Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 czerwca 2015r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący-Sędzia SA Aldona Wapińska (spr.)

Sędziowie SA Agata Zając

SO del. Grażyna Kramarska

Protokolant protokolant Katarzyna Łopacińska

po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 2015r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa miasta (...) W.

przeciwko A. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 27 stycznia 2014r.

sygn. akt IV C 1620/09

oddala apelację.

VI ACa 1160/14

UZASADNIENIE

Miasto (...) W. dnia 7 października 2009 r. wystąpiło z pozwem skierowanym przeciwko A. K., wnosząc o zasądzenie od pozwanego kwoty 96.184 zł z ustawowymi odsetkami od daty wniesienia pozwu. W uzasadnieniu pozwu powód wyjaśnił, że roszczenie dotyczy zaległości czynszowych z tytułu najmu lokalu użytkowego położonego przy ul. (...) w W. na dzień 10.03.2009 r. i dodatkowych świadczeń, jednakże nie określił za jaki okres dochodzony jest zaległy czynsz, ani też o jakie świadczenia dodatkowe chodzi. Do pozwu powód załączył m.in. specyfikacje na koncie najemcy lokalu użytkowego za okresy: od dnia 1.01.2008 r. do dnia 30.04.3008 r. oraz od dnia 1.01.2007 r. do dnia 31.12.2007 r. i za rok 2006. W piśmie z dnia 7 kwietnia 2011 r. powód wyjaśnił, że dochodzi roszczenia z tytułu bezumownego korzystania z lokalu za okres od 1 lipca 2006 r. do dnia 10 marca 2009 r., oraz odsetek od marca 2003 r. nie podając od jakiej kwoty, ani z jakiego tytułu (k.128). W piśmie z dnia 28 października 2013 roku powód podał, iż dochodzi zapłaty kwoty wskazanej w pozwie z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie lokalu użytkowego przy ul. (...) w W. wraz z opłatami niezależnymi od właściciela, tj. za zimną wodę, wywóz nieczystości za okres od 1 lipca 2006 roku do 10 marca 2009 roku.

Pozwany A. K. wnosił o oddalenie powództwa w całości.

Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo. Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Dnia 19 listopada 1998 r. powód zawarł z pozwanym umowę najmu lokalu użytkowego przy ul. (...) w W.. Zgodnie z § 2 i § 3 tej umowy pozwany zobowiązał się do zapłaty na rzecz strony powodowej miesięcznego czynszu oraz opłat z tytułu dodatkowych świadczeń, tj. centralne ogrzewanie, ciepła i zimna woda, odprowadzanie ścieków, wywóz nieczystości, korzystanie z windy i inne. Czynsz i dodatkowe świadczenia były płatne z góry do 10-tego każdego miesiąca, za który przypada należność (§ 4 umowy). Umowa została zawarta na okres 5 lat, tj. do dnia 19 listopada 2003 r. (§ 11 umowy).

Pozwany zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej dnia 31 maja 2007 r.

Dnia 11 marca 2009 r. komornik dokonał eksmisji pozwanego z lokalu na podstawie wyroku Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy z dnia 6 grudnia 2005 r. oraz wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 26 września 2006 r., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności dnia 12 marca 2008 r.

Od 20 listopada 2003 r. do daty eksmisji pozwany korzystał z przedmiotowego lokalu bezumownie. Miesięczna opłata za lokal wynosiła 2.162,18 zł, w tym odszkodowanie 2.055,83 zł oraz opłaty niezależne od właściciela - 106,35 zł.

Zdaniem powoda pozwany na dzień 16 marca 2009 r. zalegał z zapłatą zaległości w wysokości dochodzonej pozwem. Wezwanie do zapłaty okazało się bezskuteczne .

Pozwany nie kwestionował zapisów umowy, natomiast kwestionował wyliczenie zadłużenia.

Sąd Okręgowy dokonał powyższych ustaleń wyłącznie w oparciu o dokumenty zaliczone do materiału dowodowego, ponieważ ich autentyczność nie była kwestionowana przez strony. W ocenie tego Sądu zeznania świadków B. S., S. Z. i M. M. nie wniosły nic istotnego do sprawy.

