Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V ACa 718/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Zbigniew Koźma

Sędziowie:

SA Katarzyna Przybylska

SO del. Arkadiusz Kuta (spr.)

Protokolant:

sekr. sąd. Małgorzata Naróg

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2014 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa J. L.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w T.

z dnia 9 lipca 2014 r. sygn. akt I C 256/14

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w T. do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

VACa 718/14

UZASADNIENIE

J. L. wniosła o zasądzenie od (...) Spółki Akcyjnej w W. kwot 70.000 zł i 15.000 zł z odsetkami i kosztami tytułem zadośćuczynienia w związku z krzywdą wywołaną śmiercią ojca i brata w wypadku komunikacyjnym z dnia (...) roku .

Pozwany Zakład (...) wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Sąd Okręgowy w T. , wyrokiem z dnia 9 lipca 2014 roku , oddalił powództwo oraz odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu .

Sąd Okręgowy ustalił , że w dniu (...) roku doszło do wypadku drogowego , w którym zginęli M. P. (1) i M. P. (2) - ojciec i brat powódki . Sprawca zdarzenia posiadał ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanym Zakładzie (...) . W dniu 30 grudnia 2013 roku powódka zgłosiła ubezpieczycielowi żądanie wypłaty zadośćuczynienia za naruszenie jej dóbr osobistych w wysokości 70.000 zł w związku ze śmiercią ojca i 15.000 zł w związku ze śmiercią brata . Pozwany nie zajął stanowiska .

Uznał Sąd Okręgowy , że powództwo podlegało oddaleniu z braku podstawy prawnej żądania . W związku z tym oddalił wszystkie wnioski dowodowe zawarte w pozwie .

W rozważaniach odwołał się Sąd pierwszej instancji do art. 822 k.c. , w brzmieniu obowiązującym w 1999 roku , według którego przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim , względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba , na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia . Istotą ubezpieczenia jest wejście ubezpieczyciela w sytuację prawną ubezpieczonego , w zakresie ponoszonej przez niego odpowiedzialności odszkodowawczej . O zakresie tej odpowiedzialności decyduje treść ogólnych warunków ubezpieczenia oraz przepisy prawa . Ustawa z 1990 roku o działalności ubezpieczeniowej wprowadzała obowiązkowe ubezpieczenie OC dla posiadaczy pojazdów mechanicznych

Zakres ochrony ubezpieczeniowej określały przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z 1992 roku w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej . Zgodnie z § 10 z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie jeżeli posiadacz lub kierowca pojazdu mechanicznego są zobowiązani , na podstawie prawa , do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu szkodę , której następstwem jest śmierć , uszkodzenie ciała , rozstrój zdrowia bądź utrata , zniszczenie lub uszkodzenie mienia . Pozwana Spółka co do zasady ponosi odpowiedzialność za skutki wypadku z (...) roku , w którym zginął ojciec i brat powódki . Posiadacz pojazdu , którym kierował sprawca zdarzenia , korzystał z ochrony ubezpieczeniowej na podstawie umowy ubezpieczenia OC zawartej z pozwaną . Okoliczności i skutki samego zdarzenia też były bezsporne . Pozwany kwestionował natomiast zasadę swojej odpowiedzialności wobec powódki. Zwracał uwagę , że w dniu (...) roku nie obowiązywał jeszcze art. 446 § 4 k.c. , dotyczący instytucji zadośćuczynienia za krzywdę dla najbliższych członków rodziny zmarłego , a osobom najbliższym zmarłego nie przysługiwały w to miejsce środki ochrony przewidziane na gruncie art. 24 § 1 k.c. oraz art. 448 k.c.

Wywodzono dalej , że dodanie § 4 do art. 446 k.c. wywołało wątpliwości odnośnie relacji tego przepisu do art. 448 k.c. Obecnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowane jest stanowisko , że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dobra osobistego członków rodziny zmarłego w postaci szczególnej więzi rodzinnej i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. , jeżeli śmierć nastąpiła na skutek deliktu przed dniem 3 sierpnia 2008 roku . Pogląd ten Sąd pierwszej instancji podziela , ale roszczenia tego nie można jednak kierować do ubezpieczyciela . Wskazane rozporządzenie Ministra Finansów nie przewidywało możliwości wypłaty zadośćuczynienia dla osób bliskich zmarłemu . Zawarty w nim zakres roszczeń jest zamknięty . Nie podlega więc wykładni rozszerzającej . W § 10 nie przewidziano odpowiedzialności ubezpieczyciela za naruszenie dóbr osobistych osób nie będących bezpośrednio poszkodowanymi na skutek wypadku . Przyjęcie innej interpretacji prowadziłoby do nieuzasadnionego rozszerzenia odpowiedzialności ubezpieczyciela , na przykład o kompensację naruszenia dóbr osobistych osoby , która na skutek wypadku doznała ciężkich obrażeń ciała . Kalectwo pokrzywdzonego naruszałoby wówczas dobra osobiste jego bliskich związane z prawem do życia w pełnej, szczęśliwej rodzinie .

