Sygn. akt I ACa 767/15
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 listopada 2015 r.
Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny
w składzie:
Przewodniczący: |
SSA Zbigniew Ducki |
Sędziowie: |
SSA Grzegorz Krężołek (spr.) SSA Robert Jurga |
Protokolant: |
sekr.sądowy Katarzyna Rogowska |
po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2015 r. w Krakowie na rozprawie
sprawy z powództwa Ł. K. (1)
przeciwko Gminie J.
o zapłatę
na skutek apelacji strony pozwanej
od wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu
z dnia 15 lipca 2013 r. sygn. akt I C 52/13
1. oddala apelację;
2. zasądza od pozwanej Gminy J. na rzecz powoda Ł. K. (1) kwotę 22 708 zł (dwadzieścia dwa tysiące siedemset osiem złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.
SSA Grzegorz Krężołek SSA Zbigniew Ducki SSA Robert Jurga
Sygn. akt : I ACa 767/ 15
Powód Ł. K. (1) , w pozwie skierowanym przeciwko gminie J., domagał się zasądzenia na jego rzecz od strony pozwanej kwoty 238 145 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 lipca 2012 roku .
Wniósł również o obciążenie pozwanej kosztami postępowania.
W toku sporu zmienił żądanie pozwu w ten sposób , iż domagał się należności odsetkowej od 6 sierpnia 2012r , a w odniesieniu do niej za okres od 1 lipca do 5 sierpnia 2012r cofnął powództwo.
Motywując zgłoszone żądanie wskazał, że dochodzone roszczenie wynika z umowy cesji wierzytelności , zawartej pomiędzy nim a W. F. (1) w dniu 10 kwietnia 2012 roku, na mocy której cedentka przeniosła na jego rzecz przysługującą jej względem gminy wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane, wykonane w ramach realizacji inwestycji pn. „Poprawa dostępności usług ochrony zdrowia poprzez budowę infrastruktury w J. – dalszy etap budowy Ośrodka (...)”.
Argumentował, iż umowa została wysłana do strony pozwanej w dniu 11 kwietnia 2012 roku listem poleconym, zatem od tego czasu gmina posiadała informację o zmianie osoby wierzyciela.
Ponieważ po wystawieniu faktury końcowej przez F. , w związku z zakończeniem prac gmina nie dokonała płatności , zwrócił się on z żądaniem zapłaty pismem z dnia 26 lipca 2012 roku.
Odmawiając jej pozwana twierdziła, iż o umowie cesji dowiedziała się dopiero po wezwaniu o zapłatę. Nie była przy tym uprawniona do jej dokonania , albowiem przed wezwaniem, komornik dokonał zajęcia wierzytelności przysługującej W. F. (1) z faktury końcowej.
Gmina J. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa, oraz obciążenie przeciwnika procesowego kosztami procesu.
Przyznała, iż W. F. (1) była głównym wykonawcą inwestycji pn. „Poprawa dostępności usług ochrony zdrowia poprzez budowę infrastruktury w J. – dalszy etap budowy Ośrodka (...)”, Ł. K. (1) był zaś jednym z podwykonawców, którego wynagrodzenie z tego tytułu zostało w całości wypłacone.
Zaprzeczyła, aby doręczona jej została umowa cesji, zawarta 10 kwietnia 2012r , podnosząc , iż o zmianie wierzyciela na jej podstawie dowiedziała się dopiero z wezwania do zapłaty, tj. po dniu 26 lipca 2012 roku.
Wcześniej wpłynął wniosek komornika o dokonaniu zajęcia wierzytelności z tytułu wynagrodzenia dla W. F. (1) z tytułu wykonanych robót. Stąd świadczenie na rzecz Ł. K. nie mogło zostać wypłacone, albowiem nie nabył on skutecznie swojej wierzytelności , w oparciu o powoływaną przez siebie podstawę.
Zdaniem strony pozwanej w związku z dokonanym zajęciem komorniczym gmina nie była zobligowana do zapłaty jakiegokolwiek świadczenia na rzecz powoda.
Wyrokiem z dnia 15 lipca 2015r , Sąd Okręgowy w Nowym Sączu :
- zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 238 145 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 6 sierpnia 2012r [ pkt I ] ,
- w pozostałym zakresie umorzył postępowanie[ pkt II],
- zasądził od gminy J. na rzecz Ł. K. (1) kwotę 19125 złotych , tytułem kosztów procesu [ pkt III sentencji wyroku ]
Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :
Ł. K. (1) prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Zakład Usług (...).-K. (...) (...) Ł. K. (1).
W. F. (1) prowadziła do jesieni 2012 roku działalność gospodarczą pod firmą Usługi Budowlane (...). Pełnomocnikiem w sprawach związanych z działalnością, był jej maż S. F.
Powód w ramach współpracy z nią wykonywał, jako podwykonawca, różne roboty na jej zlecenie.
Nie wszystkie prace wykonywane w ramach wcześniej, w ten sposób zawieranych umów, były wzajemnie rozliczone i wobec tego powód był, racji zaległości w zapłatach uzgodnionych wynagrodzeń , jej wierzycielem.
W dniu 2 czerwca 2011 roku W. F. (1) zawarła z gminą J. umowę nr (...).1.19.2011 na realizację zamówienia publicznego pn. „Poprawa dostępności usług ochrony zdrowia poprzez budowę infrastruktury w J. – dalszy etap budowy Ośrodka (...)”.
