Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V ACa 684/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Jacek Grela (spr.)

Sędziowie:

SA Włodzimierz Gawrylczyk

SO del. Rafał Terlecki

Protokolant:

st. sekretarz sądowy Justyna Stankiewicz

po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2015 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa K. K. (1), K. Z.

M. K., A. K. i O. Z.

przeciwko (...) S.A. w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 16 kwietnia 2014 r. sygn. akt I C 300/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1 (pierwszym) o tyle tylko, że w miejsce kwoty 48.750 zł zasądza od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę 36.562,50 zł (trzydzieści sześć tysięcy pięćset sześćdziesiąt dwa złote pięćdziesiąt groszy), oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

b)  w punkcie 2 (drugim) o tyle tylko, że w miejsce kwoty 52.500 zł zasądza od pozwanego na rzecz powódki O. Z. kwotę 39.375 (trzydzieści dziewięć tysięcy trzysta siedemdziesiąt pięć) złotych, oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

c)  w punkcie 3 (trzecim) o tyle tylko, że w miejsce kwoty 52.500 zł zasądza od pozwanego na rzecz powoda K. Z. kwotę 39.375 (trzydzieści dziewięć tysięcy trzysta siedemdziesiąt pięć) złotych, oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

d)  w punkcie 4 (czwartym) poprzez oddalenie powództwa,

e)  w punkcie 5 (piątym) poprzez oddalenie powództwa,

f)  w punkcie 6 (szóstym) o tyle tylko, że w miejsce kwoty 1.693,25 zł zasądza od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę 1.269,90 zł (jeden tysiąc dwieście sześćdziesiąt dziewięć złotych dziewięćdziesiąt groszy), oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

g)  w punkcie 7 (siódmym) o tyle tylko, że w miejsce kwoty 3.750 zł zasądza od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę 2.812,50 zł (dwa tysiące osiemset dwanaście złotych pięćdziesiąt groszy), oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

h)  w punkcie 8 (ósmym) o tyle tylko, że w miejsce kwoty 3.750 zł zasądza od pozwanego na rzecz powódki O. Z. kwotę 2.812,50 zł (dwa tysiące osiemset dwanaście złotych pięćdziesiąt groszy), oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

i)  w punkcie 9 (dziewiątym) o tyle tylko, że w miejsce kwoty 3.750 zł zasądza od pozwanego na rzecz powoda K. Z. kwotę 2.812,50 zł (dwa tysiące osiemset dwanaście złotych pięćdziesiąt groszy), oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

j)  w punkcie 10 (dziesiątym) o tyle tylko, że w miejsce kwoty 480 zł zasądza od pozwanego na rzecz powódki O. Z. kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych, oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

k)  w punkcie 11 (jedenastym) o tyle tylko, że w miejsce kwoty 480 zł zasądza od pozwanego na rzecz powoda K. Z. kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych, oddalając powództwo w pozostałym zakresie;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od każdego z powodów na rzecz pozwanego kwoty po 958 (dziewięćset pięćdziesiąt osiem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 684/14

UZASADNIENIE

Powódka M. K. wniosła o zasądzenie od pozwanego na podstawie art. 446 § 4 k.c. kwoty 87 500 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę jakiej doznała wskutek tragicznej śmierci (...) T. Z. wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty, kwoty 1 693,25 zł na podstawie art. 446 § 1 k.c. tytułem odszkodowania w związku z poniesionymi kosztami pogrzebu - zakupu nagrobka wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty, kwoty 3 750 zł na podstawie art. 446 § 3 k.c. tytułem odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz comiesięcznej' renty płatnej od dnia 1 lutego 2011 r. w wysokości 600 zł miesięcznie zgodnie z art. 446 § 2 zd. 2 k.c. w tym za okresy minione w formie skapitalizowanej, płatnych do 10 dnia każdego miesiąca z uwzględnieniem od 2013 r. corocznej waloryzacji następującej l lutego każdego roku kalendarzowego wg wskaźnika publikowanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego średniorocznego wzrostu cen towarów i usług w roku poprzednim.

Powódka O. Z., reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego matkę M. K., wniosła o zasądzenie od pozwanego na podstawie art. 446 § 4 k.c. kwoty 90 000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę jakiej doznała wskutek tragicznej śmierci ojca wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty, kwoty 3 750 zł na podstawie art. 446 § 3 k.c. tytułem odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz comiesięcznej obligatoryjnej renty płatnej od dnia 1 lutego 2011r. do daty ukończenia przez powódkę studiów magisterskich, tj. do 30 czerwca 2029r. w wysokości 480 zł miesięcznie zgodnie z art. 446 § 2 k.c. w tym za okresy minione w formie skapitalizowanej, płatnych do 10 dnia każdego miesiąca z uwzględnieniem od 2013 r. corocznej waloryzacji następującej 1 lutego każdego roku kalendarzowego wg wskaźnika publikowanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego średniorocznego wzrostu cen towarów i usług w roku poprzednim.

Powód K. Z., reprezentowany przez przedstawiciela ustawowego matkę M. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego na podstawie art. 446 § 4 k.c. kwoty 90 000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę jakiej doznał wskutek tragicznej śmierci ojca wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty, kwoty 3 750 zł na podstawie art. 446 § 3 k.c. tytułem odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz comiesięcznej obligatoryjnej renty płatnej od dnia 1 lutego 2011 r. do daty ukończenia przez powoda (...)w wysokości 480 zł miesięcznie zgodnie z art. 446 § 2 k.c. w tym za okresy minione w formie skapitalizowanej, płatnych do 10 dnia każdego miesiąca z uwzględnieniem od 2013 r. corocznej waloryzacji następującej 1 lutego każdego roku kalendarzowego wg wskaźnika publikowanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego średniorocznego wzrostu cen towarów i usług w roku poprzednim.

Powódka A. K. wniosła o zasądzenie od pozwanego na podstawie art. 446 § 4 k.c. kwoty 19 500 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę jakiej doznała wskutek tragicznej śmierci członka jej najbliższej rodziny wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty.

Powód K. K. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanego na podstawie art. 446 § 4 k.c. kwoty 19 500 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę jakiej doznał wskutek tragicznej śmierci członka jego najbliższej rodziny wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty.

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali m.in, że ich zdaniem przyczynienie się T. Z. do wystąpienia szkody wynosi 25% i wszelkie roszczenia dochodzone niniejszym powództwem stanowią 75% wysokości roszczeń powodów z uwzględnieniem także wypłaconych przez pozwanego kwot.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A w S. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów procesu wskazując, że roszczenia powodów są całkowicie nieuzasadnione.

Wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2014 r. Sąd Okręgowy w B.:

1. zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę 48.750 zł (czterdzieści osiem tysięcy siedemset pięćdziesiąt złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

2. zasądził od pozwanego na rzecz powódki O. Z. kwotę 52.500 zł (pięćdziesiąt dwa tysiące pięćset złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

3. zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. Z. kwotę 52.500 zł (pięćdziesiąt dwa tysiące pięćset złotych)) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

4. zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. K. kwotę 7.500 zł (siedem tysięcy pięćset złotych)) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

5. zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. K. (1) kwotę 7.500 zł (siedem tysięcy pięćset złotych)) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

6. zasądził od pozwanego na rzecz M. K. kwotę 1.693,25 zł (jeden tysiąc sześćset dziewięćdziesiąt trzy złote 25/100) tytułem odszkodowania związanego z kosztami zakupu nagrobka z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

7. zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę 3.750 zł (trzy tysiące siedemset pięćdziesiąt złotych) tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

8. zasądził od pozwanego na rzecz powódki O. Z. kwotę 3.750 zł (trzy tysiące siedemset pięćdziesiąt złotych) tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

9. zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. Z. kwotę 3.750 zł (trzy tysiące siedemset pięćdziesiąt złotych) tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

10. zasądził od pozwanego na rzecz powódki O. Z. comiesięczną obligatoryjną rentę płatną od dnia 1 lutego 2011 roku do czasu ukończenia przez powódkę studiów magisterskich tj. do dnia 30 czerwca 2029 roku w wysokości 480 zł (czterysta osiemdziesiąt złotych) z uwzględnieniem od 2013 roku corocznej waloryzacji następującej 1 lutego każdego roku kalendarzowego według wskaźnika publikowanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego średniorocznego wzrostu cen towarów i usług w roku poprzednim,

11. zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. Z. comiesięczną obligatoryjną rentę płatną od dnia 1 lutego 2011 roku do czasu ukończenia przez powoda(...) roku w wysokości 480 zł (czterysta osiemdziesiąt złotych) z uwzględnieniem od 2013 roku corocznej waloryzacji następującej 1 lutego każdego roku kalendarzowego według wskaźnika publikowanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego średniorocznego wzrostu cen towarów i usług w roku poprzednim,

12. w pozostałej części powództwo oddalił,

13. zniósł koszty zastępstwa procesowego między stronami,

14. kosztami sądowymi w sprawie od ponoszenia których zwolnieni byli powodowie obciążył Skarb Państwa,

15. nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w B. kwotę 10.498,59 zł (dziesięć tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych 59/100) tytułem połowy kosztów sądowych w sprawie.

Podjęte rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy uzasadnił w następujący sposób:

(...)w miejscowości C. doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego nastąpiła śmierć kierowcy D. M. - posiadającego ubezpieczenie posiadaczy pojazdów OC u pozwanego oraz pasażera — T. Z.. Przyczyną wypadku było nieprawidłowe postępowanie kierującego pojazdem, który nie zachował należytej ostrożności i poruszając się z prędkością większą od dopuszczalnej na tym odcinku drogi, zjechał pojazdem na pobocze i uderzył w drzewo. Kierowca prowadził pojazd w(...). Zmarły T. Z. zgadzając się na jazdę z (...)

T. Z. (...)z M. K.. Mieszkali razem tworząc wspólne gospodarstwo domowe. (...) O. i K., którzy w chwili śmierci ojca mieli (...) Byli szczęśliwą rodziną. Powódka M. K. zajmowała się wychowaniem dzieci, a T. Z. dostarczał środki na utrzymanie rodziny. Gdy dzieci podrosły, powódka kierując się chęcią polepszenia sytuacji finansowej rodziny, zwłaszcza w okresie zimowym oraz mając na uwadze konieczność zapewnienia sobie świadczenia emerytalnego, w 2010 r. podjęła pracę zawodową jako (...)

Powodowie M. K., O., K. Z. oraz T. Z. wspólnie spędzali wolny czas, jeździli nad jezioro, bawili się, ojciec pomagał synkowi w nauce. Tworzyli zgodną i kochającą się rodzinę.

Głównym, a do 2010 r. jedynym żywicielem rodziny był T. Z., który trudnił się wykonywaniem prac (...). T. Z. nie miał zarejestrowanej działalności gospodarczej, przede wszystkim wykonywał usługi budowlane na podstawie umów ustnych. Miał dobrą opinię i w okresie wiosenno-letnim miał więcej zleceń niż w okresie zimowym. Zmarły uzyskiwał w okresie letnim ok. 5 000 zł miesięcznie, zaś w okresie zimowym dochód malał do ok. 1500 zł. Uzyskiwane dochody pozwalały na utrzymanie całej rodziny, której byt materialny był dużo wyższy niż po śmierci T. Z..

Powódka M. K. pracuje i otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1399,95 zł miesięcznie oraz otrzymuje świadczenie rodzinne na dzieci w wysokości 522 zł miesięcznie. Powodowie K. i O. Z. nie otrzymują renty rodzinnej po zmarłym ojcu. Koszt uzasadnionych potrzeb dzieci wynosi 840 zł miesięcznie na każde z nich, na co składa się koszt wyżywienia, ubrania, zaspokojenia potrzeb naukowych, środków higienicznych, możliwość zapewnienia dzieciom wakacji. Powódka M. K. z uzyskiwanych dochodów jest w stanie przeznaczyć na utrzymanie dzieci kwotę 200 zł, albowiem pozostałe dochody przeznacza na utrzymanie domu, których suma miesięcznych opłat wynosi 886 zł, a także na spłatę zaciągniętych wcześniej kredytów. Powódka czyni również osobiste starania i wychowuje dzieci.

Po śmierci (...) powódka M. K. wymagała i (...) Śmierć T. Z. przyniosła (...)

Małoletni powodowie K. i O. Z. byli uczuciowo związani z ojcem i nagła śmieć była dla nich silnym przeżyciem. Rozmowy dotyczące ojca budzą silne emocje.(...). K. (...)

Pomiędzy zmarłym T. Z. a powodem K. K. (1), który jest bratem M. K. wytworzyła się bardzo bliska więź. Przez przeszło 10 lat mieszkali we wspólnym domu. Wspólnie pracowali zarówno (...)Wspólnie spędzali czas, zmarły świadczył mu pomoc. Powód traktował T. Z. jak brata.(...). Po śmierci T. nie(...)

