Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V ACa 152/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 października 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :

SSA Barbara Kurzeja

Sędziowie :

SA Tomasz Pidzik

SA Grzegorz Stojek (spr.)

Protokolant :

Barbara Franielczyk

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2015 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

przeciwko M. S. (1)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 12 listopada 2014 r., sygn. akt II C 221/14

oddala apelację i zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Grzegorz Stojek

SSA Barbara Kurzeja

SSA Tomasz Pidzik

Sygn. akt V ACa 152/15

UZASADNIENIE

Ostatecznie modyfikując powództwo, powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. wniosła o uznanie za bezskuteczną względem niej czynności prawnej w postaci umowy darowizny, jaką 15 grudnia 2011 r. zawarł pozwany M. S. (1) z A. S., w zakresie obejmującym jedynie nieruchomość objętą księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu, a także zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany M. S. (1) wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach procesu.

Rozstrzygnięcie oparł o następujące ustalenia faktyczne i oceny prawne.

Nakazem zapłaty z 16 marca 2011 r., sygn akt I Nc 4/11, Sąd Rejonowy w Oleśnie nakazał A. S., żeby zapłacił (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P. kwotę 51.815,83 zł z ustawowymi odsetkami od 28 stycznia 2011 r. oraz kwotę 4.265 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W listopadzie 2011 r. powódka złożyła do komornika przy Sądzie Rejonowym w Raciborzu wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego celem wyegzekwowania wierzytelności stwierdzonej nakazem zapłaty, o którym była mowa. Postanowieniem z 25 kwietnia 2012 r. Sąd Rejonowy w Raciborzu oddalił wniosek wpisanie w księdze wieczystej nr (...), jaką prowadzi, wzmianki o wszczęciu egzekucji z nieruchomości przeciwko A. S., gdyż A. S. nie jest już właścicielem nieruchomości objętej tą księgą wieczystą.

Umową darowizny z 15 grudnia 2011 r., po pierwsze, A. S. i R. S., jako darczyńcy, przenieśli na rzecz pozwanego przysługujące im udziały (po 1/2) we współwłasności opisanej w umowie części nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Rybniku, po drugie, R. S., jako darczyńca, przeniosła na rzecz A. S.swój udział (1/2) we współwłasności pozostałej części tej samej nieruchomości. Łączna powierzchnia tej części nieruchomości, która była przedmiotem darowizny obojga darczyńców na rzecz pozwanego wynosi 21,5730 ha. Z kolei powierzchnia tej części nieruchomości, która była przedmiotem darowizny R. S. na rzecz A. S. wynosi łącznie 8,7207 ha; wartość przedmiotu darowizny na rzecz A. S. wynosiła 200.000 zł.

W dniu 15 grudnia 2011 r.A. S. i R. S. byli małżeństwem, z tym że w 2009 r. zawarli umowę majątkową, którą wprowadzili w małżeństwie ustrój rozdzielności majątkowej. Na skutek orzeczenia rozwodu małżeństwo A. S. i R. S. ustało 20 lutego 2012 r.

W dniu 15 grudnia 2011 r. A. S. był dłużnikiem różnych podmiotów i miał świadomość istnienia długów, których rozmiar ukrywał przed członkami rodziny. W lutym 2012 r. długi A. S. sięgały kwoty 800.000 zł. Celem zawarcia wskazanej umowy darowizny było przekazanie gospodarstwa rolnego synowi darczyńców, który już od kilku lat pracował na roli z A. S.. Chodziło o to, żeby pozwany miał możliwość rozpoczęcia spłaty długów A. S. środkami pieniężnymi uzyskanymi z prowadzenia gospodarstwa rolnego. W tym czasie A. S. był już związany z nową partnerką. Do R. S. „przychodziły” wezwania do zapłaty długów zaciągniętych przez jej ówczesnego męża A. S.. Obecnie A. S. mieszka na terenie Niemiec z partnerką i dwójką dzieci, gdzie zaciągnął dług z tytułu pożyczki. Prawdopodobnie zajmuje się tam działalnością budowlaną, przy czym wysokość jego dochodów z tego tytułu nie jest znana.

