Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2015 r. w Gdańsku

sprawy J. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji J. C.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 listopada 2014 r., sygn. akt VIII U 1199/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje J. C. prawo do emerytury od dnia 1 czerwca 2014 roku;

2.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

3.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz J. C. kwotę 210,00 (dwieście dziesięć 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Sygn. akt III AUa 246/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 09 lipca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ustalenia J. C. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wskazując, że nie wykazał na dzień 01 stycznia 1999 r. co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a jedynie 12 lat, 2 miesiące i 11 dni. Do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach organ rentowy nie zaliczył okresów zatrudnienia ubezpieczonego w Stoczni (...) S.A. w G.: od dnia 04 lipca 1975 r. do dnia 23 kwietnia 1976 r. oraz od dnia 13 kwietnia 1978 r. do dnia 31 lipca 1985 r. stwierdzając, że na podstawie dołączonej dokumentacji osobowej nie można ustalić charakteru wykonywanej przez niego prac, a ponadto wnioskodawca nie przedstawił świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł J. C. kwestionując nie zaliczenie spornych okresów zatrudnienia do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach oraz domagając się zmiany tej decyzji i ustalenia mu prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 28 listopada 2014 r. w sprawie VIII U 1199/14 Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

J. C. urodził się w dniu (...) Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Na dzień 01 stycznia 1999 r. miał udowodnionych 28 lat, 4 miesiące i 7 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 12 lat, 2 miesiące i 11 dni okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W okresie od dnia 04 lipca 1975 r. do dnia 31 lipca 1985 r. był zatrudniony w Stoczni (...) S.A. w G. na stanowisku elektromontera obsługi statków w budowie. W tym czasie, poza okresem od dnia 24 kwietnia 1976 r. do dnia 12 kwietnia 1978 r., kiedy odbywał zasadniczą służbę wojskową, ubezpieczony zatrudniony był w Wydziale Prefabrykacji K. K – 2 w Wydziałowej Służbie Ruchu w charakterze elektromontera i odpowiadał za utrzymanie ruchu ciągłego. W ramach swoich obowiązków wykonywał prace polegające na naprawie i konserwacji suwnic, oświetlenia, aparatur oraz automatów spawalniczych. Czynności tych jednakże nie wykonywał przy nabrzeżach, dokach ani na pochylniach.

W dniu 11 czerwca 2014 r. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Decyzją z dnia 09 lipca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty i ich kopie oraz odpisy zawarte w aktach sprawy, aktach osobowych i w aktach ubezpieczeniowych ubezpieczonego, których wiarygodność nie była kwestionowana w trakcie postępowania przez żadną ze stron. Sąd ten również nie znalazł podstaw do podważenia ich wiarygodności i autentyczności.

Sąd I instancji dał wiarę dowodowi z zeznań przesłuchanych świadków: L. F. i R. G. (1) oraz dowodowi z przesłuchania ubezpieczonego w charakterze strony stwierdzając, że zeznania te znalazły odzwierciedlenie w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym, któremu Sąd ten dał wiarę, jak również były logiczne, spójne oraz wzajemnie się uzupełniały.

Zdaniem Sądu Okręgowego odwołanie jako niezasadne należało oddalić.

Sąd ten wskazał, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest prawo ubezpieczonego do emerytury określonej w przepisie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn, 60 dla kobiet, okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet, nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Ubezpieczony swoje prawo do emerytury w obniżonym do 60 lat wieku emerytalnym wiąże z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych, a zatem stosownie do art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej wymaganym jest, aby wykazał on na dzień 01 stycznia 1999 r. 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.), t.j. pracy wymienionej w wykazie A tegoż rozporządzenia.

Zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Sąd I instancji zważył, że bezspornym jest, iż ubezpieczony ukończył 60 rok życia, udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, w tym 12 lat, 2 miesiące i 11 dni okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach oraz nie jest członkiem OFE. Wobec powyższego, przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach mogą zostać uznane sporne między stronami okresy, których zaliczenie jest niezbędne, aby ubezpieczony legitymował się 15 - letnim stażem pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczony bowiem w odwołaniu wskazywał, iż stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A, dziale III, poz. 90 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, tj. prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach.

