Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 sierpnia 2015 r. w S.

sprawy (...) w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń

na skutek odwołania (...) w S.

od decyzji z dnia 22 sierpnia 2014 roku znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza iż (...) (...) w S.nie ma obowiązku zwrotu świadczeń wypłaconych J. S. (1)w okresie od 1 września 2011r. do 31 sierpnia 2014r. w kwocie 1659,42 zł (jednego tysiąca sześciuset pięćdziesięciu dziewięciu złotych i czterdziestu dwóch groszy).

UZASADNIENIE

Decyzją z 22 sierpnia 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.zobowiązał (...)w S.do zwrotu kwoty 1659,42 zł tytułem nienależnie wypłaconych J. S. (1)świadczeń emerytalnych w okresie od 1 września 2011r. do 31 sierpnia 2014r. W uzasadnieniu wskazano, iż świadczenia zostały nienależnie wypłacone w wyniku podania przez zakład pracy zawyżonych kwot wynagrodzeń w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 6 grudnia 2010r.

(...)w S.odwołała się od powyższej decyzji. Podniosła, iż korekta zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu J. S. (1)została dokonana na wyraźne polecenie pracownicy ZUS K. S., która przeprowadziła u tego pracodawcy kontrolę w okresie od 21 maja 2014r. do 17 lipca 2014r. Podkreślono, iż kontrolująca zignorowała archiwalne dokumenty źródłowe i nakazała sporządzenie korekty zaświadczenia na podstawie kartki papieru, którą w czasie kontroli znalazła w dziale kadr, zawierającej notatki pomocnicze kadrowej. Odwołująca wskazała, iż zapisy w notatkach kadrowej nie mają odzwierciedlenia w dokumentach archiwalnych w oparciu o które sporządzono zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu J. S..

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. S.w okresie od 16 października 1971r. do 9 marca 1973r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w (...)we W., wykonując pracę zastępcy komendanta w Hufcu (...)w L.. Od dnia 10 marca 1973r. przeszedł – na mocy porozumienia między zakładami pracy – do pracy w (...)w K.jako komendant hufca stacjonarnego. Pracę w tym charakterze wykonywał do 31 grudnia 1977 roku. W okresie od 1 stycznia 1978r. do 15 października 1980r. J. S.był zatrudniony u tego samego pracodawcy, tyle że na innym stanowisku.

Bezsporne, a nadto dowody:

- świadectwa pracy i zaświadczenie o zatrudnieniu – k. 14-16 w pliku I akt ZUS O/K. dot. J. S. (1);

- dokumenty w aktach osobowych J. S. – k. 122 akt sądowych.

Do przeniesienia J. S.z L.doszło na prośbę zainteresowanego. Faktyczną datą rozpoczęcia przez niego pracy na obszarze podległym ówczesnej (...)w K.był 11 marca 1973r. J. S.został wówczas zatrudniony na stanowisku Komendanta (...) w J., z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 2000 zł (pobory zasadnicze) plus dodatek kwartalny w wysokości 1000 zł oraz dodatek specjalny, stanowiący ruchomą część uposażenia. W pierwszym okresie zatrudnienia wysokość dodatku określono na kwotę 1000 zł miesięcznie, w późniejszym jego wysokość wzrosła – od 1 stycznia 1974r. do kwoty 1300 zł miesięcznie, by od 1 sierpnia 1974r. zmaleć do 900 zł miesięcznie. Od 1 sierpnia 1974r. wynagrodzenie zasadnicze J. S.wynosiło 3300 złotych miesięcznie.

Od 1 października 1974r. J. S.został przeniesiony na stanowiska komendanta (...) w K..

Dowód: dokumenty w aktach osobowych J. S. – k. 122 akt sprawy.

W prowadzonych przez Komendę (...) w K.kartotekach płacowych dot. J. S.wskazano, że otrzymał on zarobki w następujących kwotach:

- w roku 1973: w marcu, kwietniu, maju, lipcu i sierpniu – po 3000 zł, w tym 2.000 zł wynagrodzenia zasadniczego i 1000 zł dodatku funkcyjnego/służbowego; w czerwcu i wrześniu – po 4000 zł, w tym 2.000 zł wynagrodzenia zasadniczego, 1000 zł dodatku funkcyjnego/służbowego oraz 1000 zł z innego tytułu; w październiku i listopadzie po 4300 zł, w tym 2000 zł wynagrodzenia zasadniczego oraz 1300 zł dodatku funkcyjnego/służbowego; w grudniu – 4300 zł, w tym 2.000 zł wynagrodzenia zasadniczego, 1300 zł dodatku funkcyjnego/służbowego oraz 1000 zł z innego tytułu. Dodatkowo na karcie odnotowano wypłatę we wrześniu kwoty 3100 zł z tytułu „nagrody” oraz w grudniu kwoty 864 zł.

