Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI Ua 20/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 września 2015r.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Ewa Michalska (spr.)

Sędziowie: SO Iwona Wysowska

SO Marek Zwiernik

Protokolant: st.sekr.sądowy Aneta Symeryak

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2015 roku w Gorzowie Wielkopolskim na rozprawie

sprawy z odwołania T. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

z udziałem zainteresowanego (...) Spółki Akcyjnej Oddziału w S.

o jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 07 stycznia 2015 roku, sygn. akt IV U 390/14

uchyla zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 30 września 2014 roku znak (...) i sprawę przekazuje temu organowi do ponownego rozpoznania.

VI Ua 20/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30.09.2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. W.. odmówił T. M. (1) wszczęcia postępowania w sprawie jednorazowego odszkodowania. W uzasadnieniu swej decyzji organ rentowy podniósł, że przyczyną odmowy było nieuzupełnienie przez wnioskodawcę braków wniosku o wypłatę jednorazowego odszkodowania w postaci druku N-9 o zakończeniu leczenia i rehabilitacji, który to dokument niezbędny jest do rozpoznania uprawnienia do wnioskowanego świadczenia.

Od powyższej decyzji T. M. (1) wniósł odwołanie . Podał, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych dysponuje całością dokumentacji niezbędnej do ustalenia prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie powołując się na argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Sąd Rejonowy Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wlkp. wyrokiem z dnia 7 stycznia 2015 r. oddalił odwołanie po ustaleniu, że T. M. (1) wnioskiem z dnia 01.07.2014r. wystąpił do ZUS o wypłatę jednorazowego odszkodowania tytułem uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem przy pracy. Pismem z dnia 08.07.2014r. organ rentowy zobowiązał skarżącego do przedłożenia aktualnego zaświadczenia o stanie zdrowia z informacją o zakończonym leczeniu i rehabilitacji, albowiem do wniosku o świadczenie dołączona została przez ubezpieczonego kserokopia zaświadczenia z dnia 01.08.2012r. stwierdzająca, że T. M. nadal wymaga leczenia okresowego z powodu przewlekłych dolegliwości bólowych oraz okresowej rehabilitacji i fizjoterapii. Ubezpieczony nie odpowiedział na powyższe wezwanie w związku z czym organ rentowy ponownie pismem z dnia 1.09.2014r. zwrócił się do niego o przesłanie aktualnego zaświadczenia o stanie zdrowia N-9 w terminie 14 dni. Wnioskodawca nie uzupełnił braków formalnych wniosku o świadczenie a w aktach ZUS nie dysponował żądanym dokumentem.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał odwolanie za nieuzasadnione i zważył, że zgodnie z treścią § 2 ust. 3 pkt. 1. Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 14.12.2004r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy ( Dz. U. z 2004r. Nr 273, poz. 2711 ) do wniosku dołącza się dokumentację obejmującą : zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się osoba, w stosunku do której ma być wydane orzeczenie, wystawione nie wcześniej niż na miesiąc przed datą złożenia wniosku.

W myśl zaś § 4 ust.4 i 6 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11-10-2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe ( Dz. U. z 2011r,nr 237, poz. 1412 ), jeżeli we wniosku nie zamieszczono danych lub nie dołączono dokumentów, które są niezbędne do jego rozpatrzenia, organ rentowy wzywa zainteresowanego do uzupełnienia wniosku w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia otrzymania wezwania z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje wydanie decyzji o odmowie wszczęcia postępowania. Jeżeli zainteresowany nie usunął braków, mimo pouczenia,, organ rentowy wydaje decyzje o odmowie wszczęcia postępowania.

