Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ka 501/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący:

SSO Jerzy Kozaczuk

Protokolant:

st.sekr.sądowy Agnieszka Walerczak

przy udziale Prokuratora Andrzeja Michalczuka

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2015 r.

sprawy M. B.

oskarżonego o przestępstwa z art. 162 § 1 kk i art. 244 kk

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Węgrowie

z dnia 17 czerwca 2015 r. sygn. akt II K 223/14

w zaskarżonej części w odniesieniu do czynu z art. 244 kk wyrok uchyla i sprawę M. B. przekazuje Sądowi Rejonowemu w Węgrowie do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt II Ka 501/15

UZASADNIENIE

M. B. został oskarżony o to, że:

I.  w okresie od 13 do 14 stycznia 2014 r. w Z., gm. K., pow. (...) woj. (...) nie udzielił swojej matce K. B. pomocy, wiedząc, iż znajduje się ona w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

tj. o czyn z art. 162 § 1 k.k.

II.  w okresie od 26 stycznia 2012 r. do dnia 19 lipca 2012 r. i w okresie od 21 lipca 2013 r. do dnia 14 stycznia 2014 r. w Z., gm. K., pow. (...) woj. (...) zamieszkiwał w domu wspólnie z K. B., czym nie zastosował się do nakazu opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z K. B. orzeczonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Węgrowie o sygn. akt II K 582/11 na okres pięciu lat,

tj. o czyn z art. 244 k.k.

Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2015 r., sygn. akt II K 223/14, Sąd Rejonowy
w Węgrowie:

I.  oskarżonego M. B. uniewinnił od czynu zarzuconego mu w pkt I aktu oskarżenia;

II.  oskarżonego M. B. uznał za winnego dokonania zarzucanego mu w pkt II aktu oskarżenia czynu wyczerpującego dyspozycję art. 244 k.k. i za to na podstawie art. 244 skazał go na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;

III.  na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił tytułem próby na okres 3 lat;

IV.  na podstawie art. 71 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego karę grzywny w wy­sokości 80 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwo­tę 10 złotych;

V.  na podstawie art. 73 § 1 k.k. oddał oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora;

VI.  zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 200 złotych tytułem opłaty oraz obciążył go poniesionymi w sprawie wydatkami w kwocie
786,80 zło­tych.

Apelację od przedstawionego wyżej wyroku wywiódł obrońca oskarżonego, negując go w zakresie punktów od II. do VI. i zarzucając mu:

I.  obrazę przepisów prawa karnego materialnego, tj. art. 244 k.k. poprzez wyrażenie błędnego poglądu prawnego, polegającego na tym, iż nie opuszczenie domu, w którym znajdują się dwa odrębne lokale zajmowane przez oskarżonego i pokrzywdzoną, stanowi naruszenie nakazu opuszczenia lokalu, określonego
w art. 41a § 1 i 2 k.k., orzeczonego wyrokiem względem M. B.,

II.  obrazę przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie przepisów
art. 4 k.p.k., art. 5 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. polegającą na nie wzięciu pod uwagę przy ferowaniu wyroku wszystkich ujawnionych w toku przewodu sądowego i mających istotny wpływ na rozstrzygnięcie okoliczności, oparciu poczynionych ustaleń faktycznych na dowolnie przeprowadzonej ocenie dowo­dów oraz wbrew zasadom prawidłowego rozumowania, wskazaniom wiedzy
i doświadczenia życiowego, niedostatecznym uwzględnieniu wszystkich okolicz­ności sprawy w tym okoliczności dla oskarżonego korzystnych, rozstrzygnięciu niedających się usunąć oraz nieusuniętych wątpliwości na niekorzyść oskar­żonego, nienależytej analizie i ocenie poszczególnych dowodów, w szcze­gólności dowodu z wyjaśnień oskarżonego, zeznań świadków J. Z., H. Z., G. W.; uznaniu za udowodnione faktów niemających wystarczającego oparcia w dowodach i nie wskazaniu
w spo­sób należyty dlaczego Sąd nie uznał dowodów przemawiających przeciwko sprawstwu i winie oskarżonego, co w oczywisty sposób wpłynęło na błędne przyjęcie, że M. B. nie opuścił lokalu zajmowanego wspólnie z po­krzyw­dzoną, a w konsekwencji doprowadziło do jego niesłusznego skazania;

