Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 1/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Niewiadowska-Patzer

Sędziowie: SSA Jolanta Cierpiał

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans (spr)

Protokolant: st.sekr. sąd. Alicja Karkut

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2015 r. w Poznaniu

sprawy A. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji A. N.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 6 października 2014 r. sygn. akt VII U 2243/13

1.  o d d a l a apelację;

2.  zasądza od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Poznaniu na rzecz adw. M. J. kwotę 147,60 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w instancji odwoławczej.

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer

SSA Jolanta Cierpiał

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 lutego 2013 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., odmówił A. N. prawa do ponownego przeliczenia emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy, powołując się na brzmienie art. 114 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że do wniosku z dnia 27 grudnia 2012 roku i dnia 19 stycznia 2013 roku A. N. nie dołączył żadnych nowych dowodów, mogących stanowić podstawę przeliczenia świadczenia, w związku z tym organ rentowy nie może dokonać korekty przysługującej ubezpieczonemu emerytury.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. N. podniósł, że nie zgadza się z zaskarżoną decyzją, ponieważ zarówno wysokość przyznanej mu renty, jak i emerytury, została zaniżona. Odwołujący wniósł o ponowne rozpatrzenie jego wniosku o przeliczenie renty i emerytury i o wydanie wyroku zgodnie z obowiązującym prawem oraz o uwzględnienie niezaliczonych dotychczas okresów zatrudnienia i uwzględnienie dołączonych do odwołania dokumentów, stanowiących nowe dowody w sprawie.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. wniósł o oddalenie odwołania i jednocześnie wyjaśnił, że pismem z dnia 13 marca 2013 roku zwrócił się do A. N. o nadesłanie oryginałów przedłożonych do odwołania dokumentów i że potraktował pismo z dnia 27 lutego jako kolejny wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru, a następnie w dniu 15 kwietnia 2013 roku wydał decyzję odmowną - powołując się na brzmienie art. 110 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wyrokiem z dnia 6 października 2014 r. wydanym w sprawie VII U 2243/13, Sąd Okręgowy w Poznaniu w punkcie 1 oddalił odwołanie oraz w punkcie 2 wyroku zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu na rzecz adwokata M. J., prowadzącego Kancelarię Adwokacką w P. przy ulicy (...), (...)-(...) P., kwotę 60 zł podwyższoną o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług - tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej odwołującemu A. N. z urzędu.

Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołanie A. N. nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy podkreślił, że w sprawie, w której wniesiono odwołanie od decyzji organu rentowego, przedmiot oraz zakres rozpoznania i orzeczenie sądu pracy i ubezpieczeń społecznych wyznacza treść tej decyzji. Tym samym skoro zakres zarzutów podnoszonych przez odwołującego w treści odwołania od zaskarżonej decyzji z dnia 5 lutego 2013 roku, dotyczył decyzji z dnia 15 kwietnia 2013 roku, Sąd Okręgowy stwierdził, że te zarzuty leżą poza zakresem rozpoznania sądowego w niniejszej sprawie. Sąd Okręgowy zwrócił także uwagę, że odwołujący w toku postępowania sądowego złożył nowy wniosek, w którym domagał się ponownego przeliczenia emerytury proporcjonalnie do przeciętnej krajowej i współczynnika renty w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia począwszy od 1987 roku, kwestionując decyzję z dnia 15 kwietnia 2013 roku. Sąd Okręgowy podzielił pogląd odwołującego, że decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, odmawiająca mu prawa do przeliczenia podstawy wymiaru emerytury z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, podlega kontroli merytorycznej sądu, lecz może to nastąpić w przypadku odwołującego w oddzielnym postępowaniu. W konsekwencji Sąd Okręgowy w Poznaniu na rozprawie w dniu 8 października 2014 roku w oparciu o art. 477 10 § 2 k.p.c. przekazał wniosek A. N. oraz odwołanie od decyzji z dnia 15 kwietnia 2013 roku Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w P. celem nadania mu właściwego biegu.