Uznając, iż rozstrzygnięcie sporu wymaga wiedzy specjalnej, Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłego na okoliczność wyliczenia zadłużenia pozwanego.

Biegły Z. K. oparł swoją opinię m.in. na dowodach uzyskanych w toku badania u powoda, nie dołączonych do akt sprawy, a nadto uwzględnił w opinii zarzut przedawnienia, którego nie zgłosił pozwany. Z tych względów Sąd Okręgowy nie przyjął tej opinii za podstawę rozstrzygnięcia i dopuścił dowód z opinii drugiego biegłego.

Biegły S. W. oparł swoją opinię m.in. również na dowodach nie dołączonych do akt sprawy, dlatego jego opinia w ocenie Sądu pierwszej instancji również nie mogła być uznana za miarodajną. Nadto biegły zawarł w opinii zwroty pouczające pozwanego o możliwości wystąpienia przeciwko powodowi z określonymi roszczeniami. Z tej przyczyny Sąd Okręgowy podzielił zarzut powoda, iż biegły pomylił swoją rolę procesową z rolą pełnomocnika pozwanego i uznał, że jego opinia nie może stanowić podstawy rozstrzygnięcia z uwagi na brak obiektywizmu. Z opinii tej jednakże wynika, że do dnia eksmisji, tj. do dnia 11 marca 2009 r. pozwany nie otrzymał od powoda specyfikacji roszczeń. Nadto powód – mimo żądania biegłego - nie przedłożył dokumentów koniecznych do opracowania opinii. Zdaniem Sądu tłumaczenia powoda o niemożności ich dostarczenia w terminie zakreślonym przez biegłego są nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Kolejny biegły J. F. w sporządzonej przez siebie opinii wyliczał należności dla powoda od roku 2004 do 2009, podczas gdy żądanie powoda w dacie opinii dotyczyło okresu 2006- 2009. Nadto biegły obliczył należności nie tylko na rzecz powoda, ale i innego podmiotu (...) Sp. z o.o., który nie jest stroną niniejszego procesu. Powód zaś nie wykazał następstwa prawnego między powodem, a tym podmiotem. Sąd uznał więc, że biegły w istocie rzeczy nie wiedział co ma badać, co jest istotą sporu. Z tego względu również jego opinia nie mogła stanowić podstawy rozstrzygnięcia, jednak dała asumpt Sądowi Okręgowemu do zobligowania powoda do ostatecznego zwerbalizowania stanowiska na rozprawie dnia 9 października 2013 r. Na tym terminie nikt się nie stawił za stronę powodową, powiadomioną prawidłowo, dlatego Sąd postanowił zobowiązać stronę powodową do sprecyzowania stanowiska w terminie 7 dni pod rygorem ujemnych skutków prawnych.

Dnia 28 października 2013 roku powód przedłożył ostateczne stanowisko, jak wyżej, dołączając do akt jeszcze jeden dokument finansowy - wyciąg z konta.

Dnia 5 listopada 2013 roku przy piśmie procesowym powód złożył do akt zarządzenie nr (...) Prezydenta m.(...) W. z dnia 14 lipca 2009 roku w sprawie zasad najmu lokali użytkowych w domach wielolokalowych na okres do lat 3 oraz szczegółowego trybu oddawania w najem lokali użytkowych w domach w domach wielolokalowych na okres dłuższy niż 3 lata i nie dłuższy niż 10 lat - na poparcie swoich żądań odnośnie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu w wysokości 200% kwoty czynszu brutto miesięcznie. Swoje żądanie powód oparł na podstawie art.224 k.c. w związku z art. 225 k.c. i w związku z art. 230 k.c.

Sąd Okręgowy uznał, iż roszczenia za okres od 1 lipca 2006 roku do 10 marca 2009 roku nie uległy przedawnieniu, bowiem w myśl art. 229 k.c., który ma w niniejszej sprawie zastosowanie: „ Roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz.". Sąd pierwszej instancji przypomniał, iż lokal został odebrany od pozwanego, dnia 11 marca 2009 roku, zaś pozew wpłynął dnia 7 października 2009 roku, zatem roczny termin z art. 229 k.c. został więc zachowany.

