Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 grudnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SO Elżbieta Zalewska-Statuch

SO Joanna Składowska

Protokolant st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2015 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy z wniosku L. K.

z udziałem (...) S.A. z siedzibą w L. Oddział (...) w Ł.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 16 września 2015 roku, sygn. akt I Ns 317/14

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od L. K. na rzecz (...) S.A. z siedzibą w L. Oddział (...) w Ł. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia 26 marca 2014r. L. K. wniósł o ustanowienie na prawie własności nieruchomości, stanowiącej działkę nr (...) położoną w miejscowości C., powiat Ł., dla której prowadzona jest księga wieczysta o nr (...), na rzecz spółki (...) S.A. w L., służebności przesyłu w zakresie już istniejącej na w/w nieruchomości instalacji przesyłowej, za wynagrodzeniem na rzecz wnioskodawcy w kwocie 17 300 złotych oraz zasądzenie od uczestnika (...) S.A. w L. Oddział (...) na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od wnioskodawcy kosztów postępowania.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 16 września 2015r. Sąd Rejonowy w Łasku oddalił wniosek, zasądzając od L. K. na rzecz (...) S.A. w L. Oddział (...) kwotę 257 złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

L. K. jest właścicielem działki nr (...) położonej w miejscowości C., gmina W., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Własność przedmiotowej działki nabyli rodzice wnioskodawcy w dniu 04 listopada 1971r. na podstawie aktu własności ziemi wydanego w dniu 28 grudnia 1974r. przez Naczelnika Powiatu w Ł. Nr (...) ON (...). Rodzice podarowali nieruchomość wnioskodawcy w dniu 15 maja 1991r.

Przez działkę przebiega napowietrzna linia energetyczna wysokiego napięcia, która została wybudowana w 1965r. Od tego czasu linia była remontowana, ale nie zmieniła położenia.

Od momentu wybudowania linia energetyczna była własnością Skarbu Państwa reprezentowanego przez Przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady (...). W wyniku podziału tego przedsiębiorstwa w dniu 01 stycznia 1989r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w Ł., które przejęło składniki mienia dzielonego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) z dniem 01 września 1993r. zostało przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) S.A. W dniu 15 grudnia 2008r. nastąpiła zmiana nazwy spółki na: (...) SA, a 01 września 2010r. połączenie spółki z (...) S.A. w L.. Spółka przejmująca - (...) S.A. w L. wstąpiła z dniem rejestracji połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółek przejmowanych na zasadzie sukcesji uniwersalnej.

Jak zauważył Sąd pierwszej instancji, linia energetyczna stanowi urządzenie w rozumieniu art. 49 kc, co oznacza, iż wchodzi ona w skład przedsiębiorstwa z chwilą przyłączenia jej do sieci energetycznej. Legitymowanie się przez zakład energetyczny tytułem prawnym do korzystania z tego rodzaju urządzenia nie przesądza jednak o dysponowaniu tytułem prawnym do nieruchomości, po której linia przebiega. Władztwo wykonywane przez przedsiębiorstwo energetycznego nad nieruchomością, przez którą przebiega linia przesyłowa, jest faktyczne władztwem w podobnych granicach, jakie wykonuje uprawniony z tytułu służebności. Oznacza to, iż służebność linii energetycznej mogła być przedmiotem zasiedzenia na podstawie odpowiednio stosowanego art. 292 kc, również przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu.

W ocenie Sądu Rejonowego, stanowisko uczestnika, iż doszło do nabycia w drodze zasiedzenia przez Skarb Państwa reprezentowany przez Przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady (...) w W. - poprzednika prawnego uczestnika -służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na przedmiotowej nieruchomości, należy uznać za uzasadnione i znajdujące oparcie w ustaleniach faktycznych niniejszej sprawy. Nabycie to nastąpiło zdaniem Sądu z dniem 01 stycznia 1986r., zgodnie z treścią art. 172 § 1 i 2 kc w brzmieniu obowiązującym od dnia 01 stycznia 1965r. do 30 września 1990r. Bieg terminu zasiedzenia rozpoczął się z dniem wejścia w życie Kodeksu cywilnego - 01 stycznia 1966r. i upływał po 20 latach, przy przyjęciu, że wejście w posiadanie nastąpiło w złej wierze.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, posiadanie służebności gruntowej wykonywane przez przedsiębiorstwo państwowe w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a polegające na rozpięciu linii energetycznej nad nieruchomością wnioskodawcy oraz dokonywaniu jej bieżących napraw, przeglądów i konserwacji wyczerpywało przesłankę z art. 292 kc, tj. przesłankę korzystania z trwałego i widocznego urządzenia. Przed dniem 1 lutego 1989r., tj. przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989r. o zmianie ustawy kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3, poz. 11 z 1989 r.), państwowe osoby prawne nie mogły nabyć własności nieruchomości, a tym samym służebności, gdyż nie władały nieruchomościami w imieniu własnym, lecz sprawowały zarząd mieniem państwowym w ramach zasady jednolitej własności państwowej (art. 128 kc w brzmieniu sprzed 1 lutego 1989r.). Skoro przedsiębiorstwa państwowe nie sprawowały władztwa w imieniu własnym i na własną rzecz, to czyniły to w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa jako dzierżyciele.