Sąd Okręgowy uznał zatem za zasadne ustalić charakter pracy ubezpieczonego w spornych okresach. Sąd ten zaznaczył, że prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługuje wówczas, gdy ubiegający się o prawo wykonywał prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Decydujące znaczenie ma rodzaj i wymiar wykonywanej pracy, a nie przedłożenie odpowiedniego świadectwa pracy w szczególnych warunkach, ze wskazaniem stanowiska pracy określonego w wykazie prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W związku z tym Sąd ten przeprowadził na wskazaną okoliczność postępowanie dowodowe z dokumentów z akt ubezpieczeniowych, osobowych, zeznań świadków oraz ubezpieczonego przesłuchanego w charakterze strony.

Na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd I instancji stwierdził, iż ubezpieczony w spornych okresach nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych.

W ocenie tego Sądu niewątpliwie fakt ten potwierdziły nie tylko dokumenty znajdujące się w aktach osobowych, ale również zeznania przesłuchanych w toku postępowania sądowego świadków – współpracowników ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia – którzy zgodnie zeznali, iż wnioskodawca nie wykonywał pracy bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach, a tylko taka praca może zostać uznana za pracę w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu Okręgowego przesłuchani w sprawie świadkowie posiadają odpowiednią wiedzę na temat charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, byli zatrudnieni wraz z nim w tym samym okresie, w tych samym zakładzie pracy. Przesłuchani świadkowie najlepiej zorientowani są co do charakteru i specyfiki pracy wnioskodawcy w spornych okresach. Sąd ten nie znalazł jakichkolwiek podstaw, by kwestionować ich wiarygodność w zakresie ustaleń dotyczących charakteru pracy ubezpieczonego. Treść zeznań świadków zgodna była z treścią dowodu z przesłuchania J. C. w charakterze strony. Nadto, jak już zostało wskazane, treść: zeznań świadków oraz przesłuchanie ubezpieczonego znalazła potwierdzenie w treści jego dokumentacji pracowniczej.

Co więcej, stanowisko pracy ubezpieczonego nie znajduje się we wskazanym przez niego zarządzeniu nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji uznał, że wnioskodawca nie wykazał wymaganych przepisem 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a zatem nie spełnia on warunków do przyznania mu emerytury.

Wobec powyższego, na mocy przepisów przywołanych wyżej i w oparciu o art. 477 (14) § 1 k.p.c., Sąd ten orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł J. C. zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu:

1) naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w szczególności:

a) art. 212 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie pouczenia wnioskodawcy o celowości ustanowienie w sprawie pełnomocnika procesowego, w sytuacji gdy pouczenie takie, wobec nieznajomość prawa przez wnioskodawcę, było konieczne, wskutek czego wnioskodawca nie wskazał w sposób wystarczający podstawy faktycznej żądania,

b) art. 212 § 1 k.p.c. i 486 § 1 k.p.c. poprzez niepodjęcie przez Sąd I instancji wystarczających czynności w dążeniu do sprecyzowania podstawy faktycznej żądania wnioskodawcy, co skutkowało niewyjaśnieniem wszystkich okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy w zakresie wykonywania przez wnioskodawcę pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych,

c) art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego zbadania materiału dowodowego i w konsekwencji dokonanie błędnych ustaleń faktycznych, polegające na pominięciu istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy ustaleń w zakresie wykonywanej przez wnioskodawcę pracy stale i pełnym wymiarze czasu pracy przy remoncie i konserwacji suwnic na wysokości, co skutkowało niezastosowaniem przepisu, który powinien być w sprawie zastosowany, a mianowicie przepis art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) w zw. z regulacją zawartą w załączniku nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), w wykazie A, dziale III, poz. 86 i oddaleniem odwołania wnioskodawcy pomimo istnienia podstaw określonych w w/w przepisach do jego uwzględnienia,

2) naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię normy zawartej w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego w części uregulowanej w załączniku nr 1, w wykazie A, dziale III, poz. 90 polegającą na uznaniu, że jej hipotezą nie są objęte prace wykonywane przez wnioskodawcę.