W ocenie Sądu aktualne zaświadczenie o stanie zdrowia zawierające informacje o zakończonym leczeniu i rehabilitacji stanowi dokument niezbędny do ustalenia i przyznania prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy. Pomimo dwukrotnych monitów ze strony organu rentowego o dołączenie do wniosku w/w zaświadczenia, ubezpieczony nie wywiązał się ze swej powinności. Organ rentowy pouczył wnioskodawcę, że nieusunięcie braków wniosku skutkować będzie rozpatrzeniem wniosku na podstawie dotychczas złożonych dowodów. Przyjąć należało, że T. M. (1) w związku z dwukrotnym żądaniem przez ZUS dostarczenia konkretnego zaświadczenia, miał pełną świadomość, że organ rentowy nie dysponuje takim dowodem. Wnioskodawca na rozprawie w dniu 7.01.2015r. sam nadto podał, że zaświadczenie z dnia 1.08.2012r, było ostatnim zaświadczeniem o stanie zdrowia, jakie dołączył on do akt i jakie dostępne było w aktach ZUS. Zaniechanie dołączenia ważnego zaświadczenia N-9 pozbawiło ZUS możliwości rozpoznania sprawy w sposób merytoryczny, co oznaczało tym samym, że rozpatrzono wniosek na podstawie dotychczas dołączonych dowodów. Ponieważ brakowało żądanego dokumentu organ rentowy zgodnie z wyżej wymienionymi przepisami odmówił wszczęcia postępowania w sprawie o świadczenie.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony zaskarżając go w całości i wnosząc o uwzględnienie odwołania i przyznanie mu prawa do jednorazowego odszkodowania. Jednocześnie rozszerzył swój wniosek uzupełniony pismem z dnia

19.12.2014r. o przyznanie mu świadczenia powypadkowego, zwrot kosztów przejazdów, zwrot kosztów badań i wydania zaświadczeń przez lekarzy, oraz odsetek ustawowych solidarnie od ZUS lub byłego pracodawcy tj. (...) S.A który nie przekazał dokumentacji.

W uzasadnieniu wskazał, że ZUS posiada nie tylko opinię lekarza prowadzącego, ale także opinię lekarza biegłego sądowego. Ponadto podkreślił, że ZUS nigdzie w swych pismach nie powoływał się na przepisy prawa, na podstawie których ubezpieczony ma żądaną dokumentację dostarczyć oraz nie informował go o konsekwencjach nie dostarczenia dalszych zaświadczeń. Pozwany jedynie w piśmie z dnia 01.09.2014 sygnowanym znakiem (...)-SER zamieścił informację pogrubionym tekstem: „W razie nieprzełożenia dowodów wymienionych w pkt. 2 wniosek o jednorazowe odszkodowanie zostanie rozpatrzony na podstawie dotychczas złożonych dowodów.”

Wreszcie ubezpieczony stwierdził, że apelację uzasadnia tym, że pierwszy druk ZUS N-9 złożył 10.09.2010r. i uważa, że w Państwie prawa ten termin powinien być uznany za złożenie wniosku, czego Sąd Rejonowy nie uwzględnił oraz dowodów załączonych w pismach z załącznikami z dnia 29.10.2014r. I 19.12.2014r.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

zważył co następuje:

Apelacja ubezpieczonego była uzasadniona o tyle, że doprowadziła Sąd Okręgowy do uznania, że wyrok Sądu Rejonowego dotknięty jest brakami uniemożliwiającymi jego merytoryczną weryfikację i wydanie orzeczenia reformatoryjnego. Analiza sprawy doprowadziła bowiem sąd odwoławczy do przekonania, iż sąd pierwszej instancji zaniechał rozpoznania istoty sprawy.

Jednocześnie Sąd Okręgowy uznał, że i decyzja pozwanego nie dała Sądowi możliwości merytorycznego skontrolowania.

Należy wskazać, że podstawą prawną wydania zaskarżonej decyzji był par. 4 ust.4 i 6 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11.10.2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe ( Dz. U. z 2011r,nr 237, poz. 1412 ), zgodnie z którym jeżeli we wniosku nie zamieszczono danych lub nie dołączono dokumentów, które są niezbędne do jego rozpatrzenia, organ rentowy wzywa zainteresowanego do uzupełnienia wniosku w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia otrzymania wezwania z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje wydanie decyzji o odmowie wszczęcia postępowania. Jeżeli zainteresowany nie usunął braków, mimo pouczenia,, organ rentowy wydaje decyzje o odmowie wszczęcia postępowania.