Jednakże – zdaniem Sądu Okręgowego - powództwo podlegało oddaleniu z uwagi na to, że nie zostało udowodnione. Powód bowiem nie tylko nie udokumentował swoich roszczeń wobec pozwanego, ale nie udowodnił ich w inny sposób.

Sąd pierwszej instancji uznał, iż opinie biegłych nie mogą stanowić podstawy rozstrzygnięcia, ponieważ opierały się m.in. na dokumentach nie złożonych do akt sprawy, ponadto w opinii pierwszej niezasadnie uwzględniono zarzut przedawnienia, zaś opinię drugą cechowała ponadto stronniczość biegłego, który ustalił jednak m.in., że do dnia eksmisji, tj. do dnia 11 marca 2009 r. pozwany nie otrzymał od powoda specyfikacji roszczeń, zatem nie mógł więc ich pokryć. Nadto powód nie przedstawił drugiemu biegłemu wszystkich dokumentów, niezbędnych do wydania prawidłowej opinii. Trzecia opinia była również obarczona wadami, które ją dyskwalifikowały. Już z tych obu względów w ocenie Sądu pierwszej instancji powództwo podlegało oddaleniu.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż w dniu 28 października 2013 roku powód przedkładając ostateczne stanowisko, dołączył wprawdzie do akt jeszcze jeden dokument finansowy - wyciąg z konta, ale bez stosownego wniosku dowodowego w postaci choćby uzupełnienia opinii biegłego.

Sąd Okręgowy zauważył ponadto, że zarządzenie nr (...) Prezydenta m.(...) W. z dnia 14 lipca 2009 roku w sprawie zasad najmu lokali użytkowych w domach wielolokalowych na okres do lat 3 oraz szczegółowego trybu oddawania w najem lokali użytkowych w domach wielolokalowych na okres dłuższy niż 3 lata i nie dłuższy niż 10 lat, złożone przez powoda na poparcie żądań odnośnie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu w wysokości 200% kwoty czynszu brutto miesięcznie – również nie mogło stanowić podstawy rozstrzygnięcia. Data wydania tego aktu prawa miejscowego pochodzi bowiem z okresu po eksmisji powoda z przedmiotowego lokalu, która miała miejsce 11 marca 2009 roku. Niniejsze zarządzenie jest późniejsze o 5 miesięcy. Kierując się zasadą lex retro non agit Sąd Okręgowy uznał, iż powyższe zarządzenie nie mogło mieć w sprawie niniejszej zastosowania.

Powód nie złożył dalszych stosownych wniosków dowodowych, zaś Sąd Okręgowy nie prowadził postępowania dowodowego z urzędu, ponieważ powód był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, podczas gdy pozwany występował osobiście. W ocenie Sądu pierwszej instancji w zaistniałej sytuacji procesowej dopuszczanie przez Sąd dowodów z urzędu mogłoby spotkać się z zarzutem stronniczości w postaci niezasadnego sprzyjania stronie powodowej. W świetle powyższego, zdaniem Sądu Okręgowego, powództwo podlegało oddaleniu na podstawie art. 230 k.c. w zw. z art. 224 k.c. i w zw. z art. 225 k.c.

Powyższy wyrok Sądu Okręgowego w całości zaskarżył apelacją powód miasto (...) W., zarzucając :

1.  sprzeczność istotnych ustaleń sądu pierwszej instancji z treścią zebranego w sprawie materiału wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

b)  art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 278 §1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego, polegający na pominięciu w tej ocenie opinii biegłego sądowego J. F. z dnia 7 stycznia 2013 r., która wbrew wywodom sądu pierwszej instancji nie była obarczona wadą, albowiem biegły wyliczył zadłużenie powoda od 1 lipca 2006 r. do 10 marca 2009 r. prawidłowo analizując zapisy ewidencji księgowych począwszy od 2004 r., tj. od momentu powstania na koncie księgowym pozwanego zadłużenia względem powoda.

