Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2015 r. w Lublinie

sprawy Z. K.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników

na skutek apelacji wnioskodawcy Z. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 28 maja 2015 r. sygn. akt VII U 45/15

oddala apelację.

Krystyna Smaga Małgorzata Pasek Barbara Hejwowska

Sygn. akt III AUa 715/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 listopada 2014 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził wobec Z. K. ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego i emerytalno - rentowego od dnia 1 maja 2011 roku.

W złożonym od tej decyzji odwołaniu Z. K. domagał się jej zmiany przez ustalenie, że od dnia 1 maja 2011 roku do dnia 31 sierpnia 2013 roku podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. Skarżący wskazał, że prowadzi nieprzerwanie działalność rolniczą stanowiącą dla niego główne źródło utrzymania. Natomiast działalność społeczna, jaką było kierowanie wozem strażackim wykonywana za drobną rekompensatą ze strony(...)w O. nie powinna mieć wpływu na podleganie ubezpieczeniu rolników.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 28 maja 2015 roku Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji swoje rozstrzygnięcie oparł na poniższych ustaleniach faktycznych oraz ich ocenie prawnej:

Z. K. jest właścicielem gospodarstwa rolnego i od dnia 1 stycznia 1986 roku podlega z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym rolników.

Z dniem 1 maja 2011 roku wnioskodawca został zatrudniony w (...) O. na podstawie umowy o pracę jako kierowca – konserwator sprzętu (...) w T., w wymiarze niższym niż ¼ etatu. Umowa ta trwała do 29 lutego 2012 roku, następnie zawarto umowę zlecenia od dnia 1 marca 2012 roku, która obowiązywała do dnia 31 sierpnia 2013 roku. Ubezpieczony wykonywał wówczas te same czynności w jednostce (...)w T.. Wynagrodzenie miesięczne brutto z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę wynosiło 250 złotych miesięcznie, zaś z tytułu umowy zlecenia – 180 złotych miesięcznie.

W związku z zawarciem umowy o pracę oraz umowy zlecenia wnioskodawca został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych w ZUS oraz do ubezpieczenia zdrowotnego.

Organ rentowy objął ponownie skarżącego ubezpieczeniem społecznym rolników od dnia 1 września 2013 roku.

Powyższy stan faktyczny był bezsporny pomiędzy stronami. Sąd Okręgowy ustalił go na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach pozwanego organu ubezpieczeniowego, których prawdziwości i rzetelności nie kwestionowała żadna ze stron postępowania.

Powołując przepisy art. 7 i art. 16 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r., Nr 50, poz. 291 ze zm.) Sąd pierwszej instancji wskazał, że ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu, macierzyńskiemu i emerytalno – rentowemu podlega z mocy ustawy rolnik, o ile nie podlega on innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Z przepisu art. 5 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) wynika zasada pierwszeństwa, jeśli chodzi o podleganie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu ubezpieczenia na podstawie tej ustawy przed ubezpieczeniem rolniczym.

Sąd Okręgowy podzielając stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 października 2007 r. w sprawie sygn. I UK 123/07 (opubl. OSNP 2008/23-24/363) podniósł, że przymus ubezpieczeń emerytalnego i rentowego na podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia dotyczy również osoby podlegającej z mocy ustawy ubezpieczeniu społecznemu rolników. Zatem jeżeli rolnik zawarł umowę o pracę lub umowę zlecenia, to stanowią one tytuł do objęcia go ubezpieczeniem na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy systemowej.

W ocenie Sądu Z. K. nie spełnia warunków do przywrócenia do ubezpieczenia społecznego rolników w związku z zawarciem umowy zlecenia również po zmianie od dnia 1 stycznia 2015 roku przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników z uwagi na to, że przed zawarciem umowy zlecenia podlegał obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu z tytułu umowy o pracę. Natomiast zgodnie z przepisem art. 5b tej ustawy, wprowadzonym przez ustawę z dnia 23 października 2014 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r., poz. 1831) możliwość objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników w okresie wykonywania umowy zlecenia przewidziana jest wyłącznie dla tych rolników i domowników, którzy bezpośrednio przez podjęciem umowy zlecenia podlegali ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy.

