Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Mirella Szpyrka

Sędzia SO Arkadia Wyraz - Wieczorek

SO Marcin Rak (spr.)

Protokolant stażysta Joanna Gołosz

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2015 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa K. F. (F.)

przeciwko I. K.

o alimenty

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 28 kwietnia 2015 r., sygn. akt V RC 478/14

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża powoda kosztami postępowania odwoławczego.

SSO Marcin Rak SSO Mirella Szpyrka SSO Arkadia Wyraz - Wieczorek

Sygn. akt III Ca 1032/15

UZASADNIENIE

Powód domagał się uchylenia obowiązku alimentacyjnego względem małoletniego pozwanego z dniem 1 września 2013 r. nadto działając imieniem tego samego małoletniego domagał się zasądzenia od pozwanej na rzecz małoletniego alimentów w kwocie po 1.900 zł miesięcznie, poczynając od dnia 1 września 2014 r. wraz z kosztami procesu. W uzasadnieniu podał, że małoletni od 13 sierpnia 2013 roku pozostaje pod jego pieczą, co zostało potwierdzone orzeczeniem właściwego Sądu rodzinnego. Domagając się natomiast zasądzenia alimentów od pozwanej wskazał, że małoletni przyzwyczajony jest do życia na wysokim poziomie. Mieszkając z matką uczęszczał do prywatnej szkoły, korzystał z wypoczynku na obozach młodzieżowych, posiadał komputer, telefon, tablet i inne sprzęty dobrej marki. Obecnie jest uczniem szkoły publicznej, jednak jego potrzeby rosną, a miesięczne koszty utrzymania wynoszą 3.768,63 zł.

Pozwana wyraziła zgodę na uchylenie obowiązku alimentacyjnego powoda względem małoletniego oraz uznała żądanie alimentów do kwoty po 500 zł miesięcznie, poczynając od września 2014 r. Wskazała, że chce mieć wpływ na wychowanie syna i zamierza osobiście pokrywać także inne wydatki związane z jego utrzymaniem i wychowaniem. Zaprzeczyła, by przyzwyczaiła małoletniego do życia na wysokim poziomie. Zakwestionowała wyliczenie kosztów jego utrzymania.

Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Gliwicach uchylił obowiązek alimentacyjny M. F. względem małoletniego K. F. ustalony wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 16 sierpnia 2006 r. w sprawie I RC 2775/05 - z dniem 1 września 2013 r.; zasądził od pozwanej na rzecz małoletniego powoda K. F. alimenty w kwocie po 600 zł miesięcznie za okres od dnia 1 września 2014 r. do dnia 30 kwietnia 2015 r., a od dnia 1 maja 2015 r. alimenty w kwocie po 1.100 zł miesięcznie, płatne do rąk ojca małoletniego powoda – M. F., do dnia 10 – go każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat; oddalił powództwo o alimenty w pozostałej części i orzekł o kosztach postępowania oraz rygorze natychmiastowej wykonalności.

Orzeczenie to zapadło po ustaleniu, że Sądu Okręgowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 16 sierpnia 2006 r., w sprawie I RC 2775/05, rozwiązał przez rozwód małżeństwo I. K. i M. F.. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim powierzono oboju rodzicom, ustalając, że miejscem zamieszkania małoletniego będzie każdorazowe miejsce zamieszkania matki oraz zobowiązano ojca dziecka do łożenia na rzecz małoletniego kwot po 1.000 zł miesięcznie tytułem alimentów. W dacie ustalenia obowiązku alimentacyjnego małoletni miał 4 lata. Zamieszkiwał z matką u babki macierzystej. Koszt jego utrzymania wynosił ok. 2.000 zł, z czego 1.000 zł przeznaczane było na pokrycie wynagrodzenia opiekunki małoletniego. Matka małoletniego uzyskiwała wynagrodzenie w przeciętnej wysokości 5.557,79 zł. miesięcznie. Ojciec małoletniego zarabiał 3.346,23 zł. miesięcznie. Mieszkał sam .

