Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Tatarczyk

Sędzia SO Anna Hajda (spr.)

SR del. Marcin Rak

Protokolant stażysta Marzena Makoś

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2015 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. B.

przeciwko N. C.

o uznanie umowy za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 19 listopada 2014 r., sygn. akt I C 1430/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 600 (sześćset) złotych z tytułu zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Marcin Rak SSO Tomasz Tatarczyk SSO Anna Hajda

UZASADNIENIE

Powód A. B. wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niego umowy darowizny zawartej w dniu 30.09.2013r. pomiędzy A. C. a pozwaną N. C., mocą której A. C. darował pozwanej prawo własności samochodu osobowego T. (...) rok prod.2008 nr rej (...), a to w celu zaspokojenia wierzytelności powoda przysługującej mu w stosunku do dłużnika A. C. w wysokości 8131, 93 zł potwierdzonej tytułem wykonawczym. Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu.

W uzasadnieniu podał, że A. C. jest dłużnikiem powoda na podstawie prawomocnego tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty z dnia 19.10.2012r. wydanego przez SR dla Krakowa śródmieścia w Rakowie sygn. akt V Gnc 8148/12/S. Tytuł opiewa na 15251, 69 zł, jednak na dzień wytoczenia powództwa do zapłaty pozostało 8131, 93 zł z odsetkami. Powód na podstawie w/w tytułu prowadzi przeciwko dłużnikowi egzekucję przez Komornika przy SR w Wodzisławiu Śl. A. T. w sprawie KM 384/13. Jednakże nie wyegzekwowano całości zadłużenia. W dniu 2.06.2014r. powód otrzymał od komornika pismo , w którym poinformowany została , ze w dniu 30.09.2013r. dłużnika darował prawo własności pojazdu j.w. na rzecz swej córki – pozwanej. Dłużnik celowo wyzbywa się majątku. Przeciwko niemu prowadzonych jest kilka egzekucji z wniosków różnych wierzycieli. Dłużnik wybywa się także innych składników majątku w celu pokrzywdzenia wierzycieli. Zdaniem powoda zachodzą przesłanki z art.527 §3 kc i art. 528 kc. Na skutek czynności j. w. dłużnik stał się niewypłacalny wobec powoda, w stosunku do którego posiada zobowiązanie pieniężne.

Pozwana N. C. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu.

Zarzuciła pozwana, że w sprawie nie zachodzą przesłanki z art. 528 kc. Dłużnik bowiem dysponuje mieniem wystarczającym na zaspokojenie wierzyciela (powoda) , na które to składają się m.in. trzy nieruchomości wyliczone odpowiedzi na pozew, a nadto wierzytelność okresowe z tytułu umowy dzierżawy z dnia 25.04.2012r. przysługujące dłużnikowi od (...) sp. z o.o. Powód może więc zostać zaspokojony z czynszu dzierżawnego. Jednocześnie ozwana podała że dłużnik jest współwłaścicielem nieruchomości opisanych w odpowiedzi na pozew we współwłasności łącznej, co nie uniemożliwia prowadzenia egzekucji z tych składników majątkowych. Z 2 nieruchomości egzekucję prowadzi inny organ egzekucyjny niż wybrany przez powoda, jednak co do jednej z nieruchomości inny komornik wykonał protokół opisu i oszacowania. Do wierzytelności z tytułu czynszu nastąpił także zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej, jednak po rozstrzygnięciu przez sądu tego zbiegu możliwe będzie prowadzenie egzekucji. Jeżeli chodzi o nieruchomość KW (...), to egzekucję do niej skierował tylko powód. Należności publicznoprawne dłużnika wyniosły na kwiecień 2014 (...), 7 zł , co jest wartością nieznaczną maj na względzie wartość majątku dłużnika. Jeśli natomiast chodzi o wierzytelność powoda , jest ona znikoma i znajduje wielokrotne pokrycie w majątku dłużnika. Pozwana zatem zwalnia się w oparciu o art. 533 kc od zadośćuczynienia roszczeniu powoda poprzez wskazanie majątku dłużnika wystarczającego na zaspokojenie wierzytelności powoda.

Wyrokiem z dnia 19 listopada 2014 roku Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda umowę darowizny samochodu marki T. (...) z dnia 30.09.2013r zawartą pomiędzy A. C., a N. C. i zasadził od pozwanej na rzecz powoda 1.624 złote tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawą tej treści rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z dnia 19.1.2012r. V GNC 8148/12/S Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie zasądził od A. C. na rzecz powoda 15251, 69 zł z odsetkami i kosztami procesu. Nakazowi temu nadano klauzulę wykonalności.