- w roku 1974: w styczniu, lutym, marcu, maju, czerwcu, sierpniu, wrześniu, październiku i listopadzie – po 3300 zł, w tym 2000 zł wynagrodzenia zasadniczego oraz 1300 zł dodatku funkcyjnego/służbowego; w kwietniu, lipcu i grudniu – po 4300 zł, w tym 2.000 zł wynagrodzenia zasadniczego, 1300 zł dodatku funkcyjnego/służbowego oraz 1000 zł z innego tytułu. Dodatkowo na karcie odnotowano dokonanie we wrześniu wypłaty dodatkowej kwoty 2500 zł;

- w roku 1975: w styczniu, lutym i marcu – po 2900 zł, w tym 2000 zł wynagrodzenia zasadniczego oraz 900 zł dodatku służbowego; w kwietniu – 3200 zł, w tym 2300 zł wynagrodzenia zasadniczego oraz 900 zł dodatku służbowego; w maju – 3800 zł, w tym 2900 zł wynagrodzenia zasadniczego i 900 zł dodatku służbowego; w okresie od czerwca do grudnia – po 4200 zł, w tym 3300 zł wynagrodzenia zasadniczego i 900 zł dodatku służbowego.

Dowody: karty wynagrodzeń – k. 127 akt sądowych.

Wysokość ekwiwalentu za umundurowanie służbowe dla kadry komend (...) wynosiła: w latach 1973 i 1974 – po 432 zł miesięcznie; w roku 1975 – po 547 złotych miesięcznie.

Dowód: informacja wicedyrektora Biura ds. administracyjno-inwestycyjnych (...)– k. 98 akt sądowych.

Decyzją z 25 października 2010r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. przyznał J. S. (1), poczynając od 1 kwietnia 2010r., emeryturę. Do ustalenia wysokości świadczenia przyjęto zarobki z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, w tym m.in. z roku 1974 – w wysokości minimalnego wynagrodzenia. Tak obliczony wwpw wyniósł wówczas 59,11%.

Dowód: decyzja z 25.10.2015r. z załącznikiem – k. 65-64 plik II akt ZUS O/K. dot. J. S..

W dniu 16 grudnia 2010r. J. S. (1) przesłał do organu rentowego:

- pismo (...), do którego dołączył wystawione przez tę Komendę zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za okres pracy „w Komendzie Głównej (...) od 16 października 1971r. do 30 czerwca 1973r.” W zaświadczeniu wskazano, że zarobki J. S.w roku 1973 wyniosły 18852 zł – składniki stałe oraz 350 złotych – świadczenia w naturze (oznaczone jako „umund. ekwi”);

- zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione przez (...)w S.(podpisane przez Komendanta oraz starszą specjalistkę ds. płac A. R.) za okres od 10 marca 1973r. do 15 października 1980r. W zaświadczeniu tym zaznaczono, że zostało ono wystawione na podstawie list płac oraz kartotek sporządzonych przez (...) K.. Wysokość zarobków za rok 1973 określono na kwotę 42.184 zł, w tym 37.000 zł stałych składników oraz 5184 zł z tytułu świadczeń w naturze (oznaczone jako „sorty mund.”); za rok 1974 – wysokość zarobków określono na kwotę 50284 zł, w tym 45100 zł stałych składników oraz 5184 zł z tytułu świadczeń w naturze (oznaczone jako „sorty mund.”), zaś za rok 1975 – na kwotę 51.664 zł, w tym 45100 zł stałych składników oraz 6564 zł z tytułu świadczeń w naturze (oznaczone jako „sorty mund.”). Wysokość zarobków za lata 1976-1978 określono na kwoty: za rok 1976 – 56.364 zł, w tym 49800 zł stałych składników oraz 6564 zł z tytułu sortów mundurowych; za rok 1977 – 55.920 zł, w tym 49.200 zł stałych składników oraz 6720 zł z tytułu sortów mundurowych; za rok 1978 – 54.084 zł, w tym 47.100 zł stałych składników oraz 6984 zł z tytułu sortów mundurowych.

Dowody: pisma i zaświadczenia dot. zatrudnienia w (...) k. 83-89 pl. II akt ZUS O/K. dot. J. S..

W oparciu o powyższe dokumenty organ rentowy ( (...) Oddział w L.) wydał w dniu 30 grudnia 2010r. decyzję o ponownym ustaleniu podstawy wymiaru należnej J. S. emerytury. Do obliczenia wwpw przyjęto zarobki ubezpieczonego z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, w tym m.in. z lat: 1973 – w kwocie 44475 zł, 1974 – w kwocie 50284 zł, 1975 – w kwocie 51664 zł. Procentowe wskaźniki stosunku podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia w latach 1973-1978 wyniosły kolejno: 132,46%, 131,56%, 110,03%, 109,72%, 101,39% i 92,22%.