Umową darowizny z 22 lutego 2012 r., po pierwsze, A. S. i R. S., jako darczyńcy, przenieśli na rzecz pozwanego przysługujące im udziały (po 1/2 części) we współwłasności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu, po drugie, A. S. przeniósł na rzecz pozwanego własność nieruchomości objętych księgami wieczystymi nr (...) prowadzonymi przez ten sam Sąd Rejonowy oraz część nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu, po trzecie, A. S. przeniósł na rzecz J. S., swego syna, własność pozostałej części nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu. W dniu 22 lutego 20112 r. przedmiot ostatnio wskazanej darowizny na rzecz pozwanego miał wartość 112.000 zł, zaś wartość przedmiotu darowizny rzecz J. S. wynosiła 294.746 zł.

Właścicielem nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu jest J. S., brat pozwanego. W chwili zawierania umowy darowizny z 22 lutego 2012 r. w dziale IV księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu wpisana była hipoteka przymusowa łączna w wysokości 56.080,83 zł na rzecz (...) spółki z o.o. w P., na podstawie nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Rybniku w dniu 16 marca 2011 r. w sprawie I Nc 46/11. Z nieruchomości tej prowadzona jest egzekucja z wniosku dwóch wierzycieli. W postępowaniu egzekucyjnym nieruchomość oszacowano na kwotę 410.100 zł., a komornik przy Sądzie Rejonowym w Raciborzu wyznaczył termin licytacji nieruchomości na dzień 4 listopada 2014 r.

A. S. jest właścicielem nieruchomości położonej w P. (ta jej część ma powierzchnię 4,0207 ha) i w Ł. (ta jej część ma powierzchnię 4,7000 ha), która jest objęta księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Rybniku. Jedna z działek (nr (...)), wchodząca w skład tej nieruchomości, zabudowana jest dwoma budynkami mieszkalnymi i dwoma budynkami gospodarskimi – stajnia dla koni, zaś pozostałe są niezabudowane. Ta nieruchomość objęta jest postępowaniem egzekucyjnym na rzecz czterech wierzycieli. Są to powódka (jej wierzytelność wraz z kosztami egzekucyjnymi wynosi 95.259,48 zł), Bank (...) SA w W. (wierzytelność tego podmiotu wraz z kosztami egzekucyjnymi wynosi 215.002,17 zł), M. S. (2) i Przedsiębiorstwo (...) SA w R. (ich wierzytelność wraz z kosztami egzekucyjnymi wynosi łącznie 194.630,18 zł). Suma wierzytelności tych czworga wierzycieli egzekwujących, obejmująca koszty egzekucyjne, według stanu z 21 października 2014 r., względem A. S. wynosi łącznie 504.891,83 zł. Natomiast nieruchomość objęta księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Rybniku została w postępowaniu egzekucyjnym oszacowana na kwotę 679.300 zł. Cena wywoławcza dla potrzeb pierwszej licytacji wynosiła 3/4 sumy oszacowania, to jest 509.475 zł. Pierwszą licytację, wyznaczoną na dzień 20 lutego 2014 r., odroczono celem rozpoznania wniosku A. S. o dokonanie dodatkowego opisu i oszacowania nieruchomości. W dziale IV księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Rybniku wpisana została hipoteka umowna kaucyjna w kwocie 550.000 zł na rzecz Banku (...) SA w W..