III.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia wyrażający się w uznaniu, że stopień społecznej szkodliwości czynu z art. 244 k.k., zarzucanego M. B., jest większy niż znikomy w sytuacji, gdy biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, w szczególności fakt, że pokrzywdzona zajmuje w domu odrębne pomieszczenia, do których oskarżony nie ma dostępu,
a wspólnymi pomieszczeniami są jedynie korytarz i łazienka, pomiędzy stronami istnieje konflikt, również na tle majątkowym, podsycany przez siostrę pokrzyw­dzonej uznać należało, że zachowanie M. B. charakteryzuje się znikomą społeczną szkodliwością;

IV.  rażącą niewspółmierność kary orzeczonej w stosunku do M. B., pole­gającą na wymierzeniu mu kary 6 miesięcy pozbawienia wolności z warun­kowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat oraz grzywny w rozmiarze
80 stawek dziennych po 10 zł każda, podczas gdy okoliczności sprawy, w szcze­gólności istniejący konflikt na tle majątkowym, postawa oskarżonego, jak i po­krzyw­dzonej wskazywały, że dla osiągnięcia celów kary wystarczające było wymierzenie w stosunku do oskarżonego samoistnej kary grzywny w rozmiarze 80 stawek dziennych po 10 zł każda stawka.

W następstwie tak sformułowanych zarzutów odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu w pkt. II. aktu oskarżenia, ewentualnie o umorzenie postępowania odnośnie tego czynu wobec znikomej społecznej szkodliwości czynu lub też- z daleko posuniętej ostroż­ności procesowej- wymierzenie oskarżonemu za ten czyn kary samoistnej grzywny
w rozmiarze 80 stawek dziennych po 10 zł każda stawka.

W toku rozprawy odwoławczej obrońca oskarżonego poparł apelację i wnioski w niej zawarte, a nadto- z uwagi na treść postanowienia Sądu Rejonowego w Węgro­wie z dnia 12 kwietnia 2012 r., sygn. akt II 2 Ko 113/12- ze względu na to, że Sędzia, który wydał postanowienie o wykonaniu kary orzekał w sprawie niniejszej. Prokurator wniósł o nieuwzględnienie apelacji i utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy. Oskarżony M. B. nie stawił się pomimo prawidłowego zawiadomienia o ter­minie rozprawy apelacyjnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się o tyle zasadna, że doprowadziła do uchylenia zane­gowanego orzeczenia w zaskarżonej części w odniesieniu do czynu z art. 244 k.k.
i przekazania sprawy w tymże zakresie do ponownego rozpoznania. Już w tym miejscu stwierdzić jednakże należy, że podjęte rozstrzygnięcie o charakterze kasa­toryjnym nie stano­wiło rezultatu uznania słuszności argumentacji podniesionej przez skarżącego, lecz efekt stwierdzenia rażącej niesprawiedliwości zakwestionowanej części wyroku (art. 440 k.p.k.).