Ustalony z 20 lat kalendarzowy wybranych z całego okresu zatrudnienia wwpw wyniósł 86,18%.

W dołączonym do decyzji pisemnym uzasadnieniu organ rentowy wyjaśnił, iż do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia nie uznał wynagrodzeń za okres od 16 października 1971r. do 30 czerwca 1973r., gdyż w dotyczącym tego okresu zaświadczeniu wystawionym przez (...)w W.brak pieczątki imiennej kierownika zakładu pracy lub upoważnionego pracownika.

Dowód: decyzja z 30.12.2010r. z załącznikami – k. 101-105 pl. II akt ZUS O/K. dot. J. S..

W dniu 27 stycznia 2011r. J. S. nadesłał poprawione zaświadczenie o zarobkach dotyczące wskazanego wyżej okresu. W zaświadczeniu tym zarobki za rok 1973 określono na identyczną kwotę jak w zaświadczeniu wcześniejszym; analogicznie – na dzień 30 czerwca 1973r. – określono też datę zakończenia stosunku pracy J. S..

Po otrzymaniu tego zaświadczenia organ rentowy wszczął postępowanie wyjaśniające, w ramach którego wystosował do (...)pismo informujące o konieczności dokonania sprawdzenia w zakresie wykazanej w zaświadczeniu daty końcowej zatrudnienia J. S.. W odpowiedzi (...)poinformowała, że zaświadczenie jest prawidłowe i sporządzone na podstawie posiadanych w archiwum kart wynagrodzeń, a stosownej korekty dokona (...) K..

Dowody: zaświadczenie ZUS Rp-7 z 14.01.2011r. – k. 109 pl. II akt ZUS O/K.dot. J. S.; pismo ZUS z 25.02.2011r. – k. 125; pismo (...)z 16.03.2011r. – k. 129.

W dniu 18 kwietnia 2011r. (...)w S.wystawiła J. S.nowe zaświadczenie Rp-7, różniące się od poprzedniego wyłącznie datą rozpoczęcia stosunku pracy, którą tym razem określono na dzień 0107.1973r.

Dowód: zaświadczenie ZUS Rp-7 z 18.04.2011r. – k. 137 pl. II akt ZUS O/K. dot. J. S..

W dniu 20 maja 2011r. organ rentowy – ZUS Oddział w L.wydał decyzję, którą przeliczył podstawę wymiaru świadczenia J. S.od 1 grudnia 2010r., ustalając wwpw na poziomie 92,14%. Do obliczenia świadczenia wzięto pod uwagę m.in. zarobki z lat 1973-1975, ustalając ich wysokość odpowiednio na kwoty: 61386 zł, 50284 zł i 51664 zł. Jeśli chodzi o lata 1973-1978 zmianie uległ wyłącznie wskaźnik za rok 1973, który po uwzględnieniu dochodów wykazanych w zaświadczeniu z (...)ustalono na łącznym poziomie 182,83% (wysokość zarobków ustalono na 61.386 złotych).

Dowód: decyzja ZUS z 20.05.2011r. i wyliczenie wwpw – k. 143 i 147 pl. II akt ZUS O/K. dot. J. S..

W roku 2014 akta rentowe J. S.zostały przekazane do ZUS Oddział K., w związku ze zmianą miejsca zamieszkania J. S..

Niesporne.

W dniu 7 lipca 2014r. do organu rentowego wpłynęło kolejne zaświadczenie ZUS Rp-7 wystawione przez (...)w S., oznaczone dopiskiem „korekta”, w którym wysokość zarobków J. S.określono jako: w roku 1973 – 35.599,41 zł, w tym 31.407,11 zł składniki stałe i 4192 zł sorty mundurowe; w roku 1974 – 53.284 zł, w tym 48.100 zł składniki stałe i 5.184 zł sorty mundurowe; w roku 1975 – 56.964 zł, w tym 50.400 zł składniki stałe i 6.564 zł sorty mundurowe. Wysokość zarobków za lata 1976-1978 została wykazana identycznie jak we wcześniejszym zaświadczeniu. Zaświadczenie określało datę początkową zatrudnienia J. S.na dzień 10 marca 1973r.; wskazano w nim, że zostało wystawione na podstawie „zaświadczenia kadrowego”. Dokument został podpisany przez specjalistkę ds. płac A. G.i główną księgową komendy M. M..

Dowód: zaświadczenie ZUS Rp-7 z 27.06.2014r. – k. 183 pl. II akt ZUS O/K. dot. J. S..

