Sądu Rejonowego, nie zmienia w żadnym razie treść przedłożonego protokołu z dnia 28 maja 2013 r. Sama bowiem wola wspólników - nawet upubliczniona w luksemburskim publikatorze urzędowym - nie może bowiem przesądzać o statucie prawnym tej spółki.

Sąd Rejonowy podniósł także, że zgodnie z art. 25 ust. 2 p.p.m. do czynności prawnych, których przedmiotem jest powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej . stosuje się zasady, iż wystarczające jest zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana (legis loci actus). Oznacza to, że sporządzenie aktów mających na celu zmianę umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialności prawa polskiego obejmującą przekształcenie jej w spółkę prawa obcego, dokonanie zmiany jej siedziby, a także firmy (nazwy) nie jest możliwe przy udziale zagranicznego notariusza (art. 255 § 1 i 3 k.s.h.). Obowiązująca obecnie regulacja - po zmianach dokonanych w dniu 16 maja 2011 r. - wyklucza zatem możliwość odejścia od formy polskiego aktu notarialnego z powołaniem na wypełnienie warunków formalnych przewidzianych przez prawo obce. W niniejszej sprawie zatem żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia nie może mieć treść dokumentu oznaczonego jako protokół Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników spółki (...) sp. z o.o. w likwidacji z dnia 28 maja 2013 r., bowiem nie został on sporządzony we właściwej formie obowiązującej w prawie polskim.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności zdaniem Sądu Rejonowego wniosek podlegał oddaleniu na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy o KRS. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 694 ⁽⁸⁾ § 1 k.p.c. oraz art. 55 i 58 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz.U. z 2014, poz. 1025 ze zm.) obciążając nimi wnioskodawcę.

Wnioskodawca złożył apelację od orzeczenia Sądu Rejonowego zarzucając zaskarżonemu postanowieniu :

1/ naruszenie norm prawa materialnego zawartych w przepisie art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 4.02.2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe w zw. z przepisem art. 255 § 1 i 3 Kodeksu spółek handlowych poprzez ich błędną wykładnię, polegającą po pierwsze na uznaniu, iż zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością polegająca na zmianie miejsca siedziby spółki, jest jedną z czynności wymienionych w przepisie art. 25 ust. 2 p.p.m., po drugie polegającą na uznaniu, iż akt notarialny sporządzony przez zagranicznego notariusza nie jest aktem notarialnym w świetle przepisów prawa polskiego

2/ naruszenie norm prawa procesowego zawartych w przepisie art. 23 ust. 1 ustawy z dn. 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz przepisów art. 227 w zw. z art. 217 § 3 i art. 13 § 2 k.p.c, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na nieuwzględnieniu przy rozpatrywaniu wniosku o wpis zmian w KRS, załączonego do wniosku dokumentu w postaci wyciągu z publikatora Wielkiego Księstwa Luksemburskiego zawierającego treść aktu notarialnego - protokołu (...) Sp. z o.o. z dnia 28.05.2013 r., w tym oświadczeń woli złożonych przez uczestniczące w czynności osoby, także pod kątem faktycznej zmiany osoby wspólnika (...) Sp. z o.o. w związku z wniesieniem całego majątku tej spółki do spółki prawa luksemburskiego pod firmą (...)

3/ naruszenie norm prawa materialnego zawartych w przepisie art. 270 pkt. 2 kodeksu spółek handlowych oraz przepisie art. 19 ust. 1 zdanie 3 ustawy z dnia 4.02.2011 r. -Prawo prywatne międzynarodowe poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, iż przepisy te nie regulują procedury zmiany siedziby spółki w sposób wyczerpujący oraz iż przeniesienie siedziby spółki prawa polskiego za granicę powinno nastąpić w połączeniu z przepisami prawa dotyczącymi przekształcania spółek zawartymi w kodeksie spółek handlowych;

4/ naruszenie norm prawa materialnego zawartych w przepisie art. 551 §1 w zw. z art. 1 §2 kodeksu spółek handlowych, poprzez ich błędne zastosowanie, wyrażające się w przyjęciu, iż procedura przekształcenia uregulowana w przepisach kodeksu spółek handlowych znajduje zastosowanie do sytuacji przeniesienia przez spółkę polską jej siedziby za granicę.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego w realiach niniejszej sprawy, wbrew stanowisku wnioskodawcy, nie było możliwości dokonania wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego zmiany firmy wspólnika wnioskodawcy z pominięciem przepisów prawa polskiego.

