Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Edyta Mroczek (spr.)

Sędzia SA Zbigniew Stefan Cendrowski

Sędzia SO (del.) Joanna Zaporowska

Protokolant st. sekr. sąd. Joanna Baranowska

po rozpoznaniu w dniu 11 lipca 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. G.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezydenta(...) W.

o odszkodowanie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 24 października 2012 r.

sygn. akt I C 43/09

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta (...). W. na rzecz J. G. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 76/13

UZASADNIENIE

Powódka H. G. w pozwie z dnia 2 października 2007 r. wniosła o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta (...) W. kwoty 2.357.250 zł. tytułem odszkodowania za sprzedane lokale mieszkalne o numerach: 3A, 5, 5B, 6, 10 w budynku przy ul. (...) w W., w wyniku wydania przez Urząd Dzielnicowy W. M. w latach 1980 - 1990 decyzji o sprzedaży tych lokali, które następnie zostały uznane przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. w decyzjach z 2005 r., za wydane z naruszeniem prawa. Na rozprawie w dniu 10 stycznia 2008 r. powódka podała, że podstawą faktyczną roszczenia jest również wydanie przez organ administracyjny orzeczenia z dnia 8 lipca 1950 r. o odmowie przyznania prawa własności czasowej do nieruchomości (...) przy ul. (...), której nieważność stwierdziło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją z dnia 7 czerwca 1999 r.

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta(...) W., wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. Pozwany w pierwszej kolejności podniósł zarzut przedawnienia roszczenia.

Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2008 r. Sąd Okręgowy w Warszawie: powództwo oddalił oraz zasądził od powódki H. G. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - Prezydenta(...). W. kwotę 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy wskazał, iż zastosowanie w tej sprawie ma przepis art. 160 k.p.a. W ocenie Sądu I instancji nie został wykazany przez powódkę adekwatny związek przyczynowy między wydaniem decyzji administracyjnych o sprzedaży lokali a szkodą polegającą na utracie przez powódkę prawa własności do tych lokali, co uniemożliwia przyjęcie odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa za powstanie wskazanej przez powódkę szkody.

Odnosząc się do wskazanej przez powódkę alternatywnie podstawy faktycznej roszczenia, tj. wydania wadliwego orzeczenia administracyjnego z dnia 8 lipca 1950 r., Sąd Okręgowy uznał za zasadny podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia, w oparciu o przepis art. 160 § 6 k.p.a.

W toku postępowania apelacyjnego, na skutek śmierci powódki, do procesu wstąpił jej następca prawny - J. G..

Wyrokiem z dnia 5 września 2008 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie o sygn. akt I ACa 946/08 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny stwierdził, że Sąd Okręgowy ograniczając postępowanie dowodowe i wywody prawne do zagadnień związanych z brakiem związku przyczynowego pomiędzy wydaniem decyzji o sprzedaży lokali i szkodą powoda nie rozpoznał istoty sprawy. Przedmiotem ustaleń i rozważań Sądu Okręgowego nie była bowiem szkoda powoda, a także jej wysokość, dlatego konieczne było uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy powinien przeprowadzić postępowanie dowodowe na okoliczność wysokości szkody jaką poniósł powód w wyniku sprzedaży lokali nr (...). Przy czym szkodę powoda należy odnieść do poszczególnych lokali, jak również praw z nimi związanych, przy uwzględnieniu obciążenia tych lokali szczególnym trybem najmu. Zdaniem Sądu Odwoławczego, gdyby nie doszło do sprzedaży lokali przez Skarb Państwa, to po rozpoznaniu wniosku o ustanowienie własności czasowej, na rzecz poprzedniczki prawnej powoda zostałoby ustanowione prawo użytkowania wieczystego do całości nieruchomości, a także przysługiwałaby jej własność całego budynku. W wyniku sprzedaży lokali i nieodwracalnych skutków prawnych z tym związanych, wniosek poprzedniczki prawnej powoda o ustanowienie własności czasowej został uwzględniony w części, przez co poprzedniczka prawna powoda poniosła szkodę na skutek uszczuplenia jej majątku o sprzedane lokale mieszkalne oraz związane z tym prawa do części wspólnych budynku i udziału w wieczystym użytkowaniu. W ocenie Sądu Apelacyjnego, zdarzeniem, którego następstwem była szkoda poprzedniczki prawnej powoda wyrażająca się uszczerbkiem w majątku w postaci sprzedaży lokali wraz z prawami z nimi związanymi, jest wydanie decyzji o odmowie przyznania prawa własności czasowej, albowiem gdyby nie wydano takiej decyzji, to prawnie nie mogłoby dojść do zbycia mieszkań. Ale także takimi zdarzeniami są decyzje o sprzedaży tych lokali. Gdyby bowiem nie wydano tych decyzji, nie doszłoby do sprzedaży lokali i poprzedniczka prawna powoda nie poniosłaby straty w swoim majątku, budynek w całości byłby jej własnością, a także przysługiwałoby jej prawo wieczystego użytkowania do całej działki.