Powódkę A. K. - siostrę M. K. łączyła bliska więź ze zmarłym T. Z.. Powódka wspólnie spędzała z siostrą i ze zmarłym święta, uroczystości rodzinne, często spędzała w ich domu weekendy i wakacje. Zmarły pomagał jej finansowo i remontował mieszkanie.(...)

Powódka M. K. zamówiła granitowy nagrobek dla zmarłego T. Z., którego koszt wyniósł 6 773 zł.

Pozwany przyjął odpowiedzialność za zdarzenie z dnia 22 stycznia 2011 r., (...) i wypłacił na rzecz powódki M. K. kwotę 17 500 zł tytułem zadośćuczynienia, kwotę 3 386,50 zł tytułem odszkodowania w związku z kosztem zakupu nagrobka, kwotę 7 500 zł tytułem odszkodowania z uwagi na pogorszenie sytuacji życiowej i odmówił przyznania renty. Na rzecz powódki O. Z. oraz na rzecz powoda K. Z. pozwany wypłacił po 15000 zł tytułem zadośćuczynienia i kwotę po 7 500 zł tytułem odszkodowania z uwagi na pogorszenie sytuacji życiowej i odmówił przyznania renty, jak również odmówił wypłaty zadośćuczynienia na rzecz A. K. i K. K. (1).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd a quo ustalił w oparciu o dokumenty przedłożone do akt sprawy, których autentyczność nie była kwestionowana przez strony i nie budziła wątpliwości Sądu.

Podstawę ustaleń stanowiły również zeznania świadków i powodów: M. K., A. K. i K. K. (1). Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków, albowiem ich zeznania są jasne, logiczne i wzajemnie korespondujące. Świadkowie, którzy byli znajomymi zmarłego i powódki M. K. oraz zleceniodawcami zgodnie zeznali, iż T. Z. tworzył z M. K. zgodny i szczęśliwy związek i że zmarły był głównym żywicielem rodziny. Sąd uznał za wiarygodne również zeznania powodów, gdyż są zgodne z zeznaniami świadków.

Sąd dokonał ustaleń także na podstawie pisemnych opinii biegłego sądowego(...) J. G., które zostały wydane w oparciu o dowody zawarte w aktach sprawy po przeprowadzonym badaniu powódek M. K. i A. K. oraz powoda K. K. (1). Opinie zostały sporządzone zgodnie z wiedzą, doświadczeniem biegłego i z dużą starannością. Biegły wydał opinię po wnikliwym przeanalizowaniu zebranego w sprawie materiału dowodowego, w oparciu o przeprowadzone badanie powodów oraz wywiad. Z uwagi na pytania strony pozwanej biegły w opiniach uzupełniających dokonał wyjaśnień i w pełni podtrzymał treść opinii pisemnych z dnia 27.06.2013r.

Sąd meriti oddalił wniosek pełnomocnika pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego(...)na te same okoliczności, albowiem sporządzone opinie były jasne i wyczerpująco odpowiadały na pytania zawarte w tezie dowodowej. Opinie są szczegółowe i spójne z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie, a prowadzona przez stronę pozwaną polemika z biegłym nie stanowi podstawy do wydawania kolejnych opinii i przedłużania postępowania dowodowego.

Ponadto podstawę ustaleń stanowiła również opinia biegłego sądowego (...) A. K., która nie była kwestionowana przez strony. Opinia została sporządzona na podstawie akt sprawy, rozmowy z matką M. K. oraz na podstawie badania małoletnich powodów O. i K. Z.. W ocenie Sądu a quo opinia została sporządzona w sposób wyczerpujący, prawidłowy i zgodnie z tezą dowodową.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przepis art. 446 § 4 k.c. przyznaje najbliższym członkom rodziny osoby zmarłej w wyniku czynu niedozwolonego zadośćuczynienie za szkodę niemajątkową. Celem zadośćuczynienia jest kompensacja doznanej krzywdy - złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc pokrzywdzonemu w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym sytuacji. Na rozmiar krzywdy mają wpływ: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne, poczucie osamotnienia i pustki, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez zmarłego, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania oraz wiek pokrzywdzonego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 marca 2013r. I ACa 878/12, LEX nr 1294706).

W związku ze śmiercią T. Z. zarówno powódka M. K., jak również dzieci zmarłego O. i K. doznali wielkiej krzywdy i cierpienia. Pomimo,(...)Śmierć partnera przyniosła powódce M. K. ogromne (...)Podobnie małoletni powodowie K. i O. Z. byli uczuciowo związani z ojcem i jego nagła śmieć była dla nich silnym przeżyciem. Dzieci bardzo odczuwają brak ojca. K. (...)Śmierć ojca będzie wywierać wpływ na dalsze życie powodów, gdyż brak wsparcia i autorytetu ojca może mieć wpływ na kształtującą się osobowość oraz jakość dalszego życia. Wobec doznanej krzywdy w ocenie Sądu meriti odpowiednią kwotą zadośćuczynienia dla powodów M. K. i O. Z. oraz K. Z. będzie suma 100 000 zł.

W ocenie Sądu pierwszej instancji powodowie A. K. i K. K. (1) spełniają przesłanki uznania ich za „najbliższych członków rodziny" uprawnionych do zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c. Pomimo, iż M. K. i T. Z. (...). Rodzeństwo M. K. traktowało zmarłego jak szwagra. Powódka A. K. była związana z T. Z., wspólnie spędzali nie tylko święta i uroczystości rodzinne ale również bardzo często spędzali wspólnie weekendy. Powódka przyjeżdżała również podczas wakacji do siostry i zmarłego. T. Z. podczas wykonywanych prac w B. korzystał z możliwości noclegu u powódki, pomagał jej w remoncie i w miarę możliwości wspomagał ją również finansowo. Powódka silnie przeżyła śmierć T. Z., która to śmierć spowodowała u niej cierpienie i zaburzyła dotychczasowy porządek we wspólnocie jej rodziny. Powódka w związku ze śmiercią odczuwa zaburzenia stresowe pourazowe i wykazuje cechy przebytej depresji.

