Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2015r. w Katowicach

sprawy z odwołania K. K. (K. K.), B. K. (1) (B. K. (1) )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o ustalenie podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji ubezpieczonej K. K. i odwołującego się

B. K. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie z dnia 3 października 2014r. sygn. akt IV U 1376/14

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od K. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed sądem apelacyjnym,

3.  zasądza od B. K. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed sądem apelacyjnym.

/-/SSA Jolanta Ansion /-/SSA Marek Procek /-/SSO del. Patrycja Bogacińska-Piątek

Sędzia Przewodniczący Sędzia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 maja 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. obniżył od dnia 1 sierpnia 2011r. podstawę wymiaru składek
na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe K. K. z tytułu zatrudnienia przez B. K. (1) do wysokości
700,00 zł miesięcznie, ustalił dla ubezpieczonej podstawy wymiaru składek za sierpień
i wrzesień 2011r. oraz zobowiązał płatnika składek do sporządzenia korygujących dokumentów rozliczeniowych za K. K. za okres objęty decyzją w terminie 7 dni od uprawomocnienia się decyzji.

Odwołanie od powyższej decyzji wnieśli ubezpieczona K. K. i płatnik składek, domagając się jej uchylenia oraz zasądzenia na ich rzecz kosztów postępowania,
w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Kolejną decyzją z dnia 7 maja 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. obniżył od dnia 1 lipca 2011r. podstawę wymiaru składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe R. M. z tytułu zatrudnienia przez B. K. (1) do wysokości 2.400,00 zł miesięcznie, ustalił dla ubezpieczonego podstawy wymiaru składek za lipiec i sierpień 2011r.
oraz zobowiązał płatnika składek do sporządzenia korygujących dokumentów rozliczeniowych za R. M. za okres objęty decyzją w terminie 7 dni
od uprawomocnienia się decyzji.

Odwołanie od powyższej decyzji wnieśli R. M. oraz B. K. (1), wnosząc o jej uchylenie i zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołania K. K., R. M.
i B. K. (1) organ rentowy wniósł o ich oddalenie, powołując się
na argumentację zawartą w uzasadnieniach zaskarżonych decyzji.

Sprawy z odwołań od powyższych decyzji z dnia 7 maja 2012r. zostały połączone
do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Wyrokiem z dnia 11 lutego 2013r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie zmienił zaskarżone decyzje organu rentowego z dnia 7 maja 2012r., uznając:

- decyzję w sprawie obniżenia miesięcznej podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne dla R. M. za okres od dnia 1 lipca 2011r. z tytułu zatrudnienia w firmie (...), za bezzasadną,

- decyzję w przedmiocie obniżenia wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne
oraz ustalenia ich wymiaru w stosunku do K. K. zatrudnionej w firmie (...) od dnia 1 sierpnia 2011r., za bezzasadną i zobowiązując organ rentowy
do przyjęcia miesięcznej podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne dla K. K. i R. M. w wysokości zadeklarowanej
przez pracodawcę.

Sąd Apelacyjny w Katowicach, po rozpoznaniu apelacji organu rentowego, wyrokiem z dnia 25 marca 2014r., sygn. akt III AUa 931/13, oddalił apelację w zakresie objętym decyzją z dnia 7 maja 2012r., nr (...)- (...), dotyczącą R. M. (pkt 1) oraz uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie
w zakresie objętym decyzją z dnia 7 maja 2012r., nr (...)- (...), dotyczącą K. K. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za II instancję. Nadto zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. na rzecz R. M. oraz B. K. (1) koszty zastępstwa procesowego za II instancję w kwotach po 120,00 zł (pkt 3).