Poza sporem pozostaje okoliczność, że ubezpieczony wnosił o przyznanie mu prawa do jednorazowego odszkodowania w związku z wypadkiem przy pracy oraz, organ rentowy dwukrotnie wzywał go do uzupełnienia tego wniosku o wskazane w piśmie - zobowiązaniu pozwanego dokumenty. Jednakże ani pierwsze pismo pozwanego z dnia 8.07.2014 r., ani drugie pismo z dnia 1.09.2014 r. nie zawierało pouczenia o skutku wynikającym z cyt. par. 4 tj. o wydaniu decyzji o odmowie wszczęcia postępowania. Jedyny wskazany przez pozwanego skutek nie wykonania zobowiązania przez ubezpieczonego określony został jako rozpatrzenie wniosku na podstawie dotychczas złożonych dowodów.

Ubezpieczony nie wykonał zobowiązania organu rentowego we wskazanym terminie, lecz konsekwentnie dowodził, że wszelkie niezbędne dowody w sprawie znajdują się w posiadaniu organu rentowego z uwagi na toczące się wcześniej postępowanie. Organ rentowy, nie wyjaśniając jednak tych kwestii, w zaskarżonej decyzji odmówił wszczęcia postępowania, zamiast, zgodnie ze swoim pouczeniem, rozpoznać wniosek na podstawie złożonych dowodów.

W zakresie problematyki odpowiedniego pouczenia należy wskazać na orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych. Wskazuje się, że pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, by pobierający świadczenie mógł odnieść je do swojej sytuacji. Jednak pouczenie nie może odnosić się do indywidualnie pobierającego świadczenie, gdyż nie da się określić, które z okoliczności wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy (wyrok SN z 25 czerwca 2010 r. II UK 66/10, Lex nr 619642). Nadto, o prawidłowym pouczeniu można mówić dopiero wtedy, gdy organ rentowy poprawił i doprecyzował treść pouczenia w taki sposób, aby stało się ono czytelne, jasne i zrozumiałe. Świadczeniobiorca musi mieć możliwość odniesienia pouczenia do własnej sytuacji (konkretyzacja pouczenia), (wyrok SA w Rzeszowie z 17 stycznia 2013 r., III AUa 1029/12, Lex nr 1264428). Pouczenie musi być należyte, czyli wyczerpujące i wyraźnie wskazujące okoliczności, w jakich dochodzi do nienależnego pobrania świadczenia, dokonane w taki sposób, aby było zrozumiałe dla osoby, do której było skierowane. Pouczenie nie może być abstrakcyjne, obciążone brakiem konkretności (wyrok SA w Poznaniu z 21 lutego 2013 r., III AUa 1182.12, Lex nr 1294836, wyrok SA w Krakowie z 23 kwietnia 2013 r., III AUa 504/12, G. Prawna UiŚ2013/212/2). Może ono polegać na przytoczeniu przepisów określających okoliczności, w których dojdzie do utraty prawa do świadczenia, ale musi być na tyle zrozumiałe, by świadczeniobiorca mógł je odnieść do własnej sytuacji (wyrok SA w Łodzi z 24 kwietnia 2013 r., III AUa 842/12, Lex nr 1313358).

Nieodczytanie bądź niedokładne odczytanie pouczenia przez świadczeniobiorcę jest okolicznością obciążającą (nie można zasłaniać się powyższymi okolicznościami, gdyż nie stanowią one usprawiedliwienia, por. wyrok SA w Łodzi z 19 kwietnia
2013 r., III AUa 789/12, Lex nr 1312045), jednak jedynie wówczas, gdy pouczenie było prawidłowe.

Określona w art. 9 kpa zasada informowania stron i innych uczestników postępowania przez organ administracji publicznej kształtuje obowiązki z niej wynikające w sposób zróżnicowany, tzn. w zależności od podmiotu, wobec którego mają być wykonywane. Organ administracji publicznej jest więc obowiązany do udzielania pełnej informacji o okolicznościach faktycznych i okolicznościach prawnych stronom postępowania. Obowiązek udzielania pełnej informacji stronom spoczywa na organie administracji w granicach określonych w art. 9 zdanie pierwsze, tzn. wtedy, gdy informacja dotyczy okoliczności faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw i obowiązków stron będących przedmiotem postępowania.