(...)w S.wystawiła powyższe zaświadczenie na zalecenie przeprowadzającej w tym czasie w niej kontrolę pracownicy ZUS O/S., K. S.. Kontrola ta obejmowała m.in. prawidłowość wystawiania przez pracodawcę zaświadczeń na cele emerytalne. W jej trakcie kontrolująca porównała zapisy w przedłożonych jej kartach wynagrodzeń zawierających zapisy o dokonanych na rzecz J. S.wypłatach oraz zapisy w jego aktach osobowych i zaleciła wystawienie zaświadczenia w oparciu o dane zawarte w aktach osobowych. Adnotacja o stwierdzonych w tym zakresie zdaniem kontrolującej nieprawidłowościach znalazła się także w protokole kontroli ZUS. Kadrowa M. N.sporządziła wówczas wyliczenie zarobków J. S.wyłącznie w oparciu o dane znajdujące się w aktach osobowych J. S., a kontrolująca poleciła, by to wyliczenie uczynić podstawą wystawienia zaświadczenia Rp-7.

Dowody:

- zeznania świadka A. G. – w wersji elektronicznej;

- zeznania świadka K. S. – w wersji elektronicznej;

- zeznania świadka M. N. – w wersji elektronicznej;

- zeznania świadka A. R. – w wersji elektronicznej;

- akta kontroli (...)w S., w tym protokół kontroli;

- notatki kadrowej M. N. – k. 28 akt sprawy.

Po otrzymaniu nowego zaświadczenia organ rentowy wystąpił do (...)z prośbą o wyjaśnienie rozbieżności oraz wskazanie, które wynagrodzenia organ rentowy powinien przyjąć do prawidłowego ustalenia podstawy wymiaru świadczenia pobieranego przez J. S..

Dowód: pismo ZUS z 17.07.2014r. – k. 185 pl. II akt ZUS O/K. dot. J. S..

W odpowiedzi K. nadesłała podpisane przez specjalistę ds. płac A. G. pismo datowane na 11 sierpnia 2011r., w którym poinformowała, że przyczyną skorygowania druku Rp-7 J. S. było zalecenie kontrolującej z ZUS p. K. S..

Dowód: pismo odwołującej z 11.08.2011r.. – k. 189 pl. II akt ZUS O/K. dot. J. S..

W dniu 1 września 2014r. organ rentowy wydał decyzję o przeliczeniu należnej J. S.emerytury, podając iż następuje to wskutek skorygowania przez zakład pracy wynagrodzeń za lata 1973-1978, a nowo obliczony wwpw wynosi 88,27%. Za rok 1973 organ rentowy przyjął wynagrodzenie w łącznej kwocie 50609 zł (w tym 19.202 zł wykazane w zaświadczeniu Rp-7 wystawionym przez (...) i 31.407,41 zł wykazane w zaświadczeniu wystawionym przez odwołującą) – wskaźnik procentowy wyniósł 150,73%; za rok 1974 – w kwocie 48100 zł – wskaźnik procentowy wyniósł 125,85%; za rok 1975 – w kwocie 50.400 zł – wskaźnik procentowy wyniósł 107,33%; za rok 1976 – w kwocie 49.800 zł – wskaźnik procentowy wyniósł 96,94%; za rok 1977 – 49.200 zł – wskaźnik procentowy wyniósł 89,21%; za rok 1978 – 47.100 zł – wskaźnik procentowy wyniósł 80,32%.

W wyniku powyższego przeliczenia na koncie J. S. za okres od 1 września 2011r. (tj. za okres ostatnich trzech lat) powstała nadpłata w kwocie 1659,42 zł, którą jednak nie obciążono J. S..

Dowód: decyzja z 1.09.2014r. wraz z wyliczeniami – k. 194-196 pl. II akt ZUS O/K. dot. J. S..

J. S. (1) nie odwołał się od decyzji o przeliczeniu jego emerytury.

Niesporne.

W dniu 22 sierpnia 2014r. organ rentowy wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję.

Niesporne.

W dniu 17 listopada 2014r. do organu rentowego wpłynęło kolejne pismo (...)w S., do którego dołączono kolejne zaświadczenie ZUS Rp-7, oświadczając iż zostało ono „przeanalizowane i przeliczone ponownie ze źródeł archiwalnych (ksera kartotek płacowych) otrzymanych z archiwum zakładowego. Do pisma dołączono kopie dokumentów źródłowych. W zaświadczeniu ZUS Rp-7 wysokość wynagrodzeń J. S.określono na kwoty: w roku 1973 – 42184 zł, w tym 33900 zł składników stałych, 3100 zł składników zmiennych (premia) oraz 5184 zł sortów mundurowych; w roku 1974 – 50284 zł, w tym 42600 zł składników stałych, 2500 zł składników zmiennych (premia) i 5184 zł sortów mundurowych; w roku 1975 – 51664 zł, w tym 45100 zł składników stałych i 6564 zł sortów mundurowych.

Dowód: pismo z 7.11.2014r. z załącznikami – karty nienumerowane w pliku II akt ZUS O/K. dot. J. S..

Organ rentowy nie podjął żadnych działań w związku z otrzymaniem nowych dokumentów.

