Pełny tekst orzeczenia

VIII Ga 143/15

W pozwie wniesionym dnia 18 grudnia 2014 r. powód (...) sp. z o.o. z siedziba w G. domagał się od pozwanego - (...) S.A. zasądzenia kwoty 522,75 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27.10.2014r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wyjaśnił, iż w dniu 30 kwietnia 2014r. samochód marki F. (...) o nr rej. (...) , którego właścicielem był W. S. uległ uszkodzeniu w wyniku kolizji drogowej. Poszkodowany zlecił naprawę pojazdu firmie (...) sp. z o.o. Na czas naprawy wynajął pojazd zastępczy za zapłatą czynszu w kwocie 200 zł za każdy rozpoczęty dzień najmu. Z tytułu najmu pojazdu została wystawiona faktura VAT nr (...)29.08.2014r. na kwotę 1.230 zł za pięć dni najmu. Powód podał, że dnia 29 maja 2014r. W. S. przelał swoją wierzytelności na (...) sp. z o.o. a dnia 30.08.2014r. ta spółka dokonała przelewu na rzecz powoda. Dnia 27 października 2014r. powód wezwał pozwanego do zapłaty pełnej kwoty odszkodowania w wysokości 1.230 zł. Powód uregulował kwotę 707,25 zł.

Dnia 30 grudnia 2014r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wydał w tej sprawie nakaz zapłaty orzekając zgodnie z żądaniem pozwu.

Od tego nakazu pozwany wniósł sprzeciw, w którym wniósł o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powód nie wykazał, iż W. S. faktycznie poniósł wydatek w związku z korzystaniem pojazdu zastępczego w wysokości 1.230 zł. W tej sytuacji W. S. nie mógł skutecznie przenieść na (...) Sp. z o. o. swej wierzytelności, gdyż ona nie istniała. Nadto pozwany wskazał, że w umowie przelewu

wierzytelności z 09.06.2014r. strony odroczyły termin zapłaty czynszu przez W. S., wobec czego żądanie powoda nie jest wymagalne.

Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2015 r. powództwo oddalił i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 197 zł tytułem kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, iż w dniu 30 kwietnia 2014 r. doszło do wypadku komunikacyjnego, w którym uszkodzony został samochód marki F. (...) o nr rej (...) stanowiący własność W. S.. Sprawca szkody był ubezpieczony u pozwanego w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów (OC). W dniu 19 maja 2014r. poszkodowany zlecił naprawę swojego pojazdu spółce (...) Sp. z o.o.Dnia 29 maja 2014r. poszkodowany dokonał przelewu swej wierzytelności z tytułu odszkodowania z polisy OC sprawcy na (...) Sp. z o. o.

Sąd I instancji nadto ustalił, iż na czas naprawy (...) sp. z o. o. udostępniła poszkodowanemu pojazd zastępczy. Poszkodowany korzystał z niego od 31 maja 2014r. do 4 czerwca 2014r.W dniu 4 czerwca 2014 r. poszkodowany odebrał swój samochód po naprawie i zwrócił pojazd zastępczy.W dniu 29 sierpnia 2014 r. (...) Sp. z o. o. obciążył W. S. fakturą VAT nr (...) na kwotę 1.230 zł. W jej treści podano, że dotyczy najmu pojazdu zastępczego przez okres 5 dni. Sąd nadto ustalił, iż w dniu 30.08.2014r. (...) sp. z o.o. zawarła z powodem umowę o powierniczy przelew wierzytelności przysługującej spółce (...) sp. z o.o. w związku ze szkodą w pojeździe W. S.. W dniu 30.08.2014r. powód wezwał pozwanego do zapłaty odszkodowania z tytułu najmu pojazdu zastępczego w kwocie 1.230 zł. W dniu 20.10.2014r. powód

wypłacił pozwanemu kwotę 707,25 zł tytułem zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego.W dniu 27.10.2014r. powód wezwał pozwanego ponownie do zapłaty odszkodowania w kwocie 1.230 zł.