c)  art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 278 §1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego, polegający na pominięciu w tej ocenie opinii biegłego sądowego Z. K. z dnia 19 stycznia 2010 r., która przy uwzględnieniu stanowiska powoda z dnia 5 kwietnia 2011 r. potwierdzała na stronie 2 zasadność dochodzonego pozwem roszczenia,

d)  art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegający na pominięciu w tej ocenie przedłożonych przez powoda dowodów w postaci dokumentów księgowych obrazujących wysokość zadłużenia pozwanego względem powoda z tytułu należności za bezumowne korzystanie z lokalu w W. przy ul. (...) dołączonych do pozwu z dnia 5.05.2009 r., pisma procesowego z dnia 5 kwietnia 2011 r. i pisma procesowego z dnia 23 października 2013 r. pomimo, iż wykazywały one wysokość należności, jakie domagał się od pozwanego powód,

2. niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

a) art. 328 §2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie podstawy faktycznej wyroku w zakresie przyczyn z powodu których odmówił wiarygodności dowodowi z opinii biegłego sądowego J. F., albowiem za niewystarczające uznać należy stwierdzenie sądu I instancji, iż „trzecia opinia była również obarczona wadami, które ją dyskwalifikowały" oraz stwierdzenie, iż „biegły wyliczył należności dla powoda od 2004 r. do 2009 r.", w sytuacji, gdy biegły w żadnym miejscu w swojej opinii nie wskazuje, iż wyliczone przez niego zadłużenie dotyczy należności za okres 2004 r. do 2009 r. (wskazuje jedynie na datę końcową swoich wyliczeń na s. 5 opinii), natomiast dokonywane przez pozwanego wpłaty do sierpnia 2006 r. zgodnie z zasadami księgowości i zgodnie z art. 451 k.c. powód księgował na poczet najstarszych zaległości i co biegły w swojej opinii uwzględnił i w związku z tym obowiązany był dokonać analizy zadłużenia pozwanego od 2004 r.

b) art. 328 §2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie podstawy faktycznej wyroku w zakresie przyczyn z powodu których odmówił wiarygodności dowodom z przedłożonych przez powoda dokumentów księgowych obrazujących wysokość zadłużenia pozwanego względem powoda z tytułu należności za bezumowne korzystanie z ww. lokalu dołączonych do pozwu z dnia 5.05.2009 r., pisma procesowego z dnia 5 kwietnia 2011 r. i pisma procesowego z dnia 23 października 2013 r. pomimo, iż wykazywały one wysokość należności, jakie domagał się od pozwanego powód,

3. nierozpoznanie istoty sprawy poprzez bezzasadne przyjęcie, iż dochodzonej pozwem kwoty domaga się wyłącznie strona powodowa, a Gminna (...) sp. z o.o. prowadziła jedynie do lipca 2008 r. administrację m.in. przedmiotowego lokalu na rzecz powoda m.(...) W. - ZGN (...) przejawiającą się m.in. w prowadzeniu dokumentacji księgowej, natomiast treść przedłożonej do akt sprawy wraz z pozwem umowy najmu przedmiotowego lokalu z dnia 19.11.1998 r. nie pozostawia żadnej wątpliwości, iż wierzycielem pozwanego było wyłącznie m.(...) W. reprezentowane przez jego jednostkę organizacyjną - ZGN (...) oraz nierozpoznanie istoty sprawy poprzez bezzasadne przyjęcie, iż biegły sądowy J. F. wyliczył zadłużenie pozwanego także za lata 2004-2005, w sytuacji gdy wymogi rachunkowe oraz z powodów opisanych poniżej w pkt 4 zarzutów, w celu wydania rzetelnej opinii należało przeanalizować dokumenty księgowe dokumentujące zadłużenie pozwanego od dnia powstania jego zaległości względem powoda.

4. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 451 §3 k.c. poprzez niezastosowanie w niniejszej sprawie, którego widmowym znakiem jest to, iż sąd I instancji uznał, iż biegły sądowy J. F. w swojej pisemnej opinii wyliczył zadłużenie pozwanego za okres 2004 - 2009 r., natomiast w sytuacji, gdyby sąd pierwszej instancji wziął pod uwagę przewidzianą w tym przepisie instytucję zarachowania wpłat na poczet najdawniejszych zaległości pozwanego (na którą powód powoływał się wielokrotnie, m.in. w piśmie z dnia 5 kwietnia 2011 r.), to doszedłby do zbieżnych z biegłym ustaleń w zakresie wyliczenia (przy czysto hipotetycznym uwzględnieniu odszkodowania za bezumowne korzystanie w wysokości 200% czynszu) zadłużenia pozwanego względem powoda.