Również K. K. (1) był bardzo związany ze zmarłym. Mieszkali w jednym domu, wspólnie wykonywali w nim prace, czasami również wspólnie pracowali zawodowo. Wspólnie spędzali czas a zmarły często świadczył mu pomoc. Powód traktował T. Z. jak brata. (...) Sporządzone w niniejszej sprawie opinie (...)potwierdzają, że nagła i tragiczna śmierć T. Z. spowodowała poczucie osamotnienia i destabilizacji życia powodów. Ponadto opinie potwierdzają zażyłe relacje pomiędzy powodami a zmarłym. Z uwagi na powyższe Sąd meriti uznał, że powodów A. K. i K. K. (1) łączyła silna więź ze zmarłym T. Z., jak najbliższych członków rodziny i dlatego też w wyniku doznanej krzywdy odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego stanowi kwota 10000 zł.

Określając stopień przyczynienia się zmarłego do powstania szkody Sąd pierwszej instancji kierował się ugruntowanym stanowiskiem judykatury, (...)

Z przedłożonej przez stronę pozwaną opinii sporządzonej w postępowaniu przygotowawczym przez biegłego (...) a także sprawozdania z badania toksykologicznego wynika, iż kierujący pojazdem D. M. (...) (...) (...)Ponadto pozwany nie wykazał, że zmarły T. Z. pracował wspólnie z D. M. w dniu wypadku i miał świadomość stanu, w jakim znajdował się kierowca. Mając na uwadze dotychczasowe stanowisko judykatury Sąd meriti ustalił 25% przyczynienie zmarłego T. Z. do powstania szkody i na podstawie art. 362 k.c. odpowiednio zmniejszył obowiązek naprawienia szkody przez pozwanego o wskazane 25%.

Mając na uwadze powyższe Sąd a quo na podstawie art. 446 § 4 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę 48 750 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012r. do dnia zapłaty. Ponieważ, w ocenie Sądu odpowiednia kwota zadośćuczynienia winna wynosić 100 000 zł Sąd kwotę tę pomniejszył o dotychczas wypłaconą przez pozwanego kwotę 35 000 zł oraz o 25% przyczynienie zmarłego (punkt 1 wyroku).

Sąd na podstawie art. 446 § 4 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powódki O. Z. kwotę 52 500 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012r. do dnia zapłaty (punkt 2 wyroku) oraz na podstawie art. 446§ 4 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. Z. kwotę 52 500 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012r, do dnia zapłaty (punkt 3 wyroku). W ocenie Sądu również dzieci zmarłego powinny otrzymać kwotę po 100 000 zł tytułem zadośćuczynienia i kwotę tę pomniejszył o kwotę dotychczas wypłaconą przez pozwanego w wysokości 30 000 zł dla każdego z nich oraz o 25% przyczynienie.

Ponadto Sąd a quo na podstawie art. 446 § 4 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. K. kwotę 7 500 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 20l2r. do dnia zapłaty (punkt 4 wyroku) i na podstawie art. 446 § 4 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. K. (1) kwotę 7 500 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012r. do dnia zapłaty (punkt 5 wyroku). Zasądzając powyższe kwoty na rzecz(...)zmarłego na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego zasadna była kwota 10 000 zł tytułem zadośćuczynienia, która została pomniejszona o 25% przyczynienie.

Ponadto Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 446 § 1 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę 1 693, 25 zł tytułem odszkodowania związanego z kosztami zakupu nagrobka z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012r. do dnia zapłaty (punkt 6 wyroku). Koszt nagrobka nie był kwestionowany przez pozwanego, a zasądzona kwota wynika z różnicy przyjętego stopnia przyczynienia.

Nadto na podstawie art. 446 § 3 k.c. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów: M. K., O. K. i K. K. (3) kwoty po 3 750 zł na rzecz każdego z nich tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012r. do dnia zapłaty (punkty 7, 8, 9 wyroku). Zarówno sama zasadność jak i kwoty odszkodowania były bezsporne, albowiem zostały ustalone przez pozwanego, a zasądzone kwoty po 3750 zł stanowią różnicę pomiędzy przyjętym przez pozwanego 50% przyczynieniem zmarłego a 25% przyczynieniem ustalonym przez Sąd.

Sąd na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. wszystkie zasądzone kwoty w punktach od 1 do 9 wyroku zasądził z ustawowymi odsetkami od dnia 14 maja 2012r. tj. zgodnie z żądaniem pozwu od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu (k. 173akt) do dnia zapłaty, albowiem od tego momentu pozwany miał świadomość istnienia roszczenia powodów i jego wysokości i mógł dobrowolnie spełnić świadczenie.

Ponadto Sąd meriti na podstawie art. 446 § 2 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powodów O. Z. i K. Z. comiesięczną obligatoryjną rentę płatną od dnia 1 lutego 2011 r. do czasu ukończenia przez powodów (...)w wysokości 480 zł miesięcznie z uwzględnieniem od 2013 r. corocznej waloryzacji następującej 1 lutego każdego roku kalendarzowego wg wskaźnika publikowanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego średniorocznego wzrostu cen towarów i usług w roku poprzednim (punkt 10 i 11 wyroku). Sąd orzekając o rencie miał na uwadze, że w art. 446 § 2 k.c. określone zostały dwa elementy wyznaczające wysokość renty należnej osobom, względem których ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny: potrzeby poszkodowanych oraz możliwości majątkowe i zarobkowe zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Należy mieć na uwadze, iż osobami obowiązanymi do łożenia na utrzymanie i wychowanie dzieci są oboje rodzice zarówno zmarły, jak i powódka M. K.. Sąd wziął pod uwagę dochody uzyskiwane przez powódkę M. K., jej wykształcenie oraz fakt, iż samotnie ponosi koszty utrzymania całego domu. Z uzyskanych dochodów, zasiłku rodzinnego, po zapłaceniu opłat w wysokości 886 zł miesięcznie, rat kredytów powódce pozostaje kwota 600 zł, a zatem na każde z dzieci pozostaje kwota 200 zł. Powódka realizuje względem dzieci obowiązek alimentacyjny poprzez swoje osobiste starania i ich wychowanie. Bezspornie na zmarłym T. Z. ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny wobec dzieci, który to obowiązek był wykonywany. Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, iż zmarły zapewniał rodzinie utrzymanie i jego możliwości zarobkowe i majątkowe umożliwiały rodzinie pokrycie uzasadnionych potrzeb. Zmarły bowiem aż do 2010r. był jedynym żywicielem rodziny i zarówno świadkowie, jak i powodowie zgodnie zeznali, iż z uwagi na dużą liczbę zleceń i (...) przez zmarłego w okresie wiosenno-letnim jego dochody wynosiły ok. 5000 zł - 6 000 zł co wystarczało na zaspokajanie potrzeb dzieci. Okres wypłaty renty został uzasadniony prawdopodobnym czasem niemożności samodzielnego utrzymania się powodów. „Renta na rzecz dziecka w związku ze śmiercią jednego z rodziców powinna być zasądzona do czasu uzyskania przez niego zdolności do pracy zarobkowej (aż do ukończenia studiów, jeżeli zostały podjęte bezpośrednio po ukończeniu szkoły średniej), niezależnie od tego, czy drugie z rodziców jest w stanie je utrzymać" (wyrok SN z dnia 10 grudnia 1962 r., I PR 244/62, OSNCP 1964, nr 1, poz. 11). W chwili obecnej zatem, z uwagi na śmierć zobowiązanego do alimentacji, mając na uwadze uzasadnione potrzeby dzieci w wysokości 840 zł, po uwzględnieniu ich zaspokojenia przez matkę w wysokości 200 zł oraz po uwzględnieniu 25% przyczynienia zmarłego zasądzona na podstawie art. 446 § 2 k.c. renta stanowi kwotę