W motywach orzeczenia, odnoszących się do rozstrzygnięcia w sprawie K. K., Sąd Apelacyjny wskazał, iż ubezpieczona wykonała dla płatnika składek - swojego teścia, w okresie 1 miesiąca zatrudnienia jedyną udokumentowaną czynność - wykaz stacji paliw, którymi mógł być zainteresowany płatnik. Wprawdzie pracodawca
ma możliwość zatrudnienia pracownicy, wiedząc o jej stanie ciąży, a nawet odmowa zatrudnienia z tego powodu uznana byłaby za dyskryminację, niemniej jednak,
w okolicznościach faktycznych tej sprawy zatrudnienie osoby bliskiej pracodawcy na 1/2 etatu, za wynagrodzeniem przekraczającym znacznie wynagrodzenie osoby zarządzającej dwiema stacjami paliw w pełnym wymiarze czasu pracy, powinno budzić poważne wątpliwości Sądu.

Sąd II instancji wskazał, iż przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy winien rozważyć, czy wysokość wynagrodzenia odzwierciedla rzeczywisty nakład pracy, bądź w sposób rażący odbiega od wartości wykonanych przez pracownika obowiązków, mając na względzie obecny dostęp do informacji handlowych w Internecie. Konieczne jest także skontrolowanie sytuacji ekonomicznej firmy płatnika, dla ustalenia, czy przychody pozwalały na zatrudnienie osoby, której obowiązki w czasie długotrwałej niezdolności
do pracy z powodzeniem wykonywał nieodpłatnie jej mąż w ramach zwyczajowej pomocy rodzinnej, poza swoimi obowiązkami zawodowymi.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji powinien mieć również
na uwadze rozważania Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 maja 2009r. w sprawie III UK 7/09, wskazującego, iż podstawą uznania za nieważne postanowienia o wysokość wynagrodzenia pracownika jest naruszenie zasad współżycia społecznego, podegające na świadomym osiągnięciu korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu. Może to mieć miejsce w przypadkach przyznania rażąco wysokiego wynagrodzenia za świadczoną pracę.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy K. K., Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyrokiem z dnia 3 października 2014r. oddalił odwołanie ubezpieczonej i płatnika składek (pkt 1). Nadto zasądził
od B. K. (1) i K. K. na rzecz organu rentowego po 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed sądem II instancji (pkt 2 i 3).

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Okręgowy ustalił, że K. K.
(ur. (...)) w dniu 20 czerwca 2011r. ukończyła studia wyższe na Wydziale Prawa i Administracji, zdobywając tytuł magistra prawa.

Od 1 października 2008r. była zatrudniona w Spółce (...)
(...) z siedzibą w W., na stanowisku asystentki Działu windykacji
w wymiarze czasu 5/8 etatu, za wynagrodzeniem 950,00 zł brutto. Na podstawie aneksu
do umowy o pracę z dnia 30 czerwca 2009r., od 1 lipca 2009r. ubezpieczona została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 1.900,00 zł. Następnie od 1 listopada 2009r. wymiar czasu pracy zmniejszono do 28 godzin tygodniowo, obniżając równocześnie wynagrodzenie za pracę. Od 1 marca 2010r. ubezpieczona ponownie była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy,
za wynagrodzeniem 1.900,00 zł miesięcznie. W okresie zatrudnienia ubezpieczonej przysługiwało prawo do premii.

Według ustaleń Sądu Okręgowego, B. K. (1) od dnia 25 kwietnia 2000r. prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonego przez Wójta Gminy K. nr (...). Zgodnie z wpisem,
w/w działalność obejmuje między innymi prowadzenie stacji paliw.