Jak bowiem ustalił Sąd rejestrowy, wspólnik wnioskodawcy, którego dotyczy wniosek, tj. spółka (...) Spółka z o.o w likwidacji, nadal figuruje w Krajowym Rejestrze Sądowym pod tą firmą. W związku z czym, w ocenie sądu, nadal podlega ona przepisom prawa polskiego, a takie stanowisko wyraził już zarówno Sąd Rejonowy, jak i Sąd Okręgowy w sprawie BY XIII Ns-Rej KRS 11656/13/705. Ponadto, w wyroku z dn. 16.12.2008 r. (w sprawie C-210/06) Trybunał Sprawiedliwości uznał, że przepisy prawa wspólnotowego (art. 43 TWE i 48 TWE – obecnie art. 49 i 54 TFUE) należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniom państwa członkowskiego uniemożliwiającym spółce utworzonej na mocy prawa krajowego, by przeniosła swoją siedzibę do innego państwa członkowskiego, zachowując przy tym status spółki podlegającej prawu krajowemu państwa członkowskiego, zgodnie z którego prawem została ona utworzona ( A.Kidyba Komentarz do art. 270 k.s.h, System Informacji prawnej Lex, stan prawny na 29.05.2014r.)

Również w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy podziela argumentację Sądu Rejonowego, iż w przypadku przeniesienia siedziby spółki polskiej za granicę, w związku z treścią art. 270 pkt 2 k.s.h – z uwagi na bezpieczeństwo i pewność obrotu wskazana jest właściwość równoległa – stosowanych kolejno - porządków prawnych prawa państwa macierzystego dla spółki i prawa państwa imigracji. Statut personalny osoby prawnej związany jest zaś z miejscem siedziby statutowej danego podmiotu. Jak wynika z okoliczności sprawy, w Krajowym Rejestrze Sądowym, figuruje wpis, iż miejscem siedziby spółki (...) Spółka z o.o w likwidacji jest Ł.. Również z przedłożonego przez wnioskodawcę wyciągu z protokołu zgromadzenia tej spółki z dn. 28.05.2013 r. wynika, iż spółka ta posiada swoją siedzibę główną w Ł.. Także w protokole uzgodnień z dn. 6.07.2015 r. , który pełn. wnioskodawcy przedłożył na rozprawie apelacyjnej wpisano, iż K. K. działała przy tej czynności jako likwidator (...) spółki z o.o w likwidacji z siedzibą w Ł.. Należy zatem stwierdzić, że sam wnioskodawca jest niekonsekwentny w swoim postępowaniu, gdyż z jednej strony podnosi, iż spółka (...) spółka z o.o w likwidacji, w związku z przeniesieniem jej siedziby do Luksemburga przestała podlegać przepisom prawa polskiego (zarzut nr 3 wyrażony w skardze na orzeczenie referendarza sądowego), a z drugiej strony zarówno w protokole z dn. 28.03.2013 r. , jak i w protokole uzgodnień z dn. 6.07.2015 r. stwierdza, iż siedziba tej spółki mieści się w Ł.. Dodatkowo, we wstępnej części protokołu z 28.05.2013 r. stwierdzono, iż w tym dniu odbyło się zgromadzenie wspólników spółki (...) spółka z o.o, posiadającej siedzibę główną w Ł. i odbywa się zgodnie z prawem spółki zarejestrowanej w Polskim Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (k-24).