Sąd a quo oddalił powództwo w pozostałej części uznając, iż żądane kwoty zadośćuczynienia, ponad zasądzone są wygórowane i nieadekwatne do doznanej krzywdy. Ponadto Sąd oddalił roszczenie powódki M. K. o zasądzenie renty, albowiem na zmarłym nie ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny (punkt 12 wyroku). Sąd podzielił stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 maja 2004r. IV CK 371/03, LEX nr 174213, że „Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje istnienia obowiązku alimentacyjnego pomiędzy małżonkami. Unormowany został jedynie obowiązek alimentacyjny pomiędzy małżonkami rozwiedzionymi (por. art. 60 k.r.o.) oraz małżonkami, w stosunku do których orzeczono separację (art. 61 4 § 4 k.r.o.). Wprawdzie w literaturze wskazuje się, że art. 27 k.r.o. nakładający na małżonków obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli, może być traktowany jako źródło obowiązku łożenia także na utrzymanie współmałżonka, ale mowa jest jedynie o obowiązku zbliżonym do alimentacyjnego (quasi alimentacyjnym, "alimentacyjnym"). Nie można zatem przyjmować, że małżonek mieści się w kręgu podmiotów wskazanych w art. 446 § 2 k.c., tzn. osób, względem których ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny". Mając na uwadze, iż powódka M. K. i zmarły T. Z. (...)to tym bardziej powódka nie będąc żoną nie jest osobą, względem której ciążył na zmarłym T. Z. ustawowy obowiązek alimentacyjny, w związku z czym powódka nie jest osobą uprawnioną do otrzymania renty.

O kosztach zastępstwa procesowego stron Sąd meriti orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. i z uwagi na częściowe uwzględnienie żądań zniósł koszty zastępstwa procesowego między stronami (punkt 13 wyroku).

Ponadto Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 a contrario ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych kosztami sądowymi w sprawie, od ponoszenia których zwolnieni byli powodowie, obciążył Skarb Państwa (punkt 14 wyroku) oraz na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych uznając, iż pozwany przegrał w 50% niniejszą sprawę, nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w B. kwotę 10 498, 59 zł tytułem połowy kosztów sądowych w sprawie (punkt 15 wyroku). Na powyższą kwotę składa się połowa opłaty sądowej od pozwu w wysokości 8 454,50 zł oraz połowa kosztów opinii biegłych w wysokości 2 644.09 zł.

Powyższe orzeczenie w części:

- w zakresie pkt l w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę powyżej 32.500 zł,

- w zakresie pkt 2 w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powódki O. Z. kwotę powyżej 35.000 zł,

- w zakresie pkt 3 w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda K. Z. kwotę powyżej 35.000 zł,

- w zakresie pkt 4, 5, 6, 7, 8 i 9 w całości,

- w zakresie pkt 10 w części w jakim zasądzono na rzecz powódki O. Z. comiesięczną obligatoryjną rentę w wysokości powyżej 200 zł miesięcznie,

- w zakresie pkt 11 w części w jakim zasądzono na rzecz powoda K. Z. comiesięczną obligatoryjną rentę w wysokości powyżej 200 zł miesięcznie,

- w zakresie pkt 13 i 15 w całości;

zaskarżył apelacją pozwany i zarzucając:

1) naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

a) art. 217 § l, 2 i 3 k.p.c. w zw. z 227 i 278 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku pozwanego o przeprowadzenie dowodu z opinii (...), mimo, że opinia biegłego J. G. nie była w sposób dostateczny i jasny uzasadniona, a pozwany zgłosił do niej zastrzeżenia, wobec których biegły nie odniósł się w sposób wyczerpujący, jasny, spójny i logiczny,

b) art. 233 § l k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny sędziowskiej polegające na uznaniu, iż opinia biegłego (...) J. G. nie zawiera w sobie sprzecznych twierdzeń czy niejasności, jest stanowcza, jednoznaczna i w konsekwencji pozwala na przyjęcie, że śmierć T. Z. spowodowała cierpienia i zaburzyła dotychczasowy porządek we wspólnocie rodzinnej A. K. i K. K. (1),(...)

c) art. 233 § l k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny sędziowskiej polegające na przyjęciu, że T. Z. przyczynił się do powstania szkody jedynie w 25%, (...)przyczynił się do powstania szkody w znacznym stopniu, uzasadniającym przyjęcie co najmniej 50% przyczynienia,

d) art. 233 § l k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny sędziowskiej polegające na daniu wiary zeznaniom powodów w zakresie w jakim wskazywali oni, że T. Z. w okresie wiosenno-letnim osiągał dochody w wysokości 5.000 zł - 6.000 zł, podczas gdy przeczy temu bardzo niski standard życia rodziny i warunki socjalno-bytowe w jakich rodzina żyła oraz fakt zaciągania kredytów, wskazujące na to, że T. Z., nie był w stanie uzyskiwać wskazanych dochodów, a średnie jego zarobki były znacznie niższe, wystarczające jedynie na podstawowe potrzeby rodziny,

e) art. 233 § l k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny sędziowskiej polegające na przyjęciu, że T. Z. miał zdolności zarobkowe pozwalające na uiszczanie na rzecz małoletnich dzieci kwot po 640 zł miesięcznie tytułem kosztów ich utrzymania,

f) art. 233 § l k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i pominięcie wynikającej z zeznań świadków okoliczności, że standard życia rodziny oraz warunki socjalno-bytowe rodziny wskazywały, że T. Z. nie mógł osiągać dochodów na poziomie ustalonym przez Sąd,

g) art. 233 § l k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny sędziowskiej polegające na przyjęciu, że A. K. oraz K. K. (1) łączyła z T. Z. bardzo bliska więź, a jego śmierć zaburzyła podstawy funkcjonowania ich rodzin, podczas gdy relacje między zmarłym a A. K. i K. K. (1) nie wykraczały poza typowe relacje właściwe dla powinowactwa,

2) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że T. Z. osiągał w okresie letnim dochody w wysokości ok. 5000 zł miesięcznie, natomiast w okresie zimowym ok. 1500 zł, podczas gdy prace wykonywane przez niego miały charakter dorywczy, a uzyskiwane dochody dzielił on z osobami, które pomagały mu w wykonywanych pracach,

3) naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, tj.:

a) art. 362 k.c. poprzez błędne ustalenie stopnia w jakim zmarły przyczynił się do powstania szkody i przyjęcie jedynie 25% przyczynienia się, podczas gdy przyczynienie się zmarłego do powstania szkody było przynajmniej na poziomie 50%, ponieważ z okoliczności sprawy wynika, że T. Z. zdecydował się na jazdę z kierowcą, (...) co wskazuje na duży stopień naruszenia przez T. Z. obiektywnych reguł postępowania i nasilenie winy bezpośrednio poszkodowanego, a zatem uzasadnia przyjęcie przyczynienia na poziomie 50%,

b) art. 446 § 2 k.c. poprzez przyjęcie, że zasądzona na rzecz O. oraz K. Z. renta w wysokości po 480 zł (przed uwzględnieniem przyczynienia 640 zł) jest odpowiednia do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego, podczas gdy zmarły nie miał zdolności zarobkowych i majątkowych pozwalających na przyczynianie się do zaspokajania potrzeb małoletnich w takim zakresie,

c) art 446 § 4 k.c. poprzez przyjęcie, że A. K. i K. K. (1) należą do kręgu najbliższych członków rodziny zmarłego uprawnionych do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, podczas gdy relacje między A. K. i K. K. (1) a zmarłym nie wykraczały poza typowe relacje odpowiadające powinowactwu;

wniósł o:

1. zmianę wyroku w zaskarżonej części, poprzez oddalenie powództwa w części zaskarżonej oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję według norm przepisanych, ewentualnie o:

2. uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi Okręgowemu przy uwzględnieniu kosztów procesu za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja okazała się w części uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za swoje wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia ustalenia Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną ocenę prawną, o ile poniżej nie uznał odmiennie.

1. Słuszny okazał się zarzut sformułowany w punkcie 1 a petitum apelacji. W istocie opinia biegłego J. G. nie wyjaśniła wszystkich niezbędnych okoliczności. Nie dała też wyczerpującej odpowiedzi na postawione przez pozwanego pytania. Wnioski biegłego wymagały doprecyzowania. Dlatego też Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z opinii (...)M. Ś..

Odnośnie K. K. (1) biegły wyraził następujące wnioski (k. 524-525 akt):

„W chwili obecnej badany K. K. (1) funkcjonuje adekwatnie do swojego wykształcenia i wieku. Prawidłowo realizuje role społeczne związane z pracą i funkcjonowaniem osobistym. Nie wykazuje objawów zaburzeń lękowych, ani trwałego obniżenia nastroju.

Śmierć T. Z. bezpośrednio po zdarzeniu spowodowała u badanego krótkotrwałe, przejściowe poczucie szoku i obniżenie nastroju. Nie przerodziło się jednak w poważne zaburzenia funkcjonowania. Funkcjonowanie badanego w zakresie pełnionych ról społecznych pozostało na podobnym poziomie jak przed wypadkiem - brak wiarygodnych symptomów wskazujących na nieadekwatną do sytuacji śmierci bliskiego znajomego reakcję emocjonalną.

Śmierć T. Z. zmieniła sposób funkcjonowania badanego, wpłynęła na wzrost obowiązków, poprzez wzięcie częściowej odpowiedzialności za los siostry - (...). Wymusiło to podjęcie dodatkowych obowiązków na Panu K. K. (1). Brak jednak u badanego podstaw do rozpoznania (...). Już sam charakter zdarzenia nie wyczerpuje przesłanek do postawienia diagnozy takiej jednostki chorobowej. Do jej rozpoznania niezbędne są według europejskiej klasyfikacji (...)10 konkretne objawy. Objawy te nie zamanifestowały się na żadnym etapie przeprowadzonego badania. Także dokumentacja w aktach sprawy oraz wcześniejsza opinia(...)nie zawiera wystarczających argumentów do postawienia diagnozy tak poważnego zaburzenia jakim jest (...).

W przeprowadzonym badaniu podmiotowym badany prawidłowo modulował afekt, chętnie uczestniczył w rozmowie i zaprezentował się wręcz jako osoba towarzyska i poszukująca kontaktu z innymi ludźmi. (...).

Czas trwania reakcji psychicznej na śmierć T. Z. nie przekracza 6 miesięcy od daty zdarzenia. Brak widocznych psychicznych konsekwencji wypadku po upływie tego czasu. Pozwala to założyć iż w przypadku K. K. (1) w okresie po zdarzeniu, wystąpił adaptacyjny proces żałoby po śmierci bliskiej osoby”.

Badanie A. K. nie odbyło się z uwagi na jej pobyt poza granicami Polski (k. 526 akt).

Opinie sporządzone przez biegłego M. Ś. nie zostały zakwestionowane przez strony, zatem stanowiły w pełni wartościowy i miarodajny materiał dowodowy. W istocie w stosunku do K. K. (1) potwierdził biegły zarzuty pozwanego stawiane wobec opinii biegłego J. G., co wynika jednoznacznie z treści przytoczonego powyżej wniosku biegłego M. Ś..