Bezspornym było, że pozwana jest córką dłużnika. Bezspornym było także, że postępowanie egzekucyjne z wniosku powoda przeciwko dłużnikowi toczy się przez Komornikiem przy SR w Wodzisławiu Śląskim – A. T..

W piśmie z dnia 29.05.2014r. komornik poinformowała powoda, że informacji uzyskanych w Urzędzie Skarbowym w W. wynika, że dłużnik w dniu 30.09.2013r. dokonał darowizny prawa własności samochodu T. (...) na rzecz swej córki –pozwanej. Dłużnik przekazał własność innych składników majątkowych także na rzecz spółki (...) sp. z o.o. w G., w której funkcję prezesa zarządu pełni żona dłużnika.

W tak ustalonym stanie faktycznym przywołał Sąd Rejonowy dyspozycję art. 527 § 1 kc, wskazując, że z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że dłużnik A. C. dokonał darowizny samochodu osobowego T. (...) na rzecz pozwanej, która jest jego córką w sytuacji, w której przeciwko dłużnikowi toczy się wiele postępowań egzekucyjnych z wniosku wielu wierzycieli; w szczególności dokonano zajęć należących do dłużnika nieruchomości, co do części których współwłaścicielką jest jego żona B. C.. Dłużnik dokonuje wyzbywania się składników majątkowych , które jeszcze nie zostały zajęte poprzez darowizny (jak w przypadku samochodu objętego pozwem), względnie poprzez dokonanie sprzedaży, zapewne fikcyjnej (jak w przypadku ruchomości zbytych na rzecz sp. z o. o. (...), której prezesem zarządu jest zona dłużnika).

Na skutek darowizny samochodu j.w. dłużnik stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, gdyż na skutek zbycia jeszcze niezajętego przez komornika pojazdu wierzyciel, utracił możliwość szybkiego zaspokojenie swej wierzytelności, której dłużnik do nadal nie uiścił.

Bezzasadny był zarzut pozwanej by dłużnik posiadał inne składniki majątku, z których wierzyciel mógłby dochodzić skutecznego zaspokojenia. Powyższe nie wynika przynajmniej z zebranego w sprawie materiału dowodowego. Tym bardziej, że już w dacie zawarcia umowy darowizny posiadał liczne zobowiązania pieniężne wynikające z prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej nieuregulowane, w tym i w stosunku do powoda, co potwierdziła w istocie pozwana. Pozwana jest córką dłużnika , nadto udziałowcem spółki (...) sp. z o. o. , w której prezesem zarządu jest żona dłużnika a matka pozwanej. Pozwany zatem z pewnością posiada świadomość sytuacji finansowej swego ojca ,a co za tym idzie, pokrzywdzenia wierzycieli przez dłużnika. Nadto nawet, gdyby takiej świadomości nie posiadała (co jest mało prawdopodobne), przy zachowaniu należytej staranności mogła się o niej dowiedzieć. Z treści art. 527 §3 kpc wynika domniemanie prawne polegające na twierdzeniu, że jeśli korzyść majątkową od dłużnika uzyskała osoba pozostająca z nim w bliskim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała ,że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. wynikającego z treści art. 527 §3 kc

Pozwana nadto uzyskała korzyść majątkową od dłużnika bezpłatnie, bo w drodze darowizny. Zgodnie z art. 528 kc jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania za bezskuteczną czynności, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Powyższe domniemanie prawne pozwala stwierdzić zasadność roszczenia powoda z uwagi na bezpłatny charakter czynności prawnej.

Pozwana przyznała w istocie okoliczności faktyczne potwierdzające istnienie zobowiązania A. C. względem powoda, zarzuciła, jednak, że dłużnik posiada majątek, z którego powód może dochodzić skutecznego zaspokojenia, w związku z tym zwalnia ją to z obowiązku z zadośćuczynienia roszczeniu powoda po myśli art. 533 kc , gdyż wskazała taki majątek.

