Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 sierpnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XII Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Hanna Ratajczak

Ławnicy: ---------------------

Protokolant: K. O.

po rozpoznaniu w dniu 4 sierpnia 2015 roku w Poznaniu

sprawy z powództwa A. O.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o nakazanie

I.  oddala powództwo w zakresie żądania pierwotnego i ewentualnego;

II.  umarza postępowanie co do żądania usunięcia infrastruktury energetycznej w postaci jednej napowietrznej linii 15 kV posadowionej na nieruchomości powoda położonej w J. gmina S. stanowiącej działki gruntu oznaczone numerami geodezyjnymi (...), dla której Sąd Rejonowy (...) w P. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) oraz nakazania pozwanej zaniechania korzystania z nieruchomości powoda w części stanowiącej pas gruntu o szerokości 8,60 m, zajęte przez tę linię obecnie zdemontowanej

III.  odstępuje od obciążania powoda kosztami sądowymi ponad już poniesione;

IV.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

/-/SSO Hanna Ratajczak

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do Sądu Rejonowego (...) w P. 14 marca 2012 r. A. O. wniósł o zasądzenie od (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. 63.877 zł z ustawowymi odsetkami od 21 sierpnia 2010 r. do dnia zapłaty (pkt 1) oraz o nakazanie pozwanej usunięcia całej infrastruktury elektroenergetycznej tj. wszystkich słupów i napowietrznych linii elektroenergetycznych posadowionej na nieruchomości położonej w J. gmina S. stanowiącej działki gruntu oznaczone numerami geodezyjnymi (...) dla której Sąd Rejonowy (...) w P. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) oraz nakazanie pozwanej zaniechania korzystania z nieruchomości powoda (pkt 2), a ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia żądania pkt 2 petitum pozwu wniósł o zasądzenie od pozwanej (...) sp. z o. o. kwoty 703.295 zł. Domagał się także zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu podał, że jest właścicielem nieruchomości opisanej w pozwie. Na nieruchomości tej pozwany postawił trzy linie elektroenergetyczne – dwie 15 kV i jedną 110 kV, z których na bieżąco korzysta i które konserwuje. Powód wskazał, że pozwany nie posiada tytułu prawnego do korzystania z jego nieruchomości, a tym samym ingeruje w sferę praw właścicielskich powoda bezprawnie. Stąd powód domaga się zasądzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości (63.877 zł) oraz nakazania usunięcia linii. Na wypadek nieuwzględnienia żądania usunięcia linii powód zgłosił żądanie zasądzenia odszkodowania w kwocie 703.295 zł argumentując, że po stronie właściciela powstaje strata przejawiająca się w różnicy pomiędzy wartością nieruchomości w stanie wolnym, a wartością nieruchomości zajętej pod infrastrukturę. Posadowienie słupów spowodowało utrudnienie w korzystaniu z działki, ograniczenie możliwości wykorzystania jej, co znacznie wpłynęło na wartość nieruchomości.

W odpowiedzi na pozew (...) S.A. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. Wskazał, że kwestionuje roszczenie powoda tak co do zasady jak i wysokości. Podał, że nie jest jasne, których działek gruntu powoda dotyczą wywodzone przez niego roszczenia, ani które linie energetyczne przebiegają przez które działki. Jego zdaniem za oddaleniem powództwa przemawiają też zasady współżycia społecznego bowiem pozwany zajmuje się dostarczaniem społeczeństwu energii elektrycznej i w tym celu używane są biegnące przez nieruchomość powoda linie. Nabywając nieruchomość powód miał świadomość istnienia linii i godził się na to. Podniósł też zarzut nabycia prawa odpowiadającego treści służebności przesyłu na nieruchomości powoda w drodze zasiedzenia argumentując, że uruchomienie i posadowienie linii miało miejsce kolejno w 1964, 1965 i 1982 r. Odnosząc się z ostrożności do żądania zasądzenia odszkodowania wskazał, że jego wysokość powinna uwzględniać dochody przedsiębiorcy przesyłowego, które nie są wysokie. Wskazał również, że w obecnym stanie prawnym stosunki między przedsiębiorstwem energetycznym a właścicielem nieruchomości regulowane są na podstawie przepisów o służebności przesyłu zawartych w art. 305 ¹ i nast. k.c. Z roszczeń w tych przepisach zawartych powód powinien skorzystać w pierwszej kolejności.