Termin realizacji inwestycji został oznaczony na dzień 31 maja 2012 roku. Wartość inwestycji została ustalona na kwotę 2 197 110,83 złotych netto (2 792 446,32 złotych brutto). Na podstawie aneksu do umowy z dnia 2 kwietnia 2012 roku wynagrodzenie wykonawcy zostało ustalone na kwotę 2 129 516,37 złotych netto (2 619 305,14 złotych brutto).
Inspektorem nadzoru , w odniesieniu do tej inwestycji ze strony zamawiającej , był pracownik urzędu M. Ł..
Strony postanowiły, że rozliczenia za realizację umowy będą następowały fakturami przejściowymi oraz fakturą końcową wystawioną po odbiorze pełnego zakresu prac.
Zapłata należności wykonawcy miała następować w terminie 30 dni, licząc od dnia dostarczenia zamawiającej faktury wraz z dokumentami rozliczeniowymi.
Wykonawca był uprawniony powierzyć wykonywanie prac podwykonawcom za uprzednim zgłoszeniem inwestorowi.
Celem wypłaty wynagrodzenia, był zobligowany do przedłożenia wraz z fakturą wspólnego oświadczenia z podwykonawcą określającego sposób podziału wynagrodzenia z tej faktury wynikającego.
W razie sporu pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą co do roszczeń tego ostatniego i braku zgody co do podziału wynagrodzenia wynikającego z faktury, zamawiający zobligowany był wstrzymać wypłatę wynagrodzenia do czasu uzyskania porozumienia albo prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd.
Wynagrodzenie dla W. F. (1) miało wpływać na wskazany rachunek bankowy w (...) Bank (...) SA Oddział N. na podstawie zawartej umowy cesji wierzytelności jako zabezpieczenie udzielonego jej kredytu.
W dniu 30 sierpnia 2011 roku do urzędu gminy w J. wpłynęło zajęcie komornicze komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym dlaK. D. U. (1) z dnia 26 sierpnia 2011 roku do sygn. akt KM 2448/11, obejmujące wierzytelność wykonawcy z tytułu wynagrodzenia za roboty , określone umową z dnia 2 czerwca 2011r , w związku z jej długiem wobec A. S., na podstawie zabezpieczenia Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 1 sierpnia 2011 roku w sprawie IX GNc 594/11, na kwotę główną 246 235 złotych.
Mimo zajęcia pozwana wypłacała W. F. (1) wynagrodzenie wynikłe z przedstawianych faktur przejściowych , za roboty budowlane 22 grudnia 2011 roku 50 000 złotych - zapłata faktury nr (...) listopada 2011 roku 250 000 złotych - za fakturę nr (...) sierpnia 2011 roku 123 000 złotych - za fakturę nr (...)
Powód wykonywał w ramach inwestycji, której dotyczyła umowa z 2 czerwca 2011r , jako podwykonawca W. F. , roboty z zakresu centralnego ogrzewania oraz wodno - kanalizacyjne.
Jego wynagrodzenie z tego tytułu zostało w całości zaspokojone.
Generalnie , świadczenia z tytułu wynagrodzeń dla podwykonawców, realizujących roboty w jej ramach były wypłacane bezpośrednio na ich konta na podstawie protokołu odbioru robót, faktury oraz wspólnego oświadczenia wykonawcy oraz podwykonawcy co do podziału sumy wynikającej z faktury.
Ponieważ w związku z dotychczasową współpracą w ramach prowadzonej działalności gospodarczej W. F. (1) zaległa wobec Ł. K. (1) z zapłatą części wynagrodzeń za inne , wcześniej wykonane prace, , obydwoje zdecydowali się na dokonanie wzajemnych z tego tytułu rozliczeń poprzez zawarcie umowy cesji
Na jej podstawie zapłata długu względem powoda miała nastąpić z wierzytelności W. F. (1) służącej jej względem Gminy J. z tytułu wynagrodzenia za prace realizacyjne w ramach inwestycji pn. „Poprawa dostępności usług ochrony zdrowia poprzez budowę infrastruktury w J. – dalszy etap budowy Ośrodka (...)”.
Inwestycją w J. oraz kontaktami z gminą i przedsiębiorstwem (...) zajmował się w ramach przedsiębiorstwa powoda jego syn M. K. (1) na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez ojca.
Przed zawarciem umowy zarówno M. K. (1) jak i oraz S. F. jako pełnomocnik żony , prowadzili z M. Ł. , inspektorem nadzoru w/w inwestycji , rozmowy na okoliczność sposobu dokonania rozliczeń związanych z umową z czerwca 2011r
W dniu 10 kwietnia 2012 roku spotkali się oni w urzędzie gminy , gdzie konsultowali z tym inspektorem redakcję umowy cesji wierzytelności, jaka miałaby przypaść W. F. (1) z faktury końcowej za wykonane prace.
Po ostatecznym ustaleniu jej treści umowy , przy akceptacji przez M. Ł., umowa została podpisana.
