Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 20 marca 2015 roku pełnomocnik wnioskodawcy A. B. (1) wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz A. B. (1) kwoty 14.000.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku oraz kwotę 100.000 zł tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, wynikłe z wykonania względem wnioskodawcy w całości kary, której nie powinien był ponieść.

(pismo k. 2 – 7)

W uzasadnieniu pełnomocnik wnioskodawcy wskazał, iż A. B. (1) odbył w całości karę 1 roku pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 11 grudnia 2007 roku, sygn. IV K 178/03, a następnie po uchyleniu w drodze kasacji wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie utrzymującego w mocy w/w wyrok Sądu Rejonowego, został on prawomocnie uniewinniony, a więc odbył karę, której nie powinien był ponieść.

Następnie wnioskodawca wskazał, iż A. B. (1) w chwili zatrzymania piastował stanowisko (...) (...), które objął w lutym 1999 roku, a urząd ten posiadał rangę ministra oraz, że do momentu objęcia tej funkcji A. B. (1) sprawował funkcję(...) konserwatora zabytków w byłym województwie (...). Ponadto wskazał, iż brał on aktywny udział w życiu politycznym kraju, planował wystąpić w zbliżających się wyborach parlamentarnych, lecz zrezygnował z kandydowania z powodu działań podjętych przez Prokuraturę Apelacyjną w Katowicach w sprawie podejrzeń o wyłudzenie dotacji w związku z renowacją zabytkowego spichlerza z B.. Dalej wskazano, iż przedstawienie zarzutów A. B. (1) oraz decyzja o jego tymczasowym aresztowaniu odbiły się szerokim echem w mediach ogólnopolskich i doprowadziły do jego odwołania z zajmowanego stanowiska, a na rozmiar wyrządzonej krzywdy wpłynęły też sposób i miejsce zatrzymania, medialne sprawozdania z przebiegu zatrzymania, ogłoszenie przyczyn doprowadzenia A. B. (1) przez funkcjonariuszy policji do Prokuratury Apelacyjnej w Katowicach w środkach masowego przekazu. W piśmie wskazano również, że A. B. (1) był osobą rozpoznawalną i pomimo anonimizacji jego danych szeroki krąg osób mógł się zorientować, że to właśnie on został zatrzymany pod zarzutami przyjmowania łapówek i wyłudzenia dotacji w związku z renowacją spichlerza, a ponadto dokonanie zatrzymania i aresztowania pod tymi zarzutami było hańbiące i upokarzające dla wnioskodawcy. Wskazano również, że krzywdę spowodowaną niesłusznym pozbawieniem wolności odczuwa on tym dotkliwiej, że prezentowany materiał dowodowy jest wynikiem manipulacji oraz wybiórczej i nierzetelnej oceny. Podniesiono również, że poczucie krzywdy pogłębiało niezasadne przedłużanie tymczasowego aresztowania, w szczególności w oparciu o podstępne działania ze strony prokuratora, który jeden z wniosków o przedłużenie tymczasowego aresztowania argumentował próbą matactwa ze strony podejrzanego, mającej wyrażać się wysłaniem listu do Ministra Kultury i Sztuki.

Wskazano również, iż A. B. (1) poza utratą dobrego imienia pozbawiony został całkowicie możliwości pełnienia jakichkolwiek stanowisk w administracji publicznej, piastowania ważnych funkcji społecznych i politycznych przez okres 14 lat. Ponadto pełnomocnik zauważył, że krzywda odczuwana przez A. B. (1) rozciągnięta została na kilkanaście lat nie tylko z powodu tego, że tak długo trwały skutki niesłusznego pozbawienia wolności, ale i samo pozbawienie wolności zostało rozciągnięte w czasie i podzielone na dwa etapy: okres tymczasowego aresztowania (2001 – 2002) oraz konieczność odbycia pozostałej części kary pozbawienia wolności w 2010 roku. Pełnomocnik wnioskodawcy sprecyzował, iż w 2001 roku A. B. (1) osiągnął wynagrodzenie za prace w wysokości 144.852,28 zł, a w 2002 roku wypłacono mu kwotę 20.500,06 zł, a co za tym idzie utracone zarobki wyniosły 100.000 zł.

Na rozprawie w dniu 12 czerwca 2015 roku (k. 187) pełnomocnik wnioskodawcy sprecyzował, iż żądanie odszkodowania dotyczy tylko okresu stosowania tymczasowego aresztowania wobec A. B. (1) i nie dotyczy okresu, kiedy odbywał on pozostałą do odbycia karę pozbawienia wolności w 2010 roku.

Na rozprawie w dniu 09 października 2015 roku pełnomocnik wnioskodawcy ograniczył żądanie odszkodowania do kwoty 54.484,40 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku i jednocześnie zrzekł się roszczenia ponad tą kwotę. Pełnomocnik wskazał, iż kwota ta stanowi iloczyn miesięcznego wynagrodzenia netto wnioskodawcy z roku 2002 – 6.810,60 zł i okresu nie otrzymywania przez niego wynagrodzenia od marca do października 2002 roku. (pismo k. 280, protokół rozprawy k. 281 – 283)

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 02.04.2001 roku zostało wydane przez funkcjonariusza KWP w K. postanowienie o wszczęciu dochodzenia w sprawie niedopełnienia obowiązków przez(...), co umożliwiło Firmie (...) wyłudzenie kwoty 140.000 zł na podstawie sfałszowanych dokumentów, tj. o przestępstwo z art. 231 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 297 § 1 kk.

(dowód: odpis postanowienia k. 91 – 92)

Postanowieniem Prokuratora Prokuratury Rejonowej delegowanego do Prokuratury Okręgowej w Katowicach z dnia 30.05.2001 roku, sygn. V Ds. 32/01/s, wszczęto śledztwo w sprawie przyjmowania w C. i K. przez funkcjonariuszy publicznych z Urzędu Kontroli Skarbowej, Państwowej Inspekcji Pracy,(...), Stacji E. – Sanitarnej i (...) Oddziału Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób niepełnosprawnych korzyści majątkowych o wartości co najmniej 500.000 zł i wyłudzenia na szkodę Skarbu Państwa mienia o wartości co najmniej 1.400.000 zł z tytułu dotacji dla zakładu pracy (...) SA w C. i dotacji na odtworzenie zabytkowego spichlerza dla firmy(...)tj. o przestępstwo z art. 228 § 3 i 5 kk, art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i art. 297 § 1 kk.

(dowód: odpis postanowienia k. 93 – 94)

W dniu 22.11.2001 roku Prokurator Prokuratury Rejonowej delegowany do Prokuratury Okręgowej w Katowicach wydał postanowienie o przedstawieniu zarzutów A. B. (1). A. B. zarzucono popełnienie 3 przestępstw: z art. 296 § 1 i 2 kk w zw. z art. 12 kk, z art. 228 § 1 i 3 kk w zw. z art. 12 kk i z art. 230 kk.

W dniu 22.11.2001 roku Prokurator Prokuratury Rejonowej delegowany do Prokuratury Okręgowej w Katowicach zarządził zatrzymanie podejrzanego A. B. (1) i przymusowe doprowadzenie go do Prokuratury Okręgowej w Katowicach.

(dowód: odpis postanowienia k. 96 – 97)

W dniu 23.11.2001 roku A. B. (1) został zatrzymany w miejscu pracy – w (...) w W..

(dowód: odpis protokołu k. 98 – 99)

Postanowieniem z dnia 24.11.2001 roku w sprawie sygn. IV Ko1 1326/01 Sąd Rejonowy w Katowicach zastosował wobec A. B. środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania na okres 3 miesięcy. Podstawą zastosowania środka zapobiegawczego była obawa matactwa i grożąca podejrzanemu surowa kara. Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z dnia 18.12.2001 roku utrzymał w mocy to postanowienie.

