Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 2180/11

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 03 czerwca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Płocku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSR (del) Łukasz Wilkowski

Protokolant:

Monika Chmurzyńska

po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2015 roku w Płocku na rozprawie

sprawy z powództwa M. J. i P. J. (1)

przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G.

o zapłatę kwoty 250.000,00 zł

I.  zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. solidarnie na rzecz powodów M. J. i P. J. (1) kwotę 539,95 zł (pięćset trzydzieści dziewięć złotych dziewięćdziesiąt pięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi naliczanymi od dnia 21 października 2011 roku do dnia zapłaty;

II.  umarza postępowanie, co do kwoty 200.000,00 zł (dwieście tysięcy złotych);

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV.  zasądza od powodów M. J. i P. J. (1) solidarnie na rzecz pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. kwotę 7.217,00 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

V.  odstępuje od obciążania powodów nieuiszczoną częścią opłaty sądowej od pozwu oraz poniesionymi tymczasowo z sum budżetowych wydatkami.

Sygn. akt I C 2180/11

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 października 2011 roku, skierowanym do Sądu Okręgowego w Płocku przeciwko (...) S.A. powodowie M. i P. J. (1) wnieśli o zasądzenie od pozwanej solidarnie na ich rzecz kwoty 250.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty – tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości zajętej przez pozwaną w celu wniesienia i korzystania z urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej oraz zasądzenie od pozwanej solidarnie na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazała, iż na stanowiącej współwłasności powodów nieruchomości gruntowej oznaczonej w ewidencji gruntów nr (...), położonej w R., obręb B. (...), dla której Sąd Rejonowy w Płocku prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), przechodzą trzy linie energetyczne (dwie na długości 50m każda, zaś trzecia na długości 25 m) oraz stoją trzy słupy służące do przesyłu energii elektrycznej, wchodzące w skład przedsiębiorstwa pozwanej, które zmniejszają wartość przedmiotowej nieruchomości w stopniu znacznym i ograniczają możliwość korzystania z nieruchomości. Powodowie, ani poprzedni właściciele nieruchomości nigdy nie wyrażali zgody na posadowienie urządzeń przesyłowych na gruncie. Powodowie dalej wskazali, iż domagają się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości zajętej przez pozwaną pod budowę urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej, z której to nieruchomości pozwana korzysta bez zgody powodów i jako podstawę prawną swego roszczenia wskazali art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c. Podnieśli, iż pismami z dnia 01 lipca 2011 roku i 01.09.2011r. wzywali pozwaną do zapłaty wynagrodzenia, ale pozwana poinformowała, że nie widzi podstaw do spełnienia roszczeń powodów. Wysokość wynagrodzenia powodowie wyliczyli poprzez pomnożenie łącznej powierzchni nieruchomości powodów zajętej przez pozwaną przez stawkę czynszu dzierżawnego. Powierzchnię wyliczyli w następujący sposób: długość linii energetyczny: 50m + 50m + 7 m = 107 m, Szerokość pasa energetycznego przy linii średniego napięcia: 4 m i razem dało to wartość 428 m.kw. (107m x 4m). Do tego powodowie doliczyli powierzchnię gruntu zajętą w celu dojazdu do 2 słupów energetycznych: długość drogi dojazdu: 205m + 175 M + 7m = 387m, szerokość drogi dojazdowej: 2,5 m. Razem dało to 967,5 m.kw. (387,5 x 2,5m). Wysokość czynszu dzierżawnego przyjęto na poziomie 1/10 wartości gruntu tj. na poziomie 1,5 m.kw. Wysokość wynagrodzenia miesięcznego jest to zatem kwota 2.093,25 zł ustalona w następujący sposób: (400m ( 2) + 950 m ( 2)) x 1,50 zł/m ( 2). A zatem wynagrodzenie za okres 10 lat to 251.190,00 zł (2.093,25 zł x 120 miesięcy). Stąd żądanie pozwu. Jednocześnie powodowie wskazali, iż ich roszczenie obejmuje okres 10 lat wstecz, licząc od dnia wniesienia pozwu (k. 2 – 4).

Pozwana w odpowiedzi na pozew z dnia 13 lutego 2012 roku wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz poniesionych przez nią kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwana przyznała, iż w granicach działki powodów zlokalizowane są stanowiące własność pozwanej urządzenia elektroenergetyczne w postaci dwóch odcinków napowietrznych linii energetycznych średniego napięcia 15kV (SN) oraz odcinak napowietrznej linii energetycznej niskiego napięcia (nn). Linia niskiego napięcia została wybudowana w 1970 roku, zaś linie średniego napięcia w 1988 roku w ramach budowy prowadzonej na podstawie decyzji Wojewody (...) (...) w sprawie ustalenia lokalizacji tej inwestycji zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego i (...) w sprawie zatwierdzenia pod względem urbanistycznym planu realizacyjnego tej inwestycji i udzielenia pozwolenia na budowę oraz oddane do eksploatacji w dniu 25.10.1988r. Urządzenia te zostały połączone z siecią elektroenergetyczną wchodzącą w skład przedsiębiorstwa ówczesnego przedsiębiorcy, który za ich pośrednictwem przesyłał energię elektryczną. Tak są one wykorzystywane do chwili obecnej. Urządzenia te stanowią część składową rzeczy złożonej, jaką stanowi sieć elektroenergetyczna wchodząca w skład przedsiębiorstwa energetycznego przesyłającego – obecnie pozwanego, który to jest następcą prawnym Zakładu (...) S.A., a ten z kolei powstał na skutek przekształcenia z dniem 12 lipca 1993r. przedsiębiorstwa państwowego (...) z jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. W ocenie pozwanej art. 224 i 225 k.c. nie mogą stanowić podstawy roszczenia właściciela nieruchomości o wynagrodzenie za korzystanie z niej przez posiadacza służebności o treści służebności przesyłu, mówią one bowiem o posiadaniu rzeczy, a pozwana nie była posiadaczem nieruchomości powodów, a jedynie posiadaczem służebności obciążającej nieruchomość powodów. Przepisów tych w ocenie pozwanej nie można stosować poprzez odesłanie z art. 352 § 2 k.c., ani poprzez odesłanie z art. 230 k.c. Nadto w ocenie pozwanej przepisy wskazane przez powodów miałyby zastosowanie jedynie wówczas gdyby powodom przysługiwało przeciwko pozwanej roszczenie windykacyjne z art. 22 § 1 k.c., a powodom takie roszczenie nie przysługuje, bowiem pozwana nie pozbawia właściciela korzystania z nieruchomości. Wreszcie pozwana podniosła, iż w zakresie linii niskiego napięcia z dniem 7 listopada 2000 roku nabyła przez zasiedzenie służebność o treści służebności przesyłu polegającą na prawie do lokalizacji linii w granicach nieruchomości obciążonej. W tej sytuacji powodom nie przysługuje w ogóle roszczenie o wynagrodzenie, bowiem pozwana, jeżeli już to jest posiadaczem w dobrej wierze. Dalej wskazała, iż korzystanie z przedmiotowej nieruchomości przez pozwaną nie pozbawia właściciela możliwości korzystania z tej nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem, a zatem podstawą ustalenia wynagrodzenia nie mogą być stawki czynszu dzierżawnego. Następnie pozwana zakwestionowała zasadność wyliczenia powierzchni wskazaną przez powodów podnosząc iż pas gruntu z którego korzysta przedsiębiorca nie powinien być szerokości większej niż pas wyznaczony skrajnymi przewodami linii. Wreszcie podniosła, iż w okresie objętym przedmiotem sporu nie korzystała z nieruchomości powodów w zakresie dojazdu do słupów energetycznych, a zatem nie ma podstaw do doliczania do zajmowanej powierzchni również powierzchni drogi dojazdowej (k. 54 – 59).

Postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2012 roku Sąd Okręgowy zawiesił postępowanie w sprawie niniejszej do czasu zakończenia postępowania w sprawie sygn. akt I Ns 316/12 Sądu Rejonowego w Płocku (k. 124).

Pismem z dnia 1 lutego 2013 roku powodowie wnieśli o podjęcie zawieszonego postępowania, podnosząc, iż w sprawie sygn. akt I Ns 316/12 postanowieniem Sądu Okręgowego w Płocku stwierdzono zasiedzenie służebności o treści służebności przesyłu, ale tylko co do linii niskiego napięcia. Stąd też oświadczyli, iż cofają powództwo w części dotyczącej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości zajętej przez pozwaną w celu wniesienia i korzystnania z linii niskiego napięcia o długości 19 m, zrzekając się roszczenia w tej części tj. co do kwoty 13.680,00 zł (19m x 4 m x 1,50 zł/m 2 x 120 miesięcy). Jednocześnie wnieśli o nieobciążanie powodów kosztami w tej części na zasadzie art. 100 zdanie drugie k.p.c. ewentualnie na zasadzie art. 102 k.p.c. (k. 133 – 134).

Postanowieniem z dnia 7 lutego 2013 roku postępowanie to zostało podjęte (k. 162).

Pozwany w piśmie procesowym z dnia 13.03.2013r podtrzymał swoje stanowisko w sprawie, wniósł o zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów zastępstwa prawnego, a w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań o rozdzielnie kosztów stosownie do art. 100 k.p.c. Wniósł o nieuwzględnienie wniosku powodów o nieobciążanie ich kosztami procesu w zakresie cofniętej części roszczenia (k. 167 – 169).

Na rozprawie w dniu 27 maja 2015 roku powodowie cofnęli kolejny raz powództwo tj. łącznie co do kwoty 200.000,00 zł zrzekając się w tym zakresie roszczenia i wnieśli o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz kwoty 50.000,00 zł wraz z odsetkami wskazanymi w pozwie. Pozwany konsekwentnie wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na rzecz pozwaej kosztów zastępstwa procesowego, a tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych, również od cofniętej części. Takie stanowisko strony podtrzymały do momentu zamknięcia rozprawy (k. 419, 421).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 27 września 2000 roku S. G. i M. G. (1) darowali P. J. (2) i M. G. (2) małżonkom J. umową darowizny sporządzoną w formie aktu notarialnego przed notariuszem Z. B. w Kancelarii Notarialnej w P. Rep. (...) gospodarstwo rolne położone we wsi B. N. gmina R. o powierzchni 4,80 ha składające się z zabudowanej działki gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowy w Płocku prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...), obdarowani darowiznę tę przyjęli. W chwili darowizny nieruchomość ta zgodnie z obowiązującym wówczas planem miejscowym zagospodarowania przestrzennego gminy R. stanowiła grunty rolne, była zabudowana budynkiem gospodarczym murowany, częściowo zaadoptowanym na cele mieszkalne, stodołą murowaną, piwnicą murowaną i studnią (umowa darowizny – k. 12 – 14).

P. J. (1) i M. J. nadal są właścicielami przedmiotowego gospodarstwa rolnego na zasadach małżeńskiej wspólności ustawowej (odpis z KW – k. 15 – 19).

Nieruchomość ta według stanu na dzień 10 maja 2011 roku stanowiła zgodnie z ewidencją gruntów w części o pow. 0,13 ha użytki rolne zabudowane, w części o powierzchni 0,03 ha rowy, w części o pow. 0,006 ha pastwiska trwałe, a w pozostałym zakresie grunty orne klasy IIIa, IIIb i IVa (wypis z rejestru gruntów – k. 20).

Nieruchomość ta usytuowana jest przy drodze publicznej przebiegającej przez wieś. Na jej części przy drodze gminnej znajdują się zabudowania i jest urządzone siedlisko, które aktualnie jest ogrodzone od 2007 roku. Na tej części przedmiotowej działki usytuowana jest również linia niskiego napięcia, która przebiega równolegle do drogi wiejskiej od strony działki (...) do słupa znajdującego się miedzy drogą, a zabudowaniami. Od tego słupa poprowadzone jest przyłącze do budynku usytuowanego na przedmiotowej działce. Linia ta oznaczona została na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego T. S. (1), zaewidencjonowanej w Ośrodku (...) Starostwa Powiatowego w P. w dniu 11 września 2012r. za numerem ewidencyjnym (...), kolorem żółtym i liczbą (...). Za siedliskiem znajdują się grunty orne w kształcie wydłużonego prostokąta, które to w pewnym momencie przecinają w poprzek od strony działek (...) w kierunku działki (...) dwie kolejne linie energetyczne, tym razem średniego napięcia. Pierwsza z nich patrząc od strony zabudowań, określana roboczo przez pracowników pozwanego mianem linii (...) opiera się z jednej strony na słupach usytuowanych na działkach sąsiednich, a z drugiej strony tj. od działki (...) na słupie usytuowanym na miedzy znajdującej się pomiędzy działkami (...). Na w/w mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego T. S. (1) została ona oznaczona numerem (...) i kolorem pomarańczowym. Długość tej linii nad terenem działki (...) to 51 metrów. Trzecia linia patrząc od strony zabudowań w kierunku głębi działki, nazywana roboczo przez pracowników pozwanego mianem linii (...), początkowo przebiega od strony działki (...) prostopadle do granicy działki (...), aż do słupa posadowionego na środku działki (...) i następnie biegnie pod kątem w kierunku działki (...) i dalej w kierunku słupów usytuowanych na działkach sąsiednich. Na w/w mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego T. S. (1) została ona oznaczona numerem „(...)” i kolorem brązowym. Jej długość nad terenem działki (...) to 52 metry. Działka (...) pod liniami średniego napięcia oraz po ich bokach w całości wykorzystywana jest przez właścicieli rolniczo i stanowi grunty orne. Na skutek przebiegu przez nią w/w linii energetycznych wyłączony z produkcji rolnej jest jej niewielki fragment, na którym usytuowany jest słup energetyczny (szkic – k. 11, mapy – k. 21 – 22, mapa geodety uprawnionego T. S. (1) – k. 107 akt I Ns 316/12 Sądu Rejonowego w Płocku, oględziny nieruchomości – k. 234 - 235).

Postanowieniem z dnia 31 stycznia 2013 roku Sąd Okręgowy w Płocku w sprawie sygn. akt IV Ca 877/12 zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w Płocku z dnia 08 listopada 2012 roku w sprawie sygn. akt I Ns 316/12 w ten sposób, iż stwierdził nabycie przez Zakład (...) Spółka Akcyjna w P. z dniem 7 listopada 2000 roku przez zasiedzenie służebność o treści odpowiadającej służebności przesyłu, obciążającej nieruchomość położona w R. obręb B. N., oznaczoną w ewidencji gruntów i budynków, jako działka gruntu nr (...), dla której w Sądzie Rejonowy w Płocku urządzona jest księga wieczysta (...), polegającej na prawie do korzystania z nieruchomości przez każdoczesnego przedsiębiorcę będącego właścicielem napowietrznej linii energetycznej niskiego napięcia wspartej na słupach w zakresie lokalizacji tych urządzeń energetycznych w granicach nieruchomości obciążonej, zgodnie z oznaczeniem ich kolorem żółtym i liczbą (...) na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego T. S. (1) i zaewidencjonowanej w Ośrodku (...) Starostwa Powiatowego w P. w dniu 11 września 2012r. za numerem ewidencyjnym (...) oraz na prawie wejścia i wjazdu na nieruchomość obciążoną przez pracowników przedsiębiorcy będącego właścicielem tych urządzeń, a także przez wszystkie podmioty i osoby, którymi ten przedsiębiorca posługuje się w związku z prowadzoną działalnością wraz z koniecznym sprzętem, w celu wykonywania niezbędnych czynności technicznych związanych z eksploatacją, konserwacją i remontami tych urządzeń zgodnie z ich przeznaczeniem (postanowienie Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 31.01.2013r – k. 160 – 161 akt I Ns 316/12 Sądu Rejonowego w Płocku).

