Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 473/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Wiesława Stachowiak /spr./

Sędziowie: SSA Katarzyna Wołoszczak

del. SSO Izabela Halik

Protokolant: insp.ds. biurowości Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2015 r. w Poznaniu

sprawy W. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o emeryturę

na skutek apelacji W. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 8 stycznia 2014 r. sygn. akt VII U 5387/13

oddala apelację.

del. SSO Izabela Halik

SSA Wiesława Stachowiak

SSA Katarzyna Wołoszczak

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., decyzją z 27 sierpnia 2013 roku o znaku (...) , na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odmówił W. P. prawa do emerytury wobec nie udowodnienia wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W. P. złożył odwołanie od decyzji, domagając się jej uchylenia i przyznania mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach poczynając od 28 maja 2013 roku, tj. po osiągnięciu (...) lat życia, z uwzględnieniem świadectwa pracy wystawionego 30 listopada 2007 roku przez Odlewnię (...) w Ś. oraz świadectwa pracy pochodzącego z (...) w B..

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z 8 stycznia 2014 roku w sprawie VII U. 5387/13 oddalił odwołanie.

Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący W. P. urodzony (...), w okresie od 28 maja 1969 roku do 11 października 1971 roku i od 3 lipca 1977 roku do 30 września 1981 roku pracował w gospodarstwie rolnym rodziców E. i A. P., położonym we wsi B., gmina G.. Organ rentowy przyjął za udowodnione 6 lat, 7 miesięcy i 14 dni.

Pierwszą pracę zarobkową odwołujący podjął 12 października 1971 roku w (...)Gospodarstwie (...) w P. w Zakładzie (...) w C. na stanowisku pracownika transportu. Stosunek pracy ustał 2 lipca 1977 roku.

Od 5 marca 1982 roku do 30 listopada 1983 roku i od 21 września 1984 roku do 2 lutego 1989 roku odwołujący był zatrudniony w Gospodarstwie (...) w R. w charakterze pracownika do wszelkich prac.

Kolejnym miejscem zatrudnienia W. P. był (...) w B., gdzie odwołujący od początku zatrudnienia, tj. od 12 grudnia 1983 roku do 4 września 1984 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy ciągnika rolniczego, wymienioną w wykazie A, Dział VIII poz.3 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz w wykazie B Dział VIII poz.3 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 31 marca 1988 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Odwołujący nie był członkiem Spółdzielni i nie figurował w rejestrze jej członków. Do stażu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy zaliczył odwołującemu okres zatrudnienia od 12 grudnia 1983 roku do 4 września 1984 roku wymiarze 8 miesięcy i 24 dni, na podstawie korekty świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionego 14 sierpnia 2013 roku.

W okresie od 3 lutego 1989 roku do 30 listopada 2007 roku, jak wynika ze świadectwa pracy z 30 listopada 2007 roku, odwołujący pracował w Odlewni (...) w Ś. jako wykańczacz odlewów, wyżarzacz odlewów, malarz w odlewni, wykonując pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w wykazie A, Dział III, Dział XIV poz.23, 17 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku oraz w załączniku Nr 1 do Zarządzenia Nr 3 z 30 marca 1985 roku Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego - wykaz A Dział III, XIV poz.23, 17, punkt 9, 11, 1 (Dz. Urz. z 29 czerwca 1985 r. Nr 1-3), z wyłączeniem okresów zasiłków chorobowych w wymiarze 6 miesięcy i 5 dni.

Do 31 grudnia 1998 roku odwołujący udowodnił 9 lat, 4 miesiące i 21 dni stażu pracy w szczególnych warunkach. Stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem przez pracodawcę w związku z restrukturyzacją zakładu, zgodnie z art. 30 §1 pkt 2 kp w związku z art. 10 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Odwołujący był zarejestrowany w(...) Urzędzie Pracy w Ś. jako osoba bezrobotna w okresie od 22 sierpnia 2008 roku do 26 stycznia 2013 roku z prawem do zasiłku, który był wypłacany od 30 sierpnia 2009 roku do 29 sierpnia 2009 roku.

W okresie od 1 grudnia 2008 roku do 28 lutego 2009 roku odwołujący pobierał zasiłek rehabilitacyjny.

Decyzją z 19 czerwca 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., po rozpoznaniu wniosku z 26 marca 2009 roku odmówił W. P. prawa do świadczenia przedemerytalnego wobec udowodnienia przez niego 38 łat, 7 miesięcy i 4 dni okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających zamiast wymaganych 40 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

W okresie od 1 września 2010 roku do 31 maja 2012 roku odwołujący był zatrudniony w firmie (...) z siedzibą w Ś., w charakterze pracownika fizycznego.