Na wstępie swoich rozważań Sąd I instancji zważył, iż zgodnie z art. 822 § 1 kc przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje ' się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Świadczenie ubezpieczenia obejmuje zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości poniesionej przez poszkodowanego szkody (art. 805 § 1 i 2 kc) . Odpowiedzialność ubezpieczyciela sięga tak daleko jak odpowiedzialność cywilna ubezpieczonego (z ograniczeniami dotyczącymi zapłaty jako rodzaju świadczenia i sumy gwarancyjnej), wobec czego ustalenie zakresu jego zobowiązania wymaga ustalenia najpierw zakresu świadczeń, do których zobowiązany jest ubezpieczający lub inna osoba wyrządzająca szkodę objętą ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej. Zgodnie z art. 363 § 1 kc naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego (restytucja naturalna), bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej (odszkodowanie).

Zgodnie z treścią art. 361 § 1 k.c. naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Wydatki poniesione na wynajem pojazdu zastępczego stanowią w ocenie Sądu Rejonowego szkodę w rozumieniu w/w przepisu. Skoro bowiem poszkodowany posiadał pojazd mechaniczny, którego używał w toku swej aktywności życiowej, to niemożność czasowego korzystania ze swego mienia i fakt poniesienia kosztów wynajmu innego pojazdu stanowi wymierną stratę materialną.

Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej są: zaistnienie zdarzenia, z którym przepis prawny łączy odpowiedzialność odszkodowawczą, powstanie szkody oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem i szkodą. W przypadku wystąpienia wymienionych przesłanek naprawienie szkody, przez podmiot do tego zobowiązany, powinno pblegać na przywróceniu w majątku poszkodowanego stanu rzeczy naruszonego zdarzeniem wyrządzającym szkodę, nie może przewyższać jednak wysokości faktycznie poniesionej szkody.

W kontekście powyższych ustaleń Sąd I instancji zważył, że w toku niniejszego procesu powód powinien wykazać istnienie następujących przesłanek:

1.  wystąpienie zdarzenia szkodowego,

2.  istnienie związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem i szkodą,

3.  fakt doznania szkody w określonej wysokości.

Pierwsza ze wskazanych wyżej okoliczności była między stronami bezsporna, nie było zatem potrzeby, aby powód w tym zakresie składał jakieś wnioski dowodowe.

Powód nie wykazał jednak w ocenie Sądu Rejonowego faktu, iż poszkodowany, który zbył na jego rzecz wierzytelność względem zakładu ubezpieczeń faktycznie poniósł szkodę w określonej wyżej wysokości. Sąd podkreślił, że roszczenie o zwrot kosztów wynajmu pojazdu zastępczego ma inny charakter niż roszczenie o zwrot kosztów naprawy pojazdu. W tym drugim przypadku bowiem poszkodowany ponosi szkodę już w momencie zaistnienia zdarzenia i powstania uszkodzeń, w tym bowiem momencie powstaje uszczerbek w jego majątku. W przypadku zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego sprawa ma się o tyle inaczej, że szkoda powstaje nie w momencie zaistnienia szkody lecz dopiero wówczas, gdy poszkodowany koszty te już poniesie. Szkodę w tym