Wskazując powyższe apelujący wnosił na podstawie art. 381 k.p.c. o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości na okoliczność ustalenia wysokości zadłużenia pozwanego z tytułu zajmowanego lokalu użytkowego w W. przy ul. (...) przy uwzględnieniu odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z lokalu w wysokości 100% czynszu, albowiem potrzeba powołania przedmiotowego dowodu powstała w związku z uzasadnieniem zaskarżonego wyroku, z którego treści wynika brak podstaw domagania się odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu w wysokości 200% czynszu pomimo iż pozwany wyraził na to konkludentną wolę regulując do sierpnia 2006 r. odszkodowanie w takiej wysokości i nie kwestionując go w pismach procesowych jako zawyżonego (w przeciwieństwie do np. opłat za wodę).

W konsekwencji apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości zgodnie z żądaniem pozwu oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, według norm prawem przepisanych ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku tj. w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji wraz z rozstrzygnięciem o kosztach instancji odwoławczej.

Pozwany A. K. wnosił o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie, bowiem zarzuty w niej podniesione nie były zasadne. Sąd Okręgowy dokonał trafnej oceny materiału dowodowego i prawidłowo poczynił na jej podstawie ustalenia faktyczne. Niewadliwa jest także ocena prawna tych ustaleń. Sąd Apelacyjny w pełni je podziela i przyjmuje za własne.

Zarzuty apelacyjne dotyczyły przede wszystkim naruszenia prawa procesowego – w tym głównie art. 233 § 1 k.p.c. . Zgodnie z tym przepisem sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału – a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności – por. wyrok SN z dnia 17 listopada 1966 r., II CR 423/66, OSNPG 1967, nr 5–6, poz. 21; uzasadnienie wyroku SN z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 632/98, OSNAPiUS 2000, nr 10, poz. 382; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00, LEX nr 80266; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00, LEX nr 80267).

W literaturze przyjmuje się, że moc dowodowa oznacza siłę przekonania uzyskaną przez sąd wskutek przeprowadzenia określonych środków dowodowych na potwierdzenie prawdziwości lub nieprawdziwości twierdzeń na temat okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Innymi słowy – moc dowodowa to przekonanie sądu, jakie uzyskał po przeprowadzeniu dowodu o istnieniu lub nieistnieniu określonego faktu, którego dowód dotyczył (zob. wyrok SA w Gdańsku z dnia 5 maja 2009 r., I ACa 111/09, Przegląd Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku 2009, nr 1, poz. 58, wyrok SA w Poznaniu z dnia 22 grudnia 2005 r., I ACa 540/05, Lex nr 186125). Taka ocena obejmuje wskazanie, które z faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy zaistniały, bądź nie zaistniały.

Wiarygodność decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę ( por. Jakubecki Andrzej (red.), Bodio Joanna, Demendecki Tomasz, Marcewicz Olimpia, Telenga Przemysław, Wójcik Mariusz P.: Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 233 Kodeksu postępowania cywilnego, LEX/el., 2012, nr 135627). Ocena wiarogodności dowodu odnosi się zatem do źródła informacji (środka dowodowego). Dokonując oceny sąd określa, czy środek dowodowy z uwagi na jego cechy indywidualne i okoliczności obiektywne zasługuje na wiarę. Podstawą selekcji dowodów jest zatem ich wiarogodność. Natomiast kryteriami oceny wiarogodności są doświadczenie życiowe, inne źródła wiedzy, poprawność logiczna, prawdopodobieństwo wersji. W orzecznictwie podkreślono, że "Ramy swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1) wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego" (zob. wyrok SN z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, Lex nr 41437, wyrok SA w Szczecinie z dnia 17 września 2008 r., I ACa 1195/06, Lex nr 516569; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 15 lutego 2000 r., III CKN 1049/99, LEX nr 51627; uzasadnienie wyroku SN z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 1097/00, LEX nr 52624; uzasadnienie wyroku SN z dnia 29 września 2000 r., V CKN 94/00, LEX nr 52589; uzasadnienie wyroku SN z dnia 15 listopada 2000 r., IV CKN 1383/00, LEX nr 52544; uzasadnienie wyroku SN z dnia 14 marca 2002 r., IV CKN 859/00, LEX nr 53923; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 16 maja 2002 r., IV CKN 1050/00, LEX nr 55499; uzasadnienie wyroku SN z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906; uzasadnienie wyroku SN z dnia 27 września 2002 r., IV CKN 1316/00, LEX nr 80273; J. Klich-Rump, Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia sądowego w procesie cywilnym, Warszawa 1977, s. 135).