Dalej ustalono, że w dniu 1 sierpnia 2011r. K. K. zawarła
z Firmą Handlowo-Usługową, prowadzoną przez swojego teścia - B. K. (1) umowę o pracę na stanowisku przedstawiciela handlowego w wymiarze 1/2 etatu,
za wynagrodzeniem 4.300,00 zł miesięcznie. Przed podjęciem pracy ubezpieczona uzyskała zaświadczenie lekarskie, iż jest zdolna do pracy na w/w stanowisku, a pracodawca przeprowadził z nią szkolenie w zakresie BHP. Pracodawca ustalił zakres obowiązków obejmujący nawiązywanie kontaktów i budowanie więzi z istniejącymi oraz potencjalnymi klientami firmy, przygotowanie i prezentacja oferty handlowej i umów dla klientów, pozyskiwanie nowych klientów, negocjacja warunków transakcji, ustalenie szczegółowe warunków współpracy i prawidłowy przebieg, realizowanie zamówień klientów, przygotowywanie i wdrożenie marketingu na terenie kraju, monitorowanie rynku na działania konkurencji w celu rekomendowania zmian w produktach oraz strategii działań handlowych.

W sierpniu 2011r. K. K. dostarczała do PKN (...), z którym B. K. (1) był związany umową handlową, materiały potrzebne do zawarcia umowy
o korzystanie z aplikacji E-Hurt. Umowa o korzystanie z aplikacji E-Hurt została podpisana
z B. K. (1) w dniu 12 października 2011r. Ubezpieczona dokonała oględzin
7 stacji benzynowych, których zakupem mógł być zainteresowany pracodawca.
Przy wykonywaniu pracy korzystała z własnego samochodu oraz sprzętu elektronicznego (komórka, laptop), za co nie otrzymywała od pracodawcy dodatkowego wynagrodzenia,
ani zwrotu kosztów.

Sąd I instancji ustalił, że od 9 września 2011r. ubezpieczona była niezdolna do pracy
z powodu schorzeń związanych z ciążą. Dziecko urodziła 4 kwietnia 2012r. i do dnia dzisiejszego nie powróciła do pracy. Korzysta z urlopu wychowawczego. Niektóre obowiązki odwołującej w czasie jej nieobecności faktycznie przejął jej małżonek - syn B. K. (1), przy czym, nie zawarł z ojcem umowy o pracę

Sprawami kadrowymi i dokumentacją pracowników, w tym sporządzaniem deklaracji do ZUS zajmuje się u B. K. (1) B. K. (2), która na przełomie lipca
i sierpnia 2011r. przeżyła dużą tragedię osobistą, albowiem w pożarze domu zginął jej brat.

W ramach prowadzonego Przedsiębiorstwa (...) zatrudnia pracowników na stanowiskach: kierownika stacji paliw, pełniących obowiązki kierownika stacji paliw, kasjera, księgowej, kadrowej.

B. C. jest zatrudniona u ubezpieczonego od 10 lat i pełni obowiązki kierownika stacji paliw. W 2011r. uzyskiwała 2.300,00 zł brutto tytułem wynagrodzenia zasadniczego i premię w wysokości 290,00 zł brutto miesięcznie. Przed zatrudnieniem
u odwołującego pracowała w S. na stanowisku kierownika sklepu. Pracę wykonywała w wymiarze pełnego etatu. Obecnie uzyskuje wynagrodzenie 2.500,00 zł netto, podobnie,
jak inna pracownica pełniąca obowiązki kierownika stacji paliw. Osoby pełniące obowiązki kierowników stacji paliw zajmują się zamawianiem paliw i innych towarów, przyjmują towar, prowadzą dokumentację dotyczącą danej stacji: raporty magazynowe, faktury, obsługują system komputerowy i w razie potrzeby klientów. Nie podejmują samodzielnie decyzji mających istotne znaczenie dla Przedsiębiorstwa.