Za szeroką wykładnią art. 9 opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 lipca 1992 r., III ARN 40/92, PiP 1993, z. 3, s. 110, z glosą W. Tarasa; PiP 1993, z. 8, s. 116, z glosą J. Zimmermanna, który stwierdził, że: "Obowiązek informowania i wyjaśnienia stronom przez organ prowadzący postępowanie całokształtu okoliczności faktycznych i prawnych toczącej się sprawy (...) powinien być rozumiany tak szeroko, jak to jest tylko możliwe". Z utrwalonej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego zasady ochrony zaufania do prawidłowości działań organów administracji i sądów wynika, że nie powinien doznać uszczerbku obywatel działający w przekonaniu, iż odnoszące się do niego działania (m.in. informacja) organów państwa są prawidłowe i odpowiadające prawu.

Zakres przedmiotowy udzielania informacji o okolicznościach faktycznych i prawnych dotyczy praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organ obowiązany jest zatem do udzielania całokształtu informacji związanej z załatwieniem danego rodzaju sprawy administracyjnej. Nadto organ obowiązany jest informować stronę o uprawnieniach i obowiązkach wynikających z przepisów prawa procesowego, których realizacja będzie miała wpływ na wynik sprawy. Oznacza to, że organ ma obowiązek udzielania informacji zarówno o przepisach prawa materialnego, jak i procesowego. Obowiązek udzielania informacji stronie obejmuje cały tok postępowania, tj. od chwili jego wszczęcia, aż do jego zakończenia decyzją. Organ nie może więc ograniczyć się tylko do udzielenia informacji prawnej, lecz musi podać również niezbędne wyjaśnienia co do treści przepisów oraz udzielać wskazówek, jak należy postąpić w danej sytuacji, aby uniknąć szkody" (wyrok NSA w Warszawie z dnia 11 lipca 2001 r., I SA 2447/00, LEX nr 54741).

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18.12.2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania ( Dz. U. 2013.954 ) wniosek o wypłatę jednorazowego odszkodowania pracownik składa do płatnika składek i to on, po skompletowaniu dokumentacji, przekazuje ją do organu rentowego ( par. 1-3 ). W przedmiotowej sprawie, ani organ rentowy, ani Sąd I instancji nie wyjaśnili, czy i dlaczego dołączony do wniosku ubezpieczonego wniosek do pracodawcy z 2012 r. nie został przekazany organowi rentowemu wraz z niezbędną dokumentacją, w tym z zaświadczeniem lekarza leczącego o stanie zdrowia ubezpieczonego.

Zarówno organ rentowy, jak i Sąd Rejonowy zgodnie uznali, że nie złożenie przez ubezpieczonego aktualnego zaświadczenia lekarskiego stanowiło uzasadnioną podstawę do wydania zaskarżonej decyzji pomimo faktu, że ubezpieczony o takim skutku nie został w ogóle pouczony. Tymczasem zaś, tylko w przypadku prawidłowego pouczenia o takich konsekwencjach, pozwany mógł zgodnie z par. 4 ust. 4 cyt. rozporządzenia wydać decyzję o odmowie wszczęcia postępowania. W niniejszej sprawie jednak nie dość, że informacja-zobowiązanie ZUS pouczenia o takim skutku nie wykonania zobowiązania przez ubezpieczonego nie zawierała, to jeszcze ani organ rentowy, ani Sąd I instancji nie wyjaśnili, czy płatnik składek prawidłowo skompletowany wniosek ubezpieczonego złożył, a jeśli tak - to kiedy i z jakim skutkiem lub jeśli nie - to dlaczego.

Tak więc, w ocenie Sądu Okręgowego, ani wyrok Sądu Rejonowego, ani decyzja ZUS nie poddają się kontroli instancyjnej i dlatego wobec przedstawionej oceny prawnej, na

podstawie art. 477 14a k.p.c. Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.