13 maja 2013 roku W. P. złożył w pozwanym organie rentowym wniosek o emeryturę. Pozwany 24 maja 2013 roku wydał decyzję, na mocy której odmówił W. P. prawa do emerytury, argumentując, że nie posiada on wymaganego 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych, bowiem wykazał na dzień 1 stycznia 1999 roku 9 lat, 4 miesiące i 21 dni takiej pracy, udokumentowanej świadectwem pracy wystawionym 30 listopada 2007 roku przez Odlewnię (...) w Ś..

W odwołaniu z 6 czerwca 2013 roku, które wpłynęło do organu rentowego 10 czerwca 2013 roku, odwołujący wskazał nowe okoliczności dotyczące pracy w szczególnych warunkach. Pozwany przeprowadził postępowanie wyjaśniające w wyniku, którego pozyskał świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 14 sierpnia 2013 roku wystawione przez (...) w B., potwierdzające, że odwołujący od 12 grudnia 1983 roku do 4 września 1984 roku wykonywał stale i w pełnym wymiarze godzin pracę kierowcy ciągnika rolniczego zaliczaną do prac w szczególnych warunkach. Organ rentowy ponownie dokonał oceny zgromadzonych dokumentów i wydał 27 sierpnia 2013 roku zaskarżoną decyzję, mocą której uchylił decyzję z 24 maja 2013 roku.

Odwołujący (...) lat ukończył (...) roku.

Ubezpieczony złożył wniosek o wykreślenie go z rejestru członków otwartych funduszy emerytalnych i przekazanie do budżetu państwa środków pieniężnych zgromadzonych na jego rachunku w otwartym funduszu emerytalnym.

Za udowodniony na dzień 1 stycznia 1999 roku organ rentowy uznał staż pracy ubezpieczonego wynoszący łącznie 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 21 lat, 11 miesięcy i 12 dni okresów składkowych oraz 6 lat, 7 miesięcy i 14 dni okresów uzupełniających w gospodarstwie rolnym. Odwołujący udowodnił na podstawie dokumentów 10 lat, 1 miesiąc i 15 dni stażu w szczególnych warunkach.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji powołał treść art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i art. 100 ust. 1 tej ustawy oraz § ust. 1 a także § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Z przepisów tych wynika, że wszystkie przesłanki warunkujące przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury ze względu na pracę w warunkach szczególnych muszą być spełnione łącznie, a niespełnienie którejś z nich wyłącza możliwość przyznania prawa do tego świadczenia.

Sąd Okręgowy wskazał, że ostatecznie ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 roku nie legitymował się wymaganym 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, bowiem wykazał jedynie 10 lat, 1 miesiąc i 15 dni takiej pracy.

Sąd podkreślił, że sam odwołujący nie kwestionował faktu, iż nie legitymuje się 15- letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, uznając, że do 30 listopada 2007 roku pracował w Odlewni (...) w Ś. w warunkach szczególnych przez 18 lat, 10 miesięcy i 2 dni, co jest warunkiem wystarczającym do przyznania mu emerytury, po 1 stycznia 1999 roku.

Zasady przyznawania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, ustawodawca uregulował, w sposób jednoznaczny i nie ma od tej reguły odstępstw. Zasadą jest, że prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, nabywa ubezpieczony, który na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymował się wymaganym okresem ogólnym i szczególnym. W przypadku, gdy ubezpieczony nie legitymuje się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych, nie ma możliwości przyznania mu prawa do emerytury z tego tytułu.

W dalszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że wbrew zarzutom odwołującego, pozwany organ rentowy wydając decyzję odmawiającą prawa do emerytury nie naruszył ani przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, określających zasady przyznania prawa do emerytury, tj. art. 32 i 184 ustawy, ani też nie naruszył przepisów Konstytucji RP, tj. art. 2 i 32, albowiem zasady określone w ustawie emerytalno-rentowej, obowiązują wszystkich ubezpieczonych w jednakowy sposób i nie są niezgodne z regulacją ustawy zasadniczej. Przewidziane w art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym niż powszechnie przyjęty stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 cytowanej ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób ścisły i gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (wyrok Sądu Najwyższego z 6 marca 2007 roku w sprawie I UK 287/06, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 12 lutego 2013 roku w sprawie III AUa. 1002/12).

Odwołujący zaskarżył wyrok w całości, wnosząc apelację.

Apelujący podniósł zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji i wniósł o zmianę wyroku poprzez przyjęcie, że przysługuje mu prawo do emerytury związanej z pracą w szczególnych warunkach.