Niesporne.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Ustalenia faktyczne w sprawie sąd poczynił w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał w postaci dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K., dokumentacji z kontroli przeprowadzonej u odwołującej się przez ZUS Oddział w S., archiwalnych dokumentów dotyczących J. S. (1)(akt osobowych i kart wynagrodzeń) oraz zeznań przesłuchanych świadków. Sąd uznał te dowody za miarodajne; ich treść nie była zresztą kwestionowana przez strony.

Zgodnie z treścią przepisu art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. z 2015r., poz. 121 z późn. zm., dalej jako: ustawa systemowa), osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. W myśl treści ustępu drugiego, za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

W art. 84 ust. 6 ustawy wskazano, że jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.

W niniejszej sprawie organ rentowy twierdził, iż do wypłacenia J. S. (1)zawyżonego świadczenia emerytalnego doszło wskutek działania płatnika składek – (...)w S., polegającego na wystawieniu i przekazaniu organowi rentowemu zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu zawierającego niezgodne z prawem dane o wysokości zarobków J. S.w latach 1973-1975. Organ dokonał przy tym korekty wyliczenia emerytury niezwłocznie po tym, jak płatnik przesłał w roku 2014 nowe zaświadczenie ZUS Rp-7, a ubezpieczony nie odwołał się od decyzji dokonującej obniżenia jego emerytury.

Stanowisko organu rentowego należało uznać za błędne i naruszające prawo.

Abstrahując na razie od tego czy wystawione przez płatnika składek w roku 2011 zaświadczenie o wynagrodzeniu J. S. (1) było prawidłowe, czy też nie, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że już pierwszy rzut oka na dokumenty stanowiące podstawę wydania przez organ rentowy kolejnych decyzji w sprawie J. S. pozwalał na wyciągnięcie wniosku, że treść zaświadczenia wystawionego przez płatnika w roku 2014 w żadnym wypadku nie mogła doprowadzić do aż tak znacznego obniżenia wysokości świadczenia. O ile bowiem wysokość zarobków J. S. za rok 1973 faktycznie się zmniejszyła w porównaniu z kwotą wskazaną w zaświadczeniu z roku 2011, o tyle wysokość jego zarobków za lata 1974 i 1975 wzrosła (w porównaniu z kwotą wskazaną w zaświadczeniu z roku 2011). W przypadku roku 1973 wykazano bowiem w zaświadczeniu odpowiednio zarobki w kwotach 37.000 zł i 31.407,41 zł (+ w obu zaświadczeniach dodatkowo wskazano kwoty z tytułu sortów mundurowych – w identycznej wysokości); w przypadku roku 1974 – 45.100 zł i 48.100 zł (+ w obu zaświadczeniach takie same kwoty z tytułu sortów mundurowych); zaś w przypadku roku 1975 – 45.100 zł i 50.400 zł (+ w obu zaświadczeniach takie same kwoty z tytułu sortów mundurowych). Tymczasem organ rentowy, dokonując wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru, dokonał znacznego obniżenia wskaźnika procentowego w przypadku właśnie roku 1974, a więc tego, w którym zgodnie z nowym zaświadczeniem wskaźnik ten powinien wzrosnąć. Stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za ten rok kalendarzowy ustalono bowiem na 125,85%, podczas gdy we wcześniejszej decyzji wyniósł on 131,56%. Oczywistym w tej sytuacji było to, że gdyby przyczyną dokonanej przez organ rentowy zmiany było faktycznie wyłącznie wystawienie przez płatnika nowego zaświadczenia, sytuacja taka nie powinna zaistnieć. Sąd rozpoczął więc poszukiwanie przyczyny zmiany wysokości świadczenia J. S. (1) gdzie indziej (tj. w innym miejscu niż to, na które wskazywał organ rentowy) i odnalazł ją w niedozwolonej próbie zastosowania przez organ rentowy nieobowiązującego już przepisu art. 114 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2015r., poz. 748 z późn. zm.; dalej jako: ustawa emerytalna).

Przepis ten, uznany przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28 lutego 2012r. (Dz.U. z 2012r., poz. 251) za niezgodny z Konstytucją, stanowił, że prawo do świadczeń może zostać ponownie ustalone, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji okaże się, że przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości. Od czasu uchylenia tej normy (co nastąpiło poczynając od 8 marca 2012r.) organ rentowy nie może więc ponownie obliczyć wysokości świadczenia emerytalnego i rentowego, w tym w szczególności go obniżyć, nawet gdy stwierdzi, że wysokość tego świadczenia została obliczona nieprawidłowo. Jedyną możliwością dokonania takiej zmiany jest pojawienie się w sprawie tzw. nowych okoliczności, dotyczących jednak tej właśnie, nie zaś innej, spornej kwestii.