Sąd Okręgowy stwierdził następnie , że przed dniem 3 sierpnia 2008 roku brak było podstawy prawnej do przypisania ubezpieczycielowi odpowiedzialności za krzywdy wywołane naruszeniem dobra osobistego osoby bliskiej ofiary w oparciu o przepisy Kodeksu

cywilnego . Wówczas bowiem , na podstawie art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 30.05.2008 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731) do polskiego systemu prawnego został włączony przepis art. 446 § 4 k.c. Zgodnie z nim , w przypadku spowodowania uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia , których skutkiem jest śmierć poszkodowanego , sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę . Przepis ten nie ma zastosowania do stanów faktycznych zaistniałych przed dniem wejścia w życie powołanego przepisu , zgodnie z zasadą lex retro non agit . Wcześniej obowiązywała jednolita linia orzecznicza , że nie ma w systemie prawa polskiego możliwości przyznania zadośćuczynienia za śmierć poszkodowanego na rzecz osoby bliskiej . Ten sam pogląd wyrażany był jednoznacznie w piśmiennictwie . Obowiązek zadośćuczynienia powstaje tylko wtedy , gdy przewiduje to wyraźnie przepis ustawy , a świadczenia przewidziane w art. 446 § 3 k.c. są wyjątkiem od zasady , że roszczenia odszkodowawcze zostają przyznane jedynie osobom bezpośrednio poszkodowanym . Odnotowano natomiast , że w przeszłości funkcję zadośćuczynienia zaczęto wiązać z roszczeniem z art. 446 § 3 k.c. Przepis ten przewiduje możliwość przyznania odszkodowania w przypadku pogorszenia się sytuacji życiowej osoby bliskiej zmarłego . W celu ochrony osób które utraciły najbliższego członka rodziny , sądy przy zasądzaniu świadczenia z art. 446 § 3 k.c. brały pod uwagę podobne przesłanki jak przy zadośćuczynieniu . Przyjmowano zatem , że przepis art. 446 § 3 k.c. dotyczy nie tylko szkody materialnej , ale również szkody o charakterze niematerialnym , które to pojęcie zbliżone jest , a wręcz tożsame z pojęciem krzywdy . Powyższe wskazywać ma , zdaniem Sądu pierwszej instancji , że ustawodawca nie przewidywał przed dniem 3 sierpnia 2008 roku możliwości przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej na jakiejkolwiek podstawie prawnej . Taki wniosek potwierdza także uzasadnienie powołanej wyżej ustawy z dnia 30.05.2008 roku ( właściwie - „ uzasadnienie projektu ustawy przyp. wł.). Z uzasadnienia tego wynikać ma , że wolą ustawodawcy było stworzenie możliwości przyznawania bliskim ofiar czynów niedozwolonych stosownego zadośćuczynienia , wobec braku takiej możliwości w obowiązującym stanie prawnym . Brak przepisu umożliwiającego przyznanie takiego zadośćuczynienia był świadomym aktem ustawodawcy przy uchwalaniu Kodeksu cywilnego z 1964 roku . Traktowanie więzi rodzinnych jako dobra osobistego podlegającego ochronie narusza zasadę równości stron umowy . Zakres odpowiedzialności zostaje zwiększony po stronie ubezpieczyciela . Nie zmienia się natomiast zakres obowiązków ubezpieczonego . Ubezpieczyciela kalkuluje ryzyka i w ślad za tym np. ustala wysokość składki ubezpieczeniowej . Musi więc wiedzieć za co odpowiada , żeby mieć zagwarantowane środki

na wypłatę ewentualnych świadczeń z tych tytułów . W tym przypadku natomiast ubezpieczyciel musiałby wypłacić świadczenie za ryzyko , którego w ogóle nie był świadomy w chwili zawierania umowy ubezpieczenia . Godzi to w zasadę pewności obrotu cywilnoprawnego oraz stwarza zagrożenie dla finansowej stabilności ubezpieczyciela .