Według tej postanowień W. F. (1) przeniosła na rzecz powoda przysługującą jej wierzytelność z tytułu wynagrodzenia za wykonane prace , stwierdzonego fakturą końcową za prace w ramach realizacji inwestycji pn: „Budowa Zakładu Opieki Zdrowotnej w J.” z dnia 31 maja 2012 roku w kwocie brutto 238 145 złotych, wymagalną od dnia 31 stycznia 2012 roku. Jako cedent zobowiązała się niezwłocznie, na swój koszt, powiadomić dłużnika o zmianie wierzyciela. Zastrzegła, że nie ponosi odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika cedowanej wierzytelności . Przyjęła zaś na siebie odpowiedzialność za to, że opisana wierzytelność jej przysługuje.
Umowę sporządzono w trzech egzemplarzach.
W dniu 11 kwietnia 2012 roku jeden z egzemplarzy umowy powoda M. K. (2) nadała listem poleconym za potwierdzeniem nadania w placówce pocztowej w N., adresując ją na Urząd Gminy w J.. Przed wysłaniem przesyłki zatelefonowała do M. Ł., informując go o nadaniu listu zawierającego umowę cesji.
Przesyłka zarejestrowana przez urząd pocztowy pod numerem (...), została odebrana w dniu 12 kwietnia 2012 roku. Odbiór przesyłki pokwitowała J. Z. – pełnomocnik urzędu gminy w J..
Nie została zarejestrowana w oficjalnym dzienniku korespondencji przechodzonym w urzędzi
Poczta adresowana na urząd jest odbierana przez pracowników dysponujących pełnomocnictwem, tj. m.in. J. Z. prowadzącą sekretariat urzędu oraz wójta.
Przesyłki zaadresowane do gminy powinny zostać zarejestrowane w dzienniku korespondencji z oznaczeniem daty pisma, daty wpływu , nadawcy oraz charakteru sprawy.
Zarejestrowane przesyłki są rozdzielane pomiędzy pracowników, według kompetencji i zakresu zadań. Odbiór przesyłek jest kwitowany w tym dzienniku.
Syn powoda - M. K. (1) był kilkukrotnie w urzędzie , pomiędzy kwietniem 2012 roku a lipcem 2012 roku, dowiadując się o płatność jaka miała przypaść z faktury końcowej na podstawie umowy cesji. Rozmawiał z M. Ł. oraz ze skarbnikiem D. S., która, dysponowała egzemplarzem umowy cesji. Podczas pierwszej z tych rozmów ze skarbnikiem, został zapewniony o wypłacie po wystawieniu faktury. Podczas wizyty w dniu 3 lipca 2012 roku zostały mu przedstawione wątpliwości co do zapłaty i możliwość wypłaty tylko części sumy, czyli 16 000 złotych.
Wobec odmowy zapłaty pełnej sumy , pismem z dnia 26 lipca 2012 roku, powód wezwał stronę pozwaną do zapłaty kwoty 238 145 złotych .Wezwanie to pozostało bez odpowiedzi.
Po zakończeniu prac w ramach inwestycji przy i zatwierdzeniu odbiorów końcowych, w dniu 6 lipca 2012 roku, W. F. (1) wystawiła końcową fakturę VAT nr (...) na kwotę 563 749,65 złotych brutto, płatną do dnia 5 sierpnia 2012 roku.
W dniu 9 lipca 2012 roku do strony pozwanej wpłynęło pismo komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Krakowa Śródmieścia D. U. (1) , sygn. akt Km 1362/12, zatytułowane jako aktualizacja zajęcia wierzytelności, w kwocie głównej 174 803 złote od dłużnika W. F. (1) na rzecz wierzyciela A. S. - na podstawie tytułów wykonawczych w postaci wyroków Sądu Okręgowego w Krakowie: z dnia 1 sierpnia 2011 roku sygn. IX GNc 594/11, z dnia 2 września 2012 roku sygn. IX GNc 594/11, z dnia 10 stycznia 2012 roku sygn. IX GC 595/11, z dnia 12 kwietnia 2012 roku sygn. IX GC 595/11.
W związku z nim , w dniu 19 lipca 2012 roku, gmina dokonała , na konto wskazane przez komornika , przelewu kwoty 163 463,62 złote.
Część wierzytelności z faktury końcowej została wypłacona 19 lipca 2012 roku podwykonawcom na podstawie oświadczeń wspólnych wykonawcy i podwykonawców, w odniesieniu do Ł. K. (1), była to suma 57 890,51 złotych.
Należność na rzecz powoda , wynikająca z umowy cesji dnia 10 kwietnia 2012 roku nie została wypłacona.
W związku z odmową zapłaty powód skierował do strony pozwanej przedsądowe wezwanie do zapłaty pismem z dnia 8 sierpnia 2012 roku. Pozostało ono bez odpowiedzi.
Rozważania prawne rozpoczął Sąd Okręgowy od analizy prawnej dotyczącej charakteru wierzytelności , która była przedmiotem przelewu dokonanego umową z dnia 10 kwietnia 2012r. Ocenił , że jakakolwiek przedmiotem umowy był przelew wierzytelności przyszłej , która miała się zmaterializować dopiero w majątku cesjonariusza z chwilą jej powstania , to sam przelew był skuteczny albowiem strony umowy , w sposób dostateczny zindywidualizowały zarówno samo przyszłe prawo , ekspektatywa którego była w ten sposób przenoszona jak również stosunek w realizacji którego przelewana wierzytelność miała powstać , po zakończeniu prac wykonawczych przy rozbudowie ośrodka zdrowia.