Ponadto Sąd Apelacyjny wskazał, iż z uwagi na to, że decyzje nadzorcze Samorządowego Kolegium Odwoławczego w przedmiocie uznania decyzji administracyjnych o sprzedaży lokali zapadły po dniu 1 września 2004 roku, to do roszczenia dochodzonego w niniejszej sprawie należy zastosować przepis art. 417 ¹ § 2 k.c. Odpowiedzialnym za szkodę powoda jest Skarb Państwa, co wynika z przepisu art. 36 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 10 maja 1990 roku – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych /Dz. U. Nr 32, poz. 191ze zm./ i co potwierdza uchwała składu 7 sędziów z dnia 7 grudnia 2006 roku, III CZP 99/06. Sąd Apelacyjny uznał również, że powodowi przysługuje legitymacja czynna, mimo, że faktycznie w postępowaniu administracyjnym, w którym wydano decyzje o sprzedaży lokali najemcom, jego poprzedniczka prawna nie brała udziału.

W toku ponownego rozpoznania sprawy powód ostatecznie sprecyzował swoje żądanie, domagając się od pozwanego Skarbu Państwa – Prezydenta(...) W. kwoty 1.920.638,00 zł.

Pozwany ostatecznie na rozprawie w dniu 10 października 2012 r. podtrzymał swoje stanowisko w sprawie i wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 24 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta(...) W. na rzecz powoda J. G. kwotę 1 920 638 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 24 października 2012 r. do dnia zapłaty oraz oddalił powództwo w pozostałej części. Ponadto obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda w wysokości 3 146,20 zł., a nieuiszczone przez powoda koszty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa.