Sąd Okręgowy ustalił także, że R. M. pracował u B. K. (1) od stycznia 2006r., zarządzając stacją paliw na podstawie umowy cywilno-prawnej.
Od 1 lipca 2011r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na stanowisku kierownika stacji paliw w R. w wymiarze pełnego etatu za wynagrodzeniem 6.000,00 zł.
Do zadań kierownika stacji w R. należały w szczególności: kontrola i analiza sprzedaży pod względem cen, asortymentu i płatności odroczonych, prowadzenie dokumentacji związanej z działalnością obiektu, zarządzanie, obsługa stacji paliw, bezzwłoczne usuwanie wszelkich możliwych awarii, kontrola i utrzymanie obiektu
oraz otaczającego terenu w czystości, powadzenie akcji marketingowych mających na celu zwiększenie sprzedaży, prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy stacji paliw
oraz rozliczanie zmian i przekazywanie dokumentów do działu księgowości.
Poza bezpośrednim kierowaniem stacją w R., nadzorował również pracę stacji paliw w R.. Wszystkie w/w obowiązki wykonywał samodzielnie i podlegał bezpośrednio B. K. (1), będąc dyspozycyjny przez całą dobę. Sąd I instancji ustalił,
że w roku podatkowym 2010 dochody z prowadzonej przez płatnika działalności wyniosły 139.842,43 zł, przy przychodach w kwocie 15.976.265,68 zł. Na dzień 30 listopada 2011r. dochód płatnika wyniósł 21.714,98 zł, przy przychodach w kwocie 17.911.876,10 zł.
Po dokonaniu rozliczenia rocznego, 2011r. zamknął się stratą w wysokości 148.940,90 zł.

Dokonując rozważań prawnych, Sąd Okręgowy powołał się na treść art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 1440 ze zm.) oraz art. 22 k.p., art. 78 § 1 k.p.,
art. 353 ¹ k.c. i art. 58 k.c., uznając umowę o pracę ubezpieczonej za nieważną w części dotyczącej wynagrodzenia za pracę.

Motywując swoje rozstrzygnięcie, Sąd Okręgowy wskazał, że organ rentowy
nie kwestionował, że K. K. od 1 sierpnia 2011r. do 8 września 2011r. wykonywała pracę w wymiarze 1/2 etatu w Firmie Handlowo-Usługowej (...), jako przedstawiciel handlowy. Spór dotyczył zasadności przyznania odwołującej za wykonywanie tej pracy wynagrodzenia w kwocie 4.300,00 zł miesięcznie.

Sąd Okręgowy - powołując się na uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia
27 kwietnia 2005r., II UZP 2/05 (OSNP 2005/21/338) - podzielił stanowisko organu rentowego, iż przyznanie odwołującej wynagrodzenia w kwocie 4.300,00 zł było nieadekwatne do wykonanych zadań, sytuacji ekonomicznej firmy w 2011r. oraz miało
na celu wyłącznie uzyskanie wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Sąd ten podkreślił, że K. K. została zatrudniona w Firmie Handlowo- Usługowej, prowadzonej przez teścia B. K. (1). Okoliczność ta sama w sobie nie podważa zasadności warunków pracy i płacy określonych w umowie, ale sprawia,
że współmierność przyznanego wynagrodzenia do nakładu pracy ubezpieczonej, musi być poddana starannej ocenie.

Charakter i ilość powierzonych ubezpieczonej obowiązków, wymiar czasu pracy
1/2 etatu, nie uzasadniał przyznania ubezpieczonej wynagrodzenia w wysokości 4.300,00 zł. K. K. dla potwierdzenia wykonywanych czynności, od 1 sierpnia 2011r.
do 8 września 2011r. przedstawiała jedynie wykaz stacji paliw, którymi ewentualnie mógł być zainteresowany B. K. (1). Nie przedstawiała natomiast innych dowodów potwierdzających wykonywanie innych czynności pracowniczych. Nie zawierała żadnych umów, nie podpisywała dokumentów. Twierdziła, że przekazywała do PKN (...) dokumenty od B. K. (1), ale ta czynność nie wymagała jej osobistego działania i mogła być wykonana przez inne osoby. Ubezpieczona podniosła, iż w trakcie zatrudnienia
u ubezpieczonego, poszukiwała nowych klientów zainteresowanych wymianą zbiorników,
ale nie pamiętała żadnych nazw firm i nie przedstawiła żadnych dowodów w tym zakresie.