Istota sporu w przedmiotowej sprawie sprowadzała się natomiast do oceny czy w związku z wnioskami A. N. z dnia 27.12.2012 r. i dnia 19.01.2013 r. zaistniały przesłanki do ponownego ustalenia prawa do emerytury odwołującego w trybie art. 114 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na względzie treść przywołanego przepisu oraz ustalony w sprawie stan faktyczny, Sąd Okręgowy stwierdził, że decyzja z dnia 5 lutego 2013 r, wydana w oparciu o art. 114 była prawidłowa, skoro nie budzi żadnych wątpliwości fakt, iż ubezpieczony nie dołączył do swojego wniosku z dnia 27 grudnia 2012 roku żadnych nowych dowodów. Jednocześnie Sąd Okręgowy wskazał, że nie mógł zbadać w toku sprawy z odwołania od decyzji z dnia 5 lutego 2013 r., czy dowody posiadające przymiot nowości ujawnione po wydaniu decyzji z dnia 5 lutego 2013 roku miały wpływ na prawo do świadczenia czy jego wysokość. Do oceny zasadności wniosku o ponowne ustalenie prawa do świadczenia może dojść dopiero na etapie badania zasadności odwołania od decyzji z dnia 15 kwietnia 2013 roku.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 14 §1 k.p.c. oraz powołanych przepisów prawa materialnego, oddalił odwołanie A. N. jako bezzasadne.

W pkt 2 wyroku Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o regulacje zawarte w art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku – Prawo o adwokaturze (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 roku, poz. 635) oraz § 2 ust. 1, 2 i 3, a także § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 roku, poz. 461).

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł w imieniu odwołującego A. N. jego pełnomocnik.

Zaskarżając wyrok w całości, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy bezpośrednio organowi rentowemu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na rzecz odwołującego kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, nieopłaconej nawet w części.

Zaskarżonemu wyrokowi apelujący zarzucił naruszenie przepisu prawa materialnego art. 114 ust 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez błędne zastosowanie i nieuwzględnienie przez Sąd okoliczności wskazanych przez odwołującego w odwołaniu od decyzji z dnia 5 lutego 2013 r.

W uzasadnieniu apelacji pełnomocnik odwołującego podnosił, że A. N. przedstawił nowe dowody, które wskazują na istnienie okoliczności pominiętych przez organ rentowy, stąd Sąd Okręgowy miał powinność uchylenia zaskarżonej decyzji i przekazania sprawy organowi do ponownego rozpoznania.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Argumenty przedstawione w apelacji nie znajdują żadnego prawnego uzasadnienia, stąd apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny za konieczne uznał zaznaczyć, że sporządzając niniejsze uzasadnienie zastosował regulację zawartą art. 387 § 2 1 k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych sądu pierwszej instancji, a w apelacji nie zgłoszono zarzutów dotyczących tych ustaleń, uzasadnienie wyroku może zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

W ocenie Sądu II instancji, w sprawie spełnione zostały przesłanki uprawniające Sąd odwoławczy do sporządzenia uzasadnienia wyroku, z pominięciem podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.

Odwołujący nie podnosił w apelacji zarzutu błędnych ustaleń faktycznych. Treść apelacji wniesionej przez pełnomocnika A. N. koncentrowała się na wskazaniu, że Sąd Okręgowy naruszył przepis prawa materialnego - art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013r., poz. 1440 – dalej ustawa emerytalna), poprzez błędne zastosowanie i nieuwzględnienie przez Sąd okoliczności wskazanych przez odwołującego w odwołaniu od decyzji z dnia 5 lutego 2013 r.

Z uwagi na powyższe, spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się do oceny czy zasadnie organ rentowy w zaskarżonej decyzji z dnia 5 lutego 2013 r. odmówił odwołującemu A. N. prawa do ponownego przeliczenia należnego mu świadczenia emerytalnego, a jego istota koncentrowała się na ustaleniu czy zaistniały przesłanki z art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do uwzględnienia wniosków odwołującego z dnia 27 grudnia 2012 r. i z dnia 19 stycznia 2013 r. o ponowne przeliczenie wysokości pobieranego przez niego świadczenia emerytalnego.

Sąd Okręgowy w przedmiotowej sprawie przyznał rację organowi rentowemu, iż nie zaszły w sprawie przesłanki do ponownego przeliczenia odwołującemu świadczenia emerytalnego, bowiem odwołujący w swoich wnioskach, rozpatrzonych zaskarżoną decyzją z dnia 5 lutego 2013 r., nie powołał się na okoliczności ani nie przedłożył żadnych nowych dowodów, mogących stanowić podstawę do ponownego ustalenia wysokości pobieranego przez niego świadczenia.

Zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Cytowany przepis określa tryb ponownego ustalenia prawa do świadczeń emerytalno - rentowych lub ich wysokości. Uzasadnieniem dla ponowienia postępowania zakończonego prawomocną decyzją organu rentowego, wyznaczającym jego cel, jest niezgodność zawartego w niej rozstrzygnięcia z ukształtowaną ex lege sytuacją prawną zainteresowanego, powstałą na przykład na skutek popełnionych przez organ rentowy uchybień normom prawa materialnego czy procesowego, bądź na skutek braku informacji czy braku konkretnych danych, mogących wpływać w sposób istotny na prawo ubezpieczonego do danego świadczenia. W ponowionym postępowaniu organ rentowy dąży do ustalenia czy popełnione uchybienia lub przedłożone dowody albo ujawnione fakty mają wpływ na zmianę dokonanych wcześniej ustaleń. Bezpośrednim celem ponownego ustalenia jest rozstrzygnięcie o uprawnieniach emerytalno-rentowych zainteresowanych, według stanu faktycznego z chwili wydania weryfikowanych decyzji rentowych. Ponowne ustalenie prawa do danego świadczenia w trybie cytowanego powyżej przepisu art. 114 ustawy emerytalnej, stanowi zatem nadzwyczajną kontynuację poprzedniego postępowania przed organem rentowym, zmierzając do podważenia decyzji organu rentowego, niezależnie od tego czy uprawomocniła się ona na skutek upływu terminu odwołania, czy też rozstrzygnięcia sądu. To swoiste „wznowienie postępowania” w takich sprawach w sposób oczywisty ogranicza bowiem prawomocność, czy też niewzruszalność decyzji organu rentowego.

Możliwość skorzystania z instytucji uregulowanej w art. 114 ust 1 ustawy emerytalnej jest uzależniona od zaistnienia łącznie dwóch przesłanek: po pierwsze - ujawnienia po uprawomocnieniu się decyzji nowych środków dowodowych lub okoliczności faktycznych, które istniały przed wydaniem tej decyzji w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, ale nie zostały w nim powołane i po drugie - możliwości ich wpływu na wynik prawomocnie już zakończonej sprawy. Z cytowanego przepisu wynika bowiem, iż warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 231/99, OSNAPiUS 2000 nr 19 poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r., III UZP 5/03, OSNAPiUS rok 2003, Nr 18, poz. 442).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy podkreślić należy z całą stanowczością, że aby wnioski odwołującego o ponowne przeliczenie należnego mu świadczenia emerytalnego z dnia 27.12.2012 r. i 19.01.2013 r. mogły zostać rozpatrzone pozytywnie, to odwołujący do tych wniosków, a nie do odwołania od decyzji organu rentowego, odmawiającej mu ponownego przeliczenia wysokości uzyskiwanego świadczenia, powinien załączyć nowe dowody uzasadniające jego wniosek. Te „nowe dowody” powinny być bowiem przedstawione do rozpoznania najpierw organowi rentowemu - na etapie postępowania administracyjnego, a nie dopiero Sądowi na etapie postępowania odwoławczego. Podkreślić należy, że rolą Sądu odwoławczego w postępowaniu wszczętym odwołaniem od decyzji organu rentowego, jest kontrola, czy wydana przez organ rentowy decyzja odpowiada prawu i jest zgodna z zaistniałym w danej sprawie stanem faktycznym. Sąd I instancji nie ma natomiast żadnych podstaw prawnych do uwzględnienia w swoich rozważaniach nowych okoliczności przywołanych przez odwołującego dopiero na etapie postępowania sądowego. Tym samym, w sytuacji, która miała miejsce w przedmiotowej sprawie, w momencie gdy odwołujący powołał się na nowe okoliczności i przedstawił nowe dowody dopiero na etapie postępowania odwoławczego, wbrew stanowisku apelującego wyrażonemu w treści apelacji – Sąd Okręgowy rozpoznający odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 5 lutego 2013 r. - nie mógł uwzględniać tych nowych dowodów w swoich rozważaniach, albowiem nie były one przedmiotem rozważań organu rentowego i zaskarżona decyzja organu rentowego nie dotyczyła kwestii podnoszonych przez A. N. w treści odwołania.