W toku postępowania powód cofnął żądanie usunięcia infrastruktury energetycznej w postaci jednej linii napowietrznej 15 kV wskazując, że linia ta została przez pozwaną usunięta i wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego od pozwu cofniętego. Podtrzymał swoje żądanie i twierdzenia w pozostałym zakresie.

Również pozwany podtrzymał swoje stanowisko procesowe.

Postanowieniem z 24 maja 2013 r. Sąd Rejonowy (...) ustalił wartość przedmiotu sporu co do roszczenia zawartego w p. 2 pozwu na kwotę 887.000 zł. Postanowieniem z 28 czerwca 2013 r. na skutek sprawdzenia wartości przedmiotu sporu przez Sąd Rejonowy, sąd ten stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową w zakresie powództwa o nakazanie (pkt 2 pozwu) i na podstawie art. 200 § 1 k.p.c. w związku z art. 17 pkt 4 k.p.c. sprawę przekazał do Sądu Okręgowego w P. jako właściwemu miejscowo i rzeczowo.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. O. jest właścicielem nieruchomości stanowiącej działki gruntu oznaczone numerami ewidencyjnymi (...) o obszarze 0,2635 ha i 84/23 o obszarze 0,8810 ha położonej w J., gmina S., dla której Sąd Rejonowy(...) w P. prowadzi księgę wieczystą o KW nr (...). Własność nieruchomości nabył w wyniku dziedziczenia po swoich rodzicach w latach 1989-1991.

Dowód: okoliczności bezsporne, a nadto wydruk z księgi wieczystej (k. 14-16), wypis i wyrys (k. 17), wyciąg z wykazu zmian gruntowych (k. 18-19), zeznania powoda (protokół na płycie CD k. 495)

Na nieruchomości powoda biegną dwie linie elektroenergetyczne, 15kV i 110 kV. Znajdują się one na nieruchomości od kiedy powód liczący 51 lat pamięta tj. od czasu jego dzieciństwa. Linia 15 kV pobudowana została w latach 60-tych XX wieku, a 110kV najpóźniej w 1982 r. Na nieruchomości tej istniała jeszcze jedna linia 15kV, jednak została ona przez pozwanego usunięta w toku procesu. Linie te używane są dla przesyłania prądu i są nieprzerwanie od czasu ich postawienia eksploatowane przez przedsiębiorstwo energetyczne. Linie te zajmują pasy gruntu na nieruchomości powoda o szerokości 12 i 17 metrów. Linie są na bieżąco konserwowane przez pracowników przedsiębiorstwa energetycznego.

Dowód: dokumentacja fotograficzna (k. 27), pismo E. z 7.11.2011 r. (k. 86), szkic sytuacyjny (k. 87), protokół (k. 112-113), wskazanie lokalizacyjne (k. 114-116), zeznania K. O. (protokół na płycie CD k. 367), zeznania J. S. (protokół na płycie CD k. 396), zeznania R. Z. (protokół na płycie CD k. 396), zeznania M. G. (protokół na płycie CD k. 396), zeznania K. S. (protokół na płycie CD k. 396), zeznania M. R. (protokół na płycie CD k. 431), zezania T. P. (protokół na płycie CD k. 431), zeznania powoda (protokół na płycie CD k. 495)

Początkowo z linii korzystał Zakład (...) w P., który w 1993 r. przekształcony został w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa – (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P.. W 2002 roku (...), łącząc się z innymi przedsiębiorstwami energetycznymi zmieniła firmę na Grupa (...) S.A., natomiast w 2004 r. zmieniła nazwę na (...) S.A. W celu wydzielenia operatora systemu dystrybucyjnego spółka ta w 2006 r. zawiązała spółkę (...) S.A i przeniosła na nią zorganizowaną cześć przedsiębiorstwa, w tym linie energetyczne posadowione na nieruchomości powoda. Tym samym (...) S.A. kontynuowała korzystanie z linii.

Dowód: okoliczności bezsporne, a nadto akt przekształcenia przedsiębiorstwa (k. 122-128), akt notarialny (k. 129-141), odpis z KRS (k. 145-157), odpis z KRS (k. 160-171), akt notarialny (k. 101-111), akt notarialny (k. 142-144)

Pismem z 2 czerwca 2010 r. powód wezwał pozwanego między innymi do niezwłocznego usunięcia wszystkich słupów z jego nieruchomości. Pismem z 13 września 2010 r. pozwany odmówił usunięcia słupów. W czerwcu 2010 r. powód wezwał pozwanego do próby ugodowej, jednak strony nie osiągnęły porozumienia w kwestii usunięcia słupów.

