Sygn. akt II Ka 501/15
Dnia 16 grudnia 2015 r.
Sąd Okręgowy w Siedlcach II Wydział Karny w składzie:
Przewodniczący: |
SSO Jerzy Kozaczuk |
|
Protokolant: |
st.sekr.sądowy Agnieszka Walerczak |
przy udziale Prokuratora Andrzeja Michalczuka
po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2015 r.
sprawy M. B.
oskarżonego o przestępstwa z art. 162 § 1 kk i art. 244 kk
na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego
od wyroku Sądu Rejonowego w Węgrowie
z dnia 17 czerwca 2015 r. sygn. akt II K 223/14
w zaskarżonej części w odniesieniu do czynu z art. 244 kk wyrok uchyla i sprawę M. B. przekazuje Sądowi Rejonowemu w Węgrowie do ponownego rozpoznania.
Sygn. akt II Ka 501/15
M. B. został oskarżony o to, że:
I. w okresie od 13 do 14 stycznia 2014 r. w Z., gm. K., pow. (...) woj. (...) nie udzielił swojej matce K. B. pomocy, wiedząc, iż znajduje się ona w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
tj. o czyn z art. 162 § 1 k.k.
II. w okresie od 26 stycznia 2012 r. do dnia 19 lipca 2012 r. i w okresie od 21 lipca 2013 r. do dnia 14 stycznia 2014 r. w Z., gm. K., pow. (...) woj. (...) zamieszkiwał w domu wspólnie z K. B., czym nie zastosował się do nakazu opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z K. B. orzeczonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Węgrowie o sygn. akt II K 582/11 na okres pięciu lat,
tj. o czyn z art. 244 k.k.
Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2015 r., sygn. akt II K 223/14, Sąd Rejonowy
w Węgrowie:
I. oskarżonego M. B. uniewinnił od czynu zarzuconego mu w pkt I aktu oskarżenia;
II. oskarżonego M. B. uznał za winnego dokonania zarzucanego mu w pkt II aktu oskarżenia czynu wyczerpującego dyspozycję art. 244 k.k. i za to na podstawie art. 244 skazał go na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;
III. na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił tytułem próby na okres 3 lat;
IV. na podstawie art. 71 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego karę grzywny w wysokości 80 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych;
V. na podstawie art. 73 § 1 k.k. oddał oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora;
VI.
zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 200 złotych tytułem opłaty oraz obciążył go poniesionymi w sprawie wydatkami w kwocie
786,80 złotych.
Apelację od przedstawionego wyżej wyroku wywiódł obrońca oskarżonego, negując go w zakresie punktów od II. do VI. i zarzucając mu:
I.
obrazę przepisów prawa karnego materialnego, tj. art. 244 k.k. poprzez wyrażenie błędnego poglądu prawnego, polegającego na tym, iż nie opuszczenie domu, w którym znajdują się dwa odrębne lokale zajmowane przez oskarżonego i pokrzywdzoną, stanowi naruszenie nakazu opuszczenia lokalu, określonego
w art. 41a § 1 i 2 k.k., orzeczonego wyrokiem względem M. B.,
II.
obrazę przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie przepisów
art. 4 k.p.k., art. 5 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. polegającą na nie wzięciu pod uwagę przy ferowaniu wyroku wszystkich ujawnionych w toku przewodu sądowego i mających istotny wpływ na rozstrzygnięcie okoliczności, oparciu poczynionych ustaleń faktycznych na dowolnie przeprowadzonej ocenie dowodów oraz wbrew zasadom prawidłowego rozumowania, wskazaniom wiedzy
i doświadczenia życiowego, niedostatecznym uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy w tym okoliczności dla oskarżonego korzystnych, rozstrzygnięciu niedających się usunąć oraz nieusuniętych wątpliwości na niekorzyść oskarżonego, nienależytej analizie i ocenie poszczególnych dowodów, w szczególności dowodu z wyjaśnień oskarżonego, zeznań świadków J. Z., H. Z., G. W.; uznaniu za udowodnione faktów niemających wystarczającego oparcia w dowodach i nie wskazaniu
w sposób należyty dlaczego Sąd nie uznał dowodów przemawiających przeciwko sprawstwu i winie oskarżonego, co w oczywisty sposób wpłynęło na błędne przyjęcie, że M. B. nie opuścił lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzoną, a w konsekwencji doprowadziło do jego niesłusznego skazania;
III.
błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia wyrażający się w uznaniu, że stopień społecznej szkodliwości czynu z art. 244 k.k., zarzucanego M. B., jest większy niż znikomy w sytuacji, gdy biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, w szczególności fakt, że pokrzywdzona zajmuje w domu odrębne pomieszczenia, do których oskarżony nie ma dostępu,
a wspólnymi pomieszczeniami są jedynie korytarz i łazienka, pomiędzy stronami istnieje konflikt, również na tle majątkowym, podsycany przez siostrę pokrzywdzonej uznać należało, że zachowanie M. B. charakteryzuje się znikomą społeczną szkodliwością;
IV.
rażącą niewspółmierność kary orzeczonej w stosunku do M. B., polegającą na wymierzeniu mu kary 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat oraz grzywny w rozmiarze
80 stawek dziennych po 10 zł każda, podczas gdy okoliczności sprawy, w szczególności istniejący konflikt na tle majątkowym, postawa oskarżonego, jak i pokrzywdzonej wskazywały, że dla osiągnięcia celów kary wystarczające było wymierzenie w stosunku do oskarżonego samoistnej kary grzywny w rozmiarze 80 stawek dziennych po 10 zł każda stawka.
W następstwie tak sformułowanych zarzutów odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu w pkt. II. aktu oskarżenia, ewentualnie o umorzenie postępowania odnośnie tego czynu wobec znikomej społecznej szkodliwości czynu lub też- z daleko posuniętej ostrożności procesowej- wymierzenie oskarżonemu za ten czyn kary samoistnej grzywny
w rozmiarze 80 stawek dziennych po 10 zł każda stawka.
W toku rozprawy odwoławczej obrońca oskarżonego poparł apelację i wnioski w niej zawarte, a nadto- z uwagi na treść postanowienia Sądu Rejonowego w Węgrowie z dnia 12 kwietnia 2012 r., sygn. akt II 2 Ko 113/12- ze względu na to, że Sędzia, który wydał postanowienie o wykonaniu kary orzekał w sprawie niniejszej. Prokurator wniósł o nieuwzględnienie apelacji i utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy. Oskarżony M. B. nie stawił się pomimo prawidłowego zawiadomienia o terminie rozprawy apelacyjnej.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja okazała się o tyle zasadna, że doprowadziła do uchylenia zanegowanego orzeczenia w zaskarżonej części w odniesieniu do czynu z art. 244 k.k.
i przekazania sprawy w tymże zakresie do ponownego rozpoznania. Już w tym miejscu stwierdzić jednakże należy, że podjęte rozstrzygnięcie o charakterze kasatoryjnym nie stanowiło rezultatu uznania słuszności argumentacji podniesionej przez skarżącego, lecz efekt stwierdzenia rażącej niesprawiedliwości zakwestionowanej części wyroku (art. 440 k.p.k.).
Na wstępie przypomnieć trzeba, że postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2012 r., sygn. akt II 2 Ko 311/12, Sąd Rejonowy w Węgrowie, na podstawie art. 75 § 2 k.k., zarządził wobec M. B., syna T. i K. z domu P., urodzonego (...) w S. wykonanie kary 1 roku pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Węgrowie z dnia 25 stycznia 2012 r., sygn. akt II K 582/11. U podstaw tego rozstrzygnięcia legło skonstatowanie, iż M. B., mimo zastosowania względem niego prawomocnym (od dnia 1 lutego 2012 r.) wyrokiem środka karnego w postaci nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego zajmowanego wspólnie z pokrzywdzoną K. B. rzeczonego lokalu nie opuścił (k. 307). Następnie Sąd Rejonowy w Węgrowie- w identycznym składzie- w punkcie II. wyroku z dnia 17 czerwca 2015 r., sygn. akt II K 223/14, uznał M. B. za winnego tego, że w okresie od 26 stycznia 2012 r. do dnia 19 lipca 2012 r. i w okresie od 21 lipca 2013 r. do dnia 14 stycznia 2014 r. w Z., gm. K., pow. (...) woj. (...) zamieszkiwał w domu wspólnie z K. B., czym nie zastosował się do nakazu opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z K. B. orzeczonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Węgrowie o sygn. akt II K 582/11
na okres pięciu lat, tj. czynu z art. 244 k.k. Fakt, iż podstawą postanowienia z dnia
27 kwietnia 2012 r., sygn. akt II 2 Ko 311/12, stała się ocena podporządkowania się przez M. B. nakazowi opuszczenia lokalu mieszkalnego w okresie od dnia