Sąd Rejonowy ustalił też, że od sierpnia 2013 r. małoletni mieszka z ojcem. Wydatki mieszkaniowe wynoszą około 885 złotych miesięcznie. Obecnie ma 13 lat, jest uczniem I klasy gimnazjum w szkole publicznej. W związku z rozpoczęciem nauki ojciec małoletniego wydał 815 złotych. Opłaca też lekcje gry na keyboardzie kwotą 138 złotych miesięcznie. Na bilet miesięczny dla syna wydaje 55 złotych miesięcznie, na telefon 30 zł miesięcznie. Wyżywienie małoletniego zamyka się kwotą ok. 425 miesięcznie, co obejmuje też zakup potraw w stołówce nieopodal miejsca pracy ojca. Na odzieży wydaje ok. 150 zł miesięcznie, na środki czystości ok. 30 zł. Małoletni cierpi na alergię, astmę oskrzelową oraz choruje na nerczycę. Raz do roku wymienia okulary. Koszt ich wymiany wynosi około 1.150 zł rocznie. Małoletni nieregularnie korzysta z soczewek korekcyjnych jednodniowych. Koszt ich zakupu to 140 zł na kwartał. Raz w tygodniu stołuje się z ojcem w restauracji, co łączy się z każdorazowym wydatkiem w wysokości 40 złotych. Nadto na ciastka i soki wydaje 180 złotych miesięcznie. Ojciec małoletniego ponosi też koszty organizowanych ze szkoły wyjść do kina na co łącznie przeznaczył 50 złotych, niezależnie od tego wspólnie z synem także raz lub dwa razy w miesiącu odwiedza kino przeznaczając na bilet po 17 złotych.

Sąd Rejonowy ustalił dalej, że małoletni otrzymał od ojca telefon marki A. za 2.800 zł, rower za 800 zł, czytnik książek elektronicznych marki K. za 500 zł, rolki i łyżwy za 250 zł. Ojciec współfinansował też kwotą 300 złotych zakup słuchawek marki B. . Małoletni w 2012 r. wyjechał z matką na narty, co stanowiło wydatek ok. 1500 zł, a w 2013 roku na obóz letni za kwotę 1800 zł i wczasy w Bułgarii za kwotę 2.500 zł. Od czasu, gdy zamieszkał z ojcem wspólnie wyjechali raz na wakacje, a koszt wyjazdu wyniósł 2000 zł. W lipcu 2014 r. małoletni uczestniczył też w obozie rowerowym co kosztowało 1.845 zł.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego ojciec małoletniego powoda uzyskuje obecnie wynagrodzenie w średniej wysokości 3.956,99 zł. netto. Uzyskuje również dochody z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Jego łączny roczny dochód w 2013 i 2014 roku wynosił po około 107.000 złotych. Ojciec małoletniego obciążony jest obowiązkiem alimentacyjnym w wysokości 1.000 zł. miesięcznie wobec drugiego dziecka .

Jak ustalił Sąd Rejonowy pozwana matka małoletniego zamieszkuje z partnerem i córką z tego związku w mieszkaniu stanowiącym współwłasność jej i partnera. Wydatki mieszkaniowe wynoszą 1.390 złotych miesięcznie. Mieszkanie obciążone jest kredytem hipotecznym, którego miesięczna rata wynosi 2.700 zł. Pozwana uzyskuje wynagrodzenie w wysokości ok. 11.000 zł. miesięcznie. Przysługuje jej nadto własnościowe spółdzielcze prawo do drugiego lokalu, także obciążone hipoteką. Z tytułu najmu tego lokalu pozwana uzyskuje dochód równy racie kredytu. Od czasu, gdy małoletni zamieszkuje z ojcem, widuje się z nim dwa, trzy razy w miesiącu zabierając syna na czas od piątku do niedzieli. Ponosi wówczas koszty utrzymania małoletniego obejmujące wyżywienie, wyjścia do restauracji, kina, filharmonii co stanowi wydatek ok. 250 zł miesięcznie. Zakupiła za kwotę 2.800 złotych sprzęt i ubranie narciarskie dla syna. W okresie od września 2014 roku do kwietnia 2015 roku na zakup tych rzeczy oraz z tytułu innych wydatków na małoletniego obejmujących wyjazdy narciarskie, opłatę za instruktora, kieszonkowe, przybory szkolne, imprezę urodzinową wydała 7.000 zł. Pozwana w toku postępowania tytułem alimentów przekazywała ojcu małoletniego po 500 zł. miesięcznie za okres do kwietnia 2015 roku włącznie.

Uwzględniając te ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy powołał art. 138 k.r.o. jako podstawę żądań pozwu.

Sąd Rejonowy uchylił obowiązek alimentacyjny ojca małoletniego z dniem 1 września 2013 roku. Za takim rozstrzygnięciem przemawiało to, że aktualnie małoletni zamieszkuje u ojca, który sprawuje nad nim pieczę i realizuje swój obowiązek osobistymi staraniami i bezpośrednimi wydatkami na syna.