Tymczasem przeprowadzona w niniejszej sprawie dokładna analiza akt emerytalnych J. S. (1) doprowadziła do wniosku, że faktyczną przyczyną obniżenia świadczenia emerytalnego J. S. było obliczenie przez organ rentowy w nowej decyzji z roku 2014 wysokości jego emerytury przy przyjęciu – w przypadku lat 1973-1978 – jego zarobków bez uwzględnienia sortów mundurowych. Gdy bowiem dokładnie przeanalizować akta emerytalne J. S., okaże się, że dokonana w nowej decyzji przez organ rentowy zmiana wysokości wskaźnika procentowego nie dotyczyła tylko lat 1973-1975, a więc tych lat, co do których pracodawca w nowym zaświadczeniu faktycznie wskazał inne niż wcześniej kwoty, ale także lat 1976-1978, co do których wysokość danych o zarobkach podanych w zaświadczeniu nie uległa żadnej zmianie w porównaniu z okresem wcześniejszym! O ile bowiem w pierwszej decyzji wskaźnik procentowy w przypadku roku 1976 wyniósł 109,72%, o tyle w obecnie obowiązującej – 96,94%; w przypadku roku 1977 pierwotny wskaźnik wyniósł 101,39%, zaś obecny – 89,21%; w roku 1978 wskaźnik wyniósł początkowo 92,22%, zaś obecnie – 80,32%.

W ocenie sądu orzekającego w niniejszej sprawie do dokonania takiej zmiany brak było jakichkolwiek podstaw prawnych. Nawet bowiem jeśli organ rentowy uważa obecnie, że wypłaty dokonane z tytułu tzw. sortów mundurowych nie stanowiły w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, to nie ma prawa dokonywania zmiany w tym zakresie wcześniej wydanej decyzji, skoro we wszystkich wydawanych zaświadczeniach o zarobkach J. S.pracodawca jasno wskazywał tytuł dokonywanych wypłat, w tym w szczególności wyraźnie zaznaczał jakie kwoty zostały wypłacone z tytułu sortów mundurowych. Nawet więc jeśli organ rentowy wydał wcześniej błędną decyzję i błędnie zaliczył także wypłaty z tytułu sortów mundurowych do zarobków stanowiących podstawę wymiaru składek (przy czym sąd orzekający w niniejszej sprawie nie widzi żadnych podstaw, by wypowiadać się co do prawidłowości poglądu organu rentowego w tym zakresie), jest nią obecnie związany, a skutków swoich błędów nie może przenosić ani na płatnika składek, ani – co jeszcze bardziej w tej sprawie bulwersujące – na ubezpieczonego. Na marginesie należy wskazać, że stanowisko organu rentowego w tej sprawie jest wyjątkowo niekonsekwentne – o ile obecnie nie wliczył bowiem do podstawy wymiaru składek wypłat z tytułu sortów dokonanych przez (...) (...)w K.(tj. wypłat za okres od 10 marca 1973r.), o tyle takiego zaliczenia nadal dokonał w przypadku zarobków za lata 1971-1973 (do 9 marca 1973r.). J. S. (1)pracował bowiem wówczas w K. (...)w L., a zaświadczenie o wynagrodzeniu wystawiła mu za ten okres (...) (...), także ujmując tam – jasno i wyraźnie – wypłaty dokonane z tytułu sortów mundurowych. W tym zakresie w nowej decyzji nie dokonano jednak żadnej korekty, co czyni postępowanie organu rentowego jeszcze bardziej błędnym i pozbawionym jakiejkolwiek logiki.