(dowód: odpis postanowienia k. 102 – 107)

Postanowieniem z dnia 20.02.2002 roku w sprawie sygn. IV Ko1 173/02 Sąd Rejonowy w Katowicach przedłużył stosowanie wobec A. B. środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania do dnia 23.05.2002 roku. Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z dnia 13.03.2002 roku utrzymał w mocy to postanowienie.

(dowód: odpis postanowienia k. 108 – 109)

Postanowieniem z dnia 15.05.2002 roku w sprawie sygn. IV Ko1 600/02 Sąd Rejonowy w Katowicach przedłużył stosowanie wobec A. B. środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania do dnia 23.08.2002 roku.

(dowód: odpis postanowienia k. 110)

Postanowieniem z dnia 14.08.2002 roku w sprawie sygn. IV Ko1 950/02 Sąd Rejonowy w Katowicach przedłużył stosowanie wobec A. B. środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania do dnia 31.10.2002 roku.

(dowód: odpis postanowienia k. 111 – 112)

Postanowieniem Prokuratora Prokuratury Rejonowej delegowanego do Prokuratury Okręgowej w Katowicach z dnia 11.10.2002 roku, sygn. 32/01/s, uchylono stosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania wobec A. B. (1) i zastosowano wobec niego poręczenie majątkowe w kwocie 100.000 zł, zakaz opuszczania kraju z równoczesnym zatrzymaniem paszportu, poręczenia osobiste osób godnych zaufania – prof. Dr W. Z., prof. I. P. i prof. A. K.. A. B. (1) został zwolniony z AŚ w M. w dniu 11.10.2002 roku.

(dowód: odpis postanowienia k. 113 – 115, zawiadomienie o zwolnieniu k. 116)

A. B. (1) został oskarżony o popełnienie przestępstw: z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i art. 297 § 1 kk w zw. z art. 12 kk przy zast. art. 11 § 2 kk, z art. 228 § 1 i 3 kk w zw. z art. 12 kk, oraz z art. 230 kk. Akt oskarżenia został skierowany do Sądu Rejonowego w Katowicach w dniu 17.12.2002 roku. Następnie na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 12.02.2003 roku przekazano sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Częstochowie.

Na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 11 grudnia 2007 roku w sprawie sygn. akt IV K 178/03 A. B. (1) został uznany winnym popełnienia przestępstwa polegającego na tym, że w okresie od 10 kwietnia 1998r. do połowy grudnia 1999 roku w C. i w W., działając z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu jako (...) (...) w C., a od lutego 1999 roku(...)w W. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez K. S. reprezentującego firmę (...) nie dopełnił swych obowiązków przy udzielaniu dotacji ze środków Ministra Kultury i Sztuki na remont i odtworzenie zabytkowego spichlerza dworskiego, w ten sposób, że mimo braku zgody na lokalizację spichlerza w O., braku wskazania wykonawcy robót remontowych wydał decyzję Nr (...) z dnia 10.04.1998 roku zezwalającą K. S. na prowadzenie prac konserwatorskich przy zabytkowym spichlerzu, a następnie podpisał wniosek z dnia 19.01.1998 roku o dofinansowanie remontu spichlerza, podpisał umowę z dnia 13.05.1998 roku o dofinansowaniu w kwocie 60.000 zł remontu spichlerza ze spółką cywilną (...) reprezentowaną przez K. S., mimo że spółka ta nie istniała w chwili zawierania tej umowy, gdyż powstała w dniu 10.06.1998 r., a także nie sprawdzając, czy inwestor uzyskał pozwolenie na rozbiórkę spichlerza, dopuszczając do tego, że rozbiórka odbywała się bez udziału kierownika robót posiadającego zaświadczenie o kwalifikacjach zgodnie z §18 ust. 1 w zw. z §20 Rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 11 stycznia 1994 r. o zasadach i trybie udzielania zezwoleń na prowadzenie prac konserwatorskich przy zabytkach oraz prac archeologicznych i wykopaliskowych, warunkach ich prowadzenia, bez wymaganego dziennika budowy, dopuszczając do tego, że inwestor nie złożył żadnego kosztorysu prac, nie sprawdzając, czy po wykonanych pracach rozbiórkowych dokonano wymaganej impregnacji elementów drewnianych, dopuszczając, że dorabiane elementy spichlerza, nie wymienione do wymiany w inwentaryzacji L. P. były dorabiane bez komisyjnego udziału (...) i autora dokumentacji, a następnie podpisał wniosek z dnia 01.12.1998 roku o kolejną dotację na odtworzenie spichlerza i umowę z dnia 31.05.1999 roku o dofinansowanie remontu spichlerza w kwocie 80.000 zł,, mimo, że inwestor nie przedłożył rzetelnego kosztorysu prac, a także wiedząc, że brak jest zezwolenia konserwatora zabytków i brak zezwolenia budowlanego na wykonanie prac przewidzianych umową z dnia 31.05.1999 roku, brak uzgodnionej z konserwatorem zabytków umowy dotyczącej zmiany sposobu pokrycia dachu spichlerza trzciną wodną zamiast gontem, zaniechanie przewidzianej ustawą o zamówieniach publicznych procedury wyłonienia wykonawcy prac przewidzianych umową z dnia 31.05.1999 roku, dopuszczając do tego by podstawą wypłacenia dotacji były faktury nie podlegające rzetelnej ocenie pod względem ich wiarygodności i celowości w wyniku czego dotacja w łącznej kwocie 140.000 zł została przyznana, natomiast zabytkowy spichlerz nie został odtworzony, czym działał na szkodę interesu publicznego to jest winnego popełnienia przestępstwa z art. 231 § 2 kk i za to na podstawie art. 231 § 2 kk skazano go na karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 33 § 2 kk wymierzono mu karę grzywny w ilości 300 stawek dziennych grzywny, przyjmując, że wysokość jednej stawki wynosi 250 złotych. A. B. (1) został ponadto uniewinniony od popełnienia zarzucanych mu czynów z art. 228 § 1 i 3 kk w zw. z art. 12 kk, oraz z art. 230 kk. W w/w wyroku na podstawie art. 63 § 1 kk zaliczono na poczet orzeczonej oskarżonemu A. B. (1) kary pozbawienia wolności okres rzeczywistego pobawienia wolności w sprawie w okresie od dnia 23.11.2001r. do dnia 11.10.2002r., jak też zasądzono od niego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe obejmujące opłatę: w kwocie 15.180 złotych oraz wydatki w kwocie 200 złotych.

(dowód: odpis wyroku k. 117 – 135)

Następnie w skutek złożonych apelacji, wyrokiem Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 25.05.2009 r., sygn. akt VII Ka 939/08 utrzymano w mocy wyrok w odniesieniu do A. B. (1).

(dowód: odpis wyroku k. 136 – 138)

A. B. (1) został następnie doprowadzony do Aresztu Śledczego W. – M. w W. w celu odbycia reszty kary pozbawienia wolności. Karę tę odbył w okresie od 21 stycznia 2010 roku do 05 marca 2010 roku w Zakładzie Karnym w G..