Apelację od tego wyroku wniosła J. L. domagając się jego zmiany i uwzględnienia powództwa , ewentualnie uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Zarzuciła naruszenie prawa materialnego , to jest art. 24 § 1 k.c. w związku z art. 448 k.c. przez jego błędną wykładnię i przyjęcie , że na tej podstawie prawnej najbliższemu członkowi rodziny nie przysługuje zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę w sytuacji gdy śmierć poszkodowanego nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 roku oraz § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z 2000 roku w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przez przyjęcie , że nie ma podstaw do ustalenia , że zakład ubezpieczeń jest zobowiązany do kompensowania następstw czynu niedozwolonego , którego konsekwencją jest przerwanie więzi między najbliższymi.

W uzasadnieniu przypomniano zasadnicze elementy stanu faktycznego , a następnie przekonywano , że wobec powstania krzywdy przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c. roszczenie o zadośćuczynienie można wyprowadzić z art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. Dalej uzasadnienie polega w zasadzie na cytowaniu wybranych orzeczeń Sądu Najwyższego , których węzłowe zagadnienia to : dopuszczenie stosowania art. 448 k.c. do roszczeń osób najbliższych , jeżeli śmierć pokrzywdzonego nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 roku , identyfikacja podlegającego ochronie dobra osobistego - więzi rodzinnej , której zerwanie powoduje ból , cierpienie i rodzi poczucie krzywdy , uznanie osoby dochodzącej zadośćuczynienia za pokrzywdzoną bezpośrednio , bowiem to właśnie najbliższym członkom rodziny zmarłego wyrządzona została krzywda , wyjaśnienie konsekwencji wprowadzenia art. 446 § 4 k.c. jako zawężającego krąg osób uprawnionych do zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. i ułatwiającego dochodzenie zadośćuczynienia , ale niewykluczającego przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej w poprzednim stanie prawnym , dopuszczalność kierowania roszczeń przeciwko ubezpieczycielowi , jako mieszczących się w zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej , udzielenie pokrzywdzonemu realnej możliwości zaspokojenia świadczeń .

Pozwany Zakład (...) nie zajął stanowiska w postępowaniu apelacyjnym .

Sąd Apelacyjny w Gdańsku ustalił i zważył, co następuje

Apelacja J. L. okazała się zasadna i doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w T. do ponownego rozpoznania . Sąd pierwszej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego , poprzestając na stwierdzeniu braku podstaw prawnych roszczenia powódki ( patrz także uzasadnienie zaskarżonego wyroku strona 4 - karta 67 ) . Nie rozpoznano także istoty sprawy , to jest Sąd Okręgowy nie zbadał czy jest ono słuszne i oddalił je a limine , uważając że pozbawione jest podstawy prawnej , to jest powódka nie ma legitymacji czynnej do jego dochodzenia . Stanowisko Sądu Okręgowego było błędne . Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd ten ustali , czy w świetle art. 448 k.c. w związku z art. 23 k.c. J. L. należy się zadośćuczynienie , to jest czy doznała ona krzywdy wymagającej kompensacji, a jeżeli tak to jaka kwota jest odpowiednia .

Zastrzec tylko trzeba , że w rozstrzyganej sprawie niedostatecznie eksponowano dotychczas tę okoliczność , że pozwem objęto w rzeczywistości dwa roszczenia , to jest żądania zasądzenia zadośćuczynienia w związku z krzywdą wywołaną śmiercią w wypadku drogowym ojca i brata powódki . W konsekwencji niezbędna jest indywidualizacja okoliczności określających rozmiar krzywdy w odniesieniu do każdego z roszczeń . Artykuł 448 k.c. przewiduje zadośćuczynienie za krzywdę wywołaną naruszeniem dobra osobistego , a nie za sam fakt tego naruszenia . Rzecz zatem w ustaleniu konsekwencji jakie dotknęły powódkę w związku z nagłą śmiercią ojca i brata . Trzeba brać po uwagę stopień pokrewieństwa , rolę jaką w rodzinie pełniły osoby zmarłe , rodzaj i intensywność więzi łączących pokrzywdzoną ze zmarłymi, wstrząs psychiczny wywołany śmiercią najbliższych , długotrwałość przeżywania okresu żałoby , skalę cierpień i ich wpływ na bieżące funkcjonowanie powódki , wystąpienie zaburzeń będących skutkiem nagłego odejścia bliskich , stopień w jakim pokrzywdzona znalazła się w nowej rzeczywistości , jej wiek , leczenie doznanej traumy . Tylko część z tych okoliczności może być wspólna dla obu roszczeń . Powódka zdaje się zresztą dostrzegać te wymagania skoro wskazała różną wysokość żądań .