W ocenie Sądu przeciwko skuteczności tego przelewu nie przemakania fakt wcześniejszego zawarcia pomiędzy cedentką a (...) Bank SA umowy cesji , obejmującej tę samą wierzytelność., co miało zabezpieczać spłatę udzielonego W. F. (1) kredytu.
Jego zdaniem, przemawia za taką oceną okoliczność , ze pozwana w toku sporu nie powoływała się na ten fakt jako będący podstawą do oddalenia żądania Ł. K. (1). Poza tym , żadna ze stron nie przedłożyła samej umowy cesji , stad nie jest wiadomym jaka była jej treść , w tym w szczególności nie jest jasne czy obejmowała ona całość wierzytelności , jaką dysponowała W. F. (1) w stosunku do strony pozwanej
Kolejna część rozważań została poświęcona przez Sąd I instancji ocenie skuteczności doręczenia odpisu umowy cesji z dnia 10 kwietnia 2012r , dłużnikowi - gminie J..
Odwołując się w szczególności do pocztowego potwierdzenia nadania na adres gminy przesyłki zawierającej odpis tej umowy , mającego charakter dokumentu urzędowego oraz ustalonego w sprawie faktu , iż przesyłkę tę odebrała pełnomocnik pozwanej ; J. Z. , przekazując ją bądź to M. Ł. bądź skarbnikowi gminy , Sąd I instancji uznał , że co najmniej w dniu 12 kwietnia 2012r strona pozwana mogła zapoznać się z jej treścią.
Wykluczył Sąd poprawność poglądu gminy zgodnie z którym nie była ona uprawniona do wypłaty na rzecz Ł. K. (1), sumy dochodzonej pozwem z uwagi na uprzednie zajecie komornicze wierzytelności objętej umową przelewu. Zauważył , że pomimo tego zajęcia pozwana dokonywała po dacie powzięcia informacji o nim , wypłat wynagrodzenia na rzecz wykonawcy , objętych fakturami częściowymi. W tej sytuacji powinna także zabezpieczyć odpowiednia pulę środków na zaspokojenie wierzytelności nabytej przez powoda , tym bardziej , że cała wierzytelność W. F. (1) z tytułu wynagrodzenia za prace przy rozbudowie ośrodka zdrowia wynosiła ponad 2 000 000 złotych, istotnie przekraczając zakres zajęcia komorniczego z sierpnia 2011r. Powódka decydowała się także na zaspokajanie z tej wierzytelności należności podwykonawców , natomiast , w ocenie Sądu , w sposób nie uzasadniony, nie uregulowała należności stanowiącej przedmiot rozstrzyganego sporu.
O ile pozwana miała w zakresie spełnienia tego świadczenia wątpliwości , powinna była , złożyć jego przedmiot do depozytu sadowego.
W konkluzji prawnej , Sąd Okręgowy ocenił roszczenie Ł. K. (1) za uzasadnione.
Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach sporu był przepis art. 98 §1 i 3 kpc i wynikająca z niego zasada odpowiedzialności za wynik sprawy.
W apelacji od tego orzeczenia , zaskarżając je w całości , strona pozwana domagała się w pierwszej kolejności jego zmiany i oddalenia powództwa oraz obciążenia powoda kosztami sporu za obydwie instancje.
Jako wniosek ewentualny sformułowała żądanie wydania wyroku kasatoryjnego i i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Środek odwoławczy został oparty na następujących zarzutach :
1. naruszenia prawa procesowego , w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy , a to :
a/ art. 233 kpc, w następstwie błędnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w wyniku której Sąd I instancji nietrafnie przyjął , że :
- strona pozwana wiedziała o zawarciu umowy cesji pomiędzy powodem a W. F. (1) wcześniej aniżeli z wezwania skierowanego przez Ł. K. (1) do gminy w dniu 26 lipca 2012r,
- pracownicy pozwanej , w tym M. Ł. uczestniczyli w procesie uzgadniania treści umowy cesji przed jej zawarciem,
- powódka dokonywała zapłat należności z faktur częściowych na rzecz wykonawczyni robót, mimo wcześniejszej informacji o komorniczym zajęciu wierzytelności z tytułu zapłaty ceny za roboty , chociaż o ile m były one świadczone to następowało to na podstawie , wcześniejszej umowy cesji , zawartej pomiędzy W., F., a (...) Bank SA.
- Sąd nie uwzględnił , że w tym samym dniu , kiedy miała zostać podpisana umowa cesji pomiędzy powodem i wykonawcą doszło do podpisania aneksu do umowy o roboty budowlane pomiędzy gminą i cedentką na podstawie którego ograniczono należne jej wynagrodzenie do kwoty 500 000 złotych. Ta korelacja czasowa miała , zdaniem apelującej , świadczyć o podejmowanych przez W. F. próbach zwiększania tego wynagrodzenia , właśnie w takiej formie jaką była umowa cesji z powodem,
- chybionego ustalenia , iż przesyłka polecona , nadana w dniu 11 kwietnia 2012r, zawierała odpis umowy cesji,
- uznania , że suma należna powodowi odpowiada kwocie dochodzonego roszczenia , w sytuacji , w której , nawet gdyby przyjąć , że rzeczywiście może on skutecznie domagać się od gminy - mimo zajęcia komorniczego - jakiejkolwiek kwoty , to nie może ona być wyższą aniżeli 163 463, 62 złotego,
b/ art. 252 kpc , jako następstwa nieprawidłowego przyjęcia , że apelująca nie obaliła domniemania wynikającego z tego przepisu mimo , że prawidłowo oceniony materiał dowodowy uzasadnia wniosek przeciwny , albowiem pozwana nie wiedziała o umowie cesji aż do daty wezwania do zapłaty , wystosowanego przez Ł. K. (1).