Dopuszczenie się obrazy art. 233 § 1 k.p.c. przez sąd może polegać albo na przekroczeniu granic swobody oceny wyznaczonej logiką, doświadczeniem, zasadami nauki albo też na niedokonaniu przez sąd wszechstronnego rozważenia materiału sprawy. W tym drugim przypadku wyciągnięte przez sąd wnioski mogą być logiczne i zgodne z doświadczeniem życiowym, jednakże sąd czyni je w oparciu o część materiału dowodowego, a pozostałą część tego materiału, która pozwoliłaby na wyciągnięcie innych wniosków, pomija. Swobodna ocena dowodów rozumiana jak wyżej jest prawem sądu orzekającego – stąd kontrola prawidłowości tej oceny dokonywana przez sąd odwoławczy musi być z reguły ostrożna, pamiętać bowiem należy o tym, iż sąd odwoławczy w tym zakresie dokonuje prawidłowości oceny dowodów, których sam nie przeprowadził (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 2012-10-03, I ACa 435/12, LEX nr 1223148

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga zatem wykazania, że sąd pierwszej instancji uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 2012-10-12, I ACa 209/12, LEX nr 1223145). Jeżeli bowiem z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 2012-09-19, I ACa 568/12, LEX nr 1223461). Prawidłowe zarzucenie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga więc wskazania konkretnego dowodu przeprowadzonego w sprawie, którego zarzut ten dotyczy i podania, w czym skarżący upatruje wadliwą jego ocenę.

W sprawie niniejszej apelujący upatrywał naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przede wszystkim na wadliwej ocenie opinii biegłego J. F. z dnia 7 stycznia 2013 r. W ocenie powoda opinia ta nie była obarczona wadą, albowiem biegły wyliczył zadłużenie powoda od lipca 2006 r. do 10 marca 2009 r., prawidłowo analizując zapisy ewidencji księgowych począwszy od 2004 r., tj. od momentu powstania na koncie księgowym pozwanego zadłużenia względem powoda.

Przypomnieć należy, iż w sprawie niniejszej – po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa – powód dochodził od pozwanego kwoty 96.184 zł z ustawowymi odsetkami od daty wniesienia pozwu tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu użytkowego zajmowanego przez pozwanego wraz z opłatami niezależnymi od właściciela, tj. za zimną wodę i wywóz nieczystości za okres od 1 lipca 2006 r. do 10 marca 2009 r., a zatem za 32 miesiące i 10 dni. Wbrew jednak twierdzeniu powoda w opinii J. F. nie została wyliczona kwota należna od pozwanego z tego tytułu za wskazany wyżej okres, natomiast biegły wyliczył kwotę czynszu i odszkodowania za lokal za okres od 1.01.2004 r. do 31.07.2008 r., zaś odsetki za zwłokę liczone są do dnia 31.03.2009 r. Wynika to wprost z opinii uzupełniającej zatytułowanej „Ustosunkowanie” z dnia 7.03.2013 r. (k. 279), natomiast z pierwszej opinii pisemnej tego biegłego wynika, iż biegły nie tylko brał pod uwagę okres poczynając od początku 2004 r., ale uwzględnił także saldo zaległości z lat ubiegłych (k. 260). Z treści opinii biegłego w żaden sposób nie wynika zatem, czy kwota dochodzona przez powoda pozwem za konkretny okres jest prawidłowa, czy nie.

