Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa Z. U.

przeciwko A. U.

o opróżnienie nieruchomości

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 3 kwietnia 2013 roku, sygn. akt I C 465/11

1.  oddala obie apelacje i znosi wzajemnie koszty procesu między stronami za instancję odwoławczą;

2. zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Radomsku na rzecz adwokata P. B. kwotę 73,80 ( siedemdziesiąt trzy złote osiemdziesiąt groszy) tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 408/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2013 roku Sąd Rejonowy w Radomsku po rozpoznaniu sprawy z powództwa Z. U. przeciwko A. U. o opróżnienie nieruchomości

1. nakazał pozwanej opróżnienie nieruchomości położonej w miejscowości (...), gmina D., wraz ze wszystkimi rzeczami stanowiącymi jej własność;

2. przyznał pozwanej prawo do lokalu socjalnego;

3. nakazał wstrzymać opróżnienie nieruchomości położonej w miejscowości (...), gmina D., do czasu złożenia przez gminę D. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego;

4. nie obciążył pozwanej kosztami postępowania;

5. przyznał adwokatowi P. B. kwotę 147,60 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu i nakazuje wypłacenie powyższej kwoty ze środków Skarbu Państwa.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Właścicielem nieruchomości położonej w D., gmina D., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) o łącznej powierzchni 4,5538ha jest powód Z. U.. Nieruchomość stanowi użytki rolne zabudowane domem mieszkalnym czteroizbowym. W budynku tym obecnie zamieszkują: powód Z. U., dwoje małoletnich dzieci stron raz rodzice powoda. Nieruchomość posiada urządzoną księgę wieczystą o numerze (...). W 1992 roku powód otrzymał przedmiotową nieruchomość od swoich rodziców.

Wyrokiem z dnia 16 września 2010 roku w sprawie I C 1261/09 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim rozwiązał przez rozwód związek małżeński Z. U. i A. U. zawarty w dniu 22 czerwca 2002 roku.

Wyrokiem tym Sąd Okręgowy ustalił także sposób korzystania z budynku mieszkalnego stron położonego w miejscowości (...), gmina D., w ten sposób, że pozwana A. U. będzie miała prawo do wyłącznego korzystania z jednego pokoju usytuowanego na pierwszym piętrze przy kuchni, natomiast z kuchni, łazienki i przedpokoju strony będą korzystać wspólnie bez żadnych zakłóceń. Sąd Okręgowy pozostawił w mocy postanowienie Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 7 lipca 2008 roku wydane w sprawie I. N. 78/08 ograniczające władzę rodzicielską pozwanej z pozostawieniem jej prawa do współdecydowania o istotnych sprawach dzieci takich jak wybór szkoły, wypoczynku, leczenia. Ustalono także, iż miejscem pobytu małoletnich będzie każdorazowe miejsce zamieszkiwania powoda Z. U..

Orzeczeniem z dnia 1 lutego 2012 roku pozwana została zaliczona do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

Pozwana jest bezrobotna, nie uzyskuje żadnych dochodów. Wójt Gminy D.decyzją z dnia 6 marca 2012 roku przyznał pozwanej zasiłek stały od dnia 1 lutego 2012 roku do 28 lutego 2014 roku w kwocie 444 złote miesięcznie. Od dnia 15 stycznia 2010 roku pozwana ma uprawnienie do nieodpłatnego korzystania, od poniedziałku do piątku, z usług (...)w(...)polegających na świadczeniu usług socjalno-opiekuńczych, poradnictwa specjalistycznego, rehabilitacji, treningów, terapii zajęciowej.

Strony pozostają w konflikcie. 1'ozwana'ma w domu powoda swoje rzeczy stanowiące jej majątek odrębny jak również majątek wspólny zgromadzony w trakcie trwania małżeństwa, rzeczy osobiste. Pozwana nie ma innego miejsca zamieszkania, jako adres korespondencyjny wskazała adres zamieszkania matki.

Przed Sądem Rejonowym w Radomsku toczy się sprawa z wniosku A. U. z udziałem Z. U. o podział majątku wspólnego.