Sąd Okręgowy ustalił, że nieruchomość położona w W. przy ul. (...) o pow. 770,21 m2, stanowiła własność S. W.. Na mocy art. 1 dekretu z dnia 26 października 1945r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) (...) grunt stał się własnością gminy(...) W., a od 1950 r., własnością Skarbu Państwa. Dotychczasowy właściciel S. W. złożył w dniu 14 lutego 1949 r. wniosek w trybie art. 7 w/w dekretu o przyznanie prawa własności czasowej do tej nieruchomości. W dniu 3 października 1949 r. S. W. dokonał darowizny wszystkich swych praw do nieruchomości przy ul. (...) na rzecz siostry H. G.. Prezydium Rady Narodowej (...) W. po rozpatrzeniu wniosku dotychczasowego właściciela wydało w dniu 8 lipca 1950r. orzeczenie administracyjne, zmienione decyzją Naczelnika Urzędu Dzielnicowego (...) z dnia 21 maja 1980 r., odmawiające przyznania H. G. prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości (...) położonej przy ul. (...). Orzeczeniem tym stwierdzono także, iż znajdujące się na tym gruncie budynki przeszły na własność Skarbu Państwa. W latach 1980-1990 zostały wydane przez Urząd Dzielnicowy W. M. decyzje o sprzedaży dotychczasowym najemcom lokali o numerach (...) w budynku przy ul. (...). W oparciu o te decyzje nastąpiła sprzedaż tych lokali w latach 1981 - 1991. Decyzją z dnia 7 czerwca 1999 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. na podstawie art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. stwierdziło nieważność orzeczenia administracyjnego z dnia 8 lipca 1950 r., ze względu na wydanie go z rażącym naruszeniem przepisu art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy. Burmistrz Gminy (...) decyzją z dnia 11 października 2002 r. ustanowił na rzecz H. G. prawo użytkowania wieczystego gruntu w części - 0,748. Decyzjami z dnia 2 marca 2005 r. i z dnia 28 czerwca 2005 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. stwierdziło, że decyzje o sprzedaży lokali zostały wydane z naruszeniem prawa, jednak odmówiło stwierdzenia ich nieważności z powodu nieodwracalnych skutków prawnych, które te decyzje wywołały. Decyzjami z dnia 11 września 2007 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. odmówiło H. G. odszkodowania z tytułu wyrządzenia szkody wynikłej ze sprzedaży lokali.

H. G. zmarła z w dniu 20 kwietnia 2008 roku. Zgodnie z prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Grójcu z dnia 30 czerwca 2008 roku, sygn. akt I Ns 418/08 jej jedynym spadkobiercą jest syn J. G..

Sąd Okręgowy w toku ponownego rozpoznania sprawy ustalił wartość lokali mieszkalnych o numerach: 3A, 5, 5B, 6 i 10 znajdujących się w budynku położonym w W. przy ul. (...) i związanych z nimi udziałów w częściach wspólnych budynku, a także na gruncie z uwzględnieniem obciążeń wynikających ze szczególnego trybu najmu, jakiemu podlegały przedmiotowe lokale wg. ich stanu na datę zaistnienia szkody, tj. w odniesieniu do lokalu nr (...) na datę 28 lutego 1990 r., nr 5 na datę 28 grudnia 1982 r., nr 5B na datę 23 lutego 1980 r., nr 6 na datę 28 lutego 1980 r. i nr 10 na datę 12 grudnia 1988 r. Wartość ta kształtowała się następująco: w stosunku do lokalu nr (...): 344.286,00 zł, lokalu nr (...): 351.650,00 zł, lokalu nr (...): 280.507,00 zł, lokalu nr (...): 488.514,00 zł, lokalu nr (...): 455.681,00 zł, co stanowi łączną kwotę 1.920.638 zł.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 386 § 6 k.p.c. ocena prawna i wskazania co do dalszego toku postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu II instancji wiążą Sąd, któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania. W tej sytuacji za przesądzone uznał takie kwestie, jak istnienie szkody, której źródłem były wadliwe decyzje o sprzedaży lokali, istnienie związku przyczynowego pomiędzy szkodą a wydaniem tych decyzji, przysługiwanie powodowi (jego poprzedniczce prawnej) statusu strony w postępowaniu administracyjnym, a co za tym idzie przysługiwanie powodowi legitymacji czynnej w niniejszym procesie odszkodowawczym. Nadto przesądzona została kwestia legitymacji biernej Skarbu Państwa wynikająca z przepisu art. 36 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 10 maja 1990 roku – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych /Dz. U. Nr 32, poz. 191ze zm./.