Skarżący domagał się także przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu przez Sąd w trybie art. 193 Konstytucji pytania prawnego, co do zgodności art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Skarżący uzasadniając apelację podniósł, że ustawodawca w art. 184 ustawy emerytalnej zróżnicował sytuację prawną obywateli od przypadkowo przyjętej w przepisie tym daty – 31 grudnia 1998 roku, co niewątpliwie stoi w sprzeczności z zasadą równości obywateli wobec prawa.

Apelujący pokreślił, że po 31 grudnia 1998 roku nadal wykonywał pracę określoną jako praca w szczególnych warunkach.

Odwołujący swoje uprawnienie do emerytury wywiódł z treści art. 184 ustawy emerytalnej. Zgodnie z jego treścią ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (ust. 1)

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

Stosownie do art. 32 ust. 1 ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których pracownikom przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4).

Takim dotychczasowym uregulowaniem jest rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Odnosząc się do stanowiska apelującego trzeba w pierwszej kolejności wskazać, że data, w której ubezpieczony w celu uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku musi legitymować się odpowiednim stażem pracy w warunkach szczególnych, nie jest przypadkowa. Jak stanowi art. 184 ust. 1, jest to data wejścia w życie ustawy. Ustawa z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych weszła w życie 1 stycznia 1999 roku. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego zasada nie działania prawa wstecz oznacza zakaz stanowienia norm prawnych nakazujących stosowanie nowo ustanowionych przepisów do zdarzeń, które miały miejsce przed ich wejściem w życie (wyroki TK z 2 kwietnia 2007 roku w sprawie SK 19/06, z 10 grudnia 2007 roku w sprawie P 43/07).

Ustawa o emeryturach i rentach w obejmującym przepisy przejściowe rozdziale 2 działu X zawiera szczególną regulację przejściową dotyczącą niektórych ubezpieczonych zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 roku. W art. 184 ustawy zostało przewidziane prawo do wcześniejszej emerytury dla zamkniętego katalogu ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, którzy do końca 1998 roku spełnili ustawowo określone wymogi stażowe. Zróżnicowanie warunków przechodzenia na emeryturę ubezpieczonych, o których mowa w art. 184 ustawy w stosunku do innych ubezpieczonych dokonane zatem zostało nie tylko według kryterium urodzenia, ale także według dodatkowego kryterium posiadania na dzień 1 stycznia 1999 roku wymaganego stażu "zawodowego" i ubezpieczeniowego. Przedmiotowe uprawnienie ma charakter szczególny, gdyż stosowane być może do zamkniętej liczby ubezpieczonych, którzy spełnili kryterium stażowe, ale w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie osiągnęli wymaganego wieku. Jak wynika z wypowiedzi posła sprawozdawcy projektu ustawy, celem wymienionego przepisu było utrzymanie uprawnień emerytalnych dla wszystkich, którzy w chwili wejścia w życie ustawy spełniają warunki przejścia na emeryturę, z wyjątkiem wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32 ustawy (sprawozdanie stenograficzne z 36 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniach 25 i 26 listopada 1998 r., s. 8-9).

Wobec powyższego Sąd II instancji nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku odwołującego o zwrócenie się do Trybunału Konstytucyjnego. Stwierdzić natomiast można, że regulacja z art. 184 ustawy emerytalnej stanowi swoisty przywilej dla ubezpieczonych, o których w niej mowa.

Sąd II instancji rozważał ponadto uprawnienia odwołującego do świadczenia emerytalnego w oparciu o art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zgodnie z tym przepisem, prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 29, 32, 33 i 39 przysługuje również ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku a przed dniem 1 stycznia 1969 roku, jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

1) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa;

2) warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do dnia 31 grudnia 2008 roku.

Różnica pomiędzy art. 184 a art. 32 i art. 46 u.e.r.f.u.s. polega wyłącznie na tym, że ten pierwszy dotyczy osób, które w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej legitymowały się już wymaganymi okresami zatrudnienia, w tym okresem pracy w warunkach szczególnych, ale nie osiągnęły jeszcze wieku emerytalnego, natomiast dwa ostatnie mają zastosowanie do ubezpieczonych, którzy wymagany staż ogólny lub szczególny osiągnęli po dniu wejścia w życie powołanej ustawy (tak w wyroku Sądu Najwyższego z 24 marca 2015 roku, w sprawie II UK. 159/14, postanowieniu Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2012 roku w sprawie I UK 325/11).

Skarżący spełnił warunek 15 lat pracy w warunkach szczególnych w okresie do 31 grudnia 2008 roku, jednak w tej dacie nie osiągnął wymaganego wieku 60 lat.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

del. SSO Izabela Halik

SSA Wiesława Stachowiak

SSA Katarzyna Wołoszczak