(dowód: odpis nakazu i obliczenia kary k. 178 – 179)

Od wyroku tego została wniesiona kasacja do Sądu Najwyższego na korzyść A. B. (1). Sąd Najwyższy, wyrokiem z dnia 01.10.2010 roku, wydanym w sprawie IV KK 42/10 uchylił zaskarżony wyrok w odniesieniu do A. B. (1) i przekazał sprawę tego oskarżonego Sądowi Okręgowemu w Częstochowie do ponownego rozpoznania. Następnie Sąd Okręgowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 04.03.2011 roku, wydanym w sprawie VII Ka 855/10 uchylił zaskarżony wyrok z dnia 11.12.2007 r., sygn. akt IV K 178/03 wobec oskarżonego A. B. (1), co do czynu opisanego w pkt 21 części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku, tj. z art. 231 § 2 kk i przekazał sprawę tego oskarżonego we wskazanym zakresie Sądowi Rejonowemu w Częstochowie do ponownego rozpoznania.

(dowód: odpis wyroku k. 143 – 170)

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 24.02.2014 roku, wydanym w sprawie XVI K 62/12, uniewinnił oskarżonego A. B. (1) od popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 18 § 3 kk w związku z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k., a kosztami procesu obciążył Skarb Państwa.

(dowód: odpis wyroku k. 171 – 173)

Następnie wyrokiem Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 08.08.2014 r., sygn. akt VII Ka 445/14 utrzymano w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 24.02.2014 r., sygn. akt XVI K 62/12.

(dowód: odpis wyroku k. 174)

Od wyroku tego została wywiedziona przez Prokuratora kasacja, którą Sąd Najwyższy, na mocy postanowienia z 02 marca 2015 roku uznał za oczywiście bezpodstawną.

(dowód: odpis postanowienia k. 175)

Do 1999 roku A. B. (1) pełnił funkcję (...) w byłym województwie (...). Z dniem 04 lutego 1999 roku A. B. (1) został powołany na stanowisko (...)

(dowód: odpis pisma k. 8, zeznania wnioskodawcy A. B. (1) k. 252 - 256)

Na mocy ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (w brzmieniu obowiązującym od 01.01.1999 roku do 31.03.2002 roku) Służbą Ochrony Zabytków kierował Generalny Konserwator Zabytków, który był centralnym organem administracji rządowej i był powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Generalny Konserwator Zabytków kierował Służbą Ochrony Zabytków przy pomocy (...) Generalnego Konserwatora Zabytków. Z dniem 01 kwietnia 2002 roku zlikwidowano Urząd Generalnego Konserwatora Zabytków i od tego momentu Służbą Ochrony Zabytków kierował minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego przy pomocy Generalnego Konserwatora Zabytków będącego sekretarzem lub podsekretarzem stanu w urzędzie obsługującym tego ministra.

A. B. (1) cieszył się uznaniem wśród osób zajmujących się ochroną zabytków, wśród środowisk akademickich jak też przedstawicieli organizacji międzynarodowych oraz pośród osób zajmujących wysokie stanowiska w organach samorządu terytorialnego i administracji rządowej bądź pełniących inne funkcje publiczne

(dowód: kopie pism k. 10 – 13, 15 – 23, 194 – 198, zeznania świadka A. C. k. 188 – 189, zeznania świadka P. J. k. 189 – 190)

A. B. (1) był nagradzany za wybitne osiągnięcia w dziedzinie ochrony dóbr kultury. (dowód: kopia pisma k. 14)

Na mocy decyzji Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 listopada 2001 roku A. B. (1) został odwołany ze stanowiska (...) z dniem 23 listopada 2001 roku. Przyczyną odwołania A. B. (1) z zajmowanego stanowiska było jego zatrzymanie przez funkcjonariuszy KWP w K..

(dowód: kopia pisma k. 9, zeznania świadka A. C. k. 188 – 189, kopie pism k. 236 – 237, 241 - 242)

Informacja o zatrzymaniu A. B. (1), o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania oraz o treści stawianych mu zarzutów pojawiła się w wielu środkach masowego przekazu, które podawały jego pełne dane personalne.

(dowód: kopie pism k. 37 – 38, 198, zeznania świadka P. J. k. 189 – 190, zeznania świadka W. W. k. 190)

Treści przekazywane przez środki masowego przekazu sugerowały, że A. B. (1) popełnił zarzucane mu przestępstwa i wywoływały takie odczucia wśród ich odbiorców. Przekazywano, że dopuścił się „korupcji i defraudacji”, jak też podawano, że został zatrzymany z innymi osobami, co w oczywisty sposób sugerowało, że działał w jakiejś bliżej nieokreślonej grupie przestępczej.

(dowód: kopia pisma k. 198, zeznania świadka P. J. k. 189 – 190, zeznania świadka W. W. k. 190, zeznania wnioskodawcy A. B. (1) k. 252 - 256)

W czasie stosowania wobec A. B. (1) środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania w okresie od 23.11.2001 roku do 11.10.2002 roku przebywał on w Areszcie Śledczym w M. w celach trzyosobowych. W celach tych panowały warunki charakterystyczne dla zakładów karnych znajdujących się w budynkach wybudowanych w XIX wieku. Warunki higieniczno – sanitarne były niezadowalające, w celach gnieździły się karaluchy, które zwłaszcza w nocy przemieszczały się po łóżkach osadzonych i osobie wnioskodawcy. Wraz z A. B. (1) w celach osadzone były różne osoby, m.in. mężczyzna oskarżony o działanie w ramach zorganizowanej grupy przestępczej należący do tzw. „grypsery”.

(dowód: zeznania wnioskodawcy A. B. (1) k. 252 - 256)

A. B. (1) uzyskał całość wynagrodzenia za miesiąc listopad 2001 roku. Ponadto zgodnie z art. 5 ustawy z 31 lipca 1981 roku o wynagradzaniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe A. B. (1) otrzymał wynagrodzenie za okres kolejnych 3 miesięcy tj. grudnia 2001 roku, stycznia 2002 i lutego 2002 roku. Ponadto zostało mu wypłacone dodatkowe wynagrodzenie roczne dla pracowników jednostek sfery budżetowej (tzw. 13-tka) za 2001 rok w kwocie netto 6.199,62 zł, brutto 10.591,88 zł.

(dowód: informacja k. 227 – 228).

Biorąc pod uwagę wszystkie składniki wynagrodzenia uzyskanego przez A. B. (1) w 2001 roku (bez uwzględnienia dodatkowego wynagrodzenia rocznego tzw. 13-tki), jego przeciętne miesięczne wynagrodzenie w roku 2001 wynosiło 7.048,97 zł.

(dowód: informacja k. 276 - 277).

Przed zatrzymaniem A. B. (1) ponosił koszty utrzymania mieszkania w kwocie około 1.000 zł miesięcznie oraz koszty bieżącego utrzymania w wysokości około 1.500 zł miesięcznie. Przebywając w Areszcie Śledczym wnioskodawca wydawał około 200 zł miesięcznie, głównie na produkty spożywcze.

(dowód: zeznania wnioskodawcy A. B. (1) k. 253).

Powyższe ustalenia Sąd poczynił w oparciu o powołane dokumenty przedstawione przez wnioskodawcę i zgromadzone przez Sąd w postepowaniu. Wiarygodność tych dokumentów nie budzi żadnych wątpliwości i nie były one kwestionowane przez żadną ze stron. Ponadto Sąd oparł swoje ustalenia na zeznaniach świadków: W. W., A. C. i P. J. oraz zeznaniach wnioskodawcy A. B. (1). Te relacje są spójne, logiczne, konsekwentne, znajdują oparcie w zasadach doświadczenia życiowego i dokumentach zgromadzonych w postępowaniu, jak też wzajemnie się uzupełniają. Brak jest jakichkolwiek podstaw do kwestionowania ich wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniosek A. B. (1) o przyznanie odszkodowania za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienia za krzywdę wynikających z wykonania wobec niego w całości kary 1 roku pozbawienia wolności, której nie powinien był ponieść co do zasady jest słuszny.