Około dwa tygodnie po rozwodzie pozwana opuściła nieruchomość byłego męża. Kilkakrotnie pozwana starała się wejść do domu powoda, obawiając się jednak jego zachowania zwykle prosiła o interwencje Policję.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jest kompletny dla potrzeb rozstrzygnięcia. Sąd oddalił wniosek pełnomocnika pozwanej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków w osobie Z. N., T. N. na okoliczność „wykazania, że zachowanie pozwanej nie polega na rażącym i uporczywym łamaniu porządku domowego" (k 68). Niekwestionowanym bowiem przez obie strony postępowania była okoliczność, że pozwana nie przebywa w spornym lokalu z powodu konfliktu między stronami, chce jednak tam zamieszkać, pozostawiła w tym domu swój majątek osobisty i wspólny zgromadzony w trakcie trwania małżeństwa. Wobec powyższego dowód na okoliczności wykraczania w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, czyniący uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku jako nie odnoszący się do istoty niniejszej sprawy nie został przeprowadzony.

Sąd zważył, iż podstawę prawną roszczenia powoda stanowi art. 222 § 1 k.c, zgodnie z którym właścicielowi rzeczy służy przeciwko osobom władającym jego rzeczą faktycznie żądanie wydania rzeczy. Okolicznością, która może roszczenie windykacyjne zniweczyć jest jedynie skuteczne względem właściciela uprawnienie innej osoby do władania rzeczą. W ocenie Sądu nie stanowi takiego uprawnienia okoliczność ustalenia na mocy orzeczenia rozwodowego Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim sposobu korzystania z zajmowanego w trakcie małżeństwa domu.

Uprawnienie powoda do żądania ochrony prawa własności w wypadku naruszenia jest emanacją tego prawa i wynika z treści art. 140 k.c. jako przepisu je definiującego.

Jedyną relacją wiążącą strony jest fakt pozostawania przez nie w przeszłości w związku małżeńskim, a obecnie z mocy wyroku sądowego rozwiązującego to małżeństwo, prawo do wspólnego użytkowania budynku mieszkalnego.

Pozwana nie pozostaje z powodem w żadnym zobowiązaniowym stosunku prawnym (kontraktowym). Jej uprawnienie do władania przedmiotowym lokalem mieszkalnym wynika wyłącznie z wyroku rozwodowego.

Należy zatem rozważyć, czy pozwana posiada przymiot „lokatora" w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733 ze zm.). Zdaniem Sądu fakt, że pozwana legitymuje się prawem do zajmowania spornego lokalu na mocy wyroku sądowego, prowadzi do uznania, że posiada ona tytuł prawny do niego w rozumieniu cytowanej ustawy i powinna być uznana za lokatora (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2001 r., III CZP 66/01, OSN 2002, nr 9, poz. 109).

Orzeczenie Sądu Okręgowego przedmiocie korzystania przez rozwiedzionych małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania reguluje prowizorycznie wzajemne stosunki wyłącznie między rozwiedzionymi małżonkami, a nie między nimi a osobami trzecimi. Takie rozstrzygnięcie nie stanowi przeszkody do wykonywania przez osobę, której wyłącznie przysługuje prawo podmiotowe do wspólnie zajmowanego przez rozwiedzionych małżonków mieszkania, przysługujących jej z tego tytułu uprawnień, nie wyłączając roszczenia względem jednego z małżonków o opróżnienie i wydanie mieszkania.

Ponadto należy podzielić stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 21 grudnia 1973 roku (sygn. akt II CR 837/73,niepubl, za: LEX nr 7368), które znajduje odzwierciedlenie zarówno do sytuacji, gdy znajdują zastosowanie przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów jak też odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego. Sąd Najwyższy w powoływanym orzeczeniu zaprezentował pogląd, iż jeżeli dom, w którym po rozwodzie mieszkają nadal byli małżonkowie, nie był objęty wspólnością ustawową, a tylko jeden z byłych małżonków jest właścicielem tego domu to z mocy art. 206 w zw. z art. 222 k.c. przysługuje temu małżonkowi prawo domagania się opróżnienia przez drugiego małżonka zajmowanego przez niego lokalu. Roszczenie to wymaga także rozważenia w płaszczyźnie art. 5 k.c. W takim wypadku - skoro byłych małżonków nie łączył nigdy stosunek najmu lokalu - przepisy art. 673 § 2 i art. 687 k.c. nie mają zastosowania.