Jak chodzi o kluczowe dla rozstrzygnięcia zagadnienia prawne to wstępnie wskazać należy jeszcze , że zapatrywania prawne Sądu pierwszej instancji są wzajemnie sprzeczne . W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazuje się po pierwsze , że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dobra osobistego członków rodziny zmarłego w

postaci szczególnej więzi rodzinnej i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. jeżeli śmierć nastąpiła na skutek deliktu przed dniem 3 sierpnia 2008 roku , a jedynie roszczenia takiego nie można dochodzić od ubezpieczyciela . Następnie jednak przeprowadza się wywód przeciwny , zakończony tezą o braku podstawy prawnej dla dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie przed dniem 3 sierpnia 2008 roku skoro dopiero wówczas wszedł w życie art. 446 § 4 k.c. , a w okresie obowiązywania Kodeksu cywilnego przed tą datą nie wprowadzono rozwiązania analogicznego do art. 166 k.z. Wydaje się , że kwestionuje się także istnienie dobra podlegającego ochronie .

Katalog dóbr osobistych z art. 23 k.c. jest otwarty i dawał możliwość zaliczenia do nich więzi rodzinnych , których zerwanie powoduje cierpienie . Wyraźne wysłowienie w judykaturze dóbr osobistych podlegających ochronie , a nie wymienionych wprost w art. 23 k.c. , z natury rzeczy wynika z oceny zdarzeń przeszłych . Do sądów należy rozwijanie katalogu dóbr osobistych stosownie do ujawniających się nowych stanów faktycznych . Dochodzi wówczas do uwzględniania roszczeń z art. 24 § 1 k.c. i art. 448 k.c. w reakcji na naruszenia wartości , które wcześniej były prawnie indyferentne . Nie ma zatem uzasadnionych podstaw aby stawiać zarzut niedopuszczalnego działania prawa wstecz .

Nie można się zgodzić z tezą , że przed 3 sierpnia 2008 roku nie było podstawy prawnej dla zasądzenia zadośćuczynienia . W dniu 28 grudnia 1996 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 sierpnia 1996 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny ( Dziennik Ustaw Numer 114 pozycja 542 ), w której nadano art. 448 k.c. nowe brzmienie - w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu , czyje dobro osobiste zostało naruszone , odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny , niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia . Rzecz zatem nie w braku podstawy prawnej do kompensowania krzywdy wywołanej naruszeniem dóbr osobistych ile we wspomnianym już rozwinięciu ich katalogu , a to proces dynamiczny , będący pochodną zmian zachodzących w społeczeństwie i społecznych oczekiwań .

Sąd odwoławczy stoi na stanowisku , że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może uzasadniać przyznanie członkom rodziny zmarłego zadośćuczynienia , jeżeli śmierć nastąpiła na skutek deliktu powstałego przed dniem 3 sierpnia 2008 roku ( data wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw Dziennik Ustaw Numer 116 pozycja 731 , wprowadzającej do porządku prawnego art. 446 § 4 k.c. ) . J. L. przysługiwać może zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. o ile naruszono jej dobra