2. naruszenia prawa materialnego , w konsekwencji nieprawidłowego zastosowania przez Sąd I instancji :
a/ art. 6 kc wobec nieoprawnego wniosku , iż przesyłka nadana 11 kwietnia 2012r zawierała umowę cesji , a pozwana mogła , w dniu jej doręczenia zapoznać się z jej treścią ,
b/ art. 512 kc jako następstwa nietrafnego przyjęcia , że dłużnik wierzytelności wiedział o dokonanym przelewie wcześniej aniżeli po 26 lipca 2012r.
Odpowiadając na apelację powód wnosił o jej oddalenie jako pozbawionej usprawiedliwionych podstaw oraz obciążenie skarżącej kosztami postępowania apelacyjnego.
Wyrokiem z dnia 3 grudnia 2013r , Sąd Apelacyjny w Krakowie , zmienił orzeczenie Sądu Okręgowego w ten sposób , że :
- umorzył postępowanie w zakresie żądania przyznania odsetek ustawowych od należności głównej za okres od 1 lipca 2012r do 5 sierpnia 2012r ,
- w pozostałym zakresie powództwo oddalił ,
- zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 7 217 złotych , tytułem kosztów procesu oraz
- zasądził pod przeciwnika procesowego, na rzecz gminy J. kwotę 11 908 złotych , tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.
Sąd II instancji nie uwzględnił żadnego ze stawianych w apelacji zarzutów procesowych uznając je wyłącznie za dowolną polemikę skarżącej z oceną dowodów przeprowadzoną przez Sąd I instancji.
Aprobując zatem konstatacje faktyczne poczynione przez Sąd I instancji , w szczególności ten ich fragment na podstawie którego Sąd ustalił, że gmina dowiedziała się o umowie cesji pomiędzy powodem a W. F. z prawidłowo doręczonej jej korespondencji , nadanej w dniu 11 kwietnia 2012r , skorygował je tylko w takim zakresie jaki dotyczył sposobu wypłacania należności na rzecz wykonawczyni robót , w oparciu o faktury częściowe , w trakcie trwania inwestycji. Sad II instancji stwierdził , iż prawidłowym jest ustalenie zgodnie z którym wypłaty te były przekazywane przez stronę pozwaną na konto (...) Bank SA , w związku z dokonana wcześniej pomiędzy przyjmującą zamówienie a bankiem, cesją mającą zabezpieczać spłatę zobowiązania kredytowego.
W ramach oceny prawnej uznał , że wydając wyrok , Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia prawa materialnego.
Nie uwzględnił bowiem , że na podstawie umowy cesji zawartej z bankiem (...) , wcześniej aniżeli 10 kwietnia 2012r , dokonała przelewu całej wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za wykonane roboty , za wyjątkiem tej jej części , która była należna podwykonawcom , na rzecz banku.
Skoro tak , to w sytuacji gdy powód nie twierdził , że kredyt przez nią zaciągnięty , dla którego ta cesja była formą zabezpieczenia, został spłacony, należy przyjąć , iż umowa pomiędzy powodem , a cedentką była bezskuteczna.
W ocenie Sądu II instancji , nawet gdyby możliwe byłoby , w okolicznościach ustalonych w sprawie , wyrażenie innej oceny w zakresie skuteczności tej umowy , to i tak roszczenie powoda nie zasługiwałoby na uwzględnienie.
W chwili zawarcia umowy cesji gminę obowiązywało zajecie wierzytelności W. F. (1) z tytułu wynagrodzenia , dokonane przez komornika D. U. , w sprawie Km 2448/11 do kwoty , jeśli chodzi o należność główną, 246 235 złotych. O tym zajęciu pozwana została powiadomiona w dniu 30 sierpnia 2011r. Kwota zajęcia w całości pochłaniała zatem wierzytelność powoda , objętą umowa cesji z 10 kwietnia 2012r .
Zdaniem Sądu II instancji , w takich okolicznościach fatycznych po myśli art. 885 kpc w zw z art. 902 kpc , umowa zawarta przez powoda z wykonawczynią robót musi być uznana za nieważną.