Na skutek zmiany przepisu art. 128 kc, z dniem 02 lutego 1989r. nastąpiło przeniesienie własności przedmiotowej linii energetycznej ze Skarbu Państwa na rzecz przedsiębiorstwa państwowego, a co za tym idzie także służebności przesyłu wynikającego z rozpięcia tej linii energetycznej nad działką nr (...). Zgodnie z art. 305 ³ § 1 kc, służebność przesyłu przechodzi na nabywcę urządzeń przesyłowych. Uczestnik nabył urządzenia przesyłowe na przedmiotowej działce. Na uczestnika przeszła zatem również służebność przesyłu.

Wnioskodawcy nie chroni rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych określona w art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece, ponieważ w chwili nabycia przedmiotowej działki działał w złej wierze. (art. 6 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Mógł bowiem z łatwością się dowiedzieć, że działka nr (...) jest obciążona służebnością przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego (art. 6 ust.2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece), ponieważ linia przesyłowa jest budowlą widoczną na gruncie. Nabywca gruntu, na którym znajduje się linia przesyłowa, powinien zainteresować się, na jakiej podstawie grunt został zabudowany taką linią i w związku z tym, czy właściciel linii ma jakieś prawo do korzystania z gruntu i jaka jest treść tego prawa.

Ponieważ uczestnik ma już służebność przesyłu uprawniającą go do korzystania z działki nr (...) w zakresie eksploatacji istniejącej tam linii energetycznej, na podstawie art.305 ¹ 1 kc wniosek o ustanowienie identycznej służebności przesyłu oddalono.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art.520 § 2 kpc.

Wnioskodawca wniósł apelację od postanowienia Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając:

1.  naruszenie prawa materialnego poprzez:

- niezastosowanie art. 305 ¹ kc i oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz uczestnika na nieruchomości wnioskodawcy, za stosownym wynagrodzeniem, podczas gdy istnieją przesłanki faktyczne i prawne do ustanowienia takiego prawa na przedmiotowej nieruchomości;

- błędną wykładnię art. 172 kc w zw. z art. 292 kc (w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1965r. do 30 września 1990 r.) oraz art. 305 ⁴ kc (w brzmieniu obecnym) polegające na uwzględnieniu zarzutu nabycia przez uczestnika przez zasiedzenie prawa służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, podczas gdy nie zostały spełnione przesłanki prawne takiego nabycia, a okres początku posiadania prowadzącego do zasiedzenia w złej wierze nie można na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie kategorycznie ustalić;

2. naruszenie prawa procesowego mającego wpływ na treść orzeczenia tj.:

- art. 278 § 1 kpc w zw. z art. 217 § 1 kpc w zw. z art. 227 kpc, polegające na oddaleniu wniosków dowodowych pełnomocnika wnioskodawcy, zwłaszcza o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy, geodety i specjalisty ds. sieci energetycznych;

- art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 328 § 2 kpc, polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie dowodów tj. w szczególności oparciu się na zeznaniach świadka K. M. oraz dokumentach w postaci paszportu linii napowietrznej, podczas gdy uczestnik nie przedłożył żadnego dowodu, który w sposób niebudzący wątpliwości wskazywałby, że przedmiotowa linia w obecnym kształcie i zakresie jest użytkowania w czasookresie, który pozwalałby na uwzględnienie zarzutu zasiedzenia zgłoszonego przez uczestnika;

- art. 6 kc, polegające na przerzuceniu na wnioskodawców ciężaru udowodnienia faktu, że nie mogło dojść do nabycia przez uczestnika (...) S.A. do nabycia prawa służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu przez zasiedzenie, podczas gdy jest to twierdzenie wywiedzione przez uczestnika i to on winien udowodnić wszystkie przesłanki takiego nabycia;

w konsekwencji nierozpoznanie istoty sprawy poprzez zaniechanie ustalenia zakresu obszarowego i funkcyjnego prawa służebności przesyłu na rzecz uczestnika, a także stosownego wynagrodzenia mającego przysługiwać wnioskodawcy w ramach ekwiwalentu za ustanowienie takiego prawa.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

- uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i skierowanie sprawy do Sądu pierwszej instancji celem ponownego rozpoznania, a także przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości;

- zasądzenie kosztów postępowania przed Sądem drugiej instancji na rzecz wnioskodawcy od uczestników.

Uczestnik postępowania domagał się oddalenia apelacji i zasądzenia od wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odnosząc się do uwag w zakresie naruszenia prawa procesowego zauważyć należy, iż skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Wyrażenie przez stronę odmiennego poglądu co do oceny poszczególnych dowodów jest prawem strony, jednakże możliwość przedstawienia innej wersji stanu faktycznego, nie świadczy jeszcze o nadużyciu swobodnej oceny dowodów. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł wyrażonych w art. 233 § 1 kpc i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne.