Dwie pozostałe linie energetyczne tj. linie średniego napięcia wybudowane zostały przez Zakład (...) w 1988 roku w oparciu o decyzję Wojewody P. nr(...) z kwietnia 1988 roku o ustaleniu lokalizacji tej inwestycji oraz decyzję Wojewody P. nr (...) o zatwierdzeniu pod względem urbanistycznym planu realizacyjnego tej inwestycji i udzieleniu pozwolenia na budowę. W dniu 25 października 1988 roku dokonano odbioru technicznego tych linii energetycznych i przekazano je do eksploatacji (decyzje Wojewody P. – k. 90 – 91, protokoły odbioru – k. 92 – 93).

Zakład (...) w 1988 roku stanowił część przedsiębiorstwa państwowego działającego pod nazwą (...) w W.. Zarządzeniem Ministra Przemysłu nr (...) z dnia 16 stycznia 1989 roku z dniem 1 stycznia 1989 roku na skutek podziału tego przedsiębiorstwa państwowego utworzono na bazie w/w zakładu nowe przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w P., które to przedsiębiorstwo przejęło składniki mienia w/w zakładu w tym jego sieć elektroenergetyczną. Przedsiębiorstwo to z dniem 3 kwietnia 1989 roku wpisane zostało do rejestru przedsiębiorstw. W dniu 12 lipca 1993 roku w oparciu o przepisy ustawy z dnia 05 lutego 1993 roku o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa, nastąpiło przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego (...) z siedzibą w P. w jednoosobową Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa o nazwie Zakład (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P.. Z kolei z dniem 31 grudnia 2004 roku nastąpiło połączenie spółek w trybie art. 492 § 1 k.s.h. poprzez przeniesienie całego majątku m.in. Zakładu (...) S.A. w P. na rzecz (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G., która to spółka zmieniła z dniem 3 lipca 2007 roku nazwę na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. (zarządzenie z 16.01.1989r – k. 78 – 81, postanowienie Sądu Rejonowego w Płocku z dnia 03.04.1989r – k. 82, akt przekształcenia przedsiębiorstwa – k. 83 – 89, odpis pełny z KRS pozwanego – k. 63 – 77).

W okresie od października 2001 roku do sierpnia 2002 roku (k. 286 – 287) oraz od września 2011 roku do października 2011 roku (k. 288 – 290) nie były wykonywane żadne prace planowe przy liniach średniego napięcia usytuowanych na terenie nieruchomości powodów. Z kolei w okresie od września 2002 roku do sierpnia 2011 roku (k. 276 – 285) na linii (...) C.R. wykonywanych było ponad 100 prac planowych, w tym dwie prace, które obejmowały odcinek linii pod którymi znajduje się działka powodów i były to przegląd nr 9 z dnia 14 stycznia 2005 roku oraz wycinka gałęzi pod liniami w dniu 22 lutego 2007 roku. Przy obydwu tych pracach niezbędne było wyłączenie zasilania energetycznego w tych liniach, ale odłączniki pozwalające na uczynienie tego znajdują się poza nieruchomością powodów. Wykonanie tych prac było możliwe bez wchodzenia na teren nieruchomości powodów (wydruki z rejestrów prac planowych – k. 286 – 287, 288 – 290, 276 – 285, zeznania świadka T. D. - k. 303 – 305).

W okresie od stycznia 2002 roku do listopada 2013 roku na liniach średniego napięcia C. i R. zasilanych z (...) G., przebiegających nad działką powodów miały miejsce awarie sieci elektro – energetycznej. Jednakże awarie te dotyczyły punktowych uszkodzeń – na odłącznikach, a polegały na upaleniu mostka, który jest elementem odłącznika. Naprawa takich uszkodzeń polegała fizycznie na tym, iż monter musiał przyjść do słupa na którym zamontowany jest odłącznik i następnie wejść na niego i wymienić uszkodzony element znajdujący się na czubku takiego słupa. Na słupach znajdujących się na nieruchomości powodów nie ma odłączników, a zatem awarie te nie mogły dotyczyć tych słupów. Odłączniki takie znajdują się na słupach usytuowanych na działce sąsiedniej w stosunku do działki powodów. Właśnie do tych słupów i znajdujących się na nich odłączników najczęściej przyjeżdżali pracownicy pozwanego usuwający awarie i zajmujący się konserwacją linią (rejestr awarii – k. 271 – 275, zeznania świadka M. K. (1) – k. 305 – 306, T. S. (2) – k. 263 – 264, S. K. – k. 261 - 263).

Linie energetyczne objęte są również stałymi przeglądami okresowymi oraz przeglądami awaryjnymi pozwalającymi na ustalenie miejsca awarii. Oględziny te polegają na przejściu przez elektromontera sieci i obejrzeniu stanu linii z pewnej odległości i opisaniu tego stanu. W ich trakcie dokonuje się określeniu stanu słupa, żerdzi betonowej, ustalenia czy nie występują uszkodzenia słupów, ich pochylenia, czy nie ma śladów prądów doziemnych, ustalenia stanu przewodów, wiązek, konstrukcji wsporczych oraz izolatorów. Zgodnie z niepisanymi zasadami dokonywania takich oględzin pracownik wykonujący je nie powinien być bliżej niż 10 metrów od osi linii. Możliwe jest jego przebywanie w większej odległości i dokonanie tych oględzin poprzez lornetkę. W praktyce jeżeli jest dostateczna widoczność oględziny te przeprowadza się z drogi, chyba że teren jest zadrzewiony (zeznania świadków S. K. – k. 261 – 263, T. S. (2) – k. 263 – 264).

Pismami z dnia 01 lipca 2011 roku oraz 1 września 2011 roku powodowie wezwali pozwaną do zapłaty na ich rzecz kwoty 250.000,00 zł w terminie do dnia 30 września 2011 roku tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną z przedmiotowej nieruchomości w zakresie posadowionych na niej linii energetycznych za okres ostatnich 10 lat. Pozwana pismem z dnia 26 września 2011 roku odmówiła zapłaty w/w kwoty (pisma powodów – k. 23, 25, pismo pozwanej – k. 27).

Szerokość strefy ochronnej w przypadku linii 15 kV ustalona zgodnie z normą (...) „Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa” wynosi w przypadku przedmiotowych linii 8,2m. Przy długości linii przebiegających przez działkę powodów wynoszącej 51 i 52 metry powierzchnia stref ochronnych wynosi odpowiednio 418,2 m ( 2) i 426,4 m ( 2). Łącznie jest to 844,6 m ( 2). Z kolei powierzchnia zajęta pod jeden słup wynosi 0,7 m ( 2) (opinia biegłej z zakresu wyceny nieruchomości M. K. (4)– k. 332 – 333).

Wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanego z nieruchomości powodów o powierzchni 844,6 m ( 2) (przy założeniu, iż w jej skład wchodził jeden słup zajmujący powierzchni 0,7 m ( 2)) wyliczona w sposób pośredni na podstawie wartości rynkowej gruntu z uwagi na brak notowań na rynku stawek czynszu dzierżawnego za podobne grunty (pod sieci elektroenergetyczne), przy wykorzystaniu współczynnika rynkowej relacji stawki czynszu najmu (dzierżawy) do wartości rynkowej gruntu oraz współczynnika uwzględniającego sposób współkorzystania z pasa gruntu przez właściciela nieruchomości i przez inwestora, bez waloryzacji i po waloryzacji wynosi odpowiedni za 2001 rok – 18,28 zł/25,03 zł (za dwa miesiące 3,66 zł/5,00 zł), 2002r – 18,28 zł/24,56 zł, za 2003 rok – 18,28 zł/24,37 zł, za 2004 rok – 18,28 zł/23,54 zł, za 2005 rok – 35,19 zł/44,39 zł, za 2006 rok – 35,19 zł/43,95 zł, za 2007 rok – 46,15 zł/56,23 zł, za 2008 rok – 65,35 zł/76,41 zł, za 2009 rok – 65,35 zł/73,83 zł, za 2010 rok – 85,91 zł/94,60 zł i za 0,8 części 2011 roku – 68,73 zł/72,56 zł. Łącznie wynagrodzenie to wyliczone w ten sposób za okres od października 2001 roku do października 2011 roku wynosi 539,44 zł (opinia biegłej z zakresu wyceny nieruchomości M. K. (4)– k. 327 – 363, 382 – 383, protokół rozprawy z dnia 27 maja 2015 roku – k. 420, 00:07:40 – 00:29:41).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów przedłożonych przez strony oraz znajdujących się w aktach sprawy I Ns 316/12 Sądu Rejonowego w Płocku, co do wiarygodności których ani Sąd, ani też żadna ze stron postępowania nie zgłaszała wątpliwości i zastrzeżeń. Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na przedłożonych przez pozwanego wydrukach z rejestrów prac (k. 271 – 290), które co prawda są jedynie dokumentami prywatnymi przedłożonymi przez pozwanego, ale w zestawieniu z zeznaniami świadków T. D. i M. K. (2) (k. 303 – 306) dają one wiarygodny obraz prac wykonywanych na przedmiotowej linii i jednocześnie brak jest w niniejszej sprawie dowodów, które to skutecznie mogłyby podważyć ich wiarygodność. Sąd nadto przeprowadził dowód z zeznań świadków W. W. (k. 198), K. J. (1) (k. 198 – 200), K. J. (2) (k. 200 – 201), S. K. (k. 261 – 263), T. S. (2) (k. 263 – 264), T. D. (k. 303 – 305) i wreszcie M. K. (2) (k. 305 – 306) oraz z przesłuchania powoda (protokół rozprawy z dnia 27.05.2015r. – 00:42:12 – 00:45:47 – k. 421).

Zeznania świadka W. W. (k. 198) nic w sprawie niniejszej nie wniosły. Świadek jest co prawda pracownikiem pozwanego, ale odpowiada on za dział dokumentacji energetycznej i tym samym kompletował on jedynie dokumentację pozwanego dotycząca linii energetycznych objętych przedmiotem sporu w sprawie niniejszej i sprawie sygn. akt I Ns 316/12 Sądu Rejonowego w Płocku. Świadek nie posiadał żadnej wiedzy na okoliczności, na jakie został dopuszczony dowód z jego zeznań tj. korzystania przez pozwaną z nieruchomości powodów i wkraczania na jej teren przez pracowników pozwanej.