W tym miejscu Sąd Okręgowy widzi potrzebę zwrócenia uwagi organu rentowego na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 2015r., sygn. akt II UK 127/14. W uzasadnieniu tego wyroku przypomniano bowiem, iż przepis art. 84 ust. 6 ustawy systemowej musi być czytany łącznie z poprzedzającymi go regulacjami, w tym w szczególności łącznie z definicją nienależnie pobranego świadczenia zamieszczoną w przepisie art. 84 ust. 2 pkt 2 tejże ustawy. Sąd Najwyższy zauważył, że przepis art. 84 ust. 6 ustawy systemowej stanowi wyjątek od reguły, zgodnie z którą do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń zobligowany jest bezpodstawnie wzbogacony. Podkreślił, iż „ w judykaturze wyrażany jest nawet pogląd, w myśl którego obowiązek zwrotu wypłaconych nienależnie świadczeń z ubezpieczeń społecznych obciąża płatnika składek tylko wówczas, gdy ich pobranie spowodowane zostało przekazaniem przez niego nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, a jednocześnie brak jest podstaw z art. 84 ust. 2 ustawy systemowej do żądania takiego zwrotu od osoby, której świadczenia te faktycznie wypłacono (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2000 r., II UKN 1/00, OSNAPiUS 2002 Nr 9, poz. 218; z dnia 10 czerwca 2008 r., I UK 376/07, OSNP 2009 nr 21 - 22, poz. 295; z dnia 17 stycznia 2012 r., I UK 194/11, LEX nr 1227962; z dnia 6 sierpnia 2013 r., II UK 11/13, OSNP 2014 Nr 5, poz. 72). W doktrynie zauważa się, że sformułowanie "obowiązek zwrotu świadczenia" jest nieprecyzyjne i mylące, gdyż obowiązek płatnika nie polega na zwrocie świadczenia, lecz w istocie na wyrównaniu szkody wyrządzonej przez spowodowanie wypłacenia przez organ ubezpieczeń społecznych świadczeń nienależnych (por. S. Płażek, Z. Salomon, Zwrot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, Palestra 1988 nr 8 - 9, s. 56). Przyjmuje się zatem, że odpowiedzialność płatnika składek z tytułu naprawienia szkody wyrządzonej wskutek podania organowi rentowemu nieprawdziwych danych i spowodowanie w ten sposób wypłaty nienależnego świadczenia jest odpowiedzialnością deliktową, opartą na winie sprawcy (por. R. Babińska, Pojęcie i rodzaje błędu organu rentowego lub odwoławczego, PiP 2005 nr 12, s. 58). W żadnym razie nie ona charakteru absolutnego i nie jest niezależna od zachowania organu rentowego. Hipotezą komentowanej normy prawnej objęte są sytuacje przekazywania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych przez płatnika składek danych mających wpływ na podjęcie przez organ rentowy decyzji o przyznaniu ubezpieczonemu prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ich wysokości (a więc także tych informacji, które w świetle art. 100 i art. 129 ustawy emerytalno - rentowej przesądzają o dacie nabycia prawa do świadczenia i podjęcia jego wypłaty), jeśli dane te okażą się nieprawdziwe.”

Jak z powyższego wynika, w niniejszej sprawie taka sytuacja nie zaistniała. Mimo faktu, iż płatnik wystawił nowe zaświadczenie ZUS Rp-7 dla J. S. (1), faktyczną przyczyną zmiany wysokości świadczenia ubezpieczonego było to, że organ rentowy odliczył od wysokości jego zarobków wliczone wcześniej kwoty sortów mundurowych. Już więc chociażby tylko z tego powodu zaskarżona decyzja musiała zostać zmieniona. Po dokonaniu bowiem faktycznej i prawidłowej korekty zarobków J. S. poprzez przyjęcie kwot wykazanych w nowym zaświadczeniu o zarobkach, wysokość wskaźnika wysokości podstawy wymiaru jego świadczenia powinna wynieść 92,11%, a więc być o ledwie 0,03% niższa od wskaźnika wcześniej wyliczonego.

Niezależnie jednak od powyższego w tym miejscu trzeba podkreślić, że w niniejszej sprawie nie sposób mówić o tym, aby płatnik składek miał obowiązek naprawienia organowi rentowemu jakiejkolwiek szkody. Wracając bowiem do zacytowanego wyżej fragmentu uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z 25 lutego 2015r. trzeba przypomnieć, że odpowiedzialność płatnika jest odpowiedzialnością deliktową, opartą na winie sprawcy. Sąd Najwyższy podkreślił, że zawarte w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, wystawionym według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Rp-7), dane nie mają wiążący charakter dla organu rentowego i podlegają kontroli tego organu przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu świadczeń emerytalno - rentowych oraz ustalaniu ich wysokości. Wyjaśnił, że „zaświadczenie takie nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmioty wydające takie zaświadczenia nie są organami wykonującymi zadania z zakresu administracji państwowej, a tylko dokumenty wystawiane przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jako organ uprawniony do przyznawania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ustalania ich wysokości ma zatem obowiązek dokonania kontroli przedłożonego zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (Rp -7) stanowiącego nie dokument urzędowy, a prywatny. Trzeba też mieć na uwadze wynikający z art. 7 k.p.a. i ciążący także na organach rentowych obowiązek podejmowania wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, przy uwzględnieniu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli. [podkreślenie własne Sądu Okręgowego w Szczecinie]. Rozpoznając wniosek o przyznanie świadczenia emerytalnego lub rentowego organ rentowy powinien zatem rozważyć, czy do wniosku dołączono wszystkie niezbędne dokumenty, a zawarte w tych dokumentach dane wystarczają do podjęcia decyzji w kwestii prawa ubezpieczonego do dochodzonego świadczenia i jego wysokości. Jeśli nie - powinien zażądać dostarczenia brakujących dokumentów i wyjaśnić wątpliwości wynikające z analizy zawartych w nich informacji. W konsekwencji w orzecznictwie sądów powszechnych dominuje słuszny pogląd, zgodnie z którym organ rentowy odpowiedzialny za wypłatę świadczeń z ubezpieczeń społecznych nie jest zwolniony z dokładnego, merytorycznego zbadania kierowanej do niego dokumentacji. Jeśli więc pobranie nienależnych świadczeń spowodowane było nie tylko błędem pracodawcy, ale i organu rentowego, nie można żądać od płatnika składek zwrotu tychże świadczeń (wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 grudnia 2001 r., III AUa 768/01, LEX nr 74577 i z dnia 9 grudnia 2008 r., III AUa 1227/08, LEX nr 552001 oraz Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 23 lipca 2009 r., III AUa 448/09, LEX nr 628256; Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 14 maja 2013 r., III AUa 1131/12, LEX nr 1316151 i Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 28 maja 2014 r., III AUa 294/14, LEX nr 1477244).