Pozwany częściowo spłaca zadłużenie A. S.względem różnych wierzycieli, z tym że nie dokonał jakiejkolwiek zapłaty na rzecz powoda.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zgodnie z art. 527 § 1 kc, przesłankami skargi pauliańskiej są, po pierwsze, dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na skutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, wskutek czego doszło do pokrzywdzenia wierzycieli, po drugie, działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, po trzecie, wiedza lub możliwość (przy zachowaniu należytej staranności) dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią. W myśl art. 527 § 2 kc czynność prawna jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Z kolei art. 527 § 3 kc wprowadza domniemanie, że jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Natomiast art. 528 kc stanowi, że jeżeli korzyść majątkową osoba trzecia uzyskała bezpłatnie, wówczas wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Mając na uwadze powołane przepisy, Sąd Okręgowy podkreślił, że pozwany od kilku lat przed 15 grudnia 2011 r. prowadził gospodarstwo rolne wspólnie z dłużnikiem, z którym pozostaje w bliskim stosunku, jako jego syn, zaś umowa z 15 grudnia 2011 r., o którą chodzi w sprawie, jest czynnością prawną bezpłatną, gdyż od obdarowanego pozwanego dłużnik nie otrzymał ekwiwalentu, bowiem udział w prawie własności nieruchomości nabył od swej żony w drodze umowy darowizny zawartej w tym samym akcie notarialnym.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka A. S. na okoliczność jego sytuacji majątkowej, a w szczególności że dłużnik jest wypłacalny, gdyż kwestia wypłacalności dłużnika została wykazana za pomocą innych dowodów. Natomiast jeśli intencją pozwanego było wskazanie nadającego się do egzekucji majątku dłużnika na terenie Niemiec, to taki wniosek nie mógł być uwzględniony. Pozwany nie wskazał, żeby na terenie Niemiec istniało konkretne mienie wystarczające do zaspokojenia wierzytelności powoda. Z zeznań świadka R. S. wynika, żeA. S. jest zadłużony również w Niemczech. Niewskazanie przez pozwanego konkretnego majątku na terenie Niemiec nie może być uznane za spełnienie przesłanek z art. 533 kc.

Sporne między stronami było, czy dokonując darowizny na rzecz pozwanego, dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli. Pokrzywdzenie wierzycieli należy rozumieć jako złą prognozę co do możliwości spełnienia przez dłużnika świadczenia, istniejącą zarówno w chwili wystąpienia ze skargą, jak i w chwili orzekania. Rzeczą powoda była zatem wykazanie, że aktualny majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie jego zobowiązań, czemu powód nie sprostał. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala ustalić, że wskutek dokonania darowizny dłużnik stał się niewypłacalny. W judykaturze przyjmuje się, że niewypłacalność dłużnika w rozumieniu art. 527 § 2 kc oznacza taki stan majątku dłużnika, w którym egzekucja nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej przeciwko temu dłużnikowi. Postępowanie dowodowe wykazało, że A. S. jest właścicielem nieruchomości położonej w P. (4,0207 ha) i w Ł. (4,7000 ha), objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Rybniku, z której prowadzona jest egzekucja na rzecz czworga wierzycieli, w tym powódki. Wartość tej nieruchomości oszacowano na kwotę 679.300 zł, cena wywołania dla potrzeb pierwszej licytacji wynosiła 509.475 zł (3/4 sumy oszacowania), zaś suma wierzytelności wierzycieli egzekwujących, wraz z kosztami egzekucyjnymi, według stanu 21 października 2014 r. to kwota 504.891,83 zł, niższa od sumy oszacowania. Ponieważ to postępowanie egzekucyjne jest w toku, obecnie nie można stwierdzić, czy nieruchomość w ogóle zostanie sprzedana. Jeśli zostanie sprzedana podczas pierwszej licytacji, to cena sprzedaży wynosić będzie co najmniej 509.475 zł, a więc wystarczy na pokrycie wierzytelności powódki. W dziale IV księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Rybniku wpisana jest hipoteka umowna kaucyjną w kwocie 550.000 zł na rzecz Banku (...) SA w W., jednak temu podmiotowi przysługuje względem A. S. wierzytelność w kwocie 215.002.17 zł, obejmującej koszty egzekucyjne. Pokrzywdzenie w rozumieniu art. 527 § 2 kc powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. Dłużnik jest niewypłacalny, gdy cały jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów. Niewypłacalność musi mieć charakter rzeczywisty, musi istnieć realnie. Tymczasem egzekucja z majątku dłużnika jest w toku, a wartość nieruchomości objętej egzekucją jest mniej więcej równa wysokości zgłoszonych wierzytelności. Istnieje więc realna szansa na wyegzekwowanie należności. Powódka nie wykazała, że egzekucja choćby do części majątku okazała się bezskuteczna, co mogłoby świadczyć o niewypłacalności dłużnika. Nie bez znaczenia dla sytuacji powódki jest hipoteka obciążająca nieruchomość objętą księgą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu, której właścicielem obecnie jest J. S., będący dłużnikiem rzeczowym powódki, jako nabywca nieruchomości obciążonej hipoteką na rzecz powódki. (...) spółka z o.o. w P. ma zatem możliwość zaspokojenia do sumy hipoteki (56.080,83 zł), tym bardziej że nieruchomość ma wartość 410.100 zł. Wynika z tego, że powódka nie wykazała niewypłacalności dłużnika, o której mowa w art. 527 § 2 kc. Zarówno w chwili wniesienia pozwu, jak i w chwili orzekania dłużnik ma możliwość wywiązywania się z zobowiązań względem powódki. Trwa bowiem egzekucja z nieruchomości dłużnika, która może przynieść zaspokojenie wierzytelności pieniężnej przysługującej powodowi od A. S..