Ponadto trzeba zauważyć, iż biegły opierał się na dokumentach, które nie zostały złożone przez powoda jako materiał dowodowy. Opinia tego biegłego (jak zresztą opinie poprzednich biegłych) nie mogła więc być oceniona pod względem wiarygodności, bowiem nie było możliwości jej weryfikacji z materiałami źródłowymi. Oczywistym jest więc – co trafnie uznał Sąd pierwszej instancji - iż opinia tego biegłego nie mogła stanowić podstawy rozstrzygnięcia

Ponadto biegły oceniał jedynie prawidłowość księgowania należności wyliczanych przez powoda (lub przez zarządcę), podczas gdy przedmiotem oceny nie była prawidłowość podstawy wyliczenia tych należności. Gdyby powód dochodził od pozwanego zaległego czynszu, rzeczywiście wystarczyłoby sprawdzenie kont księgowych pod kątem prawidłowości księgowania ustalonych należności i ustalenie jakie kwoty pozwany wpłacał tytułem tych należności i w jakich terminach – aby zweryfikować np. prawidłowość wysokości naliczonych odsetek za opóźnienie. Tymczasem – skoro powód domagał się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanego z lokalu po wygaśnięciu stosunku najmu – wysokość należności powinna być ustalona w inny sposób. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu odpowiada bowiem pod względem wartości temu, co właściciel uzyskałby, gdyby lokal wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania. Żądanie zatem przez powoda 200 % wysokości czynszu, jaki pozwany płacił na podstawie dotychczas łączącej go z powodem umowy najmu, nie znajduje żadnej podstawy prawnej, gdyż taką podstawą nie jest powoływane przez powoda zarządzenie nr (...) Prezydenta m.(...) W. z dnia 14 lipca 2009 r. w sprawie zasad najmu lokali użytkowych w domach wielolokalowych na okres do 3 lat oraz szczegółowego trybu oddawania w najem lokali użytkowych w domach wielolokalowych na okres dłuższy niż 3 lata i nie dłuższy niż 10 lat z przyczyn trafnie wyjaśnionych przez Sąd pierwszej instancji. Jest przy tym oczywistym, iż wynagrodzenie należne właścicielowi obejmuje cały okres, przez który posiadacz rzecz posiadał bez tytułu prawnego. Wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy nieoparte na tytule nie dzieli się na świadczenia okresowe, lecz jest należnością jednorazową za cały okres korzystania, okresowy charakter takiego świadczenia nie wynika bowiem z ustawy ani z umowy (por. uzasadnienia orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 1975 r., II CR 208/75, i uchwały z dnia 24 października 1972 r., III CZP 70/72, OSNC 1973/6/102).

Wskazać ponadto trzeba, iż strona powodowa zgłaszając wnioski dowodowe na poparcie swoich twierdzeń, w tym również wniosek zawarty w apelacji, błędnie formułowała tezy dowodowe. Apelujący wnosił bowiem o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości na okoliczność ustalenia wysokości zadłużenia pozwanego z tytułu zajmowanego lokalu użytkowego przy uwzględnieniu odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z lokalu w wysokości 100 % czynszu, twierdząc, iż potrzeba powołania tego dowodu powstała dopiero w związku z uzasadnieniem zaskarżonego wyroku. Tymczasem opinię od początku powinien sporządzić biegły właściwej specjalności – do spraw wyceny nieruchomości (lokali) ze szczególnym uwzględnieniem szacowania wartości czynszu. Nie wymaga bowiem wiadomości specjalnych rachunkowe podliczenie należności w sytuacji ustalonej wysokości czynszu, natomiast takich wiadomości wymaga oszacowanie, jakiej wysokości czynsz może być ustalony za konkretny lokal - biorąc pod uwagę jego położenie, wielkość, wyposażenie, itd. Wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii takiego biegłego strona powodowa nie zgłosiła w toku całego postępowania, zaś nieprawidłowo zgłoszony w apelacji wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego do spraw rachunkowości nie był możliwy do uwzględnienia przez Sąd drugiej instancji nie tylko dlatego, że był spóźniony a wskazane przez powoda przyczyny jego zgłoszenia dopiero w apelacji były chybione – ale również z tej przyczyny, iż nie doprowadziłby do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.).