Sąd odmówił wiary zeznaniom świadków K. J. (1) (k. 198 – 200) i K. J. (2) (k. 200 – 201) w zakresie w jakim świadkowie wskazywali, iż pracownicy pozwanego zakładu energetycznego dojeżdżali po terenie działki powodów do linii średniego napięcia usytuowanych na tej działce. Świadkowie ci co prawda są osobami obcymi dla stron, ale są oni powiązani gospodarczo z powodami, bowiem K. J. (2) będący mężem K. J. (1) uprawia działkę (...). Nadto nie mieszkają oni w bezpośrednim sąsiedztwie działki powodów, lecz „dwa domy dalej”, a jak wynika z oględzin przedmiotowych nieruchomości, ich posesja oddalona jest o 200 metrów od nieruchomości powodów i dzielą ją od nich 3 zabudowane nieruchomości, a żeby zobaczyć pojazd dojeżdżający do nieruchomości powodów od strony utwardzonej drogi w B. N. trzeba znajdować się bezpośrednio na drodze przed posesją (k. 234v). Nadto od 2007 roku działka powodów jest ogrodzona od strony drogi, a zatem nie ma nawet fizycznej możliwości przejechania po niej na teren pola znajdującego się za siedliskiem bez uprzedniej zgody na powyższe powodów. Jeżeli chodzi o pierwszego ze świadków to, co charakterystyczne opierał się on w dużej mierze na wiedzy posiadanej od swojego męża, a zatem drugiego z w/w świadków, wskazując „mąż nieraz mi mówi” (k. 198), „mąż mówił” (3 – krotnie - k. 199). Co prawda świadek wskazywała także na to, iż sama widziała również pracowników pozwanego podjeżdżających pod teren nieruchomości powodów i wchodzących na nią, czy też wjeżdżających, ale jak się okazało w dalszej części jej zeznań dotyczyło to linii niskiego napięcia znajdującej się pomiędzy drogą, a zabudowaniami powodów (nieobjętej aktualnie przedmiotem sporu). Sama świadek wskazała „na posesji pana J. kończy się linia, to jest końcowy słup. Do tej linii najczęściej przyjeżdża pogotowie energetyczne” (k. 199). Dalej opisując wjeżdżanie samochodów pozwanego na teren „pola do tych słupów” w 2012 roku świadek wskazała „przyjeżdżali do linii, która się kończy na posesji powoda” (k. 199), a zatem niewątpliwie również do linii niskiego napięcia. Niewiarygodne są twierdzenia tego świadka o zniszczeniach poczynionych przez pracowników pozwanego w uprawach powoda, bowiem sam powód w swym przesłuchaniu końcowym wskazał „nie odnotowaliśmy żadnych zniszczeń w plonach” (protokół rozprawy z dnia 27.05.2015r – 00:42:12 – 00:45:47 – k. 421), a niewątpliwie w tym zakresie powód ma lepszą wiedzę od świadka. Również świadek K. J. (2) z jednej strony wskazywał na wkraczanie przez pracowników pozwanego na nieruchomość powodów również do linii średniego napięcia, ale wskazując już na konkretne prace wskazał „Jak przyjechali z dźwigiem i coś tam robili na tych drucikach. Byli przy pojedynczym słupie. Ten słup jest przy posesji pana J., na pole nie wjeżdżali” (k. 200). Również ten świadek wskazał na konieczność dosiewania po zniszczeniach poczynionych przez pracowników pozwanego, co również stoi w opozycji z przesłuchaniem samego powoda. W tym miejscu zwrócić należy uwagę na istotne, w ocenie Sądu, oświadczenie tego świadka złożone w trakcie oględzin przedmiotowej nieruchomości, gdzie wskazał on, iż „uprawiane przez niego grunty rolne opasają nieruchomość powodów” (k. 234v). A zatem świadek uprawia nie tylko działkę powodów, ale również działki sąsiednie na których także znajdują się słupy energetyczne pozwanego, a tym samym można wyjaśnić niespójność jego zeznań z przesłuchaniem powoda w zakresie dotyczącym zniszczeń, w ten sposób, iż jeżeli takowe zniszczenia były to na terenie innych działek uprawianych przez świadka, a znajdujących się obok działki powodów. W tym miejscu wskazać nalży na zeznania świadka T. S. (2), pracownika pozwanego zajmującego się m.in. obsługą przedmiotowych linii (k. 263 – 264), który to wskazał, iż po pierwsze najczęściej pracownicy pozwanego podjeżdżają do linii niskiego napięcia, gdzie przy wiatrach są jakieś zwarcia bezpieczników (co potwierdza również zeznania świadków J.), a „na linii średniego napięcia są dwa odłączniki nasze, ale te odłączniki nie znajdują się na działce powodów, ale wcześniej na tej linii, na działce sąsiedniej. Tam dosyć często podjeżdżamy do tych odłączników i w pobliże linii niskiego napięcia” (k. 263). Z zestawienia powyższego łatwo wyprowadzić wniosek, iż świadkowie J. mówiąc o dojeżdżaniu do słupów znajdujących się na polu i powodowaniu zniszczeń mówili o innej uprawianej przez nich działce na której znajdują się owe słupy z odłącznikami, elementem których są z kolei „mostki”, o jakich mówił świadek M. K. (1) (k. 305). Świadkowie K. J. (1) i K. J. (2) nie byli w stanie wskazać w sposób jednoznaczny kiedy, przy okazji jakich prac i w jaki sposób pracownicy pozwanego wchodzili czy też wjeżdżali na teren działki powodów do linii średniego napięcia. Z ich zeznań można jedynie wnioskować, iż wchodzili oni rzeczywiście na teren działki powodów, ale do linii niskiego napięcia i to przy niej z reguły wykonywali jakieś prace, nawet z udziałem dźwigu i innych maszyn i urządzeń. Twierdzeń powodów i świadków J. o wchodzeniu, a tym bardziej wjeżdżaniu na teren ich nieruchomości przez pracowników pozwanego w okresie od października 2001 roku do października 2011 roku nie potwierdzają przedłożone przez pozwanego rejestry prac wykonywanych na przedmiotowych liniach średniego napięcia (k. 271 – 290) oraz zeznania świadków T. D. (k. 303 – 305) i M. K. (1) (k. 305 – 306). Z przedłożonych rejestrów oraz zeznań w/w świadków wynika, iż w okresie od października 2001 roku do sierpnia 2002 roku (k. 286 – 287) oraz od września 2011 roku do października 2011 roku (k. 288 – 290) nie były wykonywane żadne prace planowe przy liniach średniego napięcia usytuowanych na terenie nieruchomości powodów. Z kolei w okresie od września 2002 roku do sierpnia 2011 roku na linii (...) C.R. wykonywanych było ponad 100 prac planowych, w tym dwie prace, które obejmowały odcinek linii pod którymi znajduje się działka powodów i były to przegląd nr 9 z dnia 14 stycznia 2005 roku oraz wycinka gałęzi pod linią w dniu 22 lutego 2007 roku. Przy obydwu tych pracach niezbędne było wyłączenie zasilania energetycznego w tych liniach, ale odłączniki pozwalające na uczynienie tego znajdują się poza nieruchomością powodów, a zatem wykonanie tych prac było możliwe bez wchodzenia na teren nieruchomości powodów. Z dokumentacji fotograficznej załączonej do opinii biegłej M. K. (4) (k. 362 – 363) wynika również, iż na terenie nieruchomości powodów pod liniami średniego napięcia nie ma żadnych drzew, stąd tez oczywiste jest, iż prace wykonywane w lutym 2007 roku nie dotyczyły działki powodów. Z kolei z zeznań M. K. (1) (k. 305 – 306) i T. S. (2) (k. 263 – 264) wynika, iż co prawda w okresie objętym sporem były awarie na przedmiotowych liniach, ale były to awarie tzw. odłączników, które usytuowane są, jak wskazano wyżej na słupach znajdujących się na sąsiedniej działce. A zatem do tych napraw zbędne było wchodzenie przez monterów na teren działki powodów. Tym samym w ramach niniejszego postępowania powodowi w żaden sposób nie udowodnili tego, iż pozwany korzystał z jakiejkolwiek drogi dojazdowej do słupów znajdujących się na przedmiotowej nieruchomości, a usytuowanej na tej działce. Powodowie w pozwie przedstawili wyliczenia dotyczące powierzchnie tej drogi, ale nie wskazali nawet w którym miejscu ta droga miałaby przebiegać, kiedy i w jakich okolicznościach pozwany miałby z tej drogi korzystać. Przyjmując nawet, iż przegląd linii odbywał się z terenu znajdującego się w bezpośredniej bliskości linii to po pierwsze do tego przeglądu zbędne było wjeżdżanie jakimkolwiek pojazdem na teren tej nieruchomości, a ponadto odbywało się to wzdłuż linii, a zatem pracownicy pozwanego nie potrzebowaliby jakiejkolwiek drogi dojazdowej, bowiem doszliby i dojechali do tej linii wzdłuż linii po terenie działek sąsiednich.

Wreszcie dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się na opinii biegłej z zakresu wyceny nieruchomości rzeczoznawcy majątkowej M. K. (4) (k. 327 – 363, 382 – 383, protokół rozprawy z dnia 27 maja 2015 roku – k. 420, 00:07:40 – 00:29:41). Opinia ta jest jasna, logiczna, rzetelna, zawiera precyzyjne wnioski i ustalenia właściwie uzasadnione i wyjaśnione. Biegła w swych wyjaśnieniach najpierw pisemnych (k. 382 – 383), a potem ustnych (protokół rozprawy z dnia 27 maja 2015 roku – k. 420, 00:07:40 – 00:29:41) w sposób pełny odniosła się do zarzutów powodów do jej opinii. W tym miejscu wskazać należy, iż w samych wyliczeniach matematycznych biegła popełniła błąd, który został przez Sąd skorygowany, a dotyczy on wynagrodzenia za 2001 roku. Otóż biegła wskazała w podsumowaniu tego roku, iż wynagrodzenie to to kwota 18,28 zł, a tymczasem nie uwzględniła tego, iż jej opinia nie dotyczyła całego roku, lecz, jak wskazała w swojej tabeli na karcie 28 opinii (k. 156) 0,2 tego roku, bowiem powodowie dochodzili wynagrodzenia za okres od października 2001 roku. Błąd ten w żaden jednak sposób nie dyskwalifikował opinii biegłej i był możliwy do samodzielnego skorygowania przez Sąd co też zostało uczynione poprzez wykonanie działania 18,28 zł/ 25,03 x 0,2 (część roku) = 3,66 zł/5,00 zł. Jeżeli chodzi o kwestie zgłoszonych przez powodów zarzutów do opinii biegłego to w ocenie Sądu Okręgowego zarzuty te nie podważyły prawidłowych wniosków biegłej. Jeżeli chodzi o kwestie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu geodezji Sąd wniosek ten oddalił (k. 420), albowiem przeprowadzenie tego dowodu było zbędne, albowiem biegły ten mógłby co najwyżej wymierzyć długość przedmiotowych linii i ich szerokość (tj. odległość pomiędzy skrajnymi przewodami). Tymczasem wartości przyjęte przez biegłą w zakresie długości linii są nawet większe niż te wskazane przez powodów w pozwie. Jeżeli jest różnica w ich zakresie to jest to kwestia kilku – kilkunastu centymetrów, która nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej. Nadto nie do biegłego tej specjalności należy wyliczenie stref ochronnych w przypadku przedmiotowych linii. W tym zakresie uczynić winien to ewentualny biegły z zakresu energetyki, ale taki wniosek przez powodów nie został zgłoszony. Słusznie biegła w tej sytuacji przyjęła szerokość wynikającą ze polskich norm, aczkolwiek nie sposób zauważyć tego, iż w przypadku terenów wykorzystywanych w taki sposób jak przedmiotowa nieruchomość tj. jako grunt orny strefa ta nie ma żadnego znaczenia, bowiem w żaden sposób nie utrudnia ona i uniemożliwia wykorzystanie rolnicze działek. Jednakże przyjęcie takiej strefy ochronnej pozwala na ustalenie pasa gruntu po którym pracownicy pozwanego mieli możliwość się przemieszczania. Twierdzenia powodów o strefie ochronnej szerokości 24 metrów (k. 377) nie są poparte jakimikolwiek dowodami czy też argumentami. Rzeczywiście biegła nie ustaliła w niniejszej sprawie czy słup znajdujący się na miedzy pomiędzy działką powodów, a działką sąsiednią jest w rzeczywistości usytuowany na działce powodów, czy jednak na działce sąsiadów. Nie ma bowiem takiej możliwości, aby mieścił się on w granicy działek. W tej sytuacji Sąd dał wiarę twierdzeniom powoda, iż słup ten jednak znajduje się na działce powodów i w związku z tym Sąd samodzielnie dokonał przeliczenia wartości wyliczonego przez biegłą wynagrodzenia poprzez uwzględnienie w kolumnie siódmej tabeli znajdującej się karcie 28 opinii (k. 356) w powierzchni pasa służebności odpowiednio 843,2 (współczynnik k - 0,3) i 1,4 (współczynnik k – 1), o czym niżej. Kwestie wartości nieruchomości i zasad ustalania wynagrodzenia biegła w sposób wyczerpujący wyjaśniła w swoich pisemnych i ustnych wyjaśnieniach. W tym zakresie zastrzeżenia powodów nie mają żadnego znaczenia. Jeżeli chodzi o kwestie użytych przez biegłą współczynników i sposobu ich wyliczenia biegła w opinii pisemnej szczegółowo to uzasadniła i wskazała, jakie kryteria brała pod uwagę ustalając takie współczynniki w przypadku przedmiotowej nieruchomości. Pełnomocnik powodów kwestionując te współczynniki nie zgłosił żadnych argumentów. Wskazał jedynie swoje subiektywne przekonanie, iż współczynniki te są niewłaściwie zastosowane. Nie wskazał natomiast dlaczego tak uważa i ewentualnie jakie jego zdaniem winny być te współczynniki (k. 389). W tej sytuacji Sąd pominął również wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego rzeczoznawcy majątkowego, albowiem było to zbędne i prowadziłoby do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania i znacznego zwiększenia jego kosztów, a okoliczność dotycząca wysokości wynagrodzenia została już dostatecznie wyjaśniona (art. 217 § 3 k.p.c.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu, ale wyłącznie w bardzo niewielkiej jego części, a roszczenie powodów, nawet po jego ograniczeniu było wielokrotnie zawyżone.