Odnośnie podstawy prawnej rozpatrywanego roszczenia, Sąd Okręgowy ponownie rozpoznający sprawę uznał, że wobec ostatecznego przesądzenia przez Sąd Najwyższy w uchwale Pełnego Składu Izby Cywilnej z dnia 31 marca 2011 roku (III CZP 112/10, OSNC 2011/7-8/75), że podstawę prawną roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed dniem 1 września 2004 r., której nieważność lub wydanie z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. stwierdzono po tym dniu, stanowi przepis art. 160 § 1, 2, 3 i 6 k.p.a., w celu ujednolicenia orzecznictwa, uzasadnione jest odstępstwo od wskazanej przez Sąd II instancji oceny prawnej i zastosowanie w niniejszej sprawie nieobowiązującego obecnie art. 160 k.p.a., zamiast wskazanego przez Sąd Apelacyjny przepisu art. 417 ¹ § 2 k.c.

Wobec stwierdzenia na podstawie art. 158 § 2 w związku z art. 156 § 2 k.p.a., że decyzje administracyjne, której skutkiem było uszczuplenie majątku poprzedniczki prawnej powoda o sprzedane lokale, zostały wydane z naruszeniem prawa, roszczenie odszkodowawcze powoda uznać należało za uzasadnione.

Natomiast wobec przesądzenia przez Sąd II instancji w uzasadnieniu orzeczenia, mocą którego zostało uchylony wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie, kwestii wymienionych powyżej, rzeczą Sądu rozpoznającego sprawę ponownie było ustalenie wysokości szkody. Sąd ustalając wartość lokali mieszkalnych i związanych z nimi udziałów w częściach wspólnych budynku, przy uwzględnieniu obciążenia szczególnym trybem najmu lokali, odnośnie lokalu nr 3a wg stanu z dnia 28 lutego 1990 r., odnośnie lokalu nr (...) wg. stanu z dnia 28 grudnia 1982 r., odnośnie lokalu nr (...) wg. stanu z dnia 23 lutego 1990 r., odnośnie lokalu nr (...) wg. stanu z dnia 28 lutego 1980 r. i lokalu nr (...) wg stanu z dnia 12 grudnia 1988 r. przyjął kwoty wskazane przez biegłego w pisemnej opinii aktualizacyjnej, których suma wyniosła 1.920.638 zł (k. 471-472). W tej części uznał zatem powództwo za zasadne.

Natomiast w ocenie Sądu Okręgowego nie był trafny zarzut strony pozwanej dotyczący poczynionych nakładów w postaci remontu budynku. Jak wskazał Sąd to obowiązkiem pozwanego Skarbu Państwa było udowodnienie, że poczynione zostały nakłady na te właśnie lokale. Niewystarczające jest twierdzenie, że wykonywane były remonty, muszą się one odnosić do konkretnych lokali, a nie nieruchomości jako całości. Nie można też pominąć faktu, iż w wyniku funkcjonowania wadliwych decyzji pozwany, a następnie Miasto S. W., czerpało korzyści z budynku, w tym także z poczynionych nakładów. W ocenie Sądu, istotne znaczenie ma stan lokali na dzień wydania wadliwych decyzji administracyjnych, zatem jeśli były poczynione jakiekolwiek nakłady do tej daty, to weszły one do majątku poprzedniczki prawnej powoda i stanowiły jeden z elementów jej majątku, którego została pozbawiona na skutek wydania przez organ administracji wadliwych decyzji. W tej sytuacji zbędnym było odnoszenie się do dowodów przedstawionych przez stronę pozwaną na okoliczność remontów dokonywanych w całym budynku przy ul. (...), złożonych przy piśmie procesowym z dnia 7 maja 2009 roku (k. 202-211), gdyż dowody jako nieistotne, podlegały pominięciu.

Odnosząc się do zarzutu niewyczerpania przez powoda drogi dla żądania przyznania mu przez gminę nieruchomości zamiennej w oparciu o art. 7 § 4 dekretu (...), Sąd Okręgowy stwierdził, iż ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na pozwanym Skarbie Państwa, zgodnie z regułą zawartą w art. 6 k.c. W tym zakresie pozwany nie przejawił żadnej inicjatywy dowodowej i nie wykazał, że powód otrzymał taką nieruchomość, albo przynajmniej, że gmina M. W. jest w stanie zaoferować innym osobom nieruchomości zamienne. Powodowi nie służy roszczenie o przyznanie nieruchomości zamiennej, wobec czego nie można mu czynić w niniejszym postępowaniu zarzutu, że nie podjął właściwych kroków w celu jej uzyskania.