Skoro organ rentowy w dniu wydawania zaskarżonej decyzji, tj. w dniu 5 lutego 2013 r., nie wiedział o istnieniu nowych dokumentów w sprawie, a ich istnienie zostało wykazane dopiero w odwołaniu od przedmiotowej decyzji, to należy przyjąć, że organ rentowy zasadnie odmówił odwołującemu prawa do ponownego przeliczenia należnego mu świadczenia, bowiem nie było żadnych podstaw do uwzględnienia jego wniosków. Idąc dalej, stwierdzić należy, że zasadnie Sąd Okręgowy, badając treść zaskarżonej decyzji, przyznał rację organowi rentowemu i stwierdził, że w sprawie nie było podstaw do uwzględnienia wniosków odwołującego w trybie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej. Z całą stanowczością należy w tym miejscu podkreślić, że bezsporne w sprawie jest to, że do wniosków odwołującego z dnia 27 grudnia 2012 r. i 19 stycznia 2013 r. A. N. nie dołączył żadnych nowych dowodów, mogących stanowić podstawę zmiany prawomocnej decyzji organu rentowego, określającej jego prawo do emerytury, stąd nie było podstaw do rewidowania prawomocnej decyzji organu rentowego. Odwołujący dopiero po wydaniu decyzji, w odwołaniu powołał się na nowe dowody i przedstawił nowe dokumenty mające uzasadniać jego wniosek.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że błędnie apelujący przyjmuje, że Sąd odwoławczy w swoich rozważaniach powinien uwzględniać w sprawie nowe okoliczności, które zostały powołane dopiero na etapie postępowania odwoławczego, a więc już po wydaniu zaskarżonej decyzji. Podkreślić bowiem należy, że zgodnie z systemem orzekania w sprawach wywołanych odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych od decyzji organu rentowego, Sąd odwoławczy nie rozstrzyga o zasadności wniosku, lecz o prawidłowości zaskarżonej decyzji. Sąd odwoławczy nie działa bowiem w zastępstwie organu rentowego, w związku z czym nie ustala prawa do świadczeń, ani nie oblicza tych świadczeń, choć samodzielnie oraz we własnym zakresie rozstrzyga wszelkie kwestie związane z prawem lub wysokością świadczenia objętego decyzją. Tym samym rozstrzygnięcie Sądu odwoławczego zawsze bezpośrednio musi odnosić się do treści zaskarżonej decyzji, bowiem w sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego sąd pierwszej instancji kontroluje wyłącznie jej zgodność z prawem, a sąd drugiej instancji - prawidłowość rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji w odniesieniu do stanu rzeczy (faktycznego i prawnego) istniejącego w chwili wydania przez organ rentowy decyzji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNP 2000/15/601).

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy nie mógł rozstrzygać czy dołączone do odwołania dokumenty wpływają na treść decyzji, której przedmiotem była odmowa uwzględnienia wniosków odwołującego o przeliczenie świadczenia emerytalnego, z uwagi na brak nowych dowodów, które w istotny sposób wpłynęłyby na wysokość świadczenia ubezpieczonego. Te nowe dowody w przedmiotowej sprawie pojawiły się dopiero na etapie postępowania odwoławczego. Skoro zatem Sąd odwoławczy bada stan faktyczny i prawny sprawy na dzień wydawania zaskarżonej decyzji, to należy stwierdzić, że w sprawie nie było żadnych podstaw prawnych do uwzględniania okoliczności (dowodów), które zostały wskazane dopiero po wydaniu zaskarżonej decyzji.

Na marginesie Sąd Apelacyjny wskazuje, że nowe dowody przedstawione przez odwołującego były przedmiotem rozpoznania w osobnym postępowaniu administracyjnym, zakończonym decyzją z dnia 15 kwietnia 2013 r., od której odwołanie zostało wniesione na rozprawie w przedmiotowym postępowaniu, zatem słusznie Sąd Okręgowy przekazał je organowi rentowemu, celem nadania mu dalszego biegu.

Reasumując, Sąd Apelacyjny wskazuje, że w przedmiotowej sprawie to treść zaskarżonej decyzji określiła Sądowi rozpoznającemu odwołanie zakres rozpoznania, tzw. granice rozpoznania i Sąd nie mógł w swoim rozstrzygnięciu orzekać o kwestiach, których nie dotyczyła zaskarżona decyzja. Sąd Okręgowy nie miał zatem w przedmiotowym postępowaniu żadnej powinności (ani nawet podstawy prawnej) do uchylenia zaskarżonej decyzji i przekazania sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania. Jedyną powinnością Sądu I instancji, której zresztą Sąd Okręgowy nie uchybił, była konieczność przekazania na podstawie art. 477 10 § 2 k.p.c. wniosku A. N. o przeliczenie emerytury oraz odwołania od decyzji z dnia 15 kwietnia 2013 r. Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, I Oddział w P., celem nadania im właściwego biegu.

Mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd Apelacyjny stwierdza, że zarzuty apelującego nie mogły zasługiwać na uwzględnienie, a rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w Poznaniu jest słuszne i prawidłowe, albowiem odpowiada prawu, dlatego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił złożoną w niniejszej sprawie apelację.

Orzeczenie o kosztach zawarte w pkt 2 wyroku znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c. oraz § 2 ust. 1, 2 i 3 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461.t.j.).

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer

SSA Jolanta Cierpiał