Na wstępie wskazać należy, iż w sprawie niniejszej powodowi najpierw w piśmie procesowym z dnia 01 lutego 2013 roku (k. 133 – 134) cofnęli częściowo powództwo zarówno co do kwoty zgłoszonego żądania, jak i co do jego podstawy faktycznej (tj. ograniczyli roszczenie do wynagrodzenia za korzystanie przez pozwanego z linii średniego napięcia, a cofnęli pozew w zakresie linii niskiego napięcia), a następnie na rozprawie w dniu 27 maja 2015 roku ograniczyli powództwo dalej co do kwoty, wnosząc o zasądzenie ostatecznie wynagrodzenia w kwocie 50.000,00 zł w miejsce pierwotnie żądanych 250.000,00 zł. Cofnięcia te nastąpiły już po rozpoczęciu rozprawy, ale pełnomocnik pozwanego na rozprawie w dniu 27 maja 2015 roku wyraził zgodę na to cofnięcie. Jednocześnie Sąd nie dostrzegł, tego, aby czynność ta była sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego albo zmierzała do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.). A tym samym cofnięcie powództwa było skuteczne i uzasadniało umorzenie w tym zakresie postępowania w sprawie niniejszej. Mając powyższe na uwadze Sąd w punkcie II. sentencji wyroku umorzył postępowanie, co do kwoty 200.000,00 zł w oparciu o treść art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1 i art. 203 § 4 a contrario k.p.c.

Powodowie w sprawie niniejszej, co istotne, konsekwentnie dochodzili od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiącej ich własność za okres 10 lat wstecz licząc od dnia wniesienia pozwu. Jako podstawę prawną swego roszczenia wskazali art. 224 k.c. w zw. z art. 225 k.c., które to przepisy wprost zastosowania w sprawie niniejszej nie mogły mieć. Bezspornym bowiem było, iż pozwany jest właścicielem urządzeń elektroenergetycznych posadowionych na przedmiotowej nieruchomości tj. dwóch słupów energetycznych linii średniego napięcia i kabli elektroenergetycznych przebiegających od tych słupów nad nieruchomością powodów. Urządzenia te stanowią część sieci elektroenergetycznej stanowiącej własność pozwanego, a zatem stosownie do treści art. 49 § 1 k.c. nie stanowią one części składowej nieruchomości, na której są posadowione, lecz w związku z tym, iż zostały one pobudowane przez poprzednika prawnego pozwanego i podłączone w sposób trwały do jego sieci, stanowią one część składową przedsiębiorstwa pozwanego. Pozwany korzysta z nieruchomości powodów tylko w zakresie niezbędnym do obsługi przedmiotowej sieci, a zatem korzysta z niej, jak podmiot na rzecz którego ustanowiono służebność przesyłu, o jakiej mowa w art. 305 1 k.c. Stosownie do treści art. 352 § 1 k.c. kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności. W tej zatem sytuacji nie można mówić o posiadaniu rzeczy, lecz o posiadaniu służebności. Co prawda przepis art. 305 1 k.c. wszedł w życie z dniem 3 sierpnia 2008 roku, a zatem w okresie kiedy to pozwana korzystała już z urządzeń posadowionych na przedmiotowej nieruchomości, to obecnie ugruntowany jest już pogląd, który Sąd Okręgowy również w pełni podziela, iż przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa (por. np. uchwałę SN z dnia 07.10.2008r III CZP 89/08). A zatem w tym okresie dopuszczalne było posiadanie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Taka sytuacja miała miejsce w sprawie niniejszej, a zatem pozwany nie był posiadaczem nieruchomości powodów, lecz posiadaczem owej służebności, jako że służebność taka nigdy nie została przez niego nabyta, czy to w drodze umowy, czy też w drodze zasiedzenia (z wyjątkiem linii niskiego napięcia). Powyższa okoliczność w sprawie niniejszej była bezsporna. Skoro tak to niedopuszczalnym było stosowanie w tej sytuacji wprost art. 224 w zw. z art. 225 k.c., albowiem pozwana nie posiadała nieruchomości powodów, lecz posiadała służebność o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu, a od 3 sierpnia 2008 roku służebność przesyłu. Posiadanie to było posiadaniem bezumownym, bowiem właściciele nieruchomości takowej służebności na rzecz pozwanej nie ustanawiali.