Oddaleniu podlegało żądanie powoda w zakresie różnicy pomiędzy kwotą odszkodowania wymienioną w pozwie tytułem odszkodowania za w/w sprzedane lokale, a wysokością szkody rzeczywistej ustaloną przez Sąd na podstawie opinii biegłego E. W.. Oddaleniu w całości podlegała część żądań powoda J. G. dotycząca naprawienia szkody w postaci utraconych korzyści, a to wobec przesądzenia przez Sąd Najwyższy w uchwale Pełnego Składu Izby Cywilnej z dnia 31 marca 2011 roku, że jeżeli ostateczna wadliwa decyzja administracyjna została wydana po dniu po dniu wejścia w życie Konstytucji, odszkodowanie przysługujące na podstawie art. 160 § 1 k.p.a. nie obejmuje korzyści utraconych wskutek jej wydania, choćby ich utrata nastąpiła po dniu wejścia w życie Konstytucji (III CZP 112/10, OSNC 2011/7-8/75).

Odsetki ustawowe (art. 481 § 1 k.c.) z uwagi na odszkodowawczy charakter zasądzonego roszczenia zostały - w myśl art. 363 § 2 k.c. - zasądzone od daty ogłoszenia wyroku, gdyż był to dzień ustalenia wysokości odszkodowania (art. 363 § 2 k.c.).

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie art. 100 k.p.c., a na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. Z 2010 roku Nr 90, poz. 594) Sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone przez powoda koszty sądowe.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany Skarb Państwa - Prezydent(...) W. zaskarżając powyższy wyrok w części, w jakiej Sąd oddalił powództwo oraz nie obciążył powoda kosztami postępowania, tj. w części objętej punktami I i III i zarzucając mu:

Naruszenie prawa materialnego:

1.  art. 361 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że między decyzjami administracyjnymi o sprzedaży przez Skarb Państwa lokali najemcom a szkodą powodów zachodzi związek przyczynowy,

2.  art. 160 § 6 k.p.a poprzez jego niezastosowanie co prowadziło do błędnego uznania, że roszczenie powoda nie uległo przedawnieniu.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł:

I.  o zmianę zaskarżonego wyroku w części, w jakiej został zaskarżony i oddalenie w tym zakresie powództwa,

II.  o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - Prezydenta(...) W. kosztów za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm prawem przepisanych,

Na wypadek nieuwzględnienia powyższego wniosku, apelujący wniósł o:

III.  o uchylenie zaskarżonego wyroku w części jakiej został zaskarżony i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania,

IV.  o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - Prezydenta(...) W. kosztów za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm prawem przepisanych

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności rozważenia wymaga najdalej idący zarzut naruszenia art. 361 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem każda osoba zobowiązana do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Powyższe oznacza, że konieczne jest wskazanie zdarzenia, z którym osoba dochodząca odszkodowania wiąże powstanie szkody, określenie tej szkody oraz ustalenie, czy wskazane zdarzenie jest przyczyną tejże szkody, a więc czy było ono koniecznym warunkiem jej wystąpienia, przy czym normalny związek przyczynowy zachodzi tylko wtedy, gdy w zestawie wszystkich przyczyn i skutków określone przyczyny wywołują normalnie, w zwykłej kolejności rzeczy albo z wysokim prawdopodobieństwem tego rodzaju skutki. Ocena, czy skutek jest normalny powinna być zobiektywizowana i oparta na całokształcie okoliczności sprawy oraz opierać się na doświadczeniu życiowym. Na gruncie art. 361 § 1 k.c. obojętne jest, czy ma miejsce związek przyczynowy bezpośredni, czy pośredni oraz, czy jest to związek przyczynowy złożony, wieloczłonowy, z tym, że odpowiedzialność cywilną uzasadnia jedynie taki związek przyczynowy wieloczłonowy, w którym między poszczególnymi ogniwami zachodzi normalna zależność przyczynowa, a więc każde ogniwo tego związku podlega ocenie z punktu widzenia przyczynowości adekwatnej. Związek przyczynowy może więc występować jako normalny również wtedy, gdy pewne zdarzenie stworzyło warunki powstania innych zdarzeń, z których dopiero ostatnie stało się bezpośrednią przyczyną szkody (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4.10.2012r. w sprawie ICSK 665/11 LEX 1228533).