osobiste wynikające z więzi emocjonalnych jakie łączyły ją z M. P. (1) i M. P. (2) - ojcem i bratem . Jej zerwanie spowodować mogło cierpienie i poczucie krzywdy , czyniąc powódkę bezpośrednio poszkodowaną czynem niedozwolonym . Za skutki tego deliktu pozwany odpowiada bowiem zawierając umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zobowiązał się do kompensacji szkód wyrządzonych osobom trzecim , wobec których odpowiedzialność ponosi ubezpieczony ( art. 822 k.c. ) . Zarówno w tym przypadku , jak i innych znanych z praktyki sądowej oczywiste jest , że wielość bezpośrednio poszkodowanych deliktem nie jest zdarzeniem nadzwyczajnym . Różna może być także podstawa prawna ich roszczeń . Nowelizacja art. 446 k.c. , która weszła w życie 3 sierpnia 2008 roku , polegająca na dodaniu § 4 , nie pozbawiła członków rodziny zmarłego możliwości dochodzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. także w przypadku gdy czyn niedozwolony popełniony został przed tą datą . Taki pogląd , tu cytowany za uzasadnieniem uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 roku (III CZP 32/11 ), jest już ugruntowany w judykaturze , która w aktualnym stanie prawnym akceptuje dualizm środków prawnych zdatnych do zastosowania dla zadośćuczynienia krzywdzie doznanej przez bliskich zmarłego . Na skutki nowelizacji spojrzeć trzeba w ten sposób , że wejście w życie art. 446 § 4 k.c. , przy pozostawieniu w porządku prawnym art. 448 k.c. , oznacza dopuszczalność wyboru spośród dwóch podstaw prawnych , a w okresie przed 3 sierpnia 2008 roku , możliwość oparcia powództwa osoby bliskiej na art. 448 k.c. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 kwietnia 2014 roku w sprawie V CSK 320/13 ).

Na przeszkodzie uwzględnieniu powództwa nie stoi § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 roku w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów ( Dziennik Ustaw Numer 96 pozycja 475 ). Według jego ustępów 1 , 3 i 4 z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie Jeżeli posiadacz lub kierowca pojazdu mechanicznego są zobowiązani - na podstawie prawa - do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę , której następstwem jest śmierć , uszkodzenie ciała , rozstrój zdrowia bądź też utrata , zniszczenie lub uszkodzenie mienia . Ubezpieczeniem OC objęta jest odpowiedzialność cywilna każdej osoby , która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę ruchem tego pojazdu . Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym . Zauważyć należy zatem , że wobec niewątpliwego zawarcia umowy ubezpieczenia przed zdarzeniem uzasadniającym pozew oraz powstaniem tego deliktu przed dniem 25 kwietnia 2000 roku ,

uwzględniać należy treść tego właśnie rozporządzenia , a nie powołanego w apelacji rozporządzenia z 24 marca 2000 roku . To ostatnie bowiem weszło w życie w dniu 25 kwietnia 2000 roku , zastąpiło rozporządzenie z dnia 9 grudnia 1992 roku oraz nie zawiera norm każących inaczej oceniać zakres temporalny obu aktów prawnych . Kwestia ta ma jednak znaczenie tylko porządkujące wywód , bowiem oba rozporządzenia zawierają w interesującej części jednakie postanowienia . Stąd także aktualne jest odwoływanie się do stanowiska zawartego w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2012 roku w sprawie III CZP 67/12 - przepis § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 roku w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej / ... / nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby , wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. Stanowisko Sądu Najwyższego i jego motywy Sąd Apelacyjny w Gdańsku podziela . Zauważyć należy tylko , że wbrew tezom z uzasadnienia zaskarżonego wyroku treść § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 roku w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej nie zawiera treści wykluczających zaliczenie do roszczeń zaspokajanych przez ubezpieczyciela żądań zapłaty zadośćuczynienia na rzecz bliskich osoby , która zginęła w wypadku drogowym , za który odpowiedzialność ponosił ubezpieczony . Wymienia się tylko następstwa wypadków związanych z ruchem pojazdów drogowych w postaci śmierci , uszczerbku na zdrowiu lub mieniu , których powstanie rodzi roszczenia przeciwko ubezpieczycielowi . Nie można przywiązywać się do zastosowanej nomenklatury o „ przysługującym odszkodowaniu ” . Tak jak nie wykluczano dochodzenia przez poszkodowanego roszczeń tytułem zadośćuczynienia za uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia ani roszczeń bliskich zmarłej ofiary wypadku drogowego opartych na art. 446 §§ 1 - 3 k.c., tak i nie stoi on na przeszkodzie roszczeniu z art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. W ramach „ odszkodowania ” kompensuje się zarówno szkody majątkowe jak i niemajątkowe , a także roszczenia będące następstwem śmierci ofiary wypadku drogowego , których dochodzą osoby nie będące uczestnikami tego zdarzenia , a ich krzywda wymaga zadośćuczynienia . Zaznaczyć należy jedynie , że celem tej normy (tj. § 10 rozporządzenia ) było w pierwszym rzędzie udzielenie poszkodowanym gwarancji rzeczywistego zaspokojenia ich słusznych roszczeń , co w przypadku bezpośredniej i wyłącznej odpowiedzialności sprawców byłoby często niepewne . Rolę tą pełni obecnie zbliżony pod względem normatywnym art. 34 ust 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych , Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( obecnie tekst jednolity z 2013 roku Dziennik Ustaw

pozycja 392 ) . Rozważania odnośnie kalkulacji ekonomicznych ubezpieczyciela mają charakter pozaprawny . Zauważyć można jedynie , że ryzyko gospodarcze jest wkomponowane w działalność pozwanego , podobnie jak innych przedsiębiorców .