Wnioskodawca złożył wniosek w terminie, o którym mowa w art. 555 k.p.k.(w brzmieniu obowiązującym do dnia 30.06.2015 roku), tj. w dniu 07.04.2015 r., a więc przed upływem roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, co nastąpiło w dniu 08.08.2014 r. Ocena dotrzymania terminu wniesienia wniosku nastąpiła na podstawie przepisów obowiązujących w momencie jego wniesienia, a więc przed dniem 01 lipca 2015 roku. Oceniając datę wniesienia tego wniosku według przepisów obowiązujących obecnie, a więc na podstawie art. 555 kpk (w brzmieniu obowiązującym od dnia 01.07.2015 roku), również należy stwierdzić, iż zachowany został termin do wniesienia wniosku.

Mając na uwadze przedstawione wcześniej okoliczności, bezsporny jest fakt, iż w stosunku do A. B. (1) toczyło się postępowanie karne, które zakończyło się ostatecznie jego uniewinnieniem a w czasie trwania tego postępowania, w okresie od 23.11.2001 r. do 11.10.2002 r. i od 21.01.2010 roku do 05.03.2010 roku odbył on karę jednego roku pozbawienia wolności jakiej nie powinien był odbyć. Wykonanie tej kary pozbawienia wolności wobec wnioskodawcy A. B. (1) należy uznać za niesłuszne w rozumieniu art. 552 § 1 kpk, co prowadzi do wniosku, iż przysługuje mu od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego tej kary.

Ustalenia wymaga więc, czy na skutek wykonania kary pozbawienia wolności, wnioskodawca A. B. (1) faktycznie poniósł szkodę oraz czy doznał krzywdy i w jakim rozmiarze.

W złożonym wniosku określono, iż szkoda, jaką poniósł A. B. wyraża się w utraconych przez niego zarobkach, których nie osiągnął w okresie odbywania kary pozbawienia wolności. Ostatecznie w toku postępowania przed Sądem pełnomocnik wnioskodawcy sprecyzował, iż chodzi o zarobki utracone w okresie stosowania tymczasowego aresztowania od 01.03.2002 roku do 11.10.2002 roku i żądanie to nie obejmuje szkody poniesionej w okresie odbywania reszty kary od 21.01.2010 roku do 05.03.2010 roku oraz w okresie od 23.11.2001 roku do 28.02.2002 roku, za który to okres wypłacano wynagrodzenie wnioskodawcy.

Nie ulega wątpliwości, iż fakt zastosowania tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego był wyłączną przyczyną odwołania go ze stanowiska (...). W efekcie tego odwołania utracił środki utrzymania w postaci wynagrodzenia za pracę, którą wcześniej świadczył i w tym właśnie wyrażała się szkoda poniesiona przez A. B. (1). Gdyby nie zastosowano wobec niego środka zapobiegawczego nadal zajmowałby stanowisko (...) i uzyskiwałby z tego tytułu wynagrodzenie. Zauważyć w tym miejscu należy, iż z dniem 01 kwietnia 2002 roku nastąpiła zmiana ustawy o ochronie dóbr kultury, w efekcie, której zlikwidowano(...), którym kierował (...). Zmiany te nie mają jednak znaczenia dla oceny wysokości odszkodowania, jakie należy przyznać wnioskodawcy. W pierwszej kolejności należy stwierdzić, iż zmiany te nie wpływały znacząco na pozycję (...), gdyż nadal osobie zajmującej to stanowisko przysługiwał tytuł sekretarza lub podsekretarza stanu. Ponadto gdyby wnioskodawca przebywał na wolności miałby możliwość podejmowania odpowiednich kroków w związku z planowanymi zmianami, które miałyby na celu nie pogorszenie jego sytuacji materialnej. Przebywając w Areszcie Śledczym był tej możliwości pozbawiony. W związku z tym Sąd uznał, iż powołane zmiany organizacyjne nie mogą wpływać niekorzystnie dla wnioskodawcy na ustalenie wysokości szkody, jaką poniósł w związku z wykonywaniem wobec niego kary pozbawienia wolności w okresie od 01 kwietnia 2002 roku (a więc po wejściu w życie zmiany ustawy) do 11 października 2002 roku i przyjęto, iż w tym okresie mógłby otrzymywać wynagrodzenie, jak w okresie bezpośrednio poprzedzającym te zmiany ( o ile nie wyższe).

W doktrynie utrwalony jest pogląd w myśl, którego „szkoda wynikająca z niesłusznego skazania (tymczasowego aresztowania) nie jest sumą utraconych zarobków, lecz różnicą między stanem majątkowym, jaki by istniał, gdyby poszkodowanego nie pozbawiono wolności, a stanem rzeczywistym w chwili odzyskania wolności. Powstanie i rozmiar tej szkody zależne są od tego, czy i jakie poszkodowany miałby możliwości zarobkowe, gdyby pozostawał na wolności, i w jakim zakresie rzeczywiście by je wykorzystał; jakie wydatki poniósłby na utrzymanie własne i rodziny, wychowanie i kształcenie dzieci, na potrzeby kulturalne, rozrywkowe i inne; czy i ile przeznaczyłby na oszczędności lub zwiększenie trwałych składników majątku; na jakie mógłby być narażony straty (SN II KKN 3/98, Prok. i Pr. 2000, nr 12, s. 12; SN V KK 61/06, OSNKW 2007, nr 3, poz. 28 z glosą K. Sychty, Palestra 2008, z. 9-10, s. 280; SA w Łodzi II AKa 9/08, OSN Prok. i Pr. 2009, nr 5, poz. 47)” (Lech K. Paprzycki, Komentarz aktualizowany do art. 552 kpk, LEX/el. 2015 teza 31).