W niniejszej sprawie powód jako zdarzenie wyrządzające szkodę wskazał decyzje administracyjne o sprzedaży pięciu lokali mieszkalnych w budynku przy ulicy (...) w W. wydane w latach 1980-1990, których niezgodność z prawem stwierdzono decyzjami z 2005 r., a jako szkodę utratę własności tychże lokali wraz z związanymi z nimi prawami. A zatem należało ocenić, czy między tymi dwoma zdarzeniami zachodzi normalny związek przyczynowy, we wskazanym wyżej rozumieniu.

Dochodzone roszczenie wiąże się z przysługującym poprzedniczce prawnej powoda prawem własności nieruchomości, położonej na terenie objętym działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) (Dz. U. Nr 50, poz. 279 ze zm.). Zgodnie z art. 7 ust. 1 dekretu właściciel hipoteczny złożył wniosek o przyznanie prawa własności czasowej, który rozstrzygnięty został negatywnie, co pozwalało wówczas na formalne stwierdzenie przejścia na własność Skarbu Państwa (a następnie na skutek komunalizacji na rzecz gminy) budynku usytuowanego na gruncie (art. 8 dekretu). Dysponując tym budynkiem Skarb Państwa w latach 1980 - 1990 wydał decyzje o sprzedaży najemcom pięciu lokali mieszkalnych. Następnie decyzja o odmowie przyznania prawa własności czasowej została wyeliminowana z obrotu prawnego z powodu nieważności w 1999 r., natomiast w 2005 r. doszło do ostatecznego stwierdzenia, że decyzje o sprzedaży lokali wydano z naruszeniem prawa. Ponowne rozpoznanie wniosku dekretowego doprowadziło do przyznania poprzedniczce prawnej powoda prawa użytkowania wieczystego spornej nieruchomości, z wyłączeniem udziału odpowiadającego sprzedanym lokalom. Lokale te obecnie stanowią odrębną własność, powstałą w wyniku umów zawartych w wykonaniu decyzji z lat 1980 - 1990 r.

Podstawę prawną roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed dniem 1 września 2004r. której nieważność lub wydanie z naruszeniem art.156§1 k.p.a. stwierdzono po tym dniu, stanowi przepis art. 160 §1, 2, 3 i 6 k.p.a. (uchwała Pełnego Składu Izby Cywilnej z dnia 31 marca 2011r. III CZP 112/10 OSNC 2011/7-8/75). Przepis ten przyznawał stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, roszczenie o odszkodowanie za poniesioną szkodę, chyba że ponosiła ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie. Dla przyjęcia odpowiedzialności pozwanego konieczne było zatem ustalenie, czy nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę, czy doszło do powstania uszczerbku w majątku poszkodowanego w rozumieniu art. 361 k.p.c. oraz czy szkoda ta pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem sprawczym.