W ocenie Sąd pierwszej instancji zawarcie przez wnioskodawcę w dniu 1 maja 2011 roku umowy o pracę, a następnie w okresie bezpośrednio po jej rozwiązaniu umowy zlecenia spowodowało utratę prawa do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 1 maja 2011 roku.

Z tych powodów Sąd Okręgowy uznając, iż decyzja organu rentowego stwierdzająca ustanie ubezpieczenia społecznego rolników wnioskodawcy oparta na przepisie art. 3a w/w ustawy jest prawidłowa, oddalił jego odwołanie na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Z. K., który zaskarżył wyrok w całości. Skarżący zarzucił:

- naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnie i niewłaściwe zastosowanie art. 5b ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników poprzez stwierdzenie, że nie spełnia on warunków do przywrócenia do ubezpieczenia społecznego w związku z zawartą umową zlecenia;

- naruszenie prawa procesowego przez przekroczenie wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. zasady swobodnej oceny dowodów,

- sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie, że wnioskodawca nie spełnił warunków do objęcia go ubezpieczeniem społecznym rolników.

Apelujący powołując powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i zmianę decyzji Prezesa KRUS przez ustalenie, że od dnia 1 marca 2012 roku podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego i emerytalno – rentowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Starannie i wnikliwie poczynione przez Sąd pierwszej instancji rozważania prawne, Sąd Apelacyjny w całości akceptuje.

Przypomnieć należy, że odrębne postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma charakter kontrolny w stosunku do rozstrzygnięcia zawartego w decyzji organu rentowego poddanej tej kontroli. Zatem to treść decyzji wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2008 roku II UK 267/07 LEX nr 469168). Przypomnienie to jest konieczne, bo skarżący jak się wydaje chciałby uregulowania swojej sytuacji w zakresie jego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników niezależnie od zakresu rozstrzygnięcia o tym podleganiu zawartego w kontrolowanej decyzji. W rozpatrywanej sprawie spór, wyznaczony treścią decyzji organu rentowego, dotyczy oceny, czy zachodzą przesłanki do wyłączenia wnioskodawcy z ubezpieczenia społecznego rolników określonego w przepisach ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 704). Zaskarżona decyzja została wydana bowiem na podstawie art. 3a ust. 1 i art. 4 ust. 2 w/w ustawy. Dlatego też następcza kontrola sądowa może obejmować tą właśnie problematykę.

Ustanie okoliczności uzasadniających podleganie ubezpieczeniu w rozumieniu tego przepisu oznacza nie tylko ustanie przesłanek pozytywnych (na przykład zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej), lecz także wystąpienie przesłanek negatywnych (na przykład objęcie innym ubezpieczeniem społecznym). W obu wypadkach rolnicze ubezpieczenie społeczne ustaje po dniu, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu.

W świetle całokształtu okoliczności sprawy, należy uznać za prawidłowe stanowisko Sądu I instancji, iż z dniem 1 maja 2011 roku zaistniały okoliczności uzasadniające wyłączenie Z. K. z ubezpieczenia społecznego rolników. Wbrew zarzutowi podniesionemu w apelacji Sąd Okręgowy czyniąc swoje ustalenia faktyczne nie dopuścił się obrazy art. 233 § 1 k.p.c., a przekonujące motywy swego rozstrzygnięcia przedstawił w uzasadnieniu sporządzonym zgodnie z art. 328 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów, a wręcz przeciwnie dokonał wszechstronnej oceny dowodów, a to, że ocena tych dowodów doprowadziła do ustaleń niekorzystnych dla skarżącego nie oznacza bynajmniej, że ocena ta jest wadliwa.