Okoliczności te skutkowały jednocześnie powstaniem roszczenia o zasądzenie alimentów od pozwanej matki. W tym aspekcie Sąd Rejonowy uznał za zawyżony i częściowo nieusprawiedliwiony koszt utrzymania małoletniego określony przez jego ojca na kwotę około 3.700 złotych miesięcznie.

Jako usprawiedliwione koszty utrzymania małoletniego uznał wydatki mieszkaniowe w wysokości 443 zł. a nadto miesięczne wydatki: szkolne na zakup podręczników, wyprawki i ubezpieczenia w łącznej średniej wysokości 68 zł., na lekcje gry na instrumencie 138 zł miesięcznie, bilet miesięczny 55 zł, telefon 30 zł, co stanowiło łącznie kwotę 291 zł. Jako uzasadnione, przy przyjęciu równej stopy życiowej stron, zaliczył wydatki na wyżywienie na poziomie 725 zł, odzież 150 zł miesięcznie i środki czystości 30 zł. Nadto do usprawiedliwionych kosztów utrzymania małoletniego zaliczył wydatki na wymianę okularów małoletniego - średnio 95 złotych miesięcznie; uczestnictwo w wycieczkach szkolnych – średnio 30 złotych miesięcznie oraz wyjazdach zimowych i wakacyjnych – średnio 340 zł miesięcznie. Do usprawiedliwionych kosztów utrzymania małoletniego Sąd zaliczył również wydatki w kwocie 50 zł. na leki antyalergiczne.

W konsekwencji łącznie usprawiedliwione koszty utrzymania małoletniego według Sądu Rejonowego wynosić powinny ok. 2.100 zł miesięcznie. Sąd nie wliczył do potrzeb małoletniego wydatków, które jak wynika z zeznań ojca małoletniego mają charakter niesystematyczny tj. wyjść na basen, lodowisko, zakup soczewek kontaktowych oraz wydatków, które poczynił ojciec małoletniego na zakup markowych sprzętów elektronicznych i muzycznych, które nie odpowiadały potrzebom 13-letniego dziecka.

Według Sądu Rejonowego kwota 1.100 zł miesięcznie tytułem alimentów, przy uwzględnieniu poziomu życia obojga rodziców, zaspokoi usprawiedliwione bieżące potrzeby dziecka m. in. w zakresie edukacji, zajęć dodatkowych, wyżywienia, odzieży, obuwia, rekreacji, wypoczynku, leczenia, środków higieny. Jako, że pozwana w okresie od września 2014 roku do kwietnia 2015 roku dobrowolnie spełniała swój obowiązek do kwoty 500 złotych, za ten okres Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo do kwoty 600 złotych miesięcznie, zaś od 1 maja 2015 roku zasądził alimenty w kwocie po 1.100 złotych miesięcznie.

W pozostałej części oddalił powództwo jako nieuzasadnione.

O rygorze natychmiastowej wykonalności orzekł na podstawie art. 333§1 pkt 1 k.p.c.. Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach powołał art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł małoletni powód reprezentowany przez ojca zaskarżając go w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach procesu. Wniósł o jego zmianę poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz małoletniego alimentów wysokości po 1.400 zł miesięcznie za okres od 1 września 2014 roku do 30 kwietnia 2015 roku i po 1.900 zł. miesięcznie za okres od 1 maja 2015 roku, ponadto domagał się zasądzenia od pozwanej kosztów postępowania za obie instancje.

Zarzucił naruszenie:

- art. 233 k.p.c. poprzez nieprawidłowe ustalenie przez Sąd kosztów utrzymania syna stron oraz niewzięcie pod uwagę wszystkich usprawiedliwionych potrzeb małoletniego powoda wykazanych przez ojca małoletniego poprzez dowody z dokumentów oraz dowód z zeznań ojca małoletniego,

- art. 133 k.r. i o. poprzez uznanie, że to ojciec małoletniego powoda ma obowiązek ponosić relatywnie wyższy koszt utrzymania małoletniego pomimo, że pozwana osiąga dochód o 1/3 wyższy od dochodu ojca małoletniego,