wypadku można wiązać jedynie z wydatkami poniesionymi przez poszkodowanego na wynajem a nie z samym faktem, iż został pozbawiony możliwości korzystania z rzeczy. Wynagrodzenie za przejściową utratę możliwości korzystania z rzeczy oznaczałoby w istocie nieprzewidziane prawem zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w postaci odczucia przykrości i dyskomfortu. Ta dolegliwość nie stanowi szkody majątkowej, ponieważ nie prowadzi do zmniejszenia majątku właściciela uszkodzonego pojazdu. Oznacza to, że odszkodowanie za najem pojazdu zastępczego przysługuje poszkodowanemu jedynie w przypadku, gdy poniesie wydatki związane z tym najmem. Wydatki tego rodzaju należy uznać za wydatki poniesione w następstwie zdarzenia szkodowego, które by nie powstały bez tego zdarzenia, prowadzące do powypadkowego zmniejszenia majątku poszkodowanego, czyli straty (art. 361 § 2 k.c). Takie stanowisko zaprezentowano również w uchwale SN z 17.11.2011 (III CZP 5/11, OSNC 2012/3/28). W niniejszej sprawie poszkodowany nie poniósł wydatków na pokrycie kosztów wynajmu pojazdu zastępczego, nie uregulował bowiem rachunku wystawionego przez powoda, nie powstała zatem po jego stronie żadna szkoda majątkowa, która podlegałaby restytucji przez zakład ubezpieczeń. Z tytułu korzystania z pojazdu zastępczego nie istnieje zatem żadna wierzytelność , którą poszkodowany mógł scedować na rzecz powoda. Dopiero w momencie uregulowania tych kosztów po stronie poszkodowanej powstanie strata, którą winien pokryć ubezpieczyciel.

Nadto Sąd Rejonowy zważył, iż poszkodowany nie mógł przelać na (...) sp. z o.o. swej wierzytelności o wypłatę odszkodowania za najem pojazdu zastępczego, gdyż w dacie zawarcia tej umowy tj . 29.05.2014r. nie korzystał jeszcze z tego pojazdu. Nie tylko nie poniósł zatem szkody, ale brak było jakiejkolwiek podstawy do obciążenia go za najem, który jeszcze się nie rozpoczął.

Z tych względów sąd uznał, że powództwo w niniejszej sprawie podlega oddaleniu.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszcy wniósł powód zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił;

-naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. poprzez nadużycie zasady swobodnej oceny dowodów przy ocenie dowodu z dokumentów prywatnych w postaci; umowy najmu pojazdu zastępczego, umowy o przelew wierzytelności z polsy OC sprawcy w celu pokrycia całkowitego kosztu najmu pojazdu zastępczego z dnia 29 maja 2014 r. oraz faktury VAT (...) z dnia 29 sierpnia 2014 r. poprzez odmowę uznania w odniesieniu do ww dokumentów waloru dokumentów potwierdzających fakt poniesienia przez poszkodowanych R. i W. S. wydatków związanych z wynajmem pojazdu zastępczego, a w konsekwencji faktu powstania wierzytelności z tego tytułu

-naruszenie prawa materialnego poprzez naruszenie przepisu art. 509 § 1 k.c. w zw. z art. 822 k.p.c. w zw. z art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 22 nmaja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez ich niezastosowanie i uznanie , iż nie powstała wierzytelność , którą mogłaby skutecznie nabyć powódka i dochodzić z tego tytułu roszczeń przeciwko pozwanemu zakładowi ubezpieczeń w niniejszym procesie w sytuacji gdy spełnione zostały wszelkie przesłanki tak skutecznego i ważnego przelewu wierzytelności jak i odpowiedzialności pozwanego zakładu ubezpieczeń , którego powinnością na mocy umowy ubezpieczenia zawartej ze sprawcą szkody z dnia 0 kwietnia 2014 r. była zapłata na rzecz powódki odpowiedniej sumy pieniężnej rekompensującej powstałą szkodę majątkową z tytułu najmu pojazdu zastępczego

-naruszenie przepisu art. 361 i 363 Jc.c. poprzez błędną wykładnię na skutek wadliwego założenia , iż poszkodowani nie ponieśli szkody z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego i w konsekwencji przyjęcia , iż odszkodowanie ubezpieczeniowe nie musi kompensować uszczerbku powstałego w majątku poszkodowanych w wyniku zaistniałego zdarzenia ubezpieczeniowego, za które pozwany zakład ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie w całości żądania pozwu , ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania. Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

S ąd Okręgowy zważył co następuje;

Apelacja nie była uzasadniona i podlegała oddaleniu.