2. Przepis art. 446 § 4 k.c. stanowi, że Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Generalnie krąg osób, które mogą zostać uznane za najbliższych członków rodziny zmarłego jest otwarty. O tym, kto jest najbliższym członkiem rodziny decyduje faktyczny układ stosunków pomiędzy określonymi osobami, a nie formalna kolejność pokrewieństwa wynikająca w szczególności z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, czy ewentualnie z powinowactwa np. wnuczka zmarłego, będąca dzieckiem pozamałżeńskim wychowywana przez babkę, pomimo że matka żyła i była zdolna do alimentacji córki. Aby więc ustalić, czy występujący o zadośćuczynienie jest najbliższym członkiem rodziny nieżyjącego sąd powinien stwierdzić, czy istniała silna i pozytywna więź emocjonalna pomiędzy dochodzącym tego roszczenia a zmarłym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, OSP 2012/4/44). Wyjaśnia się jednocześnie, że uprawnionymi do żądania kompensaty na podstawie art. 446 § 3 i 4 k.c. są wyłącznie członkowie rodziny zmarłego, przy czym muszą być to najbliżsi członkowie tej rodziny. Jest to węższy krąg podmiotów niż osoby bliskie, bo ograniczony do członków rodziny, której jednak nie należy definiować wyłącznie za pomocą kryterium relacji małżeńskich i pokrewieństwa. Należy więc sądzić, że obejmuje małżonka i dzieci zmarłego, innych krewnych, powinowatych, ale także osoby niepowiązane formalnymi stosunkami prawnorodzinnymi (np. konkubent, jego dziecko), jeżeli zmarły utrzymywał z nimi stosunki rodzinne, pozostając faktycznie w szczególnej bliskości powodowanej bardzo silną więzią uczuciową (por. A. Olejniczak (w:), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, LEX 2014, teza 14 do art. 446).

Z powyższego wynika, że wprawdzie judykatura i nauka prawa dopuszczają uznanie za najbliższego członka rodziny zmarłego osoby niepowiązane formalnymi stosunkami prawnorodzinnymi, ale jednocześnie akcentują istnienie silnej i pozytywnej więzi emocjonalnej pomiędzy dochodzącym tego roszczenia a zmarłym. W ocenie Sądu Apelacyjnego ten ostatni parametr wskazuje na to, że pomimo braku formalnego powiązania pomiędzy danymi osobami w sensie prawa rodzinnego, relacje pomiędzy nimi muszą być takie, jakby te powiązania istniały. Innymi słowy musi zaistnieć quasi formalny związek prawnorodzinny. Na tym tle zrozumiałe są więzi np. pomiędzy konkubentami czy pomiędzy konkubentem a dzieckiem drugiego z nich, oczywiście pod warunkiem wykazania silnych relacji emocjonalnych pomiędzy nimi. W ocenie Sądu drugiej instancji krąg osób należący do tak zdefiniowanej najbliższej rodziny zmarłego, co do zasady nie powinien wykraczać poza granice tzw. „wielkiej rodziny”, rozumianej w nauce socjologii jako zbioru kilku „małych rodzin” (dziadków, rodziców, dzieci) pod warunkiem pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym i wspólnego zamieszkiwania (por. J. Winiarz „Prawo rodzinne” Warszawa 1993, s. 13).

W rezultacie zdaniem Sądu ad quem nawet wspólne zamieszkiwanie danych osób, ale nieprowadzących wspólnego gospodarstwa domowego, nie daje podstawy do zaliczenia ich do kręgu najbliższych członków rodziny w rozumieniu art. 446 § 3 i 4 k.c.

W tym stanie rzeczy, powodowie K. K. (1) i A. K. już a priori nie należeli do kręgu najbliższych członków rodziny zmarłego. Poza sporem jest bowiem, że pomimo bliskich relacji ze zmarłym, pozostawali oni poza zasięgiem – zdefiniowanej powyżej – wielkiej rodziny. Bliskie relacje zawodowe czy zamieszkiwanie w jednym domu (ale nie mieszkaniu) K. K. (1) i zmarłego oraz wspólne spędzanie czasu, uroczystości, świąt przez zmarłego i A. K., nie podważają w żadnej mierze powyższej tezy.

Dodatkowo należy wskazać, że art. 446 § 4 k.c. daje Sądowi orzekającemu „możliwość” przyznania zadośćuczynienia. Wobec tego decydują o tym zawsze konkretne okoliczności danego przypadku. W sytuacji powoda K. K. (1), poza przywołanym powyżej argumentem, wskazać trzeba, że z opinii biegłego M. Ś. jednoznacznie wynika, że jego reakcje związane ze śmiercią T. Z. nie wykraczały poza standardowe przeżywanie osoby bliskiej.

Reasumując powyższe rozważania Sąd ad quem uznał, że żądania powodów K. K. (1) i A. K. były nieuzasadnione. Stąd trafne okazały się zarzuty sformułowane w punktach: 1 b, g i 3 c petitum apelacji.

3. Słusznie twierdził pozwany, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, ustalony przez Sąd pierwszej instancji stopień przyczynienia się zmarłego do powstania szkody, nie był adekwatny do tych okoliczności.

Otóż, Sąd a quo uznał, że stopień ten wyniósł 25%. Sąd stwierdził, że nie było podstaw do zwiększenia przyczynienia do 50%, ponieważ nie wykazano w sprawie, (...)

Z powyższym stanowiskiem zgodzić się można o tyle, że w istocie z treści zebranego materiału dowodowego nie wynika, aby kierowca i T. Z. (...)

W ocenie Sądu odwoławczego należy jednakże zwrócić uwagę na dwie istotne okoliczności. Po pierwsze, kierujący samochodem (...)

Wskazane powyżej okoliczności pozwalają na przyjęcie jednoznacznego wniosku, (...) T. Z.. (...) W ocenie Sądu Apelacyjnego we wskazanych okolicznościach, twierdzenie pozwanego, że zmarły przyczynił się do zaistniałej szkody w 50%, zasługuje na pełną aprobatę. Stąd słuszne okazały się zarzuty pozwanego sformułowane w punktach: 1 c i 3 a petitum apelacji.

W rezultacie wszystkie zasądzone przez Sąd a quo świadczenia (poza żądaniami powodów K. K. (1) i A. K., które zostały oddalone), które uwzględniały już 25% przyczynienie, zostały obniżone o kolejne 25%.

4. W tym miejscu należy zauważyć, że skarżący formułując zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (k. 480 akt), de facto nawiązał również do zarzutu błędów w poczynionych ustaleniach faktycznych. Poprzedzając dalszy wywód trzeba zwrócić na wstępie uwagę, że aby móc rozważać kwestię ewentualnej wadliwości poczynionych przez Sąd orzekający ustaleń faktycznych, należy w pierwszym rzędzie poddać analizie ocenę zebranego materiału dowodowego. Należy bowiem podkreślić, że w zakresie wykazywania określonych uchybień postępowania dowodowego, prowadzącego w konsekwencji do określonych ustaleń faktycznych, funkcjonuje swoista gradacja. Najpierw dowody powinny być prawidłowo zebrane, następnie właściwie ocenione przy uwzględnieniu zasad wynikających z treści art. 233 k.p.c., z kolei zaś powinny być poczynione odpowiednie ustalenia faktyczne. W rezultacie zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów i zarzut błędu w poczynionych ustaleniach faktycznych, to dwa różne zarzuty, choć ze sobą powiązane.