Jest faktem niespornym między stronami, że Z. K. w okresie od dnia 1 maja 2011 roku do dnia 29 lutego 2012 roku pozostawał w stosunku pracy, a następnie od dnia 1 marca 2012 roku do dnia 31 sierpnia 2013 roku w stosunku zlecenia prowadząc nadal działalność rolniczą. Fakt ten wyklucza możliwość podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, bowiem tak stanowi przepis art. 3a w związku z art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zatem w oczywisty sposób rozstrzygnięcie zawarte w kwestionowanej decyzji jest zgodne z prawem skoro wnioskodawca z mocy samego prawa podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia pracowniczego, a następnie z tytułu zawartej umowy zlecenia, a więc innemu ubezpieczeniu niż rolnicze.

Zasady podlegania ubezpieczeniu uregulowane są w przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 121). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami i wykonują m.in. pracę na podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Natomiast art. 5 ust. 1 tej ustawy wprowadza zasadę pierwszeństwa tytułu ubezpieczenia na podstawie tej ustawy w tym znaczeniu, że spełnianie warunków do podlegania ubezpieczeniu na podstawie ustawy systemowej, wyłącza podleganie ubezpieczeniu rolniczemu. Oznacza to, że spełnienie przesłanek choćby jednego tytułu do ubezpieczenia z art. 6 ust. 1 ustawy systemowej uniemożliwia rolnikowi prowadzącemu działalność gospodarczą dalsze podleganie ubezpieczeniu na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników, choćby w dalszym ciągu spełniał określone w tym przepisie przesłanki podlegania ubezpieczeniu rolniczemu. Jeżeli zatem rolnik zawarł umowę o pracę lub umowę zlecenia to stanowi ona tytuł do objęcia go ubezpieczeniem. Omawiane ubezpieczenie powstaje z mocy ustawy z chwilą spełnienia przesłanek, o których mowa w cytowanych przepisach i jest niezależne od woli ubezpieczonego.

Ustosunkowując się do zarzutów apelacji odnoszących się do naruszenia prawa materialnego trzeba wskazać, że przepis art. 5b ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku nie stanowił podstawy zaskarżonej decyzji, bowiem w dacie jej wydania nie obowiązywał. W związku ze zmianą stanu prawnego Sąd Okręgowy prowadził rozważania, co do treści przepisu i ewentualnie spełnienia przez ubezpieczonego określonych tam warunków, co z całą pewnością nie stanowi jego naruszenia.

Przepis ten został dodany do w/w ustawy z dniem 1 stycznia 2015 roku z mocy art. 2 ustawy z dnia 23 października 2014 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r., poz. 1831). Stanowi on, że rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, został objęty innym ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, lub powołania do rady nadzorczej, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie wykonywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, lub pełnienia funkcji w radzie nadzorczej, pomimo objęcia go z tego tytułu innym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przychód osiągany z tego tytułu w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów. Taki rolnik lub domownik może w każdym czasie odstąpić od ubezpieczenia, składając w Kasie odpowiednie oświadczenie.

Zgodnie z art. 4 tej ustawy rolnicy i domownicy, którym przed dniem wejścia w życie wymienionej ustawy wydano decyzję o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników w związku z objęciem ich ubezpieczeniami na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, mogli w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy złożyć w KRUS wniosek o objęcie ich tym ubezpieczeniem w okresie, którego dotyczy decyzja, o ile spełniali w okresie objętym wnioskiem warunki określone w art. 5b ustawy zmienianej w art. 2.

W sprawie niniejszej Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, iż nie ma podstaw do zmiany decyzji Prezesa KRUS, bowiem wnioskodawca przed objęciem go ubezpieczeniem społecznym z tytułu umowy zlecenia podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu w związku z zawartą umową o pracę, a nie ubezpieczeniu społecznemu rolników. W tej sytuacji nie spełnił warunków do pozostania w tym drugim ubezpieczeniu. W tym stanie faktycznym bez znaczenia pozostaje kwestia wysokości uzyskiwanych przez niego przychodów z tytułu wykonywania umowy zlecenia.

Zaskarżony wyrok odpowiada więc prawu, a apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze oraz na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.

Krystyna Smaga Małgorzata Pasek Barbara Hejwowska