Dowód: okoliczności bezsporne, a nadto pismo powoda z 2.06.2010 r. z dowodem nadania (k. 71-74), pismo pozwanego z 13.09.2010 r. (k. 79), wniosek o zawezwanie do próby ugodowej (k. 80-82)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy i powołane wyżej dokumenty urzędowe i prywatne, a także zeznania świadków: K. O., J. S., R. Z., M. G., K. S., M. R. i T. P., a także zeznania powoda.

Sąd zaliczył w poczet materiału dowodowego sprawy dokumenty prywatne i urzędowe. Ich prawdziwości nie kwestionowała żadna ze stron a i Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu.

Za wiarygodne uznał też zeznania przesłuchanych w sprawie świadków. J. S., R. Z., M. G., K. S., M. R. i T. P. są pracownikami pozwanego i brali udział w konserwowaniu linii elektroenergetycznej. Sąd nie miał podstaw, by kwestionować wiarygodność ich zeznań. Zeznania świadków pozwoliły potwierdzić fakt, że linie są posadowione na nieruchomości powoda, pozwany z nich na bieżąco korzysta, są konserwowane i znajdują się one na nieruchomości powoda od kilkudziesięciu lat. Świadkowie nie potrafili dokładnie wskazać kiedy linie zostały położone jednak określili, że miało to miejsce przed kilkudziesięciu laty, w okresie lat 60-tych do 80-tych. Okoliczności te potwierdziła K. O., żona powoda oraz sam powód.

Sąd nie kwestionował też zeznań K. O.. Były rzeczowe i jasne. Znalazły potwierdzenie w zeznaniach pozostałych świadków.

Sąd dał również wiarę zeznaniom A. O.. Istotne okazały się te na okoliczność okresu posadowienia słupów na nieruchomości. Powód wskazał, że miało to miejsce przed tym jak nabył własność nieruchomości po swoich rodzicach, pamięta je jeszcze gdy był dzieckiem. W ocenie Sądu zeznania powoda były rzeczowe i spójne, znalazły potwierdzenie w zeznaniach przesłuchanych w sprawie świadków.

Za nieprzydatne dla potrzeb postępowania Sąd uznał zeznania W. B. i L. D.. Zeznań świadków nie sposób uznać za niewiarygodne, jednak nie podali oni właściwie żadnych okoliczności istotnych, czy spornych w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód domagał się nakazania pozwanej usunięcia całej infrastruktury elektroenergetycznej tj. wszystkich słupów i napowietrznych linii elektroenergetycznych posadowionej na nieruchomości, której jest właścicielem. Przedmiotem sporu między stronami było przede wszystkim, czy pozwanemu przysługuje prawo do ingerencji w prawo własności nieruchomości powoda. Uzasadniając żądanie powód wskazywał bowiem, że jest właścicielem nieruchomości, a pozwany w sposób nieuprawniony ingeruje w jego prawo własności utrzymując na nieruchomości infrastrukturę energetyczną.

Z argumentacją powoda nie sposób się zgodzić. W świetle brzemienia art. 222 § 1 k.c. właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Art. 222 § 2 k.c. stanowi, że przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Postępowanie dowodowe nie dało podstaw dla ustalenia w jakich okolicznościach doszło do posadowienia słupów. Pozwany nie potrafił wyjaśnić, czy w chwili stawiania słupów istniała ku temu podstawa prawna. Bezspornym było, że pozwany od kilkudziesięciu lat korzystał z nieruchomości powoda w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu. Okoliczność ta rodziła w ocenie Sądu istotne skutki prawne.

Zgodnie z treścią art. 352 § 1 k.c. kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności. Art. 352 § 2 k.c. stanowi, że do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy. Zgodnie z treścią art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. W myśl art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Zgodnie z treścią art. 172 § 2 k.c. po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Przyjmuje się zatem, że można nabyć służebność w drodze zasiedzenia. Pozwany argumentował, że wskutek nieprzerwanego faktycznego korzystania z nieruchomości powoda w zakresie odpowiadającym wykonywaniu służebności przesyłu służebność tę nabył w drodze zasiedzenia. W ocenie Sądu jego stanowisko jest słuszne.