Na skutek skargi kasacyjnej powoda , Sąd Najwyższy, wyrokiem z dnia 13 marca 2015r, uchylił wyrok w zaskarżonej nią części , tj, w zakresie w jakim Sąd II instancji orzekł o oddaleniu powództwa , obciążył Ł. K. (1) kosztami procesu oraz postępowania apelacyjnego i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania , pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Podzielając część spośród zarzutów naruszenia prawa materialnego powołanych w skardze , stanął na następującym stanowisku :
a/ nietrafne było zapatrywanie Sądu Apelacyjnego zgodnie z którym wynagrodzenie z umowy zawartej przez gminę z W. F. (1) z dnia 2 czerwca 2011r , przysługiwało nie tylko jej ale także jej podwykonawcom za pośrednictwem których realizowała swoje zobowiązanie wobec zamawiającej,
b/ tylko ona była wierzycielem strony pozwanej z tego tytułu. Podział wynagrodzenia jaki był przewidziany w umowie, dotyczył wyłącznie sposobu jego wypłaty [ możliwej w części na rzecz podwykonawców ] , którzy jednak nie mieli statusu wierzycieli , w relacji do gminy. Postanowienie umowne , które było podstawą dla takiego podziału , nie było źródłem podziału samej wierzytelności.
c/ także i ta część wynagrodzenia , którą mieli otrzymać podwykonawcy , była objęta umową cesji zawartej pomiędzy W. F. (1) a (...) Bank (...) SA oraz zajęciem komorniczym,
d/ niezasadnie Sąd II instancji przyjął , że strona pozwana dokonując płatności należności stwierdzonej n w fakturze końcowej z dnia 6 lipca 2012r , mogła zaspokoić wierzytelności podwykonawców , nie mogąc tego uczynić, w odniesieniu do wierzytelności powoda , obecnie dochodzonej pozwem,
e/ nie została dokonana poprawna wykładnia oświadczeń woli stron założonych w ramach umowy cesji zawartej pomiędzy wykonawczynią robót , a bankiem, tym bardziej ,iż nie opierała się ona na jej tekście,
f/ brak jest dostatecznych podstaw by przesądzić o tym , że skutki tej cesji utrzymywały się nadal w chwili zawierania umowy z 10 kwietnia 2012r.
Ponownie oceniając apelację strony pozwanej, Sąd Apelacyjny rozważył :
Środek odwoławczy strony pozwanej nie jest uzasadniony i podlega oddaleniu.
Na wstępie należy wskazać , że ponownie rozpoznając środek odwoławczy gminy J. , Sąd Apelacyjny jest , na podstawie art. 398 20 kpc , związany wykładnią prawa dokonaną przez Sąd Najwyższy.
Oceniając , stawiany orzeczeniu Sądu I instancji zarzut naruszenia prawa procesowego poprzez dokonanie nieprawidłowej oceny dowodów , należy zarzut ten uznać za nietrafny.
Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego , ukształtowanym na tle wykładni normy art. 233 §1 kpc , które jest przez Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym sprawę podzielany , skuteczne postawienie tego zarzutu wymaga wykazania przez stronę , w odniesieniu do zindywidualizowanych dowodów , że postepowanie Sądu w zakresie ich oceny oraz ustaleń na tej ocenie opartych było nieprawidłowe.
Ta nieprawidłowość natomiast wynika stad , iż sama ocena i wnioski z niej wynikające dla ustaleń, nie dają się pogodzić z zasadami logicznego rozumowania lub [ i] doświadczenia życiowego albo podstawa dla niej jest to , iż Sąd dokonał wadliwego wartościowania rangi danego dowodu w procesie dokonywania ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia.
Tak skonstruowana , oparta na argumentach jurydycznych negacja oceny i ustaleń nie może być zastąpiona i wyczerpać się w przeciwstawieniu im prze autora zarzutu własnej oceny własnej , jego zdaniem , poprawnej, a w zakresie faktów , odpowiadającej rzeczywistemu stanowi rzeczy.
Trzeba bowiem pamiętać , że swobodna ocena dowodów jest jednym z podstawowych elementów składających się na jurysdykcyjną kompetencję Sądu , a zatem nawet w sytuacji , gdy z treści zgromadzonych w sprawie dowodów można w zakresie faktów istotnych , wyciągnąć także wnioski przeciwne do tych , które sformułował Sąd , to dopóki nie zostanie wykazane w sposób wyżej wskazany , że dopuścił się on w ten sposób naruszenia kryteriów oceny , wskazanych w art. 231 §1 kpc , należy ją jak również oparte na niej ustalenia, zaaprobować.
/ por. także w tej materii , powołane jedynie dla przykładu , judykaty Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2001r , sygn.. IV CKN 970/00, publ . Lex nr 52753 i z dnia 6 lipca 2005r , sygn. III CK 3/05 , publ. Lex nr 180925/
Analiza argumentów jakimi posłużyła się gmina, by zarzut ten uzasadnić , usprawiedliwia wniosek , że zamiast rzeczowej polemiki z oceną Sądu wyczerpuje się ona we własnej , autorstwa skarżącej , ocenie poszczególnych dowodów , a co za tym idzie także własnej wersji faktów relewantnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia.
Za pomocą tych argumentów nie została skutecznie podważona , dokonana przez Sąd Okręgowy ocena relacji świadków : M. K. (1) , S. F. i M. K. (2) .
Relacje te , w powiązaniu z depozycjami pełnomocnika gminy w zakresie odbioru korespondencji , J. Z. , o tym , że adresowana do strony pozwanej przesyłka, nadana na poczcie 11 kwietnia 2012r , została przez nią odebrana oraz , iż nie w każdym przypadku wpływająca korespondencja była rejestrowana w odpowiednim rejestrze prowadzonym w urzędzie , dawało Sądowi I instancji , wbrew zarzutowi pozwanej naruszenia art. 252 kpc, do skonstruowania domniemania faktycznego , którego skarżąca nie obaliła , iż w ramach tej przesyłki , którą gmina otrzymała 12 kwietnia 2012r , znajdował się egzemplarz umowy cesji zawartej pomiędzy Ł. K. (1) i W. F. (1).