Wskazać należy, że A. B. (1) uzyskał całość wynagrodzenia za miesiąc listopad 2001 roku. Ponadto zgodnie z art. 5 ustawy z 31 lipca 1981 roku o wynagradzaniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe A. B. (1) otrzymał wynagrodzenie za okres kolejnych 3 miesięcy tj. do dnia 28 lutego 2002 roku. Wypłata wynagrodzenia za ten okres powoduje, iż brak jest podstaw do przyjęcia, że w związku ze stosowanym wobec niego tymczasowym aresztowaniem poniósł szkodę w okresie od 23.11.2001 roku do 28.02.2002 roku, co zresztą zauważył pełnomocnik wnioskodawcy ograniczając roszczenie jedynie do okresu pobytu w Areszcie Śledczym od 01 marca 2002 roku do 11 października 2002 roku. Za pozostały okres, a więc od 1.03.2002 roku do 11.10.2002 roku wnioskodawca nie uzyskał żadnego wynagrodzenia. W związku z tym A. B. poniósł szkodę, która wyraziła się w utracie wynagrodzenia za ten okres. Podstawą do ustalenia wysokości odszkodowania są możliwości zarobkowe, jakie wnioskodawca miałby, gdyby pozostawał na wolności. Jest dla Sądu oczywistym, że gdyby w stosunku do A. B. (1) nie zastosowano środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania i w 2002 roku pozostawałby on na wolności to jego możliwości zarobkowe kształtowałyby się tak samo, jak w 2001 roku. W związku z tym podstawę wyliczenia szkody poniesionej przez A. B. (1) winno stanowić średnie miesięczne wynagrodzenie uzyskiwane przez niego w 2001 roku. Zakładać należy, że uzyskiwałby takie samo wynagrodzenie brutto czy też netto miesięczne (choć przecież nie można wykluczyć uzyskania podwyżki tego wynagrodzenia), jak również, że miałby możliwość uzyskania takich samych kwot z tytułu nagród okolicznościowych czy też okresowych, co w 2001 roku. W związku z tym, w pierwszej kolejności Sąd dokonał wyliczenia średniego miesięcznego wynagrodzenia netto, jakie A. B. uzyskał w 2001 roku i w tym celu dokonano zsumowania wszystkich wypłaconych mu kwot określonych w informacji nadesłanej z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (k. 277) bez kwoty dodatkowego wynagrodzenia rocznego wypłaconej w lutym 2001 roku. Suma tych kwot wynosiła 84.587,60 zł, a po podzieleniu jej przez ilość miesięcy – 12 – uzyskano iloraz o wysokości 7.048,97 zł, która to kwota stanowi średnie miesięczne wynagrodzenie uzyskiwane przez A. B. w 2001 roku. Na marginesie należy zauważyć, że Sąd do powyższego wyliczenia nie brał pod uwagę kwoty dodatkowego wynagrodzenia rocznego (tzw. 13-tki) wypłaconej w lutym 2001 roku, gdyż odpowiednia kwota z tytułu tzw. 13-tki została mu osobno wypłacona za 2001 rok. Ponadto w skład realnych możliwości zarobkowych wnioskodawcy w 2002 roku, w przypadku nie zastosowania wobec niego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, wchodziło również prawo do uzyskania dodatkowego wynagrodzenia rocznego dla pracowników jednostek sfery budżetowej za 2002 rok. Gdyby nie odwołano go ze stanowiska to uzyskałby takie dodatkowe wynagrodzenie czyli tzw. 13-tkę. W związku z tym Sąd przyjął, że wysokość zarobków utraconych przez A. B. (1) w związku z stosowaniem wobec niego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania w okresie od 01.03.2002 roku do 11.10.2002 roku, wyniosła 62.591,38 zł. Na kwotę tą złożyła się kwota 56.391,76 zł (8 x 7.048,97 zł) oraz 6.199,62 zł (13-tka). Dla porządku należy zauważyć, iż Sąd wziął pod uwagę wysokość wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc październik 2002 roku, a nie jedynie za 11 dni, które w tym miesiącu wnioskodawca spędził w areszcie. Oczywistym jest, że po opuszczeniu aresztu w dniu 11.10.2002 roku A. B. (1) nie miał żadnej możliwości niezwłocznego uzyskania jakichkolwiek dochodów z tytułu wynagrodzenia za pracę, a więc wcześniejsze niesłuszne pozbawienie wolności nadal oddziaływało na jego stan majątkowy. Dla poparcia tego stanowiska można przytoczyć wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19 grudnia 2012 r. w sprawie sygn. II AKa 195/12 (LEX nr 1239839), w którym stwierdzono, iż „odszkodowanie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie nie zamyka się kwotą utraconych zarobków jedynie w okresie stosowania wobec wnioskodawcy tymczasowego aresztowania, ale obejmuje również okres po odzyskaniu przez niego wolności, jeśli utracony w tym czasie zarobek był jego bezpośrednim następstwem”.

Mając na uwadze wcześniej poczynione uwagi koniecznym było pomniejszenie tej kwoty o wydatki, których wnioskodawca nie poniósł. Jak wykazano wcześniej, przed zatrzymaniem A. B. (1) ponosił koszty utrzymania mieszkania w kwocie około 1.000 zł miesięcznie oraz koszty bieżącego utrzymania w wysokości około 1.500 zł miesięcznie, co daje łączną kwotę 2.500 zł. Przebywając w Areszcie Śledczym wnioskodawca wydawał na bieżące utrzymanie około 200 zł miesięcznie, głównie na produkty spożywcze. Nadal ponosił koszty utrzymania mieszkania, ale z uwagi na to, że nie mieszkał w nim, zapewne były one niższe o kwoty ponoszone na opłaty za korzystanie z mediów. Sąd oszacował, iż nie korzystając z mediów zaoszczędził kwotę 250 zł, a wiec, że rzeczywiście ponoszone przez niego koszty utrzymania mieszkania wynosiły 750 zł, którą to kwotę regulował mimo przebywania w Areszcie Śledczym. W ten sposób, Sąd przyjął, iż wnioskodawca „zaoszczędził” kwotę 1.550 zł miesięcznie, przebywając w AŚ (2.500 – 950 = 1.550). Kwotę tą należało pomnożyć przez ilość czasu spędzonego w Areszcie. Jest to 7 całych miesięcy (od marca do września) i 11 dni października, co daje łącznie kwotę 11.400 zł (7x1.550 zł + 550 zł), jaką zaoszczędził.

Następnie kwotę utraconych zarobków pomniejszono o kwotę wydatków, jakich nie poniósł – 62.591,38 zł – 11.400 zł = 51.191,38 zł i taką kwotę zasądzono tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę z tytułu odbycia kary, której nie powinien był ponieść w okresie od 01.03.2002 roku do 11.10.2002 roku. Kwota ta mieści się w żądaniu wyrażonym ostatecznie na rozprawie w dniu 09.10.2015 roku. W złożonym wówczas piśmie pełnomocnik wnioskodawcy ograniczył roszczenie do kwoty 54.484,40 zł. Pełnomocnik wyliczył tą kwotę na podstawie wynagrodzenia wypłaconego wnioskodawcy w styczniu 2002 roku (k. 228), które w ocenie Sądu nie może stanowić podstawy określania odszkodowania należnego wnioskodawcy za okres spędzony w Areszcie Śledczym od 01 marca do 11 października 2002 roku. To wynagrodzenie nie odzwierciedla w pełni możliwości zarobkowych, jakie wnioskodawca miał w 2002 roku, i które mógłby realizować, gdyby nie zastosowano wobec niego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania zaliczonego następnie na poczet kary pozbawienia wolności, której nie powinien był odbyć. Uzasadnienie takiego stanowiska Sądu zawarte jest powyżej.

Z tych samych przyczyn nie zasługuje na uwzględnienie wyliczenie przedstawione przez Prokuratora, gdyż nie uwzględnia ono rzeczywistych możliwości zarobkowych wnioskodawcy w okresie od 01.03.2002 roku do 11.10.2002 roku. We wcześniejszej części wyjaśniono, z jakich przyczyn nie wzięto pod uwagę zmian organizacyjnych, jakie weszły w życie 01 kwietnia 2002 roku.

Przechodząc do kwestii krzywdy, jakiej doznał A. B. (1) w związku z odbyciem kary pozbawienia wolności stwierdzić należy, że konsekwentnie podkreśla się w doktrynie i orzecznictwie, iż szkoda niemajątkowa łączy się z krzywdą w sferze doznań psychicznych niesłusznie pozbawionego wolności, która może wyrażać się na różny sposób, a na jej rozmiar może wpływać szereg czynników. Ponadto przyjmuje się, że zadośćuczynienie za krzywdę wynikłą z wykonania względem wnioskodawcy kary, której nie powinien był ponieść, ma zrekompensować krzywdy moralne i fizyczne, a jednocześnie winno być odpowiednie do rozmiaru cierpień i uciążliwości, rodzaju i stopnia dolegliwości wynikających z wykonania kary pozbawienia wolności, której nie powinien był ponieść oraz czasu jej trwania. W orzecznictwie przyjmuje się również, iż ustalając wysokość zadośćuczynienia uwzględnić należy całokształt okoliczności towarzyszących tymczasowemu aresztowaniu, takich jak: okres jego stosowania, wiek osoby aresztowanej, jej stan zdrowia, uprzednią karalność, wykonywany zawód, a także skutki, jakie niesłusznie stosowane tymczasowe aresztowanie wywarło na osobę uprawnioną w środowisku, w którym funkcjonuje.

Analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd doszedł do wniosku, iż rozmiar krzywdy, jakiej doznał A. B. (1) w związku z wykonaniem wobec niego w całości kary 1 roku pozbawienia wolności, której nie powinien był ponieść, był bardzo duży, a składały się na niego elementy, które zostaną wyjaśnione poniżej.

W pierwszej kolejności należy wskazać na okoliczności, w jakich doszło do zatrzymania wnioskodawcy, a następnie zastosowania wobec niego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, który to następnie został zaliczony na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności. W chwili zatrzymania A. B. (1) zajmował stanowisko (...), a urząd (...), obsługujący to stanowisko, był urzędem centralnym administracji rządowej. Stanowisko to posiadało rangę ministra i tak należy oceniać ówczesną pozycję A. B. (1). Z racji zajmowanej przez wnioskodawcę pozycji jego zatrzymanie odbiło się szerokim echem, było tzw. „sensacją dnia” dla środków masowego przekazu i było komentowane w różnych kręgach. Zauważyć należy, iż informacja o zatrzymaniu A. B. (1), o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania oraz o treści stawianych mu zarzutów pojawiła się w wielu środkach masowego przekazu, a niektóre z nich podawały jego pełne dane personalne. W związku z tym bardzo szeroki krąg odbiorców powziął informację o zatrzymaniu A. B. (1) i nikt z nich nie miał kłopotów ze zidentyfikowaniem wnioskodawcy. Okoliczność ta jest bardzo istotna, gdyż treści przekazywane przez środki masowego przekazu sugerowały, że A. B. (1) popełnił zarzucane mu przestępstwa i wywoływały takie odczucia wśród ich odbiorców. Przekazywano, że dopuścił się „korupcji i defraudacji”, jak też podawano, że został zatrzymany z innymi osobami, co w oczywisty sposób sugerowało, że działał w jakiejś bliżej nieokreślonej grupie przestępczej. Taki odbiór osoby wnioskodawcy wśród opinii publicznej musiał u niego wywołać poczucie bardzo dużej, niczym nie zasłużonej krzywdy. Podkreślić należy, iż nadawanie sprawie rozgłosu w mediach stanowi element krzywdy, jakiej doznaje osoba, wobec której niesłusznie wykonano karę pozbawienia wolności (por. wyrok SN z 27.08.2013 roku, sygn. WA 19/13, LEX nr 1375267). Wskazać w tym miejscu należy, że A. B. (1) był wcześniej osobą powszechnie szanowaną, cieszył się nieposzlakowaną opinią i takie okoliczności jego zatrzymania musiały całkowicie zrujnować tą jego opinię. Niewątpliwie doszło do utraty dobrego imienia przez wnioskodawcę w efekcie działań podjętych przez organy ścigania. Zauważyć należy w tym miejscu, iż utrata dobrego imienia również stanowi element wpływający na poczucie krzywdy wnioskodawcy, wobec którego wykonano karę pozbawienia wolności, której nie powinien był ponieść. (por. wyrok SA w Rzeszowie z 13.08.2014 roku w sprawie sygn. II AKa 64/14, LEX nr 1499004, wyrok SA we Wrocławiu z 12.06.2013 roku w sprawie sygn. II AKa 163/13, LEX nr 1356724). Jak wskazano powyżej wnioskodawca utracił dobre imię w oczach opinii publicznej, co było efektem działań organów ścigania i wywołanej przez nie kampanii medialnej w toku, której środki masowego przekazu sugerowały, iż wnioskodawca dopuścił się „dużego przekrętu”, przekazywały obraz wyprowadzania A. B. przez funkcjonariuszy Policji, zakrywając jego twarz czarnym paskiem w telewizyjnej relacji, podawały jego pełne dane osobowe. Opinia publiczna postrzegała go już nie jako uczciwego i praworządnego urzędnika państwowego wysokiego szczebla, lecz jako przestępcę sprzeniewierzającego publiczne fundusze w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Wnioskodawca utracił swoje dobre imię, nie tylko w oczach opinii publicznej, ale również w oczach osób z jego środowiska, działających w zakresie ochrony zabytków i dóbr kultury. Zauważyć należy, iż A. B. (1) cieszył się uznaniem wśród osób zajmujących się ochroną zabytków, wśród środowisk akademickich, jak też przedstawicieli organizacji międzynarodowych oraz pośród osób zajmujących wysokie stanowiska w organach samorządu terytorialnego i administracji rządowej bądź pełniących inne funkcje publiczne, był nagradzany za wybitne osiągnięcia w dziedzinie ochrony dóbr kultury. Podkreślenia wymaga fakt, iż takie właśnie zaufanie jest bardzo ważnym elementem dla funkcjonowania w tego typu środowiskach, a zdobywanie go trwa z reguły przez długi okres czasu. Zatrzymanie A. B. (1), a następnie skazanie go, spowodowały znaczne osłabienie zaufania, jakim cieszył się u wielu osób, można powiedzieć, że utracił autorytet u wielu osób ze środowiska ochrony zabytków czy też biznesowego, które łoży na ochronę takich zabytków. Został wyłączony z kręgu osób zajmujących się ochroną dziedzictwa narodowego i opieką nad zabytkami (zeznania świadka P. J. k. 189 – 190). Tymczasowe aresztowanie i przypisane mu w wyroku zarzuty pozbawiły całkowicie wartości jego dotychczasowe osiągnięcia zawodowe, a ponadto spotykał się z ostracyzmem ze strony osób należących do w/w środowisk. Te niezasłużone przez wnioskodawcę doznania potęgowały poczucie krzywdy wywołanej zastosowaniem tymczasowego aresztowania, niesłusznym skazaniem go i wykonaniem kary pozbawienia wolności.

W efekcie powyższych działań organów ścigania została przerwana kariera zawodowa A. B. (1). W chwili zatrzymania A. B. (1) miał 44 lata, a więc był w najlepszym okresie swojego życia, jeśli chodzi o możliwość rozwijania kariery zawodowej. Zajmował wówczas najwyższe stanowisko w administracji państwowej, dostępne dla osób zajmujących się ochroną zabytków i miał nieograniczone możliwości kontynuowania i rozwijania swoje kariery. A. B. (1) mógł nadal zajmować stanowisko (...) realizując szereg swoich planów w dziedzinie ochrony i restauracji narodowych zabytków i dóbr kultury, bądź też miał możliwość rozwijania kariery naukowej w tym zakresie, a nadto mógł skierować swoje kroki do przedsięwzięć realizowanych przez osoby ze świata biznesu zainteresowane łożeniem na ochronę zabytków, co wiązałoby się zapewne z wyższymi apanażami. Zatrzymanie A. B. przerwało jego karierę zawodową, ale skutki odczuwalne były dla niego również po opuszczeniu aresztu w październiku 2002 roku. Jak wskazano powyżej, po opuszczeniu aresztu, wnioskodawca spotykał się z ostracyzmem ze strony swojego środowiska zawodowego, co praktycznie uniemożliwiało mu prawidłowe funkcjonowanie w tym środowisku, a w efekcie nie mógł prowadzić działalności w zakresie ochrony zabytków. Do odbudowania zaufania tego środowiska potrzebny był czas, który wnioskodawca starał się wykorzystać na odzyskanie autorytetu, jakim cieszył się przed zatrzymaniem i gdy osiągnął w tym zakresie pozytywne rezultaty ponownie doszło do zatrzymania go w styczniu 2010 roku w celu odbycia reszty kary 1 roku pozbawienia wolności. W efekcie tego zatrzymania w celu odbycia reszty kary pozbawienia wolności zniweczono starania wnioskodawcy o odzyskanie dobrego imienia, jak też ponownie utracił on zaufanie swojego środowiska, a więc spotkały go niesłusznie dodatkowe nieprzyjemności, które wzmagały poczucie jego krzywdy.