W uzasadnieniu apelacji skarżący dokonał streszczenia postępowania sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie oraz obszernie i wyczerpująco argumentował podniesione zarzuty.

W konkluzji apelacji skarżący wnosił o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie odwołania i przyznanie powodowi prawa do emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 ze zm.),

2) zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, ewentualnie

3) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania w instancji odwoławczej,

4) uzupełnienie postępowania dowodowego poprzez dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu:

a) z zeznań świadków: R. G. (2), L. F. (adresy bez zmian) oraz na okoliczność pracy wnioskodawcy w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych, oraz przy prace przy obsłudze suwnic,

b) przesłuchanie wnioskodawcy na okoliczność pracy w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych oraz przy prace przy obsłudze suwnic a także na okoliczności towarzyszące sporządzeniu pisma pełnomocnika (...) S.A. w G. z dnia 07 kwietnia 2010 roku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym okazało się, że apelacja J. C. zasługuje na uwzględnienie w całości poprzez zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie mu prawa do emerytury od dnia 01 czerwca 2014 r.

Odnosząc się na wstępie do zarzutu naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 212 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie pouczenia ubezpieczonego o celowości ustanowienia w sprawie pełnomocnika procesowego wskazać należy, że zwrócenie stronie uwagi na celowość ustanowienia pełnomocnika procesowego nie jest bezwzględnym obowiązkiem sądu. Strona ma bowiem co do zasady uprawnienie i możliwość osobistego podejmowania działań w postępowaniu przed sądem, zmierzających do ochrony własnych praw. Udzielenie stosownego pouczenia następuje tylko w razie uzasadnionej potrzeby, zaś o zaistnieniu takiej potrzeby decydują konkretne okoliczności sprawy, podlegające ocenie przewodniczącego lub całego składu sądzącego (por. wyrok S.N. z dnia 09 sierpnia 2011 r. w sprawie I UK 52/11, LEX nr 1084706).

Obowiązek udzielenia stosownego pouczenia w tym zakresie aktualizuje się wówczas, gdy sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym w stopniu przekraczającym możliwości procesowe i możność obrony swych praw przez stronę nieporadną bądź pozbawioną wolności (por. wyroki S.N.: z dnia 16 września 1998 r., II UKN 214/98, OSNP 1999, nr 18, poz. 593; z dnia 28 maja 2002 r., II UKN 250/01, LEX nr 149597; z dnia 02 marca 2005 r., III CK 533/04, LEX nr 197647 i z dnia 11 października 2007 r., IV CSK 174/07, LEX nr 438145).

Stwierdzić należy, że przedmiotowa sprawa – o prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym – nie jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym w stopniu przekraczającym możliwości procesowe wnioskodawcy, a zatem zasadnie Sąd Okręgowy uznał, że nie zachodzi „uzasadniona potrzeba” zwrócenia mu uwagi na celowość ustanowienia pełnomocnika procesowego.

Niezasadny jest wynikający z treści apelacji zarzut naruszenia art. 468 § 1 k.p.c. poprzez niepodjęcie przez Sąd I instancji wystarczających czynności w dążeniu do sprecyzowania podstawy faktycznej żądania J. C., ponieważ w niniejszej sprawie Sąd ten podjął szereg czynności wyjaśniających w celu ustalenia okoliczności mających znaczenie dla prawidłowego i szybkiego rozstrzygnięcia sprawy, w tym: zobowiązał odwołującego do odniesienia się do stanowiska organu rentowego zawartego w odpowiedzi na odwołanie oraz zwrócił się o nadesłanie akt osobowych dotyczących spornych okresów zatrudnienia (k. 6 akt sprawy).