Nietrafnie , w ramach zarzutu naruszenia art. 233 §1 kpc , gmina podnosi zarzut nie wykazania , że syn powoda był jego pełnomocnikiem w relacjach ze stroną pozwaną . Jest on spóźniony jako , że wcześniej , w toku procesu przed Sądem I instancji , żadną ze stron nie negowała takiej jego roli.
Należy także odmówić trafności temu argumentowi skarżącej , w którym , w ramach tego zarzutu odwołuje się do nie uwzględnienia przez Sąd Okręgowy faktu , iż doszło, na podstawie aneksu z dnia 10 kwietnia 2012r do obniżenia wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty do 500 000 złotych.
Sąd I instancji nie dokonał takiego ustalenia , konstatując jedynie , że doszło w tym dniu do ograniczenia wysokości wynagrodzenia powoda , jako podwykonawcy W. F. (1).
Omawiany zarzut naruszenia art. 233 §1 kpc, jest usprawiedliwiony jedynie w takim zakresie, w jakim podważa on ustalenie Sądu I instancji co do tego , iż w trakcie trwania inwestycji , mimo informacji o dokonanym zajęciu wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za wykonane roboty przez komornika w sprawie Km 2248/11, gmina wypłacała należności z tytułu faktur częściowych / przejściowych / ; 31 sierpnia 2011r, 8 listopada 2011r i 22 grudnia 2011r , bezpośrednio jej.
Z dokumentów znajdujących się w aktach wynika bowiem , że wpłaty te były dokonywane przez gminę na konto (...) Bank (...) SA , wskazane przez wykonawcę robót wraz z informacją o dokonanej cesji , która miała zabezpieczać zaciągnięty przez nią kredyt.
W ten tylko sposób korygując ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji , w uznaniu , iż w pozostałym zakresie zarzut naruszenia art. 233 §1 kpc jest nietrafny , a w całości odpierając zarzut naruszenia art. 252 kpc , Sąd II instancji ze wskazaną modyfikacją , ustalenia te przyjmuje za własne.
Zważywszy na argumenty prawne , które znalazły się w treści motywów orzeczenia kasatortyjnego Sądu Najwyższego, Sąd Apelacyjny , przeprowadził dodatkowe postępowanie dowodowe i na podstawie jego wyników uzupełnił poczynione dotąd ustalenia o następuje fakty , oparte na treści nie kwestionowanych w sprawie dokumentów oraz , także nie negowanej, dodatkowej relacji świadka S. F..
W. F. (1) zawarła z (...) Bank (...) SA umowę o kredyt odnawialny w kwocie 140 000 złotych. Środki z niego miały posłużyć sfinansowaniu pierwszego etapu robót , w ramach umowy jaką zawarła w dniu 2 czerwca 2011r , z gminą J.. Jedną z form zabezpieczenia jego spłaty była umowa cesji wierzytelności jaka przysługiwała kredytobiorczyni wobec zamawiającej z tytułu zapłaty ceny za mające być wykonanymi prace .
Kredyt ten został przez W. F. (1) w całości spłacony , w styczniu 2012r co łączyło się ze strony banku kredytodawcy ze zwrotnym przeniesieniem na nią wierzytelności służącej jej wobec gminy.
Informacje o zwrotnym jej przelewie przekazał do strony pozwanej mąż wykonawczyni , S. F.
/ dowód : oświadczenia (...) Bank (...) SA z 25 stycznia o całkowitej spłacie zobowiązania kredytowego oraz o dokonaniu zwrotnej cesji k. 861, 862 akt , zeznanie świadka S. F. k. 873 akt /
Przy uzupełnionym w ten sposób stanie faktycznym sprawy , będąc związanym stanowiskiem prawnym Sądu Najwyższego, zgodnie z którym postanowienia umowy z 2 czerwca 2011r nie uregulowania na podstawie którego można by twierdzić , iż nie tylko wykonawczyni robót ale także podwykonawcy byli wierzycielami inwestora - strony pozwanej - z tytułu ustalonego w umowie wynagrodzenia, apelacja strony pozwanej musi zostać oceniona jako niezasadna .
Nie ma racji gmina podnosząc zarzuty naruszenia prawa materialnego, skoro upatruje ich realizacji , tak odniesieniu do normy art. 6 jak i 512 kc , w ocenie , iż o umowie cesji z dnia 10 kwietnia 2012r dowiedziała się dopiero po 26 lipca 2012r .
Dla oceny , że było inaczej , a wiadomość o niej powzięła w dniu 12 kwietnia 2012r , wystarczającą podstawą były wskazane wyżej ustalenia faktyczne.
Skoro jedynie W. F. (1) była jej beneficjentką , a dokonywane na rzecz podwykonawców wypłaty były jedynie formą jej realizacji , to dla oceny zasadności roszczenia Ł. K. (1) pozbawionym znaczenia jest to , jakie sumy zostały przez stronę pozwaną im z tego tytułu przekazane.