- art. 135 k.r. i o. poprzez uznanie, że koszt utrzymania małoletniego powoda kształtuje się na poziomie 2.100 zł, a tym samym uznanie, że usprawiedliwione potrzeby dziecka stron nie kształtują się na poziomie wykazanym dowodami , a zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych, a nie minimalnych potrzeb uprawionego;

- art. 96§ 1 k.r. i o. poprzez nie uwzględnienie w kosztach utrzymania małoletniego kosztów związanych z rozwojem fizycznym i duchowym małoletniego powoda.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Okoliczności dotyczące podstaw uchylenia obowiązku alimentacyjnego ojca powoda względem małoletniego nie były między stronami sporne, a nadto wyrok Sadu Rejonowego w tej części nie został zaskarżony zatem jako prawomocny nie podlegał kontroli instancyjnej zgodnie z art. 378§1 k.p.c.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w zakresie w jakim były one niezbędne do rozstrzygnięcia. Ustalenia te znajdują oparcie w materiale dowodowym sprawy ocenionym przez Sąd Rejonowy w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 kpc. Orzekając Sąd Rejonowy nie uchybił zasadom logicznego rozumowania, ani też doświadczenia życiowego. Wnioski Sądu pierwszej instancji, co do faktów w sposób logiczny wynikają z treści dowodów zgromadzonych w sprawie. Stanowisko prezentowane w apelacji jako polemika, ustaleń tych podważyć nie może. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd I instancji uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego. To bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające wyłącznie przekonanie skarżącego o innej niż przyjął Sąd Rejonowy wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu, a z takim sformułowaniem treści apelacji mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Ustalenia te Sąd Okręgowy uznał za własne bez potrzeby ich ponownego przytaczania.

W rozpoznawanej sprawie nie budziło wątpliwości, że od czasu ostatniego wyroku alimentacyjnego wystąpiła zmiana stosunków, która zgodnie z art. 138 k.r. i o. uzasadniała zmianę orzeczenia alimentacyjnego. O zmianie stosunków świadczył z jednej strony upływ czasu i związany z nim wzrost potrzeb małoletniego, a z drugiej strony istotny wzrost dochodów obojga rodziców

Rozstrzygnięcie sporu sprowadzało się więc ostatecznie do ustalenia zakresu świadczeń należnych małoletniemu powodowi od pozwanej.

Istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego między rodzicami a dziećmi uregulowany został w art. 133§1 k.r. i o., zgodnie z którym rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Z charakteru świadczeń alimentacyjnych wynika, że Sąd przy rozstrzyganiu bierze pod uwagę usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego (art. 135§1 k.r. i o). Przy ocenie, które z potrzeb uprawnionego powinny być uznane za potrzeby usprawiedliwione, należy z jednej strony brać pod uwagę możliwości zobowiązanego, z drugiej zaś zakres i rodzaj potrzeb. Zawsze jednak każde dziecko musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji w postaci wyżywienia zapewniającego jego prawidłowy rozwój fizyczny, stosowną do wieku odzież, środki na ochronę zdrowia, kształcenie podstawowe i zawodowe. Wyjście poza wymienione potrzeby zależy już wyłącznie od osobistych cech dziecka oraz od zamożności zobowiązanego.

W przypadku alimentów należnych dziecku od rodziców, o wysokości świadczeń nie stanowi tylko i wyłącznie konieczność zapewnienia godziwych warunków bytowania z uwzględnieniem wieku, stanu zdrowia i wykształcenia uprawnionego do alimentacji. Decydującą dla rozmiaru usprawiedliwionych potrzeb dziecka, niezdolnego jeszcze do samodzielnego jest bowiem zasada utrzymania równej stopy życiowej.

Zasada ta nie musi jednak oznaczać zawsze prawa do arytmetycznego podziału dochodów miedzy członków rodziny, co przede wszystkim ma znaczenie w sytuacji gdy rodzice uzyskują dochody w znacznej wysokości. Wszak celem alimentów jest zaspokojenie opisanych wyżej usprawiedliwionych podstawowych potrzeb uprawnionego odpowiednio do standardu życia zobowiązanego do alimentacji. W zakres obowiązku alimentacyjnego nie wchodzą więc wszystkie potencjalnie możliwe wydatki na utrzymanie i wychowanie małoletniego, nawet wówczas gdy zobowiązany jest w stanie je pokryć bez większego trudu. Wszak w określonych sytuacjach życiowych i na określonym etapie rozwoju małoletniego, to właśnie ograniczanie wydatków na stanowić może element jego wychowania w szacunku do pracy i z odpowiednim poszanowaniem wartości pieniądza.