Słusznie zatem zauważył sąd rejestrowy, że skoro wspólnik wnioskodawcy dokonał wyboru prawnego zakończenia swojej działalności w Polsce poprzez przeniesienie jej siedziby za granicę – skutkowało to otwarciem likwidacji tej spółki w Polsce i kontynuowaniem działalności w kraju przyjmującym jedynie na zasadzie ciągłości ekonomicznej, czego nie zmienia fakt wpisania do luksemburskiego rejestru spółki (...) W protokole z dn. 28.05.2013 r. podkreślono, że siedziba główna spółki nadal mieści się w Ł.. Należy też zauważyć, że jak wynika z treści uchwały pierwszej zgromadzenia wspólników spółki (...) spółka z o.o, z dn. 28.05.2015 r. – pomimo podjęcia decyzji o przeniesieniu siedziby za granicę w dn. 30.09.2011 r., dopiero od dnia 28.05.2013 r. postanowiono tę decyzję wykonać. Okoliczność ta zdaniem sądu dodatkowo przemawia za tym, iż samo przeniesienie siedziby za granicę nie powoduje, iż dla spółki, od tego momentu nie będzie miało zastosowania prawo polskie. Jakie bowiem prawo miałoby regulować funkcjonowanie spółki od momentu podjęcia decyzji o przeniesieniu siedziby za granicę do czasu wpisania jej do rejestru luksemburskiego ?.

W konsekwencji, skoro dla spółki nadal figurującej w Krajowym Rejestrze Sądowym, posiadającej główną siedzibę w Ł., której nadzwyczajne zgromadzenie udziałowców z dn. 28.05.2013 r. odbywało się zgodnie z prawem właściwym dla Polskiego Krajowego Rejestru Sądowego – dla skutecznej zmiany siedziby spółki (...) spółka z o.o w likwidacji z siedzibą w Ł. która zgodnie zgodnie z art. 157 § 1 k.s.h jest obligatoryjnym elementem umowy spółki – niezbędne jest dokonanie zmiany umowy spółki. Tymczasem, na zgromadzeniu w dn. 28.05.2013 r. – zgromadzenie wspólników podjęło uchwałę jedynie o zmianie nazwy, nie podejmując jednocześnie uchwały o zmianie umowy spółki. Ponadto, zgodnie z art. 255 § 1 k.s.h zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników i wpisu do rejestru, który ma charakter konstytutywny. W związku z tym, wnioskodawca w celu wykazania dokonania skutecznej zmiany firmy wspólnika tj. spółki (...) spółka z o.o w likwidacji z siedzibą w Ł., powinien w pierwszej kolejności przedstawić odpis z KRS tej spółki w którym figurowała by nazwa spółki, której wpisania domaga się wnioskodawca w niniejszym postępowaniu. Wymogu tego nie spełnia zaś przedłożony wyciąg z odpisu z luksemburskiego rejestru handlowego, gdyż jak już wcześniej wskazano, zmiana taka powinna się odbyć zgodnie z prawem polskim. Dodatkowo, skoro w protokole z dn. 28.05.2013 r. zaznaczono, iż zgromadzenie wspólników spółki (...) spółka z o.o z siedzibą w Ł. odbywa się zgodnie z prawem spółki zarejestrowanej w Polskim Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego – to w myśl art. 234 k.s.h zgromadzenie wspólników może się odbyć jedynie w siedzibie spółki, jeżeli umowa spółki lub zgoda wspólników wyrażoną na piśmie nie wskazuje innego miejsca – nie mniej jednak, wyłącznie na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, skoro siedzibą spółki (...) spółka z o.o w likwidacji, wpisaną w KRS jest nadal Ł..

Zatem z przyczyn wyżej wskazanych, zmiana nazwy spółki (...) spółka z o.o z siedzibą w Ł., dokonana uchwałą trzecią zgromadzenia wspólników z dn. 28.05.2013 r. nie może odnieść skutku w postaci uwzględnienia wniosku wnioskodawcy.

W konsekwencji, ocena czy protokół zgromadzenia wspólników powinien być sporządzony w formie polskiego aktu notarialnego czy też nie – nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Na marginesie jedynie można zaznaczyć, że zgodnie z art. 255 § 3 k.s.h w obecnym brzmieniu, uchwały o zmianie umowy spółki powinny być umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza, podczas gdy w pierwotnej wersji przepis tren wymagał formy aktu notarialnego.

Odnosząc się zaś do podnoszonej przez skarżącego kwestii transferu majątku spółki (...) spółka z o.o do spółki prawa luksemburskiego, w świetle powyższych okoliczności – w ocenie sądu nie ma to znaczenia dla skuteczności zmiany firmy tej spółki.

Mając zatem na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację wnioskodawcy.