Na wstępie czynionych tu rozważań stwierdzić należało, że w ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego, bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o której mowa w treści art. 233 § 1 k.p.c. . Wobec tego Sąd Okręgowy podziela poczynione ustalenia Sądu I instancji, zatem nie ma potrzeby szczegółowego ich powtarzania w niniejszym uzasadnieniu .

Wbrew argumentacji powoda nie miało miejsca podniesione w apelacji naruszenie prawa materialnego polegającego na niewłaściwej wykładni przepisów art. 361 § 1 k.c.i 363 k.c.

Należy w tym miejscu wyjaśnić, iż pojęcie szkody którym posługuje się ustawodawca w art. 361 k.c. ( a także w art. 34

ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych tekst jednolity Dz. U. 2013, poz. 392 ze zm. ) należy rozpatrywać jako różnicę pomiędzy stanem majątku poszkodowanego, który powstał po nastąpieniu zdarzenia sprawczego, a stanem który by istniał bez tego zdarzenia ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 września 1970 , IIICR 371/70, OSNCP 1971 nr 5 poz. 93, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1981, I CR 17/81, OSNCP 1981 nr 10 poz. 199) .

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego zawarty w uchwale z dnia 17 listopada 2011 r. IIICZP 5/11, LEX nr 1011468 przytoczony także w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego, iż zwrotowi za najem pojazdu zastępczego podlegać mogą tylko wydatki rzeczywiście poniesione z tytułu najmu pojazdu zastępczego. Zatem chodzi o sytuację, w której doszło już do poniesienia przez poszkodowanego wydatków na uzyskanie pojazdu zastępczego, co prowadzi do uszczerbku w majątku poszkodowanego czyli szkody . Pogląd ten został potwierdzony także w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 r. HIC 76/13, Lex 1392609 . W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, iż niemożność korzystania z pojazdu może być źródłem szkody o charakterze majątkowym wówczas, gdy spowoduje wydatki posiadacza uszkodzonego lub zniszczonego pojazdu na najem pojazdu zastępczego. Stratę rozumieniu art. 361 § 2 k.c. stanowią zatem wydatki, które służą ograniczeniu negatywnych następstw doznanych przez poszkodowanego w wyniku uszkodzenia bądź zniszczenia rzeczy.

Rację miał zatem Sąd Rejonowy, iż skoro poszkodowany nie poniósł wydatków na pokrycie kosztów wynajmu pojazdu zastępczego w niniejszej sprawie , nie uregulował bowiem rachunku wystawionego przez powoda to nie powstała po jego

stronie żadna szkoda majątkowa , która podlegałaby restytucji przez zakład ubezpieczeń.

Tym samym w ocenie Sądu Odwoławczego stanowisko zawarte w apelacji, wskazujące , iż samo zwiększenie pasywów wchodzi w zakres pojęciowy szkody już z momentem wykazania wymagalnego zobowiązania z tego tytułu uznać należało za bezzasadny.

Ponadto zważyć należy, iż warunkiem skutecznej cesji wierzytelności jest istnienie tego prawa, dlatego wierzytelność przyszła może przejść na nabywcę dopiero z chwilą jej powstania. Jakkolwiek przelew wierzytelności przyszłej jest dopuszczalny, niemniej pełny skutek wywiera dopiero z chwilą powstania wierzytelności ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2002 r. , IV CKN 1471/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2003, VCKN 345/01). Tymczasem poszkodowany rozpoczął najem pojazdu zastępczego dopiero kilka dni po podpisaniu umowy przelewu wierzytelności z polisy oc sprawcy , co więcej należności z tytułu najmu pojazdu zastępczego nigdy nie uregulował a zatem nie doszło do powstania szkody a co za tym idzie nie powstała po stronie poszkodowanego wierzytelność z tego tytułu.

Tym samym cesja wierzytelności na którą powołuje się powód nie mogła stanowić skutecznej podstawy dochodzenia roszczenia w rozpatrywanej sprawie .

Z tych względów -w ocenie Sądu Okręgowego- przyjąć należało, że nie doszło w niniejszej sprawie do naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego oraz prawa procesowego w zakresie opisanym wyżej . W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.