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd Okręgowy umotywował treścią art. 98 kpc.

W apelacji powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Zarzuciła naruszenie przepisu postępowania, to jest art. 233 § 1 kpc przez sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego ocenę dowodu z informacji komornika przy Sądzie Rejonowym w Rybniku Tomasza Wiśniewskiego, na podstawie której Sąd Okręgowy uznał, że jest możliwe zaspokojenie wierzytelności przysługującej powódce względem A. S..

Zarzuciła też naruszenie prawa materialnego, mianowicie art. 527 kc przez jego błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że niewypłacalność dłużnika to taki stan majątkowy dłużnika, w którym egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego nie może przynieść zaspokojenia wierzyciela.

Wniosła też o dopuszczenie dowodów z postanowienia Sądu Rejonowego w Raciborzu z 16 października 2014 r., sygn. akt I Co 987/11, projektu planu podziału kwoty uzyskanej z egzekucji z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu na okoliczność podziału sumy uzyskanej z egzekucji z tej nieruchomości oraz z obwieszczenia komornika przy Sądzie Rejonowym w Raciborzu Remigiusza Korca z 27 listopada 2014 r. o drugiej licytacji nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu i postanowienia tego komornika z 2 grudnia 2014 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z nieruchomości objętej tą księgą wieczystą prowadzonego przeciwko A. S. w celu ustalenia stanu egzekucji z tej nieruchomości prowadzonej przeciwko A. S. oraz z treści działu III księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu w celu ustalenia obciążeń nieruchomości.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i, jako prawidłowe, przyjmuje je za własne.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc został tak skonstruowany przez powódkę, że kwestionuje ona ocenę pisma Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Raciborzu Remigiusza Korca z 19 września 2014 r. W piśmie tym odnotowano, po pierwsze, że organ egzekucyjny prowadzi postępowanie egzekucyjne przeciwko A. S. w czterech sprawach z wniosku trzech wierzycieli, w tym pod sygnaturą akt Km 145/14 Komornika przy Sądzie Rejonowym w Raciborzu Remigiusza Korca, z czego z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu prowadzi postępowanie egzekucyjne w trzech sprawach z wniosku dwóch wierzycieli, po drugie, że nieruchomość ta, obciążona hipotekami, została oszacowana na kwotę 410.000 zł, zaś licytacja tej nieruchomości została wyznaczona na dzień 4 listopada 2014 r. (k. 171). Na podstawie tego pisma Sąd Okręgowy poczynił ustalenie, że z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu prowadzone jest postępowanie egzekucyjne z wniosku dwóch wierzycieli, nieruchomość oszacowano na kwotę 410.000 zł i że termin licytacji nieruchomości wyznaczono na dzień 4 listopada 2014 r. Nie sposób dostrzec jakiejkolwiek niezgodności ustalenia Sądu Okręgowego z treścią powołanego pisma, tym samym, by niezgodność ta miała być efektem sprzeczności rozumowania z zasadami doświadczenia życiowego.