Dalej Sąd Najwyższy podkreślił także, że „przez nieprawdziwe dane, o jakich mowa w art. 84 ust. 6 ustawy systemowej, należy rozumieć zawarte w tych dokumentach dane niezgodne z prawdą, z rzeczywistością, ze stanem faktycznym, kłamliwe, zmyślone, nierzeczywiste (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2012 r., II UK 39/12, M.P. Pr. 2013 nr 1, s. 49-50).” Zauważył nadto, iż „organ rentowy ma obowiązek skontrolowania, czy przedstawione mu przez ubezpieczonego lub płatnika dokumenty są kompletne, a zawarte w nich dane wystarczają do wydania decyzji w sprawie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ich wysokości.”

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć, iż w pierwotnie (w roku 2011) złożonym zaświadczeniu Rp-7 pracodawca zaznaczył, że zostało ono sporządzone w oparciu o listy płac i kartoteki płacowe, podczas gdy w drugim (z roku 2014) odnotował, że jest ono wystawione na podstawie „zaświadczenia kadrowego”, a dodatkowo odrębnym pismem wyjaśnił, że przyczyną jego wydania było zalecenie wydane przez kontrolującą w roku 2014 płatnika pracownicę (...) Oddziału w S., K. S.. W ocenie Sądu Okręgowego już sama treść owych adnotacji powinna skłonić organ rentowy do podjęcia działań zmierzających do ustalenia, które z tych zaświadczeń jest w rzeczywistości bardziej miarodajne i czy faktycznie „zaświadczenie kadrowe” (rozumiane w tym przypadku jako dokonane przez kadrową płatnika wyliczenie wysokości zarobków J. S. na podstawie danych z jego akt osobowych) jest bardziej miarodajne niż zapisy na kartach wynagrodzeń. Gdyby organ rentowy takie działania podjął, z pewnością ustaliłby – tak jak uczynił to sąd w niniejszym postępowaniu – iż brak jest podstaw, by automatycznie odmawiać wiary danym z kartotek płacowych. Choć bowiem występują w tym zakresie rozbieżności między treścią dokumentów z akt osobowych J. S. a zapisami w owych kartotekach (raz zarobki wykazane w kartotece są niższe, a raz niższe niż wynikałoby to tylko z kopii angaży z akt osobowych J. S.), to jednak nie można jednoznacznie przesądzić o tym, że zapisy w kartotekach płacowych są błędne. W aktach osobowych J. S. nie ma bowiem np. jakichkolwiek dokumentów odnoszących się do roku 1975; brak jest także pism w sprawie przyznawanych mu dodatków specjalnych (mimo iż w pierwotnym angażu wskazywano, że jego wysokość miała być ustalana odrębnymi pismami), co pozwala twierdzić, że akta te mogą być niekompletne. Sąd nie widzi także powodu, by automatycznie uznać, że niemożliwym jest iż płatnik wypłacił J. S. wynagrodzenie za cały marzec 1973r. (za pełen miesiąc), mimo iż faktycznie pracę J. S. podjął z dniem 10 lub 11 (w tym zakresie także akta osobowe są niejasne) marca. Zmiana pracodawcy nastąpiła bowiem w ramach porozumienia między zakładami pracy, w ramach tej samej (rozumianej ogólnie) struktury organizacyjnej, tj. Komend Ochotniczych Hufców Pracy. Nie można więc wykluczyć, iż w sposób umowny nowy pracodawca przejął na siebie obowiązek wypłacenia J. S. wynagrodzenia za pełen miesiąc kalendarzowy. Niezależnie jednak od powyższego, i tak w żadnej mierze nie można zdaniem sądu przypisać w tej sprawie płatnikowi winy – pierwsze zaświadczenie wystawił bowiem w dobrej wierze, w oparciu o posiadane dokumenty archiwalne; wystawienie zaś drugiego było spowodowane działaniami samego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, co też płatnik składek od początku podkreślał.

Mając więc wszystkie powyższe względy na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż odwołujący się płatnik składek nie ma obowiązku zwrotu organowi rentowemu świadczeń wypłaconych w okresie od 1 września 2011r. do 31 sierpnia 2014r. w kwocie 1659,42 zł.

/SSO Monika Miller-Młyńska/