Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 sierpnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Mirosław Godlewski

SSA Joanna Baranowska ( spr. )

Protokolant: st. sekr. sąd. Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 sierpnia 2015 r. w Ł.

sprawy J. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji J. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu

z dnia 7 października 2014 r. sygn. akt IV U 385/14

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1435/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25.04.2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał J. J. od dnia 01.03.2014r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek, emeryturę. Do ustalenia wysokości świadczenia przyjęto dotychczasową podstawę wymiaru; (...) wyniósł 117,79%. Do ustalenia wysokości emerytury uwzględniono 24 lata, 8 miesięcy okresów składkowych oraz 4 miesiące okresów pracy w gospodarstwie rolnym.

Od powyższej decyzji J. J. złożył odwołanie, wnosząc o zastosowanie przy obliczaniu emerytury kwoty bazowej z daty zgłoszenia wniosku o emeryturę do całości świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 7 października 2014 r. w sprawie sygn. akt IV U 385/14 Sąd Okręgowy w Sieradzu oddalił odwołanie.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o stan faktyczny ustalony przez Sąd Okręgowy na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie oraz w postępowaniu przed organem rentowym.

J. J., urodził się (...) Decyzją z 17.03.1993r., organ rentowy przyznał J. J. od dnia 01.11.1992r. emeryturę na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 15.05.1989r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz. U. Nr 28, poz. 149) oraz ustawy z dnia 17.10.1991r. o rewaloryzacji emerytur i rent (…) (Dz. U. Nr 104, poz. 450). Do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 4 lat kalendarzowych, tj. od 01.01.1980 – 31.12.1983. Do ustalenia wysokości świadczenia uwzględniono 24 lata, 3 miesiące okresów składkowych i 3 miesiące okresów pracy w gospodarstwie rolnym. (...) wyniósł 96,84% .

W dniu 21.06.1999r., J. J. złożył w ZUS wniosek o przeliczenie podstawy wymiarru świadczenia z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Decyzją z 05.07.1999r. organ rentowy przeliczył J. J. od 01.06.1999r. emeryturę. Do ustalenie podstawy wymiaru przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 100%. Do obliczenia podstawy wymiaru i części socjalnej przyjęto obowiązującą na dzień 31.08.1996r. kwotę bazową w wysokości 666,96zł.

W dniu 28.07.1999r., J. J. złożył w organie rentowym wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru emerytury, kwestionując przyjęty przez ZUS wskaźnik wysokości podstawy wymiaru. Decyzją z 19.08.1999r., wobec stwierdzenia, że wysokość dotychczas wypłacanego świadczenia była błędnie ustalona, organ rentowy z urzędu od dnia 01.07.1999r. przeliczył odwołującemu emeryturę. Do ustalenia wysokości emerytury przyjęto dotychczasową podstawę jej wymiaru ze wskaźnikiem podstawy wymiaru 96,84% i kwotę bazową – 666,96zł. W związku z odwołaniem się od tej decyzji na drogę postępowania sądowego, postanowieniem z 17.05.2000r., w sprawie IX U 5296/99, Sąd Okręgowy w Łodzi zwrócił organowi rentowemu akta sprawy celem usunięcia braków w materiale dowodowym przez wydanie nowej prawidłowej decyzji w zakresie ustalenia podstawy wymiaru świadczenia z 20 najkorzystniejszych lat.

Decyzją z 19.09.2000r., organ rentowy od 01.06.1999r. przeliczył J. J. emeryturę. Do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 23 lat kalendarzowych, tj. od 01.01.1968 – 31.12.1990; Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 105,04%. Do ustalenia podstawy wymiaru i części socjalnej świadczenia przyjęto obowiązującą na dzień 31.08.1996r. kwotę bazową w wysokości 666,96zł. W dniu 26.09.2000r. J. J. złożył odwołanie od powyższej decyzji. W piśmie z dnia 15.05.2000r., organ rentowy podał, że przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia z 20 lat było dokonane nieprawidłowo, a błąd polegał na niewłaściwym zinterpretowaniu zapisów w legitymacji ubezpieczeniowej odnośnie zarobków z lat 1972 – 1979; w najkorzystniejszym wariancie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczony z lat 1969 – 1986, 1988, powinien wynieść 106,35% . Decyzją z dnia 03.11.2000r., wobec stwierdzenia, że dotychczas wypłacane świadczenie ustalono od błędnej podstawy wymiaru, organ rentowy z urzędu przeliczył wnioskodawcy emeryturę od 1.06.1996r., tj. 3 lata wstecz od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o przeliczenie. Do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 4 lat kalendarzowych, tj. od 01.01.1980 – 31.12.1983 ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru 106,35%. W dniu 12.05.2011r., J. J. złożył w ZUS wniosek o przyznanie emerytury po ukończeniu 65 lat. Decyzją z 19.05.2011r., organ rentowy, przeliczył J. J. emeryturę od 01.05.2011r.. przyjmując do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, wybranych z 20 lat poprzedzających wniosek o emeryturę wcześniejszą, tj. z okresu od 01.1973 – 12.1982, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 117,79%. Do całości świadczenia przyjęto kwotę bazową 717,16zł. Kolejnym wnioskiem z dnia 25.03.2014r., J. J. ponownie złożył wniosek o przyznanie emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Decyzją z 25.04.2014r., organ rentowy przyznał J. J. emeryturę od 01.03.2014r., tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek, a do ustalenia wysokości świadczenia przyjęto dotychczasową podstawę wymiaru ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru 117,79%, oraz dotychczasową kwotą bazową 717,16zł. Do ustalenia wysokości uwzględniono 24 lata, 8 miesięcy okresów składkowych oraz 4 miesiące okresów pracy w gospodarstwie rolnym. Wnioskodawca zaskarżył powyższą decyzję, kwestionując wysokość kwoty bazowej przyjętej do całości świadczenia.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał odwołanie za bezzasadne czyniąc następujące rozważania prawne:

Przytaczając treść art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) Sąd Okręgowy wskazał, że podstawę wymiaru emerytury dla osoby , która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy stanowi: podstawa wymiaru renty – w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty, z zastrzeżeniem art. 15 ust.5 . Zgodnie z ust. 2 pkt 1 , przepis ust. 1 stosuje się przy ustalaniu postawy wymiaru emerytury dla osoby , która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury. Z kolei art. 53 ust. 1ustawy stanowi , że emerytura wynosi:

1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych

- z uwzględnieniem art. 55.

W myśl ust. 3 emeryturę, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru świadczenia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury . Przepisu ust. 3 nie stosuje się, jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ( ust. 4).

Natomiast zgodnie z treścią art. 111ust.1 wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3 od podstawy ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego :

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty,

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Zgodnie z ust. 2 wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony na zasadach określonych w art. 15 , mnoży się przez kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego w niespornym stanie faktycznym sprawy brak jest podstaw prawnych do obliczenia wnioskodawcy emerytury od nowej kwoty bazowej do całego świadczenia. Sąd podkreślił, iż wnioskodawca pobierał wcześniejszą emeryturę od 1.11.1992r., a emeryturę powszechną po osiągnięciu 65 lat. Wysokość nowego świadczenie obliczono przeliczając podstawę wymiaru z 10 lat kalendarzowych, wybranych z 20 lat poprzedzających wniosek o emeryturę wcześniejszą, tj. z okresu od 01.1973 – 12.1982.,uzyskując wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 117,79%. Odwołujący wnosił, aby przy tak ustalonej podstawie wymiaru, do całości świadczenia przyjąć kwotę bazową 3080,14zł. obowiązująca na datę zgłoszenia wniosku o z 25.03.2014r. Sąd Okręgowy tego stanowiska nie zaakceptował i w pełni podzielił pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w uchwale z 5.04. (...)., I UZP 7/06, dotyczący wprawdzie ubezpieczonego pobierającego wcześniej rentę z tytułu niezdolności do pracy, a następnie przechodzącego na emeryturę, ale mający odniesienie także do emeryta pobierającego emeryturę wcześniejszą, przechodzącego następnie na emeryturę powszechną. Sąd Najwyższy stwierdził , że na podstawie art. 111 ust. 1 pkt 2 u.e.r.f.u.s., w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2004 r., emeryt pobierający wcześniej rentę z tytułu niezdolności do pracy nie ma prawa do ponownego obliczenia (przeliczenia) emerytury, z uwzględnieniem kwoty bazowej obowiązującej w dniu złożenia wniosku o emeryturę, według podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym złożył wniosek o rentę. Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy, można ustalić na nowo dla tego nowego świadczenia (emerytury), z uwzględnieniem kwoty bazowej obowiązującej w dacie złożenia wniosku o emeryturę, tylko przy zachowaniu zasad określonych w jej art. 15.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca zaskarżając wyrok w całości i zarzucając nierzetelną analizę i niezgodną z zasadami obiektywnego obliczenia emerytury; niedokonanie analizy prezentowanych argumentów przyjmując jako prawidłowe twierdzenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Podniósł również, że Sąd nie pouczył go o terminie i sposobie wniesienia apelacji. Wniósł o wyliczenie emerytury z zastosowaniem nowej kwoty bazowej co do części socjalnej. W konkluzji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku ewentualnie jego uchylenie i przekazanie Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja nie może odnieść skutku. Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawnych.

Wysokość emerytury zależy od dwóch elementów: części stałej (socjalnej) świadczenia, tj. 24% kwoty bazowej, oraz części indywidualnej zależnej od lat okresów ubezpieczenia (składkowych i nieskładkowych) i wysokości przychodów uzyskiwanych w przyjętym okresie ubezpieczenia (podstawa wymiaru).

W dodanym, od dnia 1 lipca 2004 r., do art. 53 ustępie 3 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS ( t.j. Dz. U. z 2015r., poz. 1240 ) mówi się, że przy obliczaniu emerytury - której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru ustalonej dawniej renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 21 ust. 1 pkt 1) lub emerytury (art. 21 ust. 2 pkt 1) - stosuje się kwotę bazową ostatnio (czyli pierwotnie) przyjętą do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie świadczenie podwyższa się, przy uwzględnieniu wszystkich terminów waloryzacji, do dnia nabycia prawa do emerytury. Aktualną kwotę bazową przyjmuje się tylko wtedy, gdy zainteresowany - po nabyciu uprawnień do świadczeń (tj. renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury), których podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury - podlegał co najmniej 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub emerytalnemu i rentowym (art. 53 ust. 4), co zostało ocenione przez TK w wyroku z dnia 24 kwietnia 2006 r., P 9/05 (OTK-A 2006, nr 4, poz. 46) jako zgodne z konstytucyjnymi zasadami równości i sprawiedliwości społecznej. Wobec powyższego - do spraw realizowanych od dnia 1 lipca 2004 r. - straciła aktualność uchwała SN z dnia 29 października 2002 r., III UZP 7/02 (OSNPUSiSP 2003, nr 2, poz. 42), w zakresie, w którym wyrażono w niej pogląd, że do obliczenia części socjalnej emerytury, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru wcześniej ustalonej renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 21 ust. 1 pkt 1), stosuje się kwotę bazową obowiązującą w dniu złożenia wniosku o tę emeryturę. W orzecznictwie sądowym - także w odniesieniu do sytuacji ustalania podstawy wymiaru emerytury dla osób, które miały wcześniej ustalone prawo do innej emerytury (art. 21 ust. 2 pkt 1) - podkreślono, że po dniu 1 lipca 2004 r. wysokość świadczenia (tj. emerytury w zakresie części socjalnej) podlega ustaleniu przy zastosowaniu art. 53 ust. 3-4 (zob. uchwałę SN z dnia 14 czerwca 2006 r., I UZP 3/06, OSNPUSiSP 2007, nr 1-2, poz. 22; wyrok SN z dnia 5 października 2006 r., I UK 82/06, LEX nr 82/06 oraz wyroki SA w Katowicach z dnia 20 grudnia 2005 r., III AUa 1996/05, LEX nr 196150; SA w Warszawie z dnia 16 maja 2007 r., III AUa 367/07, Apel. - W-wa 2008, nr 3 i SA we Wrocławiu z dnia 21 sierpnia 2012 r., III AUa 173/12, LEX nr 12203391).

I tak też przedstawia się kwestia ustalania wysokości emerytury, do obliczenia której uwzględniono podstawę wymiaru innej emerytury (art. 53 ust. 3-4 w zw. z art. 21 ust. 2 pkt 1). W tej sytuacji - podobnie jak powyżej - podstawę wymiaru nowego świadczenia (np. emerytury w wieku powszechnym) stanowi zwaloryzowana podstawa wymiaru poprzednio przyznanej emerytury (np. wcześniejszej), zaś część socjalną ustala się jako 24% kwoty bazowej obowiązującej w dacie nabycia prawa do nowej emerytury, jeżeli zainteresowany posiada 30-miesięczny okres ubezpieczenia następujący po dacie przyznania pierwotnego świadczenia. Na skutek rozpoznania zagadnienia prawnego przedstawionego przez SN postanowieniem z dnia 20 marca 2009 r., I UZP 7/08, LEX nr 658174 - Sąd Najwyższy uznał, że nową kwotę bazową, z zastrzeżeniem wykazania 30-miesięcznego podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, uwzględnia się tylko do obliczenia części socjalnej później ustalanej emerytury (uchwała 7 sędziów z dnia 10 września 2009 r., I UZP 6/09, OSNPUSiSP 2010, nr 5-6, poz. 72). W szczególności zwrócił uwagę, że przepisy art. 53 i 110 są od siebie niezależne i nie jest możliwe ich jednoczesne zastosowanie, gdyż art. 53 dotyczy sytuacji, gdy podstawa wymiaru jest już ustalona i przyjmuje się ją z poprzedniej emerytury, zaś przeliczenie podstawy wymiaru z art. 110 odnosi się wyłącznie do emerytury już przyznanej, a nie dopiero ustalanej. Przy czym odrębność obu przepisów nie oznacza, że w konkretnym stanie faktycznym nie będą one mogły zostać odpowiednio wykorzystane - art. 110 do przeliczenia podstawy wymiaru pierwotnej (np. wcześniejszej) emerytury, a art. 53 ust. 4 do ustalenia wysokości nowej emerytury (tj. uwzględnienia kwoty bazowej w części socjalnej świadczenia z dnia złożenia wniosku o emeryturę w wieku powszechnym). Stanowisko to zostało zaakceptowane w judykaturze - zob. wyroki SN: z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 397/09, LEX nr 611419 i z dnia 10 sierpnia 2010 r., I UK 21/10, LEX nr 653660 oraz wyroki SA: we W. z dnia 23 lutego 2012 r., III AUa 1781/11, LEX nr 1238754; w K. z dnia 27 marca 2013 r., III AUa 1331/12, LEX nr 1298940 i w Ł. z dnia 15 października 2013 r., III AUa 36/13, LEX nr 1383462.

Powyższe zasady nie mogą być zastosowane w przypadku obliczenia wysokości świadczenia wnioskodawcy, bowiem za zgromadzonej dokumentacji wynika, że po przyznaniu wcześniejszej emerytury nie podlegał on ubezpieczeniom społecznym przez okres co najmniej 30 miesięcy.

W tym stanie rzeczy, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.