W istocie powódka w apelacji nie kwestionuje tego ustalenia, lecz wniosek Sądu Okręgowego o możliwości zaspokojenia wierzytelności powódki z majątku dłużnika i z nieruchomości obciążonej hipoteką przymusową, który został oparty o inne ustalenia, poczynione na podstawie innych dowodów. Powódka w apelacji podniosła bowiem, że analizując zagadnienie możliwości zaspokojenia wierzyciela z majątku dłużnika należy mieć na względzie nie tylko wartość nieruchomości, ale też jej charakter i specyficzne właściwości, jak rodzaj i przeznaczenie nieruchomości (budynki mieszkalne i gospodarcze) oraz objęcie zabudowy częściową ochroną konserwatorską, co – zdaniem powódki – ma znacząco utrudniać sprzedaż. Powódka zgłosiła wnioski dowodowe w apelacji, jakie Sąd drugiej instancji dopuścił, uzupełniając na rozprawie apelacyjnej postępowanie dowodowe. Wnioski te nie dotyczyły wprost kwestii, o których ostatnio była mowa, jakie musiałyby być podnoszone w pierwszej instancji i ich wykazywanie musiałoby być połączone z wykazaniem, że okoliczności te nie były brane pod uwagę przy opisie i oszacowaniu nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, w którym zachodzi możliwość kwestionowania opisu i oszacowania, lecz zagadnień innych, mianowicie stanu egzekucji z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu, obciążeń tej nieruchomości oraz podziału sumy uzyskanej z egzekucji z innej nieruchomości, to jest objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu.

Na podstawie zawnioskowanych w apelacji dowodów Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił, że postępowanie egzekucyjne z nieruchomości objętej księga wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu, prowadzone przez komornika przy Sądzie Rejonowym w Raciborzu Remigiusza Korca przeciwko dłużnikowi A. S., Km 145/14, zostało zakończone postanowieniem z 2 grudnia 2014 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt 2 kpc, gdyż nieruchomość stała się własnością J. S. (postanowienie, k. 242), przy czym w sprawie KM 277/11 tego samego komornika przy Sądzie Rejonowym w Raciborzu na dzień 20 stycznia 2015 r. wyznaczona została druga licytacja tej nieruchomości z ceną wywołania wynoszącą 2/3 oszacowania (410.000 zł), to jest 273.400 zł (obwieszczenie, k. 240), zaś z działu III księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu wynika, że – jak w apelacji podniosła powódka – wpisano tam ostrzeżenie o wszczęciu egzekucji administracyjnej z nieruchomości objętej tą księgą wieczystą (treść wskazanej księgi wieczystej w zakresie działu III, k. 241). Z kolei z postanowienia z 16 października 2014 r., sygn. akt I Co 987/11, którym Sąd Rejonowy w Raciborzu zmienił punkt 1 planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu, prowadzonej przez komornika przy Sądzie Rejonowym w Raciborzu Rafała Majewskiego przeciwko dłużnikowi A. S. z wniosku wierzycieli egzekwujących Syndyka masy upadłości (...) spółki z o.o. w Ś. i Banku (...) w R. przy udziale wierzycieli hipotecznych Banku (...) SA w W. i powódki, sygn. akt KM 705/13 i 786/10, a także z samego planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z tej nieruchomości wynika, że suma podlegająca podziałowi, to kwota 10.971,53 zł, w tym 10.890,66 zł z tytułu nabycia nieruchomości oraz 15,04 zł z tytułu odsetek depozytowych od sumy uzyskanej z egzekucji od kwoty 1.633,60 zł od 4 października 2013 r. do 16 października 2014 r. praz 65,83 zł od kwoty 9.257,06 zł od 6 grudnia 2013 r. do 16 października 2014 r., z której część, mianowicie 10.753,01 zł przypada Komornikowi przy Sądzie Rejonowym w Raciborzu Rafałowi Majewskiemu do sprawy KM 786/10 i taka kwota ma być wypłacona organowi egzekucyjnemu, zaś pozostała część z kwoty 10.971,53 zł, to jest – odpowiednio – 100 zł i 118,52 zł przypada Skarbowi Państwa (Sądowi Rejonowemu w Raciborzu) tytułem opłaty sądowej od sporządzenia planu podziału sumy uzyskanej przez egzekucję z nieruchomości i Bankowi (...) w R. (powołane postanowienie Sądu Rejonowego w Raciborzu i projekt planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji, k. 238 i 239).