26 stycznia 2012 r. do 27 kwietnia 2012 r., zaś okres ten został także objęty zarzutem popełnienia przestępstwa z art. 244 k.k. przez niezastosowanie się do tego samego nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego (punkt II. aktu oskarżenia w sprawie II K 223/14) spowodował, iż w sprawie zaistniała uzasadniona wątpliwość co do bezstronności sędziego w rozumieniu art. 41 § 1 k.p.k. Zważyć bowiem należy, że wspomnianą wątpliwość należy wiązać z taką sytuacją, w której sędzia przed wydaniem wyroku, niejako z góry zajął określone stanowisko co do istoty sprawy (
por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 31 maja 2010 r., II AKa 103/10, LEX nr 621557, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 12 września 2007 r., II AKa 157/07, LEX nr 344453, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 1 października 2008 r.,
II AKzw 724/08, LEX nr 475565). W zaprezentowanym układzie, z uwagi na zbieżność okoliczności faktycznych, których ocena decydowała o treści rozstrzygnięcia, postanowienie Sądu Rejonowego w Węgrowie z dnia 27 kwietnia 2012 r. . sygn. akt
II 2 Ko 311/12, uznać trzeba- wobec zasady niepodzielności przedmiotu procesu-
za przejaw stanowiska co do istoty sprawy II K 223/14. Skoro tak, to Sędzia który wydał wzmiankowane postanowienie winien był, w myśl art. 42 § 1 k.p.k., zażądać wyłączenia go z rozpoznania sprawy, której zwieńczeniem stał się zaskarżony wyrok. W konsekwencji powyższego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym doszło do obrazy art. 41 § 1 i 42 § 1 k.p.k., co przesądziło o konieczności powzięcia rozstrzygnięcia o charakterze kasatoryjnym w odniesieniu do zaskarżonej części wyroku Sądu Rejonowego.
Mimo, że Sąd Okręgowy, w myśl art. 436 k.p.k., był uprawniony do zaniechania rozpoznania uchybień podniesionych w środku odwoławczym, celowym było ustosunkowanie się do wysuniętego przez obrońcę zarzutu obrazy art. 244 k.k. Przeprowadzenia rozważań w tym zakresie nie należy przy tym uznawać za przejaw kierunkowego nastawienia do istoty sprawy. Nadmienić w tym kontekście także trzeba, że poprzestanie na stwierdzeniu, iż argumentacja podniesiona przez Sąd Rejonowy jest niesłuszna nie stanowi właściwego uzasadnienia zarzutu obrazy prawa materialnego (k. 289), albowiem takie stanowisko apelującego powoduje, że wywód Sądu Okręgowego musi ograniczać się do przedstawienia własnego zapatrywania.
W pełni słusznym jest
de facto przytoczone przez Sąd I instancji zapatrywanie R. S., wskazującego, iż lokalem, o którym mowa w art. 41a k.k. jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub izby, wraz z innymi pomieszczeniami pomocniczymi służącymi zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych ludzi (pomieszczeniami przynależnymi), np. piwnicą, strychem, komórką, garażem, położonymi w granicach jednej nieruchomości gruntowej. Zaniechanie objęcia pojęciem lokalu z art. 41a k.k. pomieszczeń pomocniczych, a tym samym pozostawienie w użytkowaniu oskarżonego, np. garażu, mogłoby zniweczyć cel stosowania przedmiotowego środka karnego, którym jest m.in. zapobieżenie przemocy wobec pokrzywdzonego. Nie sposób nie zgodzić się z komentatorem także o tyle, o ile zaznacza on, że zawarte w innych aktach prawnych definicje lokalu zostały skonstruowane
dla potrzeb tychże aktów prawnych, a wobec jednoczesnego braku podstaw dla uznania któregoś z nich za podstawowy dla dziedziny lokali nie sposób przenosić konkretnych definicji na grunt prawa karnego (
vide R. Stefański,
Kodeks karny. Komentarz,
Komentarz do art. 41a Kodeksu karnego, Legalis/el. 2015, tezy 18 i 52- 53). Zamykając rozważania w przedmiotowej materii podkreślić trzeba, że zapatrywanie analogiczne pod względem wniosku znalazło odzwierciedlenie w poglądach D. Szeleszczuka (
vide D. Szeleszczuk,
Komentarz do art. 41a Kodeksu karnego, [w:] A. Grześkowiak, K. Wiak,
Kodeks karny. Komentarz, Legalis/el. 2015, teza 19.).
W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy orzekł, jak w wyroku.