Na wstępie przypomnieć trzeba, że postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2012 r., sygn. akt II 2 Ko 311/12, Sąd Rejonowy w Węgrowie, na podstawie art. 75 § 2 k.k., zarządził wobec M. B., syna T. i K. z domu P., urodzonego (...) w S. wykonanie kary 1 roku pozba­wienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Węgrowie z dnia 25 stycz­nia 2012 r., sygn. akt II K 582/11. U podstaw tego rozstrzygnięcia legło skonstatowanie, iż M. B., mimo zastosowania względem niego prawo­mocnym (od dnia 1 lutego 2012 r.) wyrokiem środka karnego w postaci nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego zajmowanego wspólnie z pokrzywdzoną K. B. rzeczonego lokalu nie opuścił (k. 307). Następnie Sąd Rejonowy w Wę­growie- w identycznym składzie- w punkcie II. wyroku z dnia 17 czerwca 2015 r., sygn. akt II K 223/14, uznał M. B. za winnego tego, że w okresie od 26 stycz­nia 2012 r. do dnia 19 lipca 2012 r. i w okresie od 21 lipca 2013 r. do dnia 14 stycznia 2014 r. w Z., gm. K., pow. (...) woj. (...) zamieszkiwał w domu wspólnie z K. B., czym nie zastosował się do na­kazu opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z K. B. orzeczonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Węgrowie o sygn. akt II K 582/11
na okres pięciu lat, tj. czynu z art. 244 k.k. Fakt, iż podstawą postanowienia z dnia
27 kwietnia 2012 r., sygn. akt II 2 Ko 311/12, stała się ocena podporządkowania się przez M. B. nakazowi opuszczenia lokalu mieszkalnego w okresie od dnia
26 stycz­nia 2012 r. do 27 kwietnia 2012 r., zaś okres ten został także objęty zarzutem popełnienia przestępstwa z art. 244 k.k. przez niezastosowanie się do tego samego nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego (punkt II. aktu oskarżenia w sprawie II K 223/14) spowodował, iż w sprawie zaistniała uzasadniona wątpliwość co do bez­stronności sędziego w rozumieniu art. 41 § 1 k.p.k. Zważyć bowiem należy, że wspo­mnianą wątpliwość należy wiązać z taką sytuacją, w której sędzia przed wydaniem wyroku, niejako z góry zajął określone stanowisko co do istoty sprawy ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 31 maja 2010 r., II AKa 103/10, LEX nr 621557, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 12 września 2007 r., II AKa 157/07, LEX nr 344453, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 1 paździer­nika 2008 r.,
II AKzw 724/08, LEX nr 475565). W zaprezentowanym układzie, z uwagi na zbież­ność okoliczności faktycznych, których ocena decydowała o treści rozstrzygnięcia, postanowienie Sądu Rejonowego w Węgrowie z dnia 27 kwietnia 2012 r. . sygn. akt
II 2 Ko 311/12, uznać trzeba- wobec zasady niepodzielności przedmiotu procesu-
za przejaw stanowiska co do istoty sprawy II K 223/14. Skoro tak, to Sędzia który wydał wzmiankowane postanowienie winien był, w myśl art. 42 § 1 k.p.k., zażądać wyłączenia go z rozpoznania sprawy, której zwieńczeniem stał się zaskarżony wyrok. W konsekwencji powyższego w postępowaniu pierwszo­instancyjnym doszło do ob­razy art. 41 § 1 i 42 § 1 k.p.k., co przesądziło o konieczności powzięcia rozstrzy­gnięcia o charakterze kasatoryjnym w odniesieniu do zaskarżonej części wyroku Sądu Rejonowego.

Mimo, że Sąd Okręgowy, w myśl art. 436 k.p.k., był uprawniony do zanie­chania rozpoznania uchybień podniesionych w środku odwoławczym, celowym było ustosunkowanie się do wysuniętego przez obrońcę zarzutu obrazy art. 244 k.k. Prze­pro­wadzenia rozważań w tym zakresie nie należy przy tym uznawać za przejaw kierun­kowego nastawienia do istoty sprawy. Nadmienić w tym kontekście także trzeba, że poprzestanie na stwierdzeniu, iż argumentacja podniesiona przez Sąd Rejonowy jest niesłuszna nie stanowi właściwego uzasadnienia zarzutu obrazy prawa materialnego (k. 289), albowiem takie stanowisko apelującego powoduje, że wywód Sądu Okrę­gowego musi ograniczać się do przedstawienia własnego zapatrywania.

W pełni słusznym jest de facto przytoczone przez Sąd I instancji zapatrywanie R. S., wskazującego, iż lokalem, o którym mowa w art. 41a k.k. jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub izby, wraz z innymi pomieszczeniami pomoc­niczymi służącymi zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych ludzi (pomiesz­czeniami przynależnymi), np. piwnicą, strychem, komórką, garażem, położonymi w granicach jednej nieruchomości gruntowej. Zaniechanie objęcia pojęciem lokalu z art. 41a k.k. pomieszczeń pomocniczych, a tym samym pozo­stawienie w użytkowaniu oskarżo­nego, np. garażu, mogłoby zniweczyć cel stosowania przedmiotowego środka karnego, którym jest m.in. zapobieżenie przemocy wobec po­krzywdzonego. Nie spo­sób nie zgodzić się z komentatorem także o tyle, o ile zazna­cza on, że zawarte w innych aktach prawnych definicje lokalu zostały skonstruowane
dla potrzeb tychże aktów prawnych, a wobec jednoczesnego braku podstaw dla uznania któregoś z nich za podstawowy dla dziedziny lokali nie sposób przenosić konkretnych definicji na grunt prawa karnego ( vide R. Stefański, Kodeks karny. Komentarz, Komentarz do art. 41a Kodeksu karnego, Legalis/el. 2015, tezy 18 i 52- 53). Zamy­kając rozważania w przedmiotowej materii podkreślić trzeba, że zapa­trywanie analogiczne pod względem wniosku znalazło odzwierciedlenie w poglądach D. Szeleszczuka ( vide D. Szeleszczuk, Komentarz do art. 41a Kodeksu karnego, [w:] A. Grześkowiak, K. Wiak, Kodeks karny. Komentarz, Legalis/el. 2015, teza 19.).

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy orzekł, jak w wyroku.