Odnosząc się natomiast do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c., a w konsekwencji poczynienia błędnych ustaleń faktycznych w sprawie wskazać należy, że skuteczne postawienie zarzutu sprzeczności istotnych ustaleń ze zgromadzonymi dowodami lub naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, lub nie uwzględnił wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów, jedynie to bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (por. wyrok S.N. z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, LEX nr 174185).

W ocenie Sądu II instancji apelujący zdołał wykazać wadliwość rozumowania Sądu Okręgowego z punktu widzenia zaprezentowanych powyżej kryteriów.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do oceny, czy ubezpieczony spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, a w szczególności przesłankę w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r., wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej).

Ocena kwestii spełniania przesłanki z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy okresy zatrudnienia ubezpieczonego: od dnia 04 lipca 1975 r. do dnia 23 kwietnia 1976 r. i od dnia 13 kwietnia 1978 r. do dnia 31 lipca 1985 r. w Stoczni im. (...) w G. podlegają zaliczeniu do wymaganego w przepisach dotychczasowych okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Sąd I instancji oceniał przeprowadzane w niniejszej sprawie dowody na okoliczność rodzaju prac wykonywanych przez J. C. w spornych okresach zatrudnienia pod kątem wykonywania przez niego prac w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 90 „Prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach”, działu III „W hutnictwie i przemyśle metalowym”, wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego).

Konsekwencją dokonywania oceny przeprowadzonych w niniejszej sprawie dowodów jedynie przez pryzmat jednego rodzaju prac wykonywanych w szczególnych warunkach było błędne przyjęcie przez ten Sąd, że zgromadzone dowody są wystarczające do poczynienia ustaleń faktycznych w sprawie.

Tym samym zachodziła potrzeba uzupełnienia przez Sąd Okręgowy postępowania dowodowego celem wyczerpującego ustalenia rodzaju prac wykonywanych w spornych okresach zatrudnienia przez wnioskodawcę, czego Sąd ten nie uczynił.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny w Gdańsku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na mocy art. 382 k.p.c., celem uzupełnienia postępowania dowodowego przeprowadzonego w postępowaniu sądowym-pierwszoinstancyjnym w niniejszej sprawie, dopuścił dowód z uzupełniających zeznań świadków: R. G. (1) i L. F. oraz z uzupełniającego przesłuchania J. C. w charakterze strony na okoliczności jak w tezie dowodowej postanowienia z dnia 07 lipca 2015 r. w sprawie III AUa 246/15 (k. 69 akt sprawy 00:04:15).

Świadek R. G. (1) zeznał (k. 76 akt sprawy 00:03:30), że pracował razem w ubezpieczonym w spornych okresach zatrudnienia w wydziale K 2, zajmującym się montażem kadłubów i obejmującym dwie hale G – 508 i G- 502, na których odbywało się spawanie sekcji i montaż kadłubów. Na wydziale tym pracowało jednocześnie wielu spawaczy, którzy stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywali prace przy spawaniu. Wnioskodawca wykonywał takie same prace jak świadek, tj. stale i w pełnym wymiarze czasu świadczył prace przy naprawie i konserwacji suwnic: 120, 100, 16, 10 i 80 – tonowych, których było w sumie 21 sztuk. Elektrycy pracowali w osobnej brygadzie, prace wykonywali w zespołach po 4, a następnie po 2. Wszyscy elektrycy pracowali na suwnicach. Pozostałe prace – przy naprawie prostowników spawalniczych oraz oświetlenia hal były wykonywane poza godzinami pracy – w soboty i niedziele w godzinach popołudniowych. J. C. w spornym okresie był ponadto brygadzistą i w ramach swoich obowiązków prowadził dokumentację związaną z ewidencją sprzętu spawalniczego. Jako brygadzista ubezpieczony nadal wykonywał te same prace co świadek. Rozruch nowo instalowanych maszyn i urządzeń polegał na podłączaniu przez elektryków prostowników spawalniczych na hali.