Trzeba wszakże podkreślić, że zgodnie z art. 229 kpc nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną. Ponadto sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne) - art. 231 kpc.

W sprawie przedmiotowej twierdzenie o wybudowaniu linii energetycznej znajdującej się na działce wnioskodawcy w 1965r. znalazło się w odpowiedzi na wniosek złożonej 29 września 2014r. Okoliczności tej wnioskodawca nie zaprzeczył, a na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2015r. wyjaśnił, że urodził się w (...)r. i linia była na działce (...) „odkąd pamięta”. Co więcej, pamiętał remonty linii, wskazując, że „słup nie był przestawiany”.

Skoro datę wzniesienia linii potwierdzał dokument w postaci paszportu linii napowietrznej i zeznania świadka, Sąd pierwszej instancji miał wszelkie podstawy do poczynienia ustaleń, iż linia energetyczna wzniesiona była w 1965r. i jej przebieg nie był zmieniany, a co więcej, uznać okoliczności te za przyznane lub co najmniej niezaprzeczone (art. 230 kpc).

Nietrafnie podniósł też skarżący, iż w przedmiotowej sprawie doszło do naruszenia art. 305 ¹ kc. Jest bowiem oczywistym, że w przypadku skutecznego podniesienia zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu przepis ten nie może być zastosowany. Taka sytuacja występuje w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, ponieważ (...) SA w L. wykazała, iż posiada prawo do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu. Z treści art. 55 ¹ kc, w którym zawarta jest definicja przedsiębiorstwa wynika wprost, że obejmuje ono oprócz nazwy, między innymi własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości. Po przekształceniach podmiotowych, służebność, jako składnik przedsiębiorstwa, stała się własnością uczestnika postępowania.

Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 kpc.). Skoro zaś wniosek o ustanowienie służebności podlegał oddaleniu, bezprzedmiotowym było dopuszczanie dowodów na okoliczność zakresu służebności oraz wysokości należnego wynagrodzenia. Decyzję Sądu Rejonowego w tym przedmiocie były zatem również w pełni prawidłowe.

Podsumowując, Sąd pierwszej instancji prowadził postępowanie dowodowe zgodnie z regułami postępowania cywilnego i nie dopuścił się naruszenia żadnego ze wskazywanych przez skarżącego przepisów proceduralnych oraz art. 6 kc.

Brak było również podstaw do ustanowienia służebności na podstawie art. 305 ¹ kc, a przestankowe stwierdzenie zasiedzenia służebności znajdowało podstawę normatywną w art. 292 kc. Co prawda, zgodnie z regułą lex retro non agit, unormowania dotyczące służebności przesyłu znajdują zastosowanie wyłącznie od dnia 3 sierpnia 2008r., jednakże nie oznacza to, że stany faktyczne stanowiące przesłankę zasiedzenia takiej służebności, istniejące przed w/w datą są całkowicie indyferentne prawnie. Zagwarantowanie w art. 21 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ochrony prawa własności nie oznacza bynajmniej, że jest ono nienaruszalne i nieograniczone. Jednym z przykładów ustawowych ograniczeń tego prawa są właśnie ograniczone prawa rzeczowe. Treść służebności gruntowej może być różna z uwagi na dość ogólną regulację art. 285 § 1 kc. W judykaturze dostrzeżono potrzebę dynamicznej wykładni niezmienionych przepisów Kodeksu cywilnego, regulujących służebności gruntowe w nowych realiach gospodarczych. Przy wykładni art. 285 § 2 kc ukształtowała się ostatecznie jednolita linia orzecznicza Sądu Najwyższego, przyjmująca dopuszczalność nabycia w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu, przy zastrzeżeniu, że nabycie to następowało nie na rzecz właściciela nieruchomości władnącej, ale na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego (w znaczeniu podmiotowym). Ten nurt orzecznictwa zapoczątkowany został postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2006r., II CSK 112/06, M.Prawn. 2006, nr 19. Podzielił go Sąd Najwyższy również w uchwale z dnia 7 października 2008r., III CZP 89/08, Biul. SN 2008, Nr 10, poz. 7, postanowieniu z dnia 5 czerwca 2009r., I CSK 392/08, niepubl., postanowieniu z dnia 22 lipca 2010 r., I CSK 606/09, niepubl., postanowieniu z dnia 5 lipca 2012 r., IV CSK 606/11, niepubl., postanowieniu z dnia 16 stycznia 2013 r., II CSK 289/12, niepubl. oraz w postanowieniu z dnia 6 lutego 2013 r., V CSK 129/12, w którym stwierdzono, że wykonywanie służebności odpowiadającej służebności przesyłu, służy zaspokajaniu zmiennych potrzeb gospodarczych, nieprzewidzianych w takiej skali w chwili uchwalania Kodeksu cywilnego.

Z tych wszystkich względów, apelacja wnioskodawcy, z mocy art. 385 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc, jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

O zwrocie uczestnikowi postępowania kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie art. 520 § 2 kpc, przy zastosowaniu stawki minimalnej, zgodnie z § 7 pkt 3 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie...” z dnia 28 września 2002r. (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 461).