Jeśli idzie o ustalenia poczynione przez Sąd Apelacyjny w oparciu o dowody zgłoszone w apelacji, trzeba zwrócić uwagę, że treść działu III księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu nie pozwala ustalić rozmiaru wierzytelności, której za Skarb Państwa dochodzi Urząd Skarbowy w R. egzekucją z tej nieruchomości. Nie sposób więc na tej podstawie ustalić, że powódka nie uzyska zaspokojenia z tej nieruchomości dłużnika rzeczowego, odpowiadającego do wysokości hipoteki przymusowej (56.080,83 zł). Trafnie powódka podnosi, że plan podziału, o którym była mowa, prowadzi do wniosku, że wierzyciele dłużnika nie zostali zaspokojeni w postępowaniu egzekucyjnym, w którym plan sporządzono i że w tej sytuacji, wobec braku zaspokojenia, mogą się przyłączyć do innych postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko A. S.. Jednakże nie można nie dostrzegać tego, że od czasu przeprowadzenia egzekucji z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu do zamknięcia rozprawy apelacyjnej upłynął około rok i powódka nawet nie twierdzi, że tak się stało. Druga licytacja, o której była mowa, dotyczy nieruchomości stanowiącej własność J. S., objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu, a nie nieruchomości dłużnika, która jest objęta księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Rybniku.