Wyłączne korzystanie przez pozwaną z jednego z pokoi, pozbawia właściciela lokalu faktycznego władztwa nad rzeczą w tym zakresie, natomiast korzystanie przez nią z innych pomieszczeń, takich jak kuchnia, łazienka czy hol utrudnia właścicielowi rzeczy swobodne wykonywania prawa własności co do tych pomieszczeń, szczególnie z uwagi na uciążliwe zachowanie pozwanej w stosunku do pozostałych domowników. Podstawę prawną wyroku w jego punkcie 2 stanowi art. 14 powołanej wyżej ustawy o ochronie praw lokatorów. Art. 14 ust. 3 tej ustawy przewiduje obowiązek orzeczenia o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego przez osoby, wobec których orzeczono nakaz opróżnienia lokalu mieszkalnego. Sąd z urzędu bada, czy zachodzą przesłanki przyznania osobie eksmitowanej lokalu socjalnego, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nią z lokalu oraz jej szczególną sytuację materialną i rodzinną. Jednocześnie przepis ten nakłada na Sąd obowiązek orzekania o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego w sposób pozytywny bądź negatywny.

W ocenie Sądu pozwana spełnia warunki do uzyskania lokalu socjalnego. Pozwana A. U. jest zaliczona na podstawie decyzji z dnia 1 lutego 2012 roku do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Nadto jest osobą bezrobotną. Korzysta z pomocy społecznej, albowiem jej jedynym źródłem utrzymania jest zasiłek stały w kwocie 444 złote przyznany do dnia 28 lutego 2014 roku przez Wójta Gminy D.. Pozwana znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, nie posiada innego lokalu, w którym mogłaby aktualnie zamieszkać.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. mając na uwadze trudną sytuację materialną pozwanej. O kosztach nieziszczonej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu orzeczono na podstawie §2! ust. 3 w związku z § 10 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. Nr 154 poz. 1013 ze zmianami). W przedmiocie wydatków na korespondencję Sąd orzekł w oparciu o art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zmianami).

Powyższy wyrok zaskarżyły obie strony.

Apelacja pozwanej skarży wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie:

a/ prawa materialnego, a mianowicie przepisu art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) zwanej dalej k.c, poprzez jego niezastosowanie, pomimo, że w przedmiotowej sprawie zachodzą przesłanki do udzielenia pozwanej ochrony prawnej na podstawie tego przepisu,

b/ przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie przepisu art. 320 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, pomimo, że w przedmiotowej sprawie zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki, o których mowa w tym przepisie,

Apelująca wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1. poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o odroczenie nakazu opróżnienia nieruchomości położonej w miejscowości M.nr (...)gmina D.przez pozwaną na okres co najmniej lat 3.

Apelacja powoda skarży wyrok w punktach 2-im i 3-im, zarzucając mu:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego a w szczególności

- art. 14 ust 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego poprzez jego nieprawidłową wykładnię prowadzącą do przyznania pozwanej uprawnienia do- lokalu socjalnego z pominięciem wynikającej z w/w przepisu dyrektywy "składającej na Sąd obowiązek badania dotychczasowego sposobu korzystania przez pozwanego z lokalu, który w niniejszej sprawie z lokalu nigdy nie korzystał:

- art. 14 ust 4 w/w ustawy zdanie ostatnie wyłączający możliwość przyznania lokalu socjalnego osobie, wobec Której orzeczono nakaz opuszczenia lokalu w sytuacji kiedy osoba taka może zamieszkiwać w innym lokalu niż dotychczas zamieszkiwanym,

- art. 14 ust 5 w zw. z art. 13 w/w ustawy poprzez jego niezastosowanie i wydanie orzeczenia przyznającego uprawnienie do otrzymaniu lokalu socjalnego, byłemu współmałżonkowi, który swoim rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie.

- art. 5 Kodeksu cywilnego poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji orzeczenie o prawie do lokalu socjalnego i wstrzymanie opróżnienia lokalu pomimo tego. że pozwana swoim zachowaniem w sposób rażący narusza zasady współżycia społecznego, stwarzając swoim nagannym zachowaniem zagrożenie, zarówno dla powoda jak również dla jego małoletnich dzieci i pozostałych członków rodziny.

2) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na niesłusznym przyjęciu, że A. U. jest osoba bezrobotną podczas gdy fakt taki nie wynika w żaden sposób z przeprowadzonych dowodów.

Apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego orzeczenia w pkt 2 i orzeczenie o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego dla pozwanej A. U. ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Radomsku.