Nie może budzić wątpliwości, że decyzje o sprzedaży lokali z lat 1980-1990 r. naruszały prawo. Rozstrzygnął o tym organ administracyjny w 2005 r., uznając ww. decyzje za wydane z naruszeniem prawa. Tym samym bezprawność zachowania władzy publicznej, w jej szczególnej postaci przewidzianej w art. 160 § 1 k.p.a., została przesądzona w sposób wiążący dla sądu cywilnego.

Jest również poza sporem, że poprzednik prawny powoda był właścicielem budynku, w którym pięć lokali uzyskało status odrębnej własności. Lokale te zostały zbyte osobom trzecim wraz odpowiednią częścią udziału w nieruchomości wspólnej. Z uwagi na zaistniałe zmiany prawne, pomimo usunięcia ze skutkiem ex tunc decyzji dekretowej z dnia 8 lipca 1950 r., poprzedniczka prawna powoda nie odzyskała części budynku odpowiadającej sprzedanym lokalom mieszkalnym, a zatem nie mogły zostać zaspokojone w pełnym zakresie jej uprawnienia wynikające z art. 7 ust. dekretu z dnia 26 października 1945 r. Porównanie zatem obecnej sytuacji majątkowej powoda z tą, jaka byłaby przy zgodnym z prawem postępowaniu pozwanego, wskazuje na zmniejszenie aktywów powoda i świadczy o powstaniu uszczerbku majątkowego w rozumieniu art. 361 § 2 k.c.

Jak wskazano na wstępie art. 361 § 1 k.c. mówi o odpowiedzialności odszkodowawczej za normalne następstwa zdarzeń wywołujących szkodę. Jak przyjmuje się w judykaturze i doktrynie następstwo ma charakter normalny wówczas, gdy w danym układzie stosunków i warunków oraz w zwyczajnym biegu rzeczy, bez zaistnienia szczególnych okoliczności, szkoda jest zwykle skutkiem określonego zdarzenia. Inaczej mówiąc zdarzenie rozpatrywane jako sprawcze zwiększa każdorazowo prawdopodobieństwo wystąpienia skutku w postaci danego uszczerbku. Nie zawsze szkoda jest wynikiem jednego zdarzenia. Nie są wykluczone związki wieloczłonowe, na które składa się wielość zdarzeń następujących po sobie, łącznie uczestniczących w zbudowaniu ostatecznego, jednego skutku w postaci konkretnej szkody. Ta niepodzielność skutku oznacza, że nie jest możliwe wyodrębnienie w nim określonych części, które stanowiłyby wyłączny rezultat działania jednej tylko przyczyny. Dla przyjęcia odpowiedzialności cywilnej istotne jest, by pomiędzy skutkiem - szkodą a poszczególnymi zdarzeniami - przyczynami zachodziły normalne relacje w podanym wyżej znaczeniu, bez względu czy są one bezpośrednią czy pośrednią przyczyną szkody (por. A. Koch "Związek przyczynowy jako podstawa odpowiedzialności odszkodowawczej w prawie cywilnym", Warszawa 1975, str. 202).