Nie sposób też zgodzić się z zarzutem naruszenia art. 527 kc, przy czym w istocie powódce idzie o tę jednostkę redakcyjną przepisu, jaka zawarta jest w § 2, gdzie ustawodawca definiuje pojęcie pokrzywdzenia wierzycieli. Sąd pierwszej instancji odwołał się do poglądów judykatury odnośnie do wykładni art. 527 § 2 kc i stwierdził, że możliwe jest zaspokojenie wierzytelności powódki z nieruchomości, której właścicielem jest dłużnik A. S. (objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Rybniku), skoro cena wywołania (509.475 zł), stanowiąca 3/4 sumy oszacowania (679.300 zł) jest mniejsza od sumy wierzytelności przysługujących wierzycielom egzekwującym z tej nieruchomości wraz z kosztami egzekucji (504.891,83 zł). Przeciwko temu powódka podniosła wskazaną już argumentację opartą o jej twierdzenia w przedmiocie charakteru i specyficznych właściwości nieruchomości, mające mieć wpływ na wartość nieruchomości oraz możliwość jej zbycia, o czym była już mowa, ze względu na co „postępowanie egzekucyjne może zostać umorzone”, choć jeszcze nie została przeprowadzona nawet pierwsza licytacja. Nie sposób więc zgodzić się ze stanowiskiem powódki, że majątek dłużnika nie jest wystarczający na pokrycie wierzytelności powódki. Do odmiennego wniosku nie prowadzi to, że w innym postępowaniu egzekucyjnym wierzyciele A. S. nie uzyskali zaspokojenia przysługujących im wierzytelności i że z tej przyczyny mogą przyłączyć się do egzekucji z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Rybniku, skoro mimo upływu około roku powódka nawet nie twierdzi, że tak się stało. Poza tym nie sposób pominąć tej okoliczności, że wierzytelność powódki, ze względu na którą wniosła pozew inicjujący niniejszą sprawę, jest zabezpieczona hipoteką przymusową. Wprawdzie suma hipoteki przymusowej (56.080,83 zł) odpowiada sumie należności głównej stwierdzonej nakazem zapłaty wydanym przez Sad Rejonowy w Oleśnie w dniu 16 marca 2011 r. w sprawie I Nc 46/11 (51.815,83 zł) oraz kosztom postępowania w tej sprawie (4.265 zł), zaś powódce przysługują od dłużnika również odsetki w wysokości ustawowej za opóźnienie w zapłacie kwoty 51.815,83 zł od dnia 28 stycznia 2011 r., to jednak wniosek Sądu Okręgowego o możliwym zaspokojeniu wierzytelności powódki z egzekucji z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu, stanowiącej własność dłużnika rzeczowego powódki i z samej nieruchomości dłużnika jest trafny, mimo upływu czasu, który ma znaczenie dla rozmiaru wierzytelności odsetkowej. Wskazany majątek dłużnika (nieruchomość objęta księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Rybniku) oraz nieruchomość objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu, obciążona hipoteką przymusową zabezpieczającą wierzytelność powódki, mają tego rodzaju wartość, że przekraczają wartość znanych (ustalonych w niniejszym postępowaniu) długów A. S.. Argument odnoszący się do nieruchomości stanowiącej własność J. S., dłużnika rzeczowego powódki, ma charakter posiłkowy. Sama nieruchomość dłużnika ma wartość przekraczającą znane długi A. S., w tym względem powódki. Nie ma też w materiale sprawy podstaw do ustalenia, że nieruchomość ta ma mniejszą wartość od ustalonej i że ma tego rodzaju cechy, że jej zbycie nie jest realne, to jest że rezultat egzekucji z nieruchomości dłużnika jest wątpliwy i nie pozwoli na zaspokojenie wierzytelności powódki. Nie idzie tu o bezskuteczność egzekucji, o czym mowa w apelacji, która nie jest przesłanką powództwa z art. 527 kc, lecz o samą kwestię pokrzywdzenia wierzyciela przez dłużnika, jakie wyraża się w niewypłacalności albo niewypłacalności w wyższym stopniu, niż przed dokonaniem czynności, w następstwie zaskarżonej czynności prawnej. O pokrzywdzeniu w rozumieniu art. 527 § 2 kc nie może być bowiem mowy w okolicznościach sprawy, właśnie ze względu na przysługiwanie dłużnikowi prawa własności do nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Rybniku i ustalony w niniejszym postępowaniu stan zadłużenia A. S.. Możliwość egzekwowania wierzytelności powódki z nieruchomości dłużnika rzeczowego w okolicznościach sprawy jedynie wzmacnia tę argumentację. Wartość nieruchomości J. S., o którą chodzi, jest tego rodzaju, że wielokrotnie przekracza wierzytelność powódki, zaś wszczęcie egzekucji z tej nieruchomości z wniosku innych podmiotów nie pozwala przyjąć niemożności zaspokojenia wierzytelności powódki, gdy nie udowodniono rozmiaru wierzytelności egzekwowanych z tej nieruchomości, jakie przysługują wierzycielom egzekwującym. Z tych przyczyn bez znaczenia jest to, że egzekucja z nieruchomości dłużnika rzeczowego, objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Raciborzu, wymagałaby uzyskania przez powódkę tytułu wykonawczego przeciwko niemu i poniesienia dodatkowych kosztów przez wierzycielkę, która z tej nieruchomości mogłaby dochodzić zaspokojenia tylko części wierzytelności przysługującej jej względem A. S. (56.080,83 zł).

Reasumując, zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Apelacja – jako bezzasadna – podlega więc oddaleniu (art. 385 kpc).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do wyniku sprawy w drugiej instancji oraz wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 98 § 1 i 3 kpc oraz § 6 pkt 6 w związku z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – tekst jednolity w Dz. U. z 2013 r. poz. 490 ze zm.).

SSA Tomasz Pidzik SSA Barbara Kurzeja SSA Grzegorz Stojek