Na rozprawie odwoławczej pełnomocnicy stron popierali swoje apelacje, wnosząc o oddalenie apelacji przeciwnej oraz o zasądzenie kosztów procesu za II instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje są nieuzasadnione, albowiem podniesione w nich zarzuty nie są trafne.

Lektura materiału aktowego prowadzi do wniosku, iż Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które - w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy - zasługują na akceptację Sądu II instancji.

Z tychże ustaleń Sąd Rejonowy wyprowadził trafne wnioski składające się na ocenę prawną żądania pozwu i doszedł do słusznego przekonania, że żądanie opróżnienia nieruchomości przez pozwaną jest zasadne z jednoczesnym ustaleniem jej uprawnień do lokalu socjalnego i wstrzymaniem w związku z tym eksmisji do czasu przedstawienia jej przez Gminę oferty zawarcie umowy najmu takiego lokalu, które to stanowisko - wbrew zarzutom obu apelacji - odpowiada powołanym prawidłowo i właściwie zinterpretowanym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przepisom prawa materialnego.

Za chybione uznać zatem należy podniesione w apelacji pozwanej zarzuty obrazy prawa materialnego, tj. przepisu art. 5 kc, a także przepisu art. 320 kpc.

Faktem jest, że Sąd nie rozważył żądania pozwu pod kątem przepisu art. 5 kc, ale zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, uzupełniony w postępowaniu odwoławczym przez dopuszczenie sporządzonej już po wydaniu zaskarżonego wyroku opinii RODK w toczącej się równolegle sprawie rodzinnej, daje wystarczające podstawy do uznania, że orzeczenie eksmitujące pozwaną z nieruchomości powoda nie stoi w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, tymbardziej, że opinia RODK wskazuje na zasadność czasowej izolacji pozwanej od dzieci, co do których ma ograniczoną władzę rodzicielską i których miejsce pobytu zostało ustalone przy ojcu ( tj. powodzie), do czasu aż matka przejdzie kurację psychiatryczną.

Chybionym jest także zarzut obrazy art. 320 kpc poprzez nieodroczenie wykonania orzeczenia eksmisyjnego na okres 3 lat nie tylko z uwagi na treść i wnioski wynikające z powyżej powołanej opinii RODK ale także i z tego powodu, iż Sąd ustalając uprawnienie pozwanej do lokalu socjalnego i wstrzymując w związku z tym wykonanie eksmisji w sposób odpowiedni i wystarczający zabezpieczył jej interesy.

Niezasadne są także podniesione zarzuty w apelacji powoda, która zmierza wyłącznie do podważenia ustalonego uprawnienia pozwanej do lokalu socjalnego.

Za chybiony w szczególności - w świetle trafnych - wbrew tej apelacji - ustaleń Sądu I instancji, uznać należy zarzut obrazy prawa materialnego tj. przepisów art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego.

Przede wszystkim apelujący nie wykazał, że pozwana ma możliwość zamieszkania w innym lokalu, a jej dotychczasowe zachowanie wynika z jej stanu zdrowia psychicznego.

Opinia RODK na którą powołuje się apelujący, przedstawiając ją jako nowy dowód w sprawie, uzasadnia - co już wcześniej podniesiono - żądanie eksmisji, ale nie uzasadnia pozbawienia pozwanej prawa do lokalu socjalnego.

Wręcz przeciwnie - dotychczasowy sposób korzystania przez pozwaną z lokalu, który niewątpliwie wynika z jej stanu wymagającego leczenia w odpowiedniej placówce służby zdrowia, na co wskazują m.in. biegli sporządzający opinię (...), właśnie ten stan zdrowia A. U., jej niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym, ciężka sytuacja materialna i konieczność pomocy z opieki społecznej, to okoliczności które Sąd Rejonowy miał na względzie ferując wyrok, a które to niewątpliwie przemawiają za przyznaniem pozwanej uprawnienia do lokalu socjalnego.

Zaskarżony wyrok odpowiada wiec prawidłowo ustalonemu stanowi faktycznemu oraz powołanym w jego uzasadnieniu przepisom prawa materialnego.

Dlatego też, obie apelacje podlegały oddaleniu jako nieuzasanione na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach procesu między stornami za instancję odwoławczą orzeczono na zasadzie art. 100 kpc.

Na oryginale właściwe podpisy