Pomimo rozbieżności w literaturze, w judykaturze w zasadzie jednolicie przyjęto, że odpowiednie zastosowanie do rozliczeń między właścicielem i posiadaczem służebności, a więc także służebności przesyłu, mogą mieć art. 225 i art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 352 § 2 i art. 230 k.c (por. uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 8 września, 2011 r., III CZP 43/11, OSNC 2012, nr 2, poz. 18, z dnia 17 czerwca 2005 r., III CZP 29/05, OSNC 2006, nr 4, poz. poz. 64 i wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 grudnia 2004 r., II CK 255/04, z dnia 11 maja 2005 r., III CK 556/04, z dnia 8 czerwca 2005 r., V CK 679/04, z dnia 8 czerwca 2005 r. V CK 680/04, z dnia 17 czerwca 2005 r., III CK 685/04, z dnia 24 lutego 2006 r., II CSK 139/05, z dnia 8 grudnia 2006 r., V CSK 296/06; z dnia 25 listopada 2008 r. II CSK 346/08, z dnia 20 stycznia 2009 r., II CSK 229/08, z dnia 3 kwietnia 2009 r., II CSK 459/08, z dnia 3 kwietnia 2009 r. II CSK 470/08, z dnia 3 kwietnia 2009 r., II CSK 471/08, z dnia 29 kwietnia 2009 r., II CSK 560/08, z dnia 16 lipca 2009 r., I CSK 511/08, z dnia 20 sierpnia 2009 r., II CSK 137/09, z dnia 11 grudnia 2009 r., V CSK 175/09, z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 444/09, z dnia 6 maja 2010 r., II CSK 626/09). Odmienne odosobnione stanowisko wyrażone zostało w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2007 r. II CSK 457/06 i w postanowieniu z dnia 15 kwietnia 2011 r. III CZP 7/11. W ostatnim okresie Sąd Najwyższy kontynuuje tę linię orzeczniczą w wyroku z dnia 18 kwietnia 2013 r., II CSK 504/12, uchwale z dnia 24 lipca 2013 r., III CZP 36/13 i wreszcie wyroku z dnia 04 marca 2015 roku sygn. akt IV CSK 410/14.

Wszystkie wyżej wskazane, a dominujące poglądy opierają się na założeniu, iż do posiadania służebności również znajdą zastosowanie art. 224 i 225 k.c. poprzez odesłanie z art. 230 k.c. (zezwalającego na odpowiednie stosowanie w/w przepisów również do posiadania zależnego), a ten przepis znajdzie z kolei zastosowanie poprzez odesłanie z art. 352 § 2 k.c., stanowiącego, iż do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy. Wątpliwości, jakie pojawiają się zaś w zakresie tej koncepcji dotyczą dopuszczalności stosowania w tej sytuacji art. 230 k.c., a w zasadzie ustalenia, czy art. 352 § 2 k.c. odsyła również do art. 230 k.c. W ocenie Sąd Okręgowego wątpliwości te są całkowicie bezzasadne, a stanowisko judykatury jest już na tyle ugruntowane, iż zarzuty pozwanego są tylko i wyłącznie nieuzasadnionymi próbami, ich podważenia. A zatem reasumując powyższe powodom za okres objęty pozwem przysługiwało w ocenie Sądu Okręgowego roszczenie zgłoszone przez nich, ale nie w wysokości przez nich sprecyzowanej. Niewątpliwie bowiem w tym okresie powodowie byli właścicielami przedmiotowej nieruchomości, na której posadowione były urządzenia elektroenergetyczne stanowiące własność pozwanego, a tenże pozwany nie miał żadnego tytułu prawnego do korzystania z tej nieruchomości i niewątpliwie winien mieć tego świadomość, a zatem był posiadaczem służebności w złej wierze.

Wskazać w pierwszej kolejności trzeba, że wynagrodzenie z art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c. nie stanowi świadczenia o charakterze odszkodowawczym, nie jest uzależnione od wykazania przez uprawnionego poniesienia szkody i zawinienia sprawcy. Należy się za sam fakt posiadania w złej wierze, bez żadnego tytułu prawnego do cudzej rzeczy. Istotą wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy jest przyznanie właścicielowi rekompensaty za brak możliwości dysponowania rzeczą. O wysokość tego rodzaju wynagrodzenia nie decyduje wysokość rzeczywistych strat właściciela i rzeczywistych korzyści odniesionych przez posiadacza. Decyduje bowiem obiektywne kryterium, jakim jest układ odpowiednich cen rynkowych - stawek za korzystanie z rzeczy tego rodzaju (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 1984 r., III CZP 201/84, OSNC 1984/12/209 oraz wyrok tegoż Sądu z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 273/03, LEX nr 183707). Specyfika korzystania, w szczególności ograniczony zakres tego korzystania, winna być uwzględniona przy ustalaniu należnego wynagrodzenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 444/09, LEX nr 578038 i z dnia 8 czerwca 2005 r., VCK 679/04, LEX nr 311353). Inaczej wygląda kwestia posiadania nieruchomości, a inaczej kwestia posiadania służebności przesyłu obciążającej daną nieruchomości.

Przede wszystkim wynagrodzenie za bezumowne korzystanie dotyczy okresu minionego, a zatem nie sposób przy jego ustalaniu nie brać pod uwagę sposobu korzystania z nieruchomości przez zakład energetyczny. O ile z reguły bezsporne jest posadowienie samych urządzeń przesyłowych tj. słupów i linii energetycznej. Te bowiem po prostu są na gruncie, czy też nad nim, o tyle już kwestia każdego innego korzystania z nieruchomości winna być udowodniona przez właściciela. A zatem jeżeli właściciel nieruchomości, tak jak w sprawie niniejszej powodowie, domaga się również wynagrodzenia za korzystanie przez przedsiębiorcę z tzw. drogi dojazdowej do linii energetycznej to powinien, stosownie do treści art. 6 k.c. udowodnić, iż zakład energetyczny w okresie objętym przedmiotem sporu z takiej drogi korzystał. W sprawie niniejszej powodowie temu nie podołali. Brak jest dowodów na to, iż pracownicy zakładu energetycznego wjeżdżali na teren przedmiotowej nieruchomości jakimikolwiek pojazdami, a zatem pozwany korzystał z takiej drogi. Tymczasem przedmiotowe wynagrodzenie należy się za bezumowne korzystanie z nieruchomości, a nie za samą możliwość korzystania. Oczywiście w przypadku służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu, co do zasady w skład uprawnień posiadacza służebności wchodzi również prawo wejścia i wjazdu na teren nieruchomości obciążonej tą służebnością, a zatem możliwość korzystania z danej nieruchomości również w taki sposób, ale nie jest to obligatoryjny element tejże służebności, bowiem każdorazowo w przypadku ustalania jej w drodze umowy czy też orzeczenia Sądu doprecyzowanie wzajemnych obowiązków i uprawnień zależy od woli stron, czy też treści orzeczenia sądowego. W sytuacji gdy mowa jest tylko i wyłącznie o posiadaniu takiej służebności bez tytułu prawnego treść tej służebności należy ustalać w oparciu o sposób jej wcześniejszego wykorzystywania.