Z zebranego materiału dowodowego wynika, że słupy posadowione zostały na nieruchomości powoda przed kilkudziesięciu laty. Powód zeznał, że na pewno stały tam one w chwili, kiedy nabył własność nieruchomości tj. w latach 1989-1991. Przyznał, że stały one już wtedy gdy był dzieckiem, a właścicielami nieruchomości byli jego rodzice. Skoro powód liczy obecnie 51 lat należy przyjąć, że słupy postawione zostały przed około 40 laty. Powód wystąpił z niniejszym powództwem w marcu 2012 r. A zatem przyjąć należy, że przed wytoczeniem powództwa pozwany przez co najmniej 30 lat nieprzerwanie korzystał z nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności przesyłu. Niezależnie od tego czy przyjmiemy, że pozwany (czy jego poprzednik prawny) rozpoczął korzystanie ze służebności w dobrej, czy złej wierze, w ocenie Sądu do momentu wytoczenia niniejszego powództwa doszło do zasiedzenia służebności. W ten sposób doszło do nabycia przez pozwanego skutecznego względem powoda prawa do władania nieruchomością w zakresie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Powód nie może zatem domagać się nakazania pozwanemu usunięcia linii elektroenergetycznych i zaniechania wykonywania służebności, skoro pozwanemu przysługuje prawo do korzystania ze służebności.

Przyjąć przy tym należy, że pozwany uzyskał posiadanie nieruchomości w dobrej wierze, której domniemanie ustanawia art. 7 k.c. To, czy okoliczność ta uległa zmianie w toku posiadania pozostaje bez znaczenia, bowiem przepis art. 172 k.c. uzależnia przyjęcie dobrej lub złej wiary jedynie od świadomości posiadacza w chwili uzyskania posiadania ( stanowisko takie wyraził również Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z 24 czerwca 2014 r. sygnat. I ACa 1527/13, publikowane w (...) Legalis 1067305). Tym samym w ocenie Sądu Okręgowego przed wystąpieniem przez powoda z niniejszym powództwem doszło do zasiedzenia służebności.

Uznając zatem roszczenie powoda o nakazanie usunięcia linii za niezasadne Sąd rozważył jego żądanie zapłaty odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości wskutek posadowienia na nich linii elektroenergetycznych. Również i to żądanie Sąd uznał za niezasadne. Powód żądanie w tej mierze uzasadnił dość lakonicznie. Nie odniósł się do określonych przepisami prawa przesłanek odszkodowawczych wskazując jedynie, że wartość nieruchomości uległa obniżeniu. Strony nie łączyła żadna umowa. W świetle brzmienia art. 415 k.c. kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę zobowiązany jest do jej naprawienia. Jedną z przesłanek odpowiedzialności deliktowej jest wina sprawcy szkody, rozumiana jako szeroko pojęta bezprawność. Powód nie wykazał natomiast, że działanie pozwanego polegające na korzystaniu ze służebności odpowiadającej służebności przesyłu jest bezprawne tym bardziej przy założeniu, że doszło do zasiedzenia służebności. Skoro pozwany korzysta z przysługującego mu uprawnienia, nie działa bezprawnie. Powód nie wykazał istnienia przesłanek odszkodowawczych, których ziszczenie się uprawniało by go do żądania odszkodowania. Obowiązujące przepisy nie przewidują też uprawnienia właściciela nieruchomości do domagania się świadczeń w razie zasiedzenia służebności gruntowej. Nie znajduje zastosowania art. 305 ² k.c. W razie nabycia służebności przesyłu w drodze zasiedzenia właścicielowi nieruchomości nie przysługują żadne świadczenia uzupełniające.

Mając powyższe na względzie, uznając, że zarówno żądanie główne jak i ewentualne są niezasadne, Sąd powództwo oddalił.

W p. II wyroku Sąd umorzył postępowanie na podstawie art. 355 k.p.c. w stosunku do żądania w zakresie opisanej w tym punkcie linii, bowiem w tej części powód skutecznie żądanie swe cofnął.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. obciążając nimi powoda w części. Z uwagi na znaczną wysokość kosztów sądowych tj. opłaty od pozwu rozszerzonego, której powód nie uiścił Sąd na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych odstąpił od obciążania nimi powoda jako strony przegrywającej proces. Z uwagi na wysokość tych kosztów stanowiły by one dla powoda duże obciążenie. Sąd obciążył natomiast powoda kosztami zastępstwa procesowego pozwanego w wysokości 7.217 zł ustalonymi w oparciu o § 6 pkt7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SSO Hanna Ratajczak