Nie bez znaczenia jest również - zdaniem Sądu Okręgowego - okoliczność,
iż po jej odejściu na zwolnienie lekarskie, płatnik składek nikogo nie zatrudnił na jej miejsce, a w ramach zwyczajowej pomocy rodzinnej, zakres obowiązków K. K. przejął jej mąż, wykonując je nieodpłatnie na rzecz ojca, poza swoimi obowiązkami zawodowymi.

Według Sądu I instancji, K. K. w czerwcu 2011r. ukończyła studia
i nie miała żadnego doświadczenia w pracy przedstawiciela handlowego. Nadto, wykonując pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółce (...) i Radcowie Prawni z siedzibą w W., osiągała maksymalne wynagrodzenie z premią w wysokości 2.000,00 zł.

Przyznane wynagrodzenie było także niewspółmierne - zdaniem tego Sądu -
do sytuacji ekonomicznej firmy w 2011r. i wynagrodzeń innych pracowników. B. C., zatrudniona u ubezpieczonego od 10 lat, pełniąca obowiązki kierownika
stacji paliw, zarabiała w 2011r. 2.300,00 zł (płaca zasadnicza) oraz uzyskiwała premię
w wysokości 290,00 zł. Wynagrodzenie K. K. było również bardzo wysokie
w stosunku do wynagrodzenia R. M., zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, także w odniesieniu do jego zakresu obowiązków. R. M. prowadził stację paliw w R. i nadzorował stację paliw w R.. Był dyspozycyjny przez całą dobę. Podejmował decyzje mające istotne znaczenie dla pracodawcy.

Środki na jej wynagrodzenie, gdyby odwołująca wykonywała pracę, byłyby istotnym obciążeniem finansów pracodawcy. Do 30 listopada 2011r. dochód płatnika wyniósł 21.714,98 zł, przy przychodach w kwocie 17.911.876,10 zł, po rozliczeniu 2011r. została ujawniona strata w wysokości 148.940,90 zł. Przyznane odwołującej wynagrodzenie za pracę 4.300,00 zł miesięcznie, w skali roku stanowiło kwotę 51.600,00 zł.

Sąd Okręgowy podkreślił, że ubezpieczona przepracowała w Firmie (...) zaledwie jeden miesiąc, po czym długotrwale korzystała ze świadczeń
z ubezpieczenia społecznego. Podejmując pracę, miała świadomość, że jest w ciąży i trudno przyjąć, aby nie podzieliła się tą nowiną z rodzicami swojego męża. Sąd ten zwrócił uwagę,
iż była to druga ciąża ubezpieczonej, więc posiadała doświadczenie związane z przebiegiem ciąży i z pierwszymi jej symptomami. Z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, można, według Sądu Okręgowego, założyć, iż B. K. (1) o ciąży synowej wiedział
w dacie zawierania z nią umowy o pracę.

Reasumując, Sąd I instancji wskazał, że rodzaj powierzonych ubezpieczonej zadań, dostępność na rynku pracy pracowników posiadających kwalifikacje tożsame
z kwalifikacjami odwołującej, polityka płacowa prowadzona przez płatnika składek, który
z wyjątkiem R. M., pracownikom z odpowiednim doświadczeniem zawodowym, pełniącym obowiązki kierownicze, przyznał wynagrodzenia oscylujące
w granicach 2.500,00 zł, jednoznacznie wskazuje, iż faktyczną przyczyną przyznania odwołującej wynagrodzenia w kwocie 4.300,00 zł była wyłącznie możliwość zapewnienia
jej wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a nie odpowiedniego wynagrodzenia
za pracę. Takie ukształtowanie warunków płacy odbyło się kosztem wszystkich uczestników systemu ubezpieczeń społecznych, co narusza zasady współżycia społecznego i czyni zakwestionowaną umowę nieważną w części dotyczącej wynagrodzenia za pracę,
na podstawie art. 58 § 2 i 3 k.c. w związku z art. 300 k.p.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji wyroku
na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania przed Sądem II instancji orzeczono na mocy art. 98 k.p.c.
w związku z § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (t.j. Dz. U. z 2012r., poz. 490).