Wbrew wywodom pozwanego Zakładu (...) zawartym w odpowiedzi na pozew ( karty 32 - 37 ) przedstawione wyżej stanowisko nie stanowi incydentalnej próby wykładni opisywanych norm , a nawiązuje do jednolitego już stanowiska Sądu Najwyższego . Zawodne jest odwoływanie się do wyroków wskazanych w uzasadnieniu wspomnianego pisma procesowego pozwanego bowiem są to zazwyczaj orzeczenia dawniejsze lub orzeczenia sądów pierwszej instancji . Na potwierdzenie tez stawianych przez pozwanego wymieniono tam , między innymi , wyrok Sądu Okręgowego w T. z dnia 14 kwietnia 2014 roku w sprawie IC (...) , a ten uchylony został wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w sprawie I ACa (...) , a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania , z przyczyn tożsamych z powołanymi w niniejszej sprawie . Trzeba wreszcie wskazać , że zapatrywania prawne Sądu Najwyższego zebrano ostatnio w uzasadnieniu do postanowienia z dnia 27 czerwca 2014 roku w sprawie III CZP 2/14 . Sąd Najwyższy , orzekający w składzie siedmiu sędziów , odmówił co prawda podjęcia uchwały , ale na podstawie art. 60 ust. 1 ustawy o Sądzie Najwyższym stosowanego a contrario , to jest z powodu braku rozbieżności w orzecznictwie sądowym odnośnie dopuszczalności zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej gdy doszło do tego przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c. , objęcia tego roszczenia ochroną wynikającą z obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej kierujących pojazdami i określenia rodzaju dobra osobistego chronionego przez prawo .

Rozważania Sądu Okręgowego odnośnie przesłanek przyjmowanych uprzednio za istotne przy zasądzaniu odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej bliskich zmarłego ( art. 446 § 3 k.c. ) są ogólnie trafne . Zauważyć jednak należy , że potwierdzają one raczej trwałość tendencji do udzielania ochrony dobrom niemajątkowym bliskich zmarłego . Efektywnym sposobem zaspokajania tych roszczeń stało się ich opieranie na podstawie z art. 448 k.c. w związku z art. 23 i 24 k.c. Rozwiązania wymagają najwyżej przypadki gdy osoba , która uzyskała świadczenie z art. 446 § 3 k.c. , uwzględniające także niemajątkowe elementy tego roszczenia , przedstawi żądanie zapłaty zadośćuczynienia . W rozstrzyganej sprawie kwestia taka jednak nie powstała .

Testem poprawności przedstawionej wykładni nie jest konstruowanie hipotetycznego roszczenia o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych członka rodziny osoby , która na skutek doznania ciężkich obrażeń ciała pozostała niepełnosprawna ( patrz uzasadnienie zaskarżonego wyroku strona 7 karta 70 ) . Wbrew Sądowi Okręgowemu taki stan rzeczy nie

stanowi naruszenia dobra osobistego w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie . Sądzić należy , że nie ma obaw o uwzględnianie na podstawie art. 23 i 24 k.c. roszczeń o ochronę prawa do życia w szczęśliwej rodzinie . Granicą jest bowiem możliwość rozszerzenia katalogu dóbr osobistych o takie , które są sprawdzalne przy zastosowaniu dostępnych środków dowodowych . Szczęście rodzinne nie poddaje się takiemu testowi . Dobra osobiste to wartości , które podlegają jednak niezbędnej obiektywizacji , a proponowana koncepcja dotyczy stanów wybitnie subiektywnych .

W tym stanie rzeczy , na mocy art. 386 § 1 k.p.c. , uchylono zaskarżony wyrok i przekazano sprawę Sądowi Okręgowemu w T. do ponownego rozpoznania , pozostawiając temu Sądowi , na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. , rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.