Wbrew stanowisku apelacji brak jest w niniejszej sprawie dostatecznych podstaw do ograniczania związku przyczynowego wyłącznie do relacji występujących pomiędzy szkodą a decyzją dekretową z dnia 8 lipca 1950 r. Podkreślić należy, że adekwatny związek przyczynowy może mieć charakter wieloczłonowy, co ma miejsce w rozpoznawanym stanie faktycznym. Przy rozpoznawaniu spraw dotyczących gruntów (...) w orzecznictwie wskazuje się, że odmowa przyznania własności czasowej każdorazowo zwiększy prawdopodobieństwo rozporządzenia nieruchomością, co z kolei może prowadzić do utraty własności przez poszkodowanych decyzją odmową. Przyjęcie, że szkoda powoda jest normalnym następstwem bezprawnej decyzji dekretowej nie wyklucza zaistnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą, a kolejnym ogniwem w tym łańcuchu zdarzeń tj. decyzjami o sprzedaży lokali. Pomiędzy każdym z tych ogniw, jak również pierwszym i ostatnim może istnieć związek przyczynowy. W tej sprawie nie budzi wątpliwości, że decyzja o odmowie przyznania własności czasowej zwiększyła prawdopodobieństwo rozporządzenia przez Skarb Państwa nieruchomością, skoro dawała temu podmiotowi przymiot właściciela. Decyzja ta stworzyła zatem warunki do powstania kolejnych zdarzeń, a mianowicie wydania decyzji o sprzedaży lokali. Te ostatnie decyzje zwiększały z kolei prawdopodobieństwo zawarcia umów cywilnoprawnych, prowadzących w konsekwencji do nieodwracalnych zmian w sferze prawnej, z przejściem prawa własności na rzecz osób trzecich i ostatecznym ubezskutecznieniem roszczeń właściciela hipotecznego (tak m.in. SA w Warszawie w wyroku z dnia 30 lipca 2008 roku, I ACa 171/08, nie publ. i z dnia 16 stycznia 2009 roku, I ACa 693/08, nie publ.).

Decyzja z 1950 r. uznana została za nieważną, co oznacza, że Skarb Państwa dysponował budynkiem, do którego prawa przysługiwały poprzedniczce prawnej powoda. Gdyby nie doszło do wydania decyzji sprzedażowych, to po stwierdzeniu nieważności orzeczenia z 1950 r. i po ponownym rozstrzygnięciu wniosku dekretowego, powód uzyskałby wieczyste użytkowanie całej nieruchomości, a nie tylko udziału w niej, z wyłączeniem sprzedanych lokali, jak również uzyskałby własność całego budynku. Decyzje z lat 1980-1990 r. spowodowały zatem niemożność zadośćuczynienia, w pewnej części, wnioskowi dekretowemu uprawnionego podmiotu. W świetle powyższego związek pomiędzy rozpatrywanymi zdarzeniami jawi się jako oczywisty (por. Maciej Kaliński "Odszkodowanie za utratę lokali w budynkach na gruntach warszawskich", Rejent 2006/3/65). Podobne stanowisko zajmował wielokrotnie Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 6.09.2012r. ICSK 27/12 LEX 1250549, czy też z dnia 4.10.2012r. ICSK 655/11, niepubl., oraz z dnia 15.02.2013r. I CSK 332/12 (niepubl.).

Reasumując w ocenie Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie ma miejsce sytuacja łańcucha zdarzeń prowadzących do szkody, a więc zachodzi wieloczłonowy związek przyczynowy.

Prawidłowo uznał Sąd I Instancji, że podstawę prawną roszczenia powoda stanowi artykuł 160 k.p.a. Przepis art. 160 k.p.a. traktowany był jako wyłączna, odrębna podstawa odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone wydaniem decyzji z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1989 r., III CZP 58/88, OSNC 1989/9/129; wyrok z dnia 7 stycznia 1998 r., II CKN 550/97, OSNC 1998/7-8/120). Uchylenie tego przepisu przez art. 2w/w ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z mocą od dnia 1 września 2004 r., nie stanowiło przeszkody do dalszego stosowania go, w oparciu o art. 5 tej ustawy, do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem jej wejścia w życie. Sąd Okręgowy prawidłowo wskazał, powołując się na uchwałę pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 31.03.2011r. III CZP 112/10, tryb postępowania i sposób dochodzenia odszkodowania. Chybiony jest zatem zarzut naruszenia art.160§6 k.p.a. Powód wystąpił bowiem z roszczeniem przed upływem określonego w tym przepisie terminu liczonego od dnia wydania decyzji nadzorczych odnośnie decyzji o sprzedaży lokali.

Biorąc powyższe pod uwagę apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art.98§1 i 3 k.p.c. w zw. z art. w zw. z art. 391§1 k.p.c. w zw. z §13 ust.1 pkt 2 w z w. z §6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U.2013.461.tj.).