Z powyższych przyczyn - w ocenie Sądu drugiej instancji – nie można było uznać za zasadny zarzutów naruszenia prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 i art. 227 k.p.c., jak też art. 245 k.p.c. w odniesieniu do złożonych przez powoda wyciągów z konta księgowego pozwanego. Również naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. nie zostało przez powoda należycie wykazane. Powszechnie przyjmuje się bowiem, iż zarzut naruszenia tego przepisu może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu pierwszej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (orzeczenie SN z dnia 16 października 2009 r., I UK 129/09, LEX nr 558286). Zarzut ten powód sformułował w związku z niedostatecznym – jego zdaniem – podstawy faktycznej wyroku w zakresie przyczyn, z powodu których Sąd pierwszej instancji odmówił wiarygodności dowodowi z opinii biegłego sądowego J. F.. Kwestia wiarygodności tej opinii była omówiona powyżej, przy omawianiu zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Nawet więc jeśli Sąd pierwszej instancji lakonicznie wskazał na dyskwalifikujące opinię biegłego jej wady, to w niniejszym uzasadnieniu wyjaśniono na czym polega wadliwość tej opinii, jak również (pośrednio) poprzednich opinii sporządzonych w sprawie, które to opinie były kwestionowane przez samą stronę powodową. Podobnie rzecz ma się w odniesieniu do dokumentów księgowych obrazujących wysokość zadłużenia pozwanego względem powoda.

Nie można także uznać za zasadny zarzutu nierozpoznania istoty sprawy przez bezzasadne przyjęcie, iż dochodzonej pozwem kwoty domagała się wyłącznie strona powodowa, a Gminna (...) Spółka z o.o. prowadziła jedynie do lipca 2008 r. administrację m.in. przedmiotowego lokalu na rzecz powoda m.(...) W. – ZGN (...) przejawiającą się m.in. w prowadzeniu dokumentacji księgowej, natomiast treść przedłożonej do akt umowy najmu przedmiotowego lokalu z dnia 19.11.1998 r. nie pozostawia wątpliwości, iż wierzycielem pozwanego było wyłącznie m.(...) W. reprezentowane przez jego jednostkę organizacyjną – ZGN (...). Przy takim sformułowaniu zarzutu należy przyjąć, iż pomiędzy stanowiskiem Sądu pierwszej instancji oraz pomiędzy stanowiskiem powoda nie ma żadnej sprzeczności. Gdyby bowiem Sąd pierwszej instancji przyjął, iż (...) Spółka z o.o. jest odrębnym podmiotem prawnym, zatem należności przysługujące tej spółce za wskazany okres nie są należnościami powoda, wówczas istotnie taka sprzeczność by występowała. Na marginesie należy jedynie zauważyć, iż niezależnie od tego, jak skomplikowana jest struktura organizacyjna powoda, nie zwalniało to powoda od obowiązku złożenia odpowiednich dokumentów, na podstawie których Sąd mógłby się zapoznać z podziałem obowiązków pomiędzy poszczególnymi jednostkami organizacyjnymi tworzącymi tę strukturę. Skoro zatem twierdzenia powoda w tym zakresie nie zostały poparte żadnymi dokumentami, a ponadto w samym zarzucie podniesionym przez powoda zawarta jest wewnętrzna sprzeczność – nie można uznać, aby był on uzasadniony.

W ocenie Sądu Apelacyjnego - biorąc pod uwagę brak zasadności wyżej omówionych zarzutów – nie można także uznać za uzasadniony zarzut naruszenia prawa materialnego – art. 451 § 3 k.c. Bez znaczenia pozostaje bowiem fakt zarachowania wpłat dokonanych przez pozwanego na poczet zaległych należności, skoro sama należność została wyliczona w sposób nieprawidłowy i przed Sądem pierwszej instancji nie został zgromadzony materiał dowodowy pozwalający w sposób właściwy tę należność obliczyć. Ponieważ ciężar udowodnienia tej okoliczności spoczywał na powodzie – trafnie Sąd pierwszej instancji powództwo oddalił jako nieudowodnione w całości.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny – w pełni podzielając ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną przez ten Sąd ich ocenę prawną – na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.