Nadto i w tym zakresie wskazać należy, iż każdorazowo należy uwzględnić daną sytuację faktyczną. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 06 marca 2014 roku sygn. akt I ACa 759/13 w przypadku nie każdej nieruchomości i każdego urządzenia przesyłowego istnienie strefy bezpieczeństwa wyłącza bądź tylko ogranicza właściciela w wykonywaniu przez niego prawa własności. Wydaje się bowiem oczywiste, że inaczej ograniczają urządzenia przesyłowe prawa właściciela nieruchomości rolnej, a inaczej nieruchomości budowlanej, podobnie jak inaczej ograniczają prawa właścicielskie urządzenia przesyłowe gazu, a inaczej energii elektrycznej. W wyroku z dnia 24 stycznia 2014 roku sygn. akt V CSK 117/13 Sąd Najwyższy wskazał, iż posiadanie służebności nie pozbawia właściciela całkowicie władztwa nad nieruchomością obciążoną. Z tego też względu stosowanie przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości cen rynkowych właściwych dla najmu lub dzierżawy jest nieuzasadnione; w ramach obiektywnych kryteriów można natomiast zastosować odpowiednie ceny rynkowe za korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności, których wysokość nie może pomijać stopnia ingerencji w treść prawa własności, mającej wpływ na zakres korzystania z nieruchomości. Analogiczny pogląd został wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 03 lutego 2010 roku sygn. akt II CSK 444/09. Z kolei w uchwale z dnia 17 czerwca 2005 r. sygn. akt III CZP 29/05 Sąd Najwyższy podniósł, że wskazane wyżej wynagrodzenie powinno być nie tylko proporcjonalne do stopnia ingerencji posiadacza w treść cudzego prawa własności, ale powinno także uwzględniać rodzaj urządzenia przesyłowego czy wartość wykorzystywanej nieruchomości. Nie można wykluczyć, że wynagrodzenie ustalone według tych kryteriów mierzone w skali roku w odległej perspektywie czasowej będzie znikome. Taka sytuacja w ocenie Sądu Okręgowego ma miejsce w sprawie niniejszej. Na tym etapie postępowania powodowie dochodzili wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanego ze służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu w zakresie linii średniego napięcia. W tym przypadku linie te, z wyjątkiem obszaru zajętego pod dwa słupy energetyczne, w żaden sposób nie uniemożliwiają korzystania z nieruchomości przez powodów. Grunt znajdujący się pod nimi jest i był wykorzystywany rolniczo w celu upraw zboża. W żaden sposób linie te nie utrudniały tego powodom. Jak wskazał sam powód nigdy z tego tytułu nie powstały żadne zniszczenia w nieruchomości powodów. Przy aktualnym sposobie wykorzystywania przedmiotowej nieruchomości przez powodów i jej przeznaczeniu wpływ posiadania przez pozwanego w/w służebności na prawo własności powodów jest znikomy. Tym samym i owo wynagrodzenie za powyższe musi być znikome. W przeciwnym wypadku prowadziłoby to do bezpodstawnego wzbogacenia powodów kosztem pozwanego. W przypadku powodów linie te łącznie przebiegają na odcinku zaledwie 103 metrów. Odnosząc kwotę żądaną przez powodów, po jej ograniczeniu - 50.000,00 zł za okres dziesięciu lat dałoby to kwotę 5.000,00 zł rocznie, a zatem 48,00 zł za metr bieżący linii energetycznej. Nie sposób w tym miejscu nie wziąć pod uwagę tego w jakim celu wybudowane zostały te linie energetyczne. Otóż branża energetyczna jest jedną ze strategicznych z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa i obywateli branżą. Zakłady energetyczne oprócz tego, iż są podmiotami komercyjnymi funkcjonującymi na rynku i konkurującymi ze sobą, pełnią również bardzo ważną rolę społeczną, bowiem umożliwiają każdemu z mieszkańców dostęp do energii elektrycznej, bez której obecnie trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie w społeczeństwie. Linie energetyczne biegną setkami tysiącami kilometrów, z reguły, z uwagi na zaszłości historyczne po terenach stanowiących własność osób trzecich, bez uregulowanego stanu prawnego. Gdyby każdy z właścicieli, nawet działek, takich jak działka powodów (nieruchomość rolna) zażądał tak wysokiego wynagrodzenia za korzystanie ze służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu, musiałoby to nieodwołanie prowadzić albo do upadku branży energetycznej, albo podwyższenia znacznego cen energii elektrycznej, albo konieczności dotowania zakładów energetycznych z budżetu Skarbu Państwa, a zatem również na koszt podatnika. Nie ulega najmniejszym wątpliwościom to, iż właściciel winien otrzymać wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z posiadania takiej służebności przez zakład energetyczny, ale zawsze jego wysokość winna być dostosowana do panujących realiów i odnosić się do rodzaju nieruchomości, sposobu korzystania z niej, siły natężenia ingerencji przedsiębiorstwa przesyłowego i wreszcie wartości nieruchomości. Nie może być tak, iż wynagrodzenie takie za okres 10 lat będzie znacznie przewyższać wartość nieruchomości po terenie której przebiega, a taka sytuacja miałaby miejsce w sprawie niniejszej w przypadku uwzględnienia żądania powodów.

Stąd też Sąd zasądzając od pozwanej wynagrodzenie żądane przez powodów uwzględnił wyliczenia biegłej M. K. (4), z tym, że modyfikując je w związku z ustaleniem, iż na terenie nieruchomości powodów znajdują się dwa słupy energetyczne, a nie jeden. Powyższe zostało poprzedzone ustaleniem, iż powierzchnia zajęta przez słupy wynosi 1,4 m 2 (2x 0,7 m 2), a z kolei teren pod liniami jest mniejszy o ową powierzchnię drugiego słupa (843,9 – 0,7). W ten sposób Sąd dokonał przeliczenia wartości wynagrodzenia i ustalił je za poszczególne lata w następujący sposób 2001r – 3,66 zł/5,01 zł, 2002r – 18,30 zł/24,59 zł, 2003r – 18,30 zł/24,39 zł, 2004r – 18,30 zł/23,57 zł, 2005r – 35,22 zł/44,43 zł, 2006r – 35,22 zł/43,99 zł, 2007r – 46,19 zł/56,28 zł, 2008r – 65,41 zł/76,48 zł, 2009r – 65,41 zł/73,90 zł, 2010r – 85,99 zł/94,68 zł, 2011r – 68,80 zł/72,63 zł. Suma tego wynagrodzenia przy przyjęciu jego waloryzacji stanowi kwotę 539,95 zł i taką też kwotę Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powodów solidarnie (z uwagi na rodzaj współwłasności przysługującej im). Jednocześnie Sąd zasądził odsetki od tej kwoty zgodnie z żądaniem powodów od dnia wniesienia powództwa tj. 21 października 2011 roku, albowiem pozwana już w tym okresie pozostawała w zwłoce w związku z wcześniejszym wzywaniem jej przez powodów do zapłaty kwoty znacznie przewyższającej tę ustaloną przez Sąd (wezwania z dnia 01.07.2011r – k. 23 i 01.09.2011r – k. 25, odpowiedzi pozwanej z 15.07.2011r – k. 26 i 26.09.2011r – k. 27). W tym zakresie podstawę rozstrzygnięcia stanowiły przepisy art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 476 k.c.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo w punkcie III sentencji wyroku jako bezzasadne.

O obowiązku zwrotu kosztów procesu pozwanemu Sąd orzekł w oparciu o treść art. 100 zd. 2 k.p.c., albowiem niewątpliwie pozwany uległ w sprawie niniejszej jedynie w niewielkim zakresie tj. 0,2 % zgłoszonego pierwotnie przez powodów żądania. Cofnięcie pozwu w sprawie niniejszej nie było bowiem spowodowane zachowaniem pozwanego, ale głównie zmianą stanowiska przez powodów. Jednocześnie w tym zakresie w ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw do odstąpienia od obciążenia powodów tym obowiązkiem. Co prawda powodowie są zwolnienie w sprawie niniejszej częściowo od kosztów sądowych, ale jednocześnie nie należą oni do osób ubogich, a wystąpili z roszczeniem, które już na wstępie było znacząco zawyżone i nie znajdowało uzasadnienia. Stąd też nie można mówić o jakiejś szczególnej sytuacji powodów uzasadniającej zastosowanie wyjątku od zasady wskazanego w art. 102 k.p.c. Koszty poniesione przez pozwaną to wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 7.200,00 zł ustalone zgodnie z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r . w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł. Mając powyższe na uwadze rozstrzygnięto jak w punkcie IV sentencji wyroku.

Wreszcie w punkcie V. sentencji wyroku Sąd odstąpił od obciążania powodów niuiszczoną opłatą sądową od pozwu oraz poniesionymi tymczasowo z sum budżetowych wydatkami, uznając, iż w tym przypadku niezasadne jest stosowanie art. 113 ust 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, albowiem w tym zakresie należałoby ściągnąć od powodów pełną kwotę zasądzoną w punkcie I. sentencji wyroku.

Mając powyższe na uwadze orzeczono, jak w sentencji wyroku.