Podkreślenia wymaga, iż w efekcie zatrzymania wnioskodawcy, skazania go i niesłusznego odbycia kary pozbawienia wolności nieodwracalnie przerwano jego karierę zawodową w organach administracji rządowej. Takie zatrzymanie osoby pełniącej funkcję publiczną, urzędnika państwowego ma bardzo negatywny wpływ na możliwość kontynuowania przez niego kariery. Osoba taka nie ma możliwości ponownego objęcia funkcji z uwagi na obawy osób o tym decydujących, co do jej kwalifikacji moralnych, jak też z powodu obaw przed nieprzychylnymi komentarzami ze strony środków masowego przekazu lub przeciwników politycznych. (zeznania świadka A. C. k. 188 – 189, zeznania świadka P. J. k. 189 – 190, zeznania świadka W. W. k. 190). Można z całą odpowiedzialnością stwierdzić, iż krzywda, jakiej doznał A. B. (1) w tym zakresie jest nie do naprawienia, gdyż możliwość ponownego objęcia przez niego takiego urzędu, jest z powyższych względów praktycznie niemożliwa.

Wskazać w tym miejscu należy, iż utrwalony jest pogląd, zgodnie, z którym ustalając wysokość zadośćuczynienia należy brać pod uwagę nie tylko krzywdę odczuwaną przez wnioskodawcę w czasie odbywania niesłusznej kary pozbawienia wolności, ale również zdarzenia, jakie nastąpiły już po zakończeniu odbywania kary, a które miały związek z niesłusznym skazaniem. Przytoczyć należy następującą tezę zawartą w jednym z komentarzy: „należy ponadto mieć tu na względzie również te ustalone okoliczności, które wiążą się z aktualną sytuacją dochodzącego zadośćuczynienia i wskazują, że niesłuszne pozbawienie go wolności oddziałuje wyraźnie na jego obecny status społeczny i zawodowy, gdyż stanowi to element pokrzywdzenia go niesłusznym tymczasowym aresztowaniem lub skazaniem (SN IV KK 137/11, Prok. i Pr. 2012, nr 4, poz. 20)” (Lech K. Paprzycki, Komentarz aktualizowany do art. 552 kpk, LEX/el. 2015 teza 11).

Innym negatywnym doznaniem psychicznym związanym z osadzeniem A. B. (1), jakie odczuwał była utrata poczucia bezpieczeństwa. W pierwszej kolejności chodzi o utratę poczucia bezpieczeństwa materialnego, co wypływało z faktu pozbawienia go pracy, możliwości uzyskiwania wynagrodzenia, niepewności co do dalszych jego losów w kwestiach materialnych, jak też niewątpliwie obniżenia jego stopy życiowej. Ponadto wnioskodawca utracił poczucie bezpieczeństwa wyrażające się w braku obaw przed bezprawnymi działaniami ze strony organów państwowych. Każdy obywatel, który zachowuje się w sposób praworządny i zgodny z obowiązującymi normami, żyje w przekonaniu, iż w taki sam sposób działają organy państwa i nie spotka go z ich strony żadna niczym niezasłużona represja. Poczucie to było u A. B. (1) nawet silniejsze gdyż sam zajmował wysokie stanowisko w organach administracji rządowej i tym bardziej był przekonany o legalności wszystkich działań podejmowanych przez organy państwowe. W efekcie poczucie niesprawiedliwości, jaka spotkała go ze strony organów państwa było nawet silniejsze niż u przeciętnego obywatela.

Przebywając w jednostce penitencjarnej A. B. (1) odczuwał również obawy o swoje bezpieczeństwo wywołane faktem znalezienia się w środowisku osób ze świata przestępczego. Osadzenie go w celi z osobami już wcześniej karanymi, a nawet należącymi do zorganizowanej przestępczości musiało wywoływać u niego strach przed krzywdą, jaka może spotkać go ze strony osób przebywających z nim w jednej celi lub innych osadzonych w tym samym zakładzie. Okoliczność ta nabiera większego znaczenia, gdy zauważymy, iż A. B. (1) był osobą niekaraną, nigdy nie wcześniej nie wchodził w konflikt z prawem, a tym bardziej nie przebywał w żadnej jednostce penitencjarnej. Dla takiej osoby osadzenie w Areszcie Śledczym jest doznaniem o wiele bardziej traumatycznym niż dla osoby, która wcześniej już miała do czynienia z organami ścigania. Ponadto wnioskodawca przebywał w warunkach, które były dla niego, z punktu widzenia zasad higieny, kompletnie obce i niedopuszczalne. A. B. (1) był przyzwyczajony do życia w dobrych warunkach, zatem znalezienie się w areszcie, ze wszystkimi uciążliwościami w zakresie braku intymności, skandalicznych warunków higienicznych (wiadro służące za toaletę, karaluchy wędrujące po pościeli) musiały być dla niego trudne do zniesienia. Można postawić tezę, iż osadzenie A. B. było dla niego upokarzające w stopniu znacznym.

Zauważyć w tym miejscu należy, iż osadzenie A. B. (1) w jednostkach penitencjarnych nie wywołało poważniejszych skutków dla jego zdrowia fizycznego i psychicznego, co wynika z jego zeznań. Podkreślić jednak trzeba, iż nie była to zasługa warunków panujących w jednostkach penitencjarnych, lecz silnej konstrukcji psychicznej wnioskodawcy, który był w stanie odizolować się od tych warunków, stworzyć sobie barierę ochronną, która pozwalała mu w miarę spokojnie i bez poważniejszych uszczerbków przetrwać ten okres.

Okolicznością istotną dla oceny stopnia krzywdy doznanej przez wnioskodawcę jest długość okresu spędzonego niesłusznie w izolacji. W przypadku A. B. (1) był to okres 1 roku. W ocenie Sądu jest to bardzo długi okres, gdyż zauważyć należy, że w chwili zatrzymania wnioskodawca był osobą czynną zawodowo, realizującą się w pracy, podejmującą się ciągle nowych wyzwań, aktywną i energiczną. Dla takiej osoby spędzenie 365 dni w odizolowaniu, bez możliwości podejmowania aktywności zgodnej z jej linią życiową, bez atrybutów pozwalających zaspokajać potrzeby duchowe (filmy, książki, wydarzenia kulturalne dostosowane do poziomu kulturalnego wnioskodawcy) jest czasem bezpowrotnie straconym, którego nie da się w żaden sposób odzyskać czy też zrekompensować.

Kończąc rozważania na temat okoliczności wpływających na rozmiar krzywdy doznanej przez A. B. (1) wskutek wykonania wobec niego w całości kary 1 roku pozbawienia wolności, której nie powinien był ponieść, wskazać należy jeszcze jedną okoliczność, która w oczywisty sposób potęgowała rozmiar cierpień psychicznych wnioskodawcy. Chodzi o to, że była to pierwsza taka i wydaje się, że jedyna sprawa, kiedy to urzędnik w randze ministra został zatrzymany i tymczasowo aresztowany, a następnie niesłusznie skazany na karę 1 roku pozbawienia wolności, którą odbył w całości. Zapewne wywołało to u A. B. (1) poczucie, że jest wyjątkowo napiętnowany, gdyż jest jedynym urzędnikiem tak wysokiego szczebla, którego spotkała taka sytuacja. Z wskazanych powodów wydźwięk tej sprawy był szeroki i przez długi czas oddziaływał na sytuację A. B..