Gdy chodzi o zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c., a więc normy zakreślającej Sądowi granice oceny zebranego materiału dowodowego, to przypomnieć należy, że do jego obrazy mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16.12.2005 r., III CK 314/05, niepublikowany).

Powyższą regułę należy rozwinąć i rozumieć w ten sposób, że nawet jeżeli na podstawie zebranego materiału dowodowego, można wywnioskować inną wersję wydarzeń, zbliżoną do twierdzeń skarżącego, ale jednocześnie wersji przyjętej przez Sąd pierwszej instancji nie można zarzucić rażącego naruszenia szeroko pojętych reguł inferencyjnych, to stanowisko skarżącego stanowić będzie tylko i wyłącznie polemikę ze słusznymi i prawidłowymi ustaleniami Sądu.

Wniesiona apelacja - w części dotyczącej uzyskiwanych przez zmarłego dochodów - nie zawiera przekonywującej argumentacji, która mogłaby wskazywać na to, że Sąd meriti naruszył podstawowe zasady logicznego rozumowania i inferencji. Co więcej skarżący w swojej argumentacji nawiązał do bliżej nieskonkretyzowanej dowolnej oceny zebranego materiału dowodowego dokonanej przez Sąd pierwszej instancji. Tymczasem zarzut oparty na naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. powinien jednoznacznie wskazywać, który z dowodów został błędnie oceniony przez Sąd orzekający. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zostały wskazane dowody, którym Sąd a quo dał wiarę. Wobec tego jeżeli pozwany nie zgadzał się z tym stanowiskiem, to powinien wymienić dowody, którym błędnie – jego zdaniem - przyznano miano wiarygodności i uzasadnić swoją odmienną ocenę. Tym bardziej, że Sąd meriti poczynił ustalenia faktyczne w oparciu o różne dowody, w tym o treść dokumentów oraz na podstawie osobowych źródeł dowodowych.

W rezultacie uznać należało, że zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji zasady swobodnej oceny dowodów a priori okazał się nieuzasadniony.

Podkreślono powyżej, że skarżący zawarł także – pomimo sformułowanego zarzutu w punkcie 2 petitum apelacji - w punkcie 1 petitum apelacji zarzut błędu w poczynionych przez Sąd a quo ustaleniach faktycznych. Jawi się zatem pytanie czy Sąd ten dopuścił do sprzeczności pomiędzy ustalonym stanem faktycznym a treścią zebranego materiału dowodowego w zakresie dochodów uzyskiwanych przez zmarłego w zależności od pory roku.

Jeszcze raz należy podkreślić, że Sąd meriti przedstawił swoją wersję na ten temat opartą o konkretny materiał dowodowy. Swoje stanowisko dokładnie uargumentował (k. 464 i 472 akt). Przedstawił logiczny wywód w tym zakresie. Zgodzić się należy z ustaleniem Sądu a quo, że osoba wykonująca(...). Przekonywujące jest również zapatrywanie, że taki dochód T. Z. mógł osiągnąć w okresie wiosenno – letnim. Logicznym jest, że dochód ten spadał w okresie zimowym do kwoty około 1500 zł. W ocenie Sądu Apelacyjnego wskazane kwoty potencjalnego dochodu są realne, nie są zawyżone i odpowiadają tendencjom panującym w budownictwie. Tymczasem apelacja zawiera tylko i wyłącznie polemiczną wersję pozwanego bez powiązania jej z konkretnymi dowodami.

W konsekwencji zarówno zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., jak i zarzut sprzeczności w poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleniach faktycznych z treścią zebranego materiału dowodowego, okazały się nieuzasadnione. Nie odniosły również skutku zarzuty dotyczące zasądzonej przez Sąd a quo renty na rzecz małoletnich dzieci zmarłego. Niezasadność renty bowiem pozwany wywodził z faktu braku możliwości zarobkowych i majątkowych T. Z.. Tymczasem wykazano powyżej, że stanowisko skarżącego w tym zakresie nie było trafne. W tym stanie rzeczy chybione okazały się zarzuty sformułowane w punktach: 1 d, e, f, 2 i 3 b petitum apelacji.

Dalsza ingerencja w wysokość zasądzonych kwot, na co mógłby wskazywać określony przez pozwanego zakres zaskarżenia, nie była uzasadniona w okolicznościach niniejszej sprawy, a także nie znajdowała pokrycia w sformułowanych zarzutach w petitum apelacji. Dotyczyło to również kosztów pierwszoinstancyjnych, które – jak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu a quo – zostały w części dotyczącej kosztów procesu zniesione, a w części dotyczącej kosztów sądowych rozdzielone w częściach równych. Stąd w pozostałym zakresie apelacja została oddalona.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I (pierwszym) sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., oddalając apelację w pozostałym zakresie w punkcie II (drugim) sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 108 § 1 i 100 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 490), stosunkowo je rozdzielając. W wyniku rozpoznania apelacji pozwany wygrał ją w 69%. Na jego koszty składało się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 2700 zł, oplata od apelacji w kwocie 4296 zł oraz część zaliczki na poczet opinii biegłego w kwocie 1158,95 zł (reszta zaliczki z kwoty 1500 zł zostanie pozwanemu zwrócona ze Skarbu Państwa odrębnym zarządzeniem), co dało łącznie kwotę 8154,95 zł. Koszty powodów to wynagrodzenie ich wspólnego pełnomocnika w kwocie 2700 zł. W rezultacie powodowie winni zapłacić pozwanemu 69% z kwoty 8154,95 zł, czyli 5627 zł. Z kolei pozwany winien uiścić na rzecz powodów 31% z kwoty 2700 zł, czyli 837 zł. Po potrąceniu powodowie winni zapłacić pozwanemu kwotę 4790 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Z uwagi na to, że każdy z uprawnionych do roszczeń przewidzianych w art. 446 k.c. posiada samodzielne żądanie, niezależnie od pozostałych uprawnionych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 1965 r., I PR 317/65, NP 1966, nr 4, s. 519), należne pozwanemu koszty procesu zostały podzielone pomiędzy powodów.