W tym aspekcie zaznaczenia wymaga, że zgodnie z art. 135 § 2 k.r. i o. wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego. Obowiązek i zarazem prawo do alimentacji w taki sposób nie dotyczy wyłącznie tego z rodziców, który sprawuje stałą piecze nad dzieckiem. Gdy bowiem rodzice żyją w rozłączeniu, co do zasady także i drugi z nich ma prawo alimentowania dziecka osobistymi staraniami, czym zresztą realizuje określony w art. 96§1 k.r. i o. obowiązek troski o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywania go należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie sposób twierdzić aby obowiązek alimentacyjny pozwanej wobec powoda powinien być realizowany jedynie poprzez arytmetyczny podział wszystkich wydatków jakie na utrzymanie ma małoletniego przeznacza jego ojciec. Wszak udział pozwanej w osobistych staraniach w wychowanie i utrzymanie syna jest znaczny. Pozwana gości u siebie syna w weekendy dwa – trzy razy w miesiącu. Wówczas ponosi wszystkie koszty jego utrzymania. Zapewnia wyjścia do restauracji, zakupuje odzież, sprzęt sportowy i elektroniczny. Pozwana sfinansowała też imprezę urodzinową syna, przeznacza dla niego określone kwoty na tzw. „kieszonkowe”. Nie sposób też pominąć, że pozwana finansuje letnie i zimowe wyjazdy małoletniego, a podczas wspólnych wyjazdów w pełni utrzymuje go łożąc istotne kwoty m. in. na naukę jazdy na nartach. Apelujący okoliczności te zdaje się pomijać i domaga się udziału pozwanej we wszystkich wydatkach jakie ojciec przeznacza na syna pomimo, że pozwana nie domaga się udziału byłego męża w kosztach jakie sama ponosi w związku z wychowaniem i utrzymaniem małoletniego.

Między innymi z tej przyczyny części objętych pozwem wydatków nie sposób uznać za usprawiedliwione. Wymienić tu trzeba koszt zakupu przez ojca małoletniego drogiego sprzętu muzycznego i elektronicznego w tym drugiego komputera, a także znacznie zawyżone koszty uczestnictwa małoletniego w imprezach okolicznościowych.

Jako, że jedną z podstaw żądania pozwu był art. 138 k.r. i o. godzi się też odnieść do stosunków istniejących w dacie wydania w dniu 16 czerwca 2006 roku wyroku rozwodowego, w którym określono obowiązek alimentacyjny ojca małoletniego. Apelujący argumentuje bowiem, że dochody obojga rodziców istotnie wzrosły podobnie jak potrzeby małoletniego, podczas gdy kwota alimentów wzrosła jedynie o 100 złotych tj. z 1.000 zł. wskazanych w wyroku rozwodowym do 1.100 zł. ustalonych zaskarżonym wyrokiem. Wskazać jednak trzeba, że aktualnie na każdym z rodziców małoletniego ciąży też nieistniejący wcześniej obowiązek alimentacyjny względem dzieci z nowych związków. Istotnym kosztem utrzymania małoletniego był też uprzednio koszt wynagrodzenia opiekunki w wysokości 1.000 miesięcznie, który obecnie odpadł.

Skoro nie było więc sporne, że koszt utrzymania małoletniego 2006 roku wynosił około 2.000 zł. a koszt opiekunki 1.000 zł, to pozostałe koszty utrzymania musiały zamykać się kwotą około 1.000 złotych. Zatem Sąd Rejonowy wskazując, że obecnie uzasadniony koszt utrzymania małoletniego wynosi 2.100 zł, uznał w istocie, że jego pozostałe potrzeby wzrosły około dwukrotnie. Wobec tego ustalenie alimentów na poziomie określonym w zaskarżonym wyroku nie mogło być wadliwe zważywszy też na pozostałe ujawnione okoliczności sprawy w tym i to, że pozwana czyni istotne osobiste starania o utrzymanie i wychowanie syna.

Z tych też względów podniesione w apelacji zarzuty okazały się niezasadne co musiało prowadzić do oddalenia apelacji jako bezzasadnej, na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., mając na względzie charakter sprawy, który sprzeciwiał się obciążaniu małoletniego powoda kosztami postępowania odwoławczego.

SSO Marcin Rak SSO Mirella Szpyrka SSO Arkadia Wyraz - Wieczorek