Słusznie jednak podnosi powód, że zarzut pozwanej nie może odnieść pożądanego skutku, a to z tej przyczyny, że z uwagi na rozmiar zadłużenia jej ojca, wielość wierzycieli oraz będących w toku postepowań egzekucyjnych , a nadto stan prawny nieruchomości zajętych w toku postepowań egzekucyjnych (wspólność ustawowa majątkowa dłużnika i jego żony B. C. – matki pozwanej oraz fakt obciążenia nieruchomości hipotekami). Przeciwko dłużnikowi toczy się wiele postępowań egzekucyjnych z wniosków wielu wierzycieli.

Dwie z nieruchomości (w tym ta, do której egzekucję skierował tylko powód) stanowią wspólność ustawową dłużnika i jego żony B. C.. Są to nieruchomości KW (...) i KW (...), powód zaś nie dysponuje tytułem wykonawczym przeciwko małżonce dłużnika. Nie może więc prowadzić skutecznej egzekucji z tych nieruchomości. słusznie jednak podnosi, że do wierzyciela należy, jaką drogę odzyskania swej wierzytelności wybierze. Nadto nieruchomość KW (...) obciążona jest 4 hipotekami, których wartość przekracza 460000,-zł . Kolejna z nieruchomości KW (...) oszacowana została na 610000,-zł (w 2012 r – zatem nieaktualny operat szacunkowy) , zaś same należności hipoteczne przekraczają 680000,-zł.

Jeżeli chodzi o możliwość zajęcia czynszu dzierżawnego wobec firmy (...) sp z o.o., prezesem zarządu spółki jest żona dłużnika, a udziałowcem córka (pozwana). Dokonane wobec tej firmy zajęcie przez komornika nie przyniosło żadnych efektów, co zresztą było w pełni przewidywalne. Oczywistym jest, że efektu przynosić nie będzie – przeciwnie - tak dłużnik jak i zobowiązana względem niego spółka posiadają wspólny interes w tym, by wierzytelność dłużnika do spółki formalnie rosła , a faktycznie nie mogła stanowić przedmiotu zaspokojenia wierzycieli dłużnika. Nadto – jak wynika z pisma komornika z dnia 4.11.2013r. – zajęcie nieruchomości nie przyniesie efektów , skoro – jak wynika z odpisu KW (...) – dłużnik posiada zaległości wobec ZUS rzędu kilkuset tysięcy złotych, a wierzytelności te będą uprzywilejowane w podziale sumy uzyskanej z ewentualnej egzekucji i w całości przypadną ZUS , a nie powodowi.

Dlatego oczywistym jest , że powód zmuszony jest poczynić wszelkie możliwe prawem dopuszczalne kroki w celu zaspokojenia wierzytelności, jak przypadać winna jemu od dłużnika. Skoro nie posiada realnej możliwości zaspokojenia z wyżej opisanego majątku dłużnika, posiada pełne prawo dochodzenia zaspokojenia chociażby z ruchomości dłużnika w tym w/w samochodu i wystąpienia w tym celu z powództwem z art. 527 kc.

Z uwagi na wyżej wskazane okoliczności należało uwzględnić powództwo jako w pełni uzasadnione, a to na mocy art. 528 kc w związku z art 527 kc.

Orzeczenie o kosztach procesu uzasadnia art. 98§1 kpc.

Z wyżej wskazanym orzeczeniem nie zgodziła się pozwana wywodząc apelację, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego w szczególności przez błędna jego wykładnię i w konsekwencji niezastosowanie art. 533 kc;

- naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, w szczególności naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów i dokonania ich oceny w sposób dowolny oraz naruszenie obowiązku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego ( art. 233 § 1 kpc), a także niewłaściwe zastosowanie art. 328 § 2 kpc oraz niezastosowanie art. 228 § 2 kpc.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżąca domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Skarżąca wniosła także o dopuszczenie dowodu z postanowienia Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim wydanego w sprawie I Co 1278/14, celem wykazania przyczyn wstrzymania czynności egzekucyjnych z wierzytelności dłużnika.

W odpowiedzi na apelację powód domagał się jej oddalenia i zasądzenia na swoja rzecz od skarżącej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej nie mogła odnieść spodziewanego skutku wobec trafności zaskarżonego orzeczenia. Z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego wyprowadził Sąd I instancji słuszne wnioski, prawidłowo także zastosował przepisy prawa.