Apelację od powyższego wyroku wniosła ubezpieczona K. K.
i odwołujący się B. K. (1).

Zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w całości, apelujący zarzucili mu:

1. naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz brak rozpoznania istoty sprawy, albowiem ubezpieczona bezspornie była zatrudniona w firmie płatnika, wykonywała obowiązki pracownicze, pracowała na własnym sprzęcie i nie korzystała z firmowego samochodu, ani rozliczeń
za używanie samochodu prywatnego do celów służbowych, w dużej części jej obowiązki polegały na wykonywaniu czynności w terenie, przy pokonywaniu znacznych odległości, co musiało mieć wpływ na wysokość jej wynagrodzenia
w firmie, której roczne obroty przekraczają średnio kwotę kilkunastu milionów złotych (sięgając nawet 30 mln), a co Sąd I instancji zupełnie pomija,

2. sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, która miała istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, polegającą na przyjęciu, iż :

a) wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej zmierzała wyłącznie do zapewnienia ubezpieczonej wysokich świadczeń z ZUS, podczas, gdy kwota 4.300,00 zł nie była wygórowaną kwotą, zważywszy na obowiązki ubezpieczonej i koszty uzyskania takiego dochodu,

b) płatnik nie wykazał zasadności wynagrodzenia pracownika w tym konkretnym przypadku, podczas, gdy zakres obowiązków ubezpieczonej i waga zadań, jakimi się zajmowała, w pełni to uzasadniają,

c) dochód ubezpieczonej jest zawyżony z uwagi na wynagrodzenia innych pracowników płatnika, podczas gdy powiązanie rodzinne płatnika i ubezpieczonej, wyższe wykształcenie ubezpieczonej oraz charakter jej obowiązków powodują, iż dochód
ten nie może być uznawany za zawyżony.

Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku, uwzględnienie odwołania ubezpieczonej i płatnika oraz orzeczenie, iż ubezpieczona podlegała ubezpieczeniom społecznym w wymiarze składek liczonych od kwoty wynagrodzenia
na poziomie 4.300,00 zł i zasądzenie na rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania za obie instancje lub uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego, jako części kosztów procesu.

W odpowiedzi na powyższą apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie
oraz zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Przyjmując ustalenia poczynione przez Sąd I instancji jako własne, uznał, że apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się do zarzutów apelacji, powtórzyć wypada, że z utrwalonego orzecznictwa sądowego wynika, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało ono wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem,
zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Tak więc, ocenie
z zastosowaniem zasad współżycia społecznego nie podlega sama podstawa wymiaru składek, ale stanowiąca tę podstawę wysokość umówionego przez strony stosunku prawnego
i wypłaconego wynagrodzenia (przychodu). Możliwość ta dotyczy przede wszystkim umowy o pracę, której ważność poddaje się ocenie w świetle art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p. Inaczej mówiąc, w aspekcie zgodności z normami prawa cywilnego ocenie nie podlega stosunek ubezpieczenia społecznego, lecz związany z nim stosunek o charakterze cywilnoprawnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009r., III UK 7/09,
LEX nr 509047; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005r., II UK 16/05,
OSNP 2006/11-12/191).