Wszystkie powołane wyżej okoliczności, jak też wskazany w ostatnim akapicie bezprecedensowy charakter sprawy, uzasadniają przyznanie zadośćuczynienia w kwocie, która zapewne odbiega od wysokości dotychczas orzekanych rekompensat. W ocenie Sądu kwota 1 miliona złotych jest jak najbardziej adekwatna do krzywdy, jakiej doznał A. B. (1), krzywdy, której znaczny stopień w zasadzie uniemożliwia jej pełne zniwelowanie w drodze pieniężnego zadośćuczynienia. Funkcją zadośćuczynienia przewidzianego w art. 552 kpk jest powetowanie krzywd o charakterze niemajątkowym, których doznał wnioskodawca w drodze satysfakcji materialnej. „Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, a tym samym powinno reprezentować ekonomicznie odczuwalną, a nie symboliczną wartość, a przy tym odpowiednia suma pieniężna winna być utrzymana w rozsądnych granicach. Zadośćuczynienie nie może być rażąco wygórowane, ani też rażąco niskie, a jego wielkość zależy od oceny całokształtu okoliczności, w tym rozmiaru doznanych cierpień, ich intensywności, nieodwracalnego charakteru” (wyrok SA w Rzeszowie z dnia 13.08.2014 r., II AKa 64/14, LEX nr 149904). Kwota określona przez Sąd mieści się w granicach wskazanych w w/w orzeczeniu, a ponadto odpowiada ona wielkości krzywdy, jakiej doznał A. B. (1) i stanowić ona będzie ekwiwalent dóbr utraconych przez wnioskodawcę. Zauważyć w tym miejscu należy, iż przed laty jednolicie wskazywano, że zadośćuczynienie powinno być zasądzane w "umiarkowanej wysokości" albo powinno odpowiadać "aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa" (por. wyrok SN z 4 lutego 2008 r., III KK 349/07, Biul. PK 2008, nr 4, s. 7; wyrok SN z 24 czerwca 1965 r., I PR 203/65, OSP 1966, z. 4, poz. 92; wyrok SN z 22 marca 1978 r., IV CR 79/78, LEX nr 80/77; wyrok SN z 28 września 2001 r., III CKN 427/00, LEX nr 52766). Aktualnie słusznie wskazuje się, że uwzględnienie stopy życiowej społeczeństwa przy określaniu wysokości zadośćuczynienia nie może podważać jego kompensacyjnej funkcji (por. wyrok SN z 14.01.2010 roku, sygn. I PK 145/10, wyrok SA w Warszawie z 14.11.2012 roku, w sprawie II AKa 311/12, LEX nr 1240271, wyrok SN z 10 marca 2006 r., IV CSK 80/05, OSNC 2006, nr 10, poz. 175 i wyrok SN z 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 40). Przy określaniu wysokości zadośćuczynienia znajomość poziomu życia pokrzywdzonego i społeczeństwa powinna służyć ustaleniu zakresu potrzeby i pragnień pokrzywdzonego, których kompensata sprawi mu satysfakcję. Nie ma natomiast żadnych szczególnych podstaw do miarkowania zadośćuczynienia, a za "odpowiednią sumę" należy uznać świadczenie odpowiadające wielkości wyrządzonej krzywdy.

Jak wykazano we wcześniejszej części uzasadnienia bardzo istotnym elementem krzywdy doznanej przez A. B. (1) była utrata przez niego dobrego imienia i ta okoliczność miała istotne znaczenie dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia przyznanego wnioskodawcy. Powołać tu należy pogląd wyrażony w doktrynie i orzecznictwie zgodnie, z którym „zadośćuczynienie za doznaną krzywdę to odszkodowanie za szkodę niematerialną wynikłą z wykonania kary, tymczasowego aresztowania, zatrzymania czy wykonywania środka zabezpieczającego, a stanowią ją negatywne przeżycia psychiczne wiążące się nie tylko z faktem pozbawienia wolności (izolacja więzienna, przebywanie z innymi osobami pozbawionymi wolności, dolegliwe warunki odbywania kary), ale np. również to, że osoba taka w okresie odbywania kary utraciła to, co nazywa się dobrym imieniem. (…) Zwłaszcza odszkodowanie w tym ostatnim zakresie, w odpowiedniej wysokości, może być przekonujące dla opinii publicznej, że skazanie było wynikiem pomyłki sądowej.” (Lech K. Paprzycki, Komentarz aktualizowany do art. 552 kpk, LEX/el. 2015 teza 11).

Odnieść się jeszcze należy do argumentów podnoszonych przez wnioskodawcę dla poparcia swojego żądania. A. B. (1) stwierdził, iż kwota 14 mln zł stanowi iloczyn długości trwania całego postepowania karnego w latach – 14 i kwoty 1 miliona złotych, która według niego należy mu się za każdy rok trwania procesu. Stanowisko to nie znajduje oparcia w uregulowaniach odnoszących się do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę przewidzianych w art. 552 kpk. Powszechnie przyjmuje się w orzecznictwie, iż „odszkodowanie i zadośćuczynienie należy się za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie, a nie za samo prowadzenie postepowania karnego” (wyrok SA w Krakowie z 06.12.2012 roku w sprawie sygn. II AKa 207/12, LEX nr 1254369, wyrok SA w Katowicach z 30.10.2013 roku w sprawie sygn.. II AKa 356/13, LEX nr 1391900). Ponadto wnioskodawca podnosił, iż dla rozmiaru jego krzywdy ma też znaczenie jego rezygnacja z kandydowania w wyborach do Senatu z powodu działań podjętych przez Prokuraturę Apelacyjną w Katowicach w sprawie podejrzeń o wyłudzenie dotacji w związku z renowacją zabytkowego spichlerza z B.. Fakt rezygnacji przez A. B. z kandydowania w wyborach parlamentarnych jest bez znaczenia dla ustalenia rozmiarów doznanej krzywdy, gdyż zrezygnował z kandydowania zanim został zatrzymany. Pomiędzy zatrzymaniem A. B. a rezygnacją z kandydowania nie zachodził związek przyczynowy, gdyż rezygnacja z kandydowania miała miejsce kilka miesięcy przed zatrzymaniem. Ponadto wnioskodawca i jego pełnomocnik wskazywali, iż zadośćuczynienie przyznane A. B. winno mieć również funkcję represyjną w stosunku do organów państwa, które doprowadziły do cierpień wnioskodawcy, jak też powinno stanowić element nacisku na organy państwa mającego wymusić prowadzenie postępowań karnych rzetelnie i zgodnie z regułami państwa prawa. Pogląd ten jest całkowicie oderwany od rzeczywistości, orzecznictwa Sądów polskich i wypowiedzi doktryny na temat charakteru instytucji zadośćuczynienia przewidzianej w art. 552 kpk. Jak wcześniej zauważono zadośćuczynienie to ma charakter tylko kompensacyjny, a jego jedynym celem jest powetowanie krzywd o charakterze niemajątkowym, których doznał wnioskodawca w drodze satysfakcji materialnej. Tylko tymi względami kierował się Sąd ustalając wysokość zadośćuczynienia należnego A. B. (1).

Przyznając wnioskodawcy A. B. (1) odszkodowanie i zadośćuczynienie w kwotach określonych powyżej Sąd podjął decyzję o oddaleniu w pozostałej części jego żądań z przyczyn naprowadzonych wcześniej.

Ponadto na podstawie art. 554 § 4 kpk zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy A. B. (1) kwotę 192 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.

Zgodnie z regulacją art. 554 § 4 kpk poniesionymi wydatkami obciążono Skarb Państwa.

Z/ odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy i Prokuraturze Okręgowej w Częstochowie

03 listopada 2015 roku