Jak wynika z ustaleń poczynionych w sprawie przed zawarciem umowy cesji pomiędzy powodem a W. F. (1) , doszło do zwrotnego przeniesienia przez bank na była kredytobiorczynię wierzytelności o zapłatę wynagrodzenia za wykonane roboty , w ramach umowy z dnia 2 czerwca 2011r.
Wynika z nich także , że na podstawie faktury końcowej , wystawionej przez wykonawcę , w dniu 6 lipca 2012r , wierzytelność ta zamknęła się ostatecznie kwotą 563 749, 65 złotego , odpowiadając pozostałemu do zapłaty wynagrodzeniu umownemu.
Fakty ustalone w sprawie pozwalają również na stwierdzenie , że część tej wierzytelności została objęta zajęciem dokonanym przez komornika przy Sądzie Rejonowym dlaK.- D. U. (1) , w ramach realizacji zabezpieczenia udzielonego przez Sąd roszczeniu A. S. - wierzycielki W. F. (1) . Zajęcie to , obejmowało, jeżeli chodzi kwotę główną 246 235 złotych , a łącznie z należnymi odsetkami i kosztami postepowania zabezpieczającego wyliczonymi przez komornika zamykało się wielkością 260 084, 35 złotego / por.k. 563 akt/
W tych okolicznościach należy uznać , że w dniu 10 kwietnia 2012r , pomiędzy Ł. K. (1) , a cedentką , w sposób ważny została zawarta umowa cesji części, wierzytelności przyszłej / jej ekspektatywy / którą dysponowała ona wobec gminy z tytułu wynagrodzenia za roboty , które miała wykonać na podstawie umowy z dnia 2 czerwca 2011r. Obejmowała ona kwotę 238 145 złotych . O zwarciu umowy dłużnik wierzytelności , strona pozwana , została zawiadomiona w sposób , w który umożliwiał zapoznanie się przez nią z treścią już w dniu 12 kwietnia 2012r
Zatem jedyną przyczyną dla której strona pozwana mogłaby zasadnie odmówić zapłaty świadczenia należnego Ł. K. (1) mogło być wcześniej dokonane zajecie tej wierzytelności przez komornika w sprawie Km 2448/11 , o którym strona pozwana została poinformowana w dniu 30 sierpnia 2011r .
Takim przypadku umowa ta byłaby nieważna, jak o tym stanowi art. 885 kpc w zw z art. 902 kpc.
Sankcja nieważności mogłaby się jednak odnosić jedynie do umowy powoda z W. F. (1), w tej jej części , która obejmowałaby przelew wierzytelności w takim jego zakresie jaki odpowiadałby uprzedniemu zajęciu tj. do łącznej kwoty 260 084, 35 złotego.
Z faktów ustalonych w sprawie wynika , że przedmiotem przelewu z 10 kwietnia 2012r była część wierzytelności , której beneficjentką była cedentka , obejmując sumę 238 145 złotego , z ogólnie należnej jej z tego tytułu od gminy, kwoty 563 749, 65 zł , którą obejmowała faktura końcowa z dnia 6 lipca 2012r.
Porównanie tych wielkości : ostatecznego rozmiaru ilościowego wierzytelności , która przysługiwała W. F. (1) , sumy jakiej odpowiadała ekspektatywa jej części , którą nabywał powód oraz zakresu zajęcia komorniczego, daje podstawę do uznania , że zajęcie to nie obejmowało tej części wierzytelności , która była przedmiotem przelewu na podstawie umowy z 10 kwietnia 2012r .
Rozmiar wierzytelności wolnej od niego na dzień 6 lipca 2012r / ,kiedy wierzytelność W. F. (1) zmaterializowała się wyrażała bowiem wielkość 303 665, 30 zł , w całości pokrywając przy tym należność powoda.
W tej sytuacji zajecie komornicze pozostawało prawnie irrelewantnym z punktu widzenia ważności umowy , będącej źródłem roszczenia dochodzonego pozwem, a pozwana była zobowiązaną zapłacić Ł. K. (1) kwotę , która była w nim wskazana .
Z podanych wyżej przyczyn , w uznaniu apelacji za nieuzasadnioną, Sąd Apelacyjny orzekł o jej oddaleniu , na podstawie art. 385 kpc.
O kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego Sąd II instancji orzekł na podstawie art. 98 §1 i 3 kpc w zw z art. 108 §1 i 391 §1 kpc , i wynikającej z niej , dla wzajemnego ich rozliczenia pomiędzy stronami , zasady odpowiedzialności za wynik sprawy.
Kwota należna z tego tytułu Ł. K. (1) od przeciwniczki procesowej, w wysokości łącznej 22 708 złotych , została ustalona jako suma należności z tytułu : wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika powoda za postępowania apelacyjnej i kasacyjne [ 2x po 5400 złotych ] na podstawie §6 pkt 7 w zw z § 13 ust. 1 pkt 2 oraz §13 ust.4 pkt 1 Rozporządzenia Ms w sprawie opłat za czynności adwokackie […] z dnia 28 września 2002r [ jedn. tekst DzU z 2013 poz. 461] oraz zwrotu poniesionej opłaty od skargi kasacyjnej w kwocie 11 908zł.
SSA Grzegorz Krężołek SSA Zbigniew Ducki SSA Robert Jurga