Należy przy tym pamiętać, że strony stosunku pracy nie zachowują pełnej swobody
w kształtowaniu wzajemnych praw i obowiązków. Stosunek pracy kształtowany jest bowiem wolą stron i Państwa. Pewne ograniczenia w ustaleniu wysokości wynagrodzenia za pracę wyznaczają kryteria ujęte w normie art. 13 k.p., pod postacią prawa do godziwego wynagrodzenia. Konsekwencją przyjęcia, iż wynagrodzenie może być niegodziwie niskie,
jest również stwierdzenie, że może być niegodziwie wygórowane. Na gruncie prawa pracy rozwinięcie tej tezy znalazło wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego, przyjmującym,
iż postanowienia umowy o pracę dotyczące wynagrodzenia za pracę mogą być przez pryzmat zasad współżycia społecznego ocenione jako nieważne w części przekraczającej granice godziwości (por. wyrok z dnia 7 sierpnia 2001r., I PKN 563/00, OSNAPiUS 2002, nr 4,
poz. 90 oraz wyrok z dnia 21 lipca 2009r., II PK 21/09, OSNP 2011, nr 5-6, poz. 75).

Skoro zaś wysokość wynagrodzenia za pracę (przychodu), jako podstawa wymiaru, ma bezpośredni wpływ na wysokość świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, to również
na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych przyjęto, iż ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne, jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), polegającym
na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych, kosztem innych uczestników tego systemu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014r., I UK 302/13, wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2009r., III UK 7/09, postanowienie Sądu Najwyższego z 6 lutego 2009r., I UK 323/09, uchwała Sądu Najwyższego z dnia
27 kwietnia 2005r., II UZP 2/05, OSNP 2005, nr 21, poz. 338, LEX nr 148238; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005r., II UK 16/05, OSNP 2006, nr 11-12, poz. 191, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13 lutego 2014r., III AUa 979/13).

Co więcej, w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje znacznie mocniejsza,
niż w prawie pracy, bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych. W związku z tym, nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach zasady uprzywilejowania pracownika, w prawie ubezpieczeń społecznych,
w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać -
w okolicznościach konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących
z tego ubezpieczenia. Należy bowiem pamiętać, że system ubezpieczeń społecznych zbudowany został przy założeniu wystąpienia względnej równowagi między wkładem danej osoby w tworzenie funduszu chorobowego, a świadczeniami wypłacanymi jej w przypadku ziszczenia się ryzyka ubezpieczeniowego (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego
w Katowicach z 9 maja 2014r., III AUa 2111/13).

Na użytek przedstawionych wyżej założeń można przyjąć, że wzorzec godziwego wynagrodzenia za pracę (stanowiącego podstawę wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego) określony został w dyspozycji art. 78 § 1 k.p. Zgodnie bowiem z treścią powołanego przepisu, wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało:

- rodzajowi wykonywanej pracy,

- kwalifikacjom wymaganym przy wykonywaniu pracy,

- ilości pracy,

- jakości świadczonej pracy.

Pamiętając o zaprezentowanych wyżej tezach, stwierdzić należy, iż podniesione przez apelujących zarzuty pozostają bez wpływu na ocenę prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu
I instancji. Odnosząc się bowiem do zarzutów naruszenia prawa procesowego, w ocenie Sądu Apelacyjnego, stwierdzić należy, iż nie doszło przy ustalaniu stanu faktycznego
do przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Podkreślić trzeba, iż wbrew twierdzeniom skarżących, Sąd Okręgowy nie naruszył granic swobodnej oceny dowodów, albowiem ich wiarygodność i moc ocenił według własnego przekonania, na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”, a zatem,
jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy
i wiarygodności (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1966r., sygn.
II CR 423/66, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1999r., sygn. I PKN 632/98, OSNAPiUS 2000/10/382; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego
z 11 lipca 2002r., sygn. IV CKN 1218/00, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002r., sygn. IV CKN 1256/00, niepubl.). Ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Ustalenia faktyczne dokonane w oparciu o tak ocenione dowody nie mogą wykazywać błędów
tak faktycznych, tzn. nie mogą być sprzeczne z treścią dowodów, jak i logicznych (błędności rozumowania i wnioskowania).