Zarzut naruszenia dyspozycji art. 233 § 1 kpc nie mógł doprowadzić do korekty zaskarżonego orzeczenia. W pierwszej kolejności, odnosząc się do zarzutu apelacji dotyczącego trafności poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, wskazania wymaga, że Sąd odwoławczy ma ograniczone możliwości ingerencji w ustalenia faktyczne poczynione przez sąd pierwszej instancji. Ewentualna zmiana tychże ustaleń może być dokonywana zupełnie wyjątkowo, w razie jednoznacznej wymowy materiału dowodowego oraz oczywistej błędności oceny tegoż materiału. Jeżeli z materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Odnosząc powyższe uwagi do okoliczności rozpoznawanej sprawy nie sposób przypisać Sądowi Rejonowemu uchybień wskazanych powyżej, które uprawniałyby do ingerencji w treść poczynionych przez ten Sąd ustaleń faktycznych. Faktem jest, że Sąd Rejonowy nie odniósł się do wniosków dowodowych pozwanej zawartych w piśmie procesowym z dnia 28 października 2014 roku, dopuścił się zatem uchybienia o charakterze procesowym, lecz okoliczność powyższa pozostaje bez wpływu na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia. Istotnym bowiem w niniejszej sprawie było – wobec konsekwentnie wskazywanej przez pozwaną linii obrony – ustalenie czy ziściły się przesłanki, o których mowa w dyspozycji art. 533 kc – pozwalające na zwolnienie się pozwanej od zadośćuczynienia roszczeniu powoda. Pozwana mianowicie podnosiła, iż wskazywane przez nią mienie dłużnika wystarczy do zaspokojenia roszczenia powoda. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że osoba trzecia może zwolnic się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną przez wskazanie realnie służącej zaspokojeniu wierzytelności dłużnika, jeżeli nie ma wątpliwości, że doprowadzi ono do zaspokojenia wierzyciela. Zatem zwolnienie się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela może być skuteczne jedynie wtedy, gdy wartość wskazanego mienia odpowiada uzyskanej przez osobę trzecią korzyści majątkowej i gdy mienie to może rzeczywiście służyć zaspokojeniu wierzyciela. O ile w okolicznościach rozpoznawanej sprawy pierwsza ze wskazanych wyżej przesłanek została spełniona, o tyle nie może być mowy o tym by pozwana wykazała realną możliwość zaspokojenia się wierzyciela ze wskazanego przed nią mienia dłużnika. Na taką konstatację składają się z jednej strony wysokość stanu zadłużenia dłużnika i bezsporny między stronami fakt prowadzenia przeciwko dłużnikowi licznych postępowań egzekucyjnych, z drugiej zaś strony niedogodności dla wierzyciela związane z prowadzeniem egzekucji ze wskazanego przez pozwaną mienia. Nie można bowiem tracić z pola wiedzenia okoliczności, że to do wierzyciela należy wybór z jakiego środka prawnego skorzysta by jego roszczenie zostało zaspokojone. W tej sytuacji oczywistym jest, że dla powoda dogodniejsze jest wystąpienie z roszczeniem w niniejszej sprawie od podejmowania działań zmierzających do uzyskania klauzuli wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika czy też występowanie z żądaniem ustanowienia przez Sąd rozdzielności majątkowej. Dla porządku zaznaczyć należy, że w tym kontekście bez znaczenia pozostaje okoliczność czy i o ile stan zadłużenia dłużnika uległ zmniejszeniu.

Nie sposób także podzielić zarzutu apelacji dotyczącego naruszenia dyspozycji art. 328 § 2 kpc. Przede wszystkim zarzut tego rodzaju można uznać za skuteczny wyłącznie wówczas gdy treść pisemnych motywów rozstrzygnięcia nie pozwala na prześledzenie toku rozumowania Sądu Rejonowego, która to okoliczność uniemożliwia dokonanie kontroli instancyjnej. Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie ma miejsca.

Reasumując powyższe, Sąd Okręgowy podzielił w pełnym zakresie zarówno ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, jak i ocenę prawną zawartą w uzasadnieniu wyroku. Wniosek dowodowy zgłoszony w apelacji podlegał oddaleniu, stosownie do dyspozycji art. 381 kpc.

W tej sytuacji apelacja podlegała oddaleniu na zasadzie art. 385 kpc. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do art. 98 kpc i art. 108 kpc w zw. z § 6 pkt 4 w zw. z § 12 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

SSR ( del.) Marcin Rak SSO Tomasz Tatarczyk SSO Anna Hajda