Świadek L. F. zeznał (k. 76 akt sprawy 00:19:46), że pracował razem z wnioskodawcą na wydziale K 2, w którego halach odbywał się montaż sekcji kadłubów statków. Pracujący tam monterzy-spawacze stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywali prace polegające na spawaniu. Świadek razem z J. C. oraz ze ślusarzami naprawiali i konserwowali ponad 20 suwnic znajdujących się na tym wydziale. Elektrycy pracowali na zmiany – na każdej było po 3 lub 4 elektryków. Ubezpieczony jako brygadzista pracował razem z innymi elektrykami. Elektrycy i ślusarze uczestniczyli również w rozruchu nowo instalowanych prostowników elektrycznych.

Przesłuchany uzupełniająco w charakterze strony J. C. podał (k. 77 akt sprawy 00:29:00), że w spornych okresach zatrudnienia wykonywał prace przy bieżących naprawach suwnic znajdujących się w halach. Będąc zatrudniony jako brygadzista ubezpieczony również wykonywał te prace, a ponadto rozdzielał prace między elektrykami i prowadził ewidencję sprzętu spawalniczego. W jego brygadzie znajdował się 4-5 elektryków. Elektrycy mieli obowiązek wykonywania prac w parach. Musieli mieć uprawnienia do prac elektrycznych oraz prac wykonywanych na wysokości. Jednorazowo w spornym okresie swojego zatrudnienia wnioskodawca wykonał prace elektryczne przy podłączaniu nowo instalowanego automatu spawalniczego służącego do montażu sekcji płaskich. Napraw oświetlenia hal dokonywał poza godzinami pracy w sobotę i w niedzielę.

Wprawdzie w przedmiotowej sprawie zakład pracy nie stwierdził okresów wykonywania przez J. C. prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy, stosownie do treści § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, lecz w sądowym postępowaniu odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 roku, II URN 3/95, LEX nr 24774).

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy wnioskodawcy z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji jednego z wykazów, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. wyrok S.N. z dnia 01 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638).

Z treści przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego wynika zaś, że do zaliczenia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do okresów pracy uzasadniających prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu konieczne jest, aby praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Dla zaliczenia spornych okresów zatrudnienia niezbędne jest zatem ustalenie, że w okresach tych J. C. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok S.N. z dnia 16 listopada 2010 r., I UK 124/10, LEX nr 707404).

W przypadku ustalenia, że stanowisko pracy ubezpieczonego widniejące na dokumentach dotyczących spornych okresów zatrudnienia, figuruje w wykazie stanowiącym załącznik do właściwego zarządzenia resortowego albo uchwały, zachodziłoby zatem domniemanie faktyczne, że w okresach zatrudnienia na tym stanowisku wykonywał on prace w szczególnych warunkach.

Treść dokumentów zawartych w aktach osobowych dotyczących zatrudnienia wnioskodawcy w Stoczni im. (...) w G. wskazuje, że w okresach: od dnia 04 lipca 1975 r. do dnia 23 kwietnia 1976 r. i od dnia 13 kwietnia 1978 r. do dnia 31 lipca 1985 r. wnioskodawca zajmował stanowisko elektromontera zakładowego, ponadto zaś od dnia 18 maja 1981 r. był brygadzistą pracującym elektromonterów (k. 11 akt sprawy).

Stanowisko „elektromontera zakładowego” nie jest wymienione w pkt 1-18, poz. 86 „Obsługa suwnic”, w pkt 1-52, poz. 90 „Prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach” działu III „W hutnictwie i przemyśle metalowym”, czy w pkt 1-13, poz. 12 „Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowo-wodorowym” działu XIV „Prace różne” wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MHiPM z 29 czerwca 1985 r. Nr 1-3, poz. 1).

Tym samym zasadne jest przyjęcie, że w odniesieniu do spornych okresów zatrudnienia na tym stanowisku nie zachodzi domniemanie faktyczne, że J. C. wykonywał prace w szczególnych warunkach.

Jednakże, w ocenie Sądu II instancji, przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody, a w szczególności treść dokumentów zawartych w aktach osobowych (k. 11 akt sprawy), uzupełniające: zeznania świadków: R. G. (1) (k. 76 akt sprawy 00:03:30) i L. F. (k. 76 akt sprawy 00:19:46) oraz przesłuchanie ubezpieczonego w charakterze strony (k. 77 akt sprawy 00:29:00) korespondują ze sobą i wskazują, że w spornych okresach zatrudnienia wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w poz. 86 „Obsługa suwnic”, działu III „W hutnictwie i przemyśle metalowym”, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, co zasadnym czyni zarzut błędnej kwalifikacji jego pracy w tych okresach.

Niezależnie od powyższego prace wykonywane przez niego w spornych okresach zatrudnienia (przy konserwacji suwnic i innych urządzeń) można również zakwalifikować jako prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 25 „Bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”, działu XIV „Prace różne”, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego z uwagi na to, że na wydziale K 2, na którym pracował w tych okresach, jako podstawowe wykonywane były prace w szczególnych warunkach wymienione w poz. 86, działu III i w poz. 12, działu XIV, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Jednocześnie Sąd ten nie podziela stanowiska apelującego, zgodnie z którym, z uwagi na wykonywanie w spornym okresie zatrudnienia prac na halach, na których stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywane były prace przy spawaniu sekcji kadłuba, jego prace w tym okresie zakwalifikować należy jako prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 12 „Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowo-wodorowym”, działu XIV „Prace różne” wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, ponieważ prac elektrycznych przy naprawie i konserwacji suwnic (a także przy wykonywanych po godzinach pracy naprawach: oświetlenia hal i prostowników spawalniczych), nie sposób zaliczyć do prac, które wykonywane są w przebiegu procesu spawania (por. wyrok S.N. z dnia 27 stycznia 2012 r., II UK 103/11, LEX nr 1130388).

Podlegające zaliczeniu do wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach sporne okresy zatrudnienia J. C. w Stoczni im. (...) w G. od dnia 04 lipca 1975 r. do dnia 23 kwietnia 1976 r. (9 miesięcy i 21 dni) oraz od dnia 13 kwietnia 1978 r. do dnia 31 lipca 1985 r. (7 lat, 3 miesiące i 18 dni), liczone razem z okresami zatrudnienia uwzględnionymi przez organ rentowy (12 lat, 2 miesiące i 11 dni), wynoszą na dzień 01 stycznia 1999 r. łącznie 20 lat, 3 miesiące i 20 dni, a zatem ubezpieczony spełnia sporną przesłankę z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Jednocześnie nie jest przedmiotem sporu ani nie budzi wątpliwości fakt spełniania przez wnioskodawcę wszystkich pozostałych przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

Wobec spełniania łącznie wszystkich ustawowych przesłanek ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, zachodzi podstawa prawna do przyznania J. C. tego świadczenia.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2 (który dotyczy renty rodzinnej i nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie).

Ponieważ wniosek o ustalenie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym ubezpieczony zgłosił w dniu 11 czerwca 2014 r. (k. 1-3 akt em. ZUS), stosownie do treści art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, świadczenie to należy mu wypłacić od dnia 01 czerwca 2014 r.

Uznając, że apelacja J. C. zasługuje w całości na uwzględnienie, działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Ponieważ dla ustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w przedmiocie prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym konieczne było przeprowadzenie wyczerpującego postępowania dowodowego w postępowaniu sądowym, w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie tej okoliczności, na mocy art. 118 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej a contrario, Sąd ten orzekł jak w pkt 2 sentencji wyroku.

O kosztach procesu – kosztach zastępstwa procesowego poniesionych przez wnioskodawcę w postępowaniu apelacyjnym w niniejszej sprawie, na mocy art. 98 § 1 i 3, art. 99 i art. 108 § 1 k.p.c., § 2 ust. 1 i 2, § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.), Sąd II instancji orzekł jak w pkt 3 sentencji wyroku.