Odnosząc powyższe dyrektywy do ustaleń dokonanych przez Sąd I instancji,
w aspekcie wskazywanych przez skarżącego uchybień, nie sposób przyjąć zasadności jego argumentacji, że Sąd Okręgowy uznał dowolnie, wbrew zgromadzonemu w sprawie materiałowi dowodowemu, że ukształtowanie w analizowanej umowie o pracę warunków wynagradzania odbyło się kosztem wszystkich uczestników systemu ubezpieczeń społecznych. Skarżący w istocie polemizują z wnioskami wyprowadzonymi z analizy ustaleń faktycznych.

Jako bezsporne uznać należy przy tym, iż K. K., zawierając w dniu
1 sierpnia 2011r. umowę o pracę ze swym teściem B. K. (1), była w ciąży, zamieszkiwała w W. i była jednocześnie zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy u innego pracodawcy. Ponadto, nawet zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy,
w przedstawionych wyżej okolicznościach, wymagało przyjęcia takiego rozkładu systemu czasu pracy, który uwzględniałby zmniejszoną dyspozycyjność pracownicy. Trzeba mieć
przy tym na względzie, że rodzaj powierzonych pracownicy zadań nie wymagał szczególnych kwalifikacji i doświadczenia zawodowego, zaś pracodawca nie wyjaśnił przekonująco,
że w lipcu - sierpniu 2011 r. wystąpiła potrzeba zatrudnienia K. K., na nowo utworzonym stanowisku przedstawiciela handlowego, za wynagrodzeniem znacznie przewyższającym (8.600,00 zł za pełen etat), wynagrodzenia innych pracowników, z pracą których wiązały się realne przychody dla przedsiębiorstwa. Zakres zadań pracowniczych, które wykonywała K. K. dla nowego pracodawcy do dnia 9 września 2011r. (dostarczenie dokumentów do PKN (...) i oględziny kilku stacji benzynowych) nie był nadmiernie obciążający, gdyż podczas nieobecności powódki, realizowany był przez jej męża (a syna pracodawcy), w ramach nieodpłatnej, zwyczajowej pomocy rodzinnej. Istotne jest również i to, że pracodawca zamknął rok 2011r. ze stratą w wysokości 148.940,90 zł.

Jednocześnie należy zauważyć, że postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia rentowego wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma więc ono charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Jest zatem postępowaniem kontrolnym. Badanie owej legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko
przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Zatem, kontrolą sądową w niniejszym postępowaniu trafnie objęto ustalenia i ocenę prawną, które doprowadziły organ rentowy do obniżenia
od dnia 1 sierpnia 2011r. podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe K. K. z tytułu zatrudnienia przez B. K. (1) do wysokości 700,00 zł miesięcznie.
W tym kontekście, nie mają znaczenia warunki wykonywania powyższej umowy po powrocie przez pracownicę z urlopu wychowawczego. Z uwagi na powyższe okoliczności,
Sąd II instancji pominął dowody mające wykazać wysokość podstawy wymiaru składki
na ubezpieczenie chorobowe K. K. od listopada 2015r.

W końcu trzeba wskazać, iż skoro z normy art. 13 k.p. wynika jedynie prawo
do ustawowego minimalnego wynagrodzenia za pracę (wynoszącego od dnia 1 stycznia 2011r. 1.386,00 zł), to na podstawie art. 58 § 1 k.c., w miejsce nieważnej klauzuli umownej dotyczącej wysokości wynagrodzenia, do stosunku pracy K. K. i B. K. (1) weszły postanowienia ustawy z dnia 10 października 2002r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. 2002r., nr 200, poz. 1679 ze zm.)

Konkludując, Sąd II instancji uznał, iż apelacja jest bezzasadna i na mocy
art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

O kosztach procesu rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 2
i § 12 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2012r., poz. 490 ze zm.).

/-/SSA Jolanta Ansion /-/SSA Marek Procek /-/SSO del. Patrycja Bogacińska-Piątek

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR