Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 755/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2015 roku

Sąd Rejonowy w Kędzierzynie-Koźlu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca: SSR Małgorzata Michalska-Księżyk

Protokolant: sekr. sądowy Agata Drachal

po rozpoznaniu w dniu 26.05.2015 r. na rozprawie sprawy

z powództwa I. S.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę zadośćuczynienia

1.  zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powódki I. S. kwotę 20 000 zł ( dwudziestu tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 17.07.2014r. do dnia zapłaty,

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

3.  koszty postępowania pomiędzy stronami wzajemnie znosi,

4.  zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kędzierzynie – Koźlu kwotę 500 zł tytułem częściowej opłaty sądowej od ponoszenia której powódka została zwolniona.

I C 755/14

UZASADNIENIE

Powódka I. S. wystąpiła z pozwem przeciwko (...) S.A. w W. o zapłatę tytułem zadośćuczynienia kwoty 50.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17.07.2014r. do dnia zapłaty.

Powódka w uzasadnieniu żądania argumentowała, że roszczenie swe opiera na treści art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. domagając się zapłaty zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego jakim jest prawo do niezakłóconego życia rodzinnego oraz zerwanie więzi rodzinnych wywołane tragiczną śmiercią ojca P. H.. Ojciec powódki poniósł śmierć w wypadku komunikacyjnym; sprawca zdarzenia posiadał ubezpieczenie pojazdu od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. Nadto, za spowodowanie wypadku ze skutkiem śmiertelnym T. P. skazany został prawomocnym wyrokiem karnym. Powódka pismem z dnia 12.05.2014r. zgłosiła ubezpieczycielowi szkodę domagając się wypłaty odszkodowania. Decyzją z dnia 16.07.2014r. pozwany odmówił zapłaty. I. S. wskazała, że w dacie zgonu rodzica miała zaledwie 20 lat, dotychczas jej harmonijne i spokojne życie rodzinne uległo diametralnej zmianie. Powódka wskazywała, że zgłoszone roszczenie ma za zadanie złagodzić cierpienia wywołane utratą osoby bliskiej oraz kompensować zakłócenie dobra osobistego jakim jest prawo do życia w pełnej rodzinie.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Pozwany za bezsporny uznał stan faktyczny sprawy, kwestionując natomiast podstawę prawną odpowiedzialności pozwanego oraz wysokość żądanego roszczenia. Zdaniem ubezpieczyciela żądanie powódki związane jest z czynem niedozwolonym w postaci naruszenia przez sprawcę wypadku przepisów prawa o ruchu drogowym. Zaś odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przysługuje wyłącznie osobie przeciw której czyn taki został skierowany, a więc osobie bezpośrednio poszkodowanej czynem niedozwolonym. Wyjątki od tej zasady przyznające osobom trzecim prawo domagania się odszkodowania winny wynikać wprost z ustawy, podstawę taką daje dopiero wprowadzony od dnia 03.08.2008 r. paragraf 4 art. 446kc. Jak podnosił pozwany zdarzenie, z którego powódka wywodzi roszczenie miało miejsce w dniu 15.10.2002r., natomiast dopiero od dnia 3.08.2008r. obowiązuje regulacja uprawniająca osoby bliskie poszkodowanemu dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę moralną. Szkoda powódki nie mieści się również w katalogu dóbr osobistych wynikających z treści art. 24 k.c, podlegających ochronie prawnej. Pozwany zakwestionował także wysokość zgłoszonego żądania argumentując, że jakkolwiek powódka oraz zmarły zamieszkiwali wspólnie, to powódka wskutek śmierci ojca P. H. nie stała się osobą samotną, posiadała rodzinę, mogła liczyć na jej wsparcie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 15.10.2002r. doszło do wypadku komunikacyjnego, w trakcie którego poniósł śmierć P. H. ojciec I. S.. Sprawca zdarzenia posiadał ubezpieczenie pojazdu od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. W wyroku z dn. 13.11.2003r. wydanym w sprawie sygn. II K 88/03 Sąd Rejonowy w Kędzierzynie - Koźlu uznał T. P. za sprawcę zdarzenia i winnego popełnienia występku z art. 177 par. 2 k.k.

W dacie śmierci ojca powódka miała 20 lat i była w 5 miesiącu ciąży. 6 tygodni przed wypadkiem I. S. wyszła za mąż. Powódka mieszkała cały czas z rodzicami, P. H. był jedynym żywicielem rodziny. Powódka miała dobre relacje z ojcem, rodzina była zgodna, mogła liczyć na jego wsparcie Powódka planowała wraz z ojcem wykonać remont domu, w którym wspólnie zamieszkiwali. Po śmierci P. H. matka powódki, a żona zmarłego ciężko zachorowała. Śmierć P. H. wpłynęła negatywnie na stan psychiczny matki powódki, która nie chciała korzystać z pomocy lekarzy i po trzech latach od wypadku zmarła. Powódka ma brata J. H., który w dacie zgonu ojca miał 14 lat i zaczął sprawiać kłopoty wychowawcze. Powódka przejęła więc wszystkie obowiązki rodzinne: musiała sprawować opiekę nad bratem jak również nad chorą matką. Ponadto, w styczniu 2003 roku urodziła syna. I. S. wraz z rodziną, bratem oraz matką musiała także w tym czasie przeprowadzić się do wynajmowanego mieszkania. Poczucie żałoby i straty ojca trwało u powódki długo, zwłaszcza z powodu tego, że P. H. nie dożył narodzin wnuka. Powódka nie korzystała jednak z porad specjalistów, a po urodzeniu syna musiała dojść do siebie żeby zająć się dzieckiem. Ojciec powódki cieszył się z faktu, że zostanie dziadkiem. Powódka często odwiedza grób rodziców, także wraz z synem.

Powódka pismem z dnia 12.05.2014r. zgłosiła ubezpieczycielowi szkodę domagając się wypłaty odszkodowania. Decyzją z dnia 16.07.2014r. pozwany odmówił wypłaty rekompensaty.

Bezsporne, a ponadto dowody z : odpisu wyroku SR w K- Koźlu z dnia 13.11.2003r. sygn. Akt II K 88/0 k.14, odpisu skróconego aktu zgonu USC w L.nr (...)k-15, ze zgłoszenia szkody z dnia 12.05.2014r. k-16- 22, odpowiedzi pozwanego z dnia 16.07.2014r. k-23, odpisu skróconego aktu urodzenia USC w K-K.nr (...)k-24, odpisu skróconego aktu małżeństwa I. H.k-25, oświadczenia powódki z dnia 17.03.2014r. k-26, przesłuchania świadka A. S.k:60’, przesłuchania powódki I. S.w charakterze strony k:60’-61

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

W sprawie bezsporne były okoliczności faktyczne sprawy. Pozwany zakwestionował wysokość zgłoszonego żądania, jak również zarzucił brak podstawy prawnej zgłoszonego roszczenia. Ubezpieczyciel zanegował bowiem możliwość zastosowania art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. jako podstawy do uwzględnienia powództwa o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej, która nastąpiła przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c.

Ustalenia faktyczne w sprawie, poddanej ocenie Sądu Rejonowego, zastały poczynione w oparciu o dowody z dokumentów prywatnych (art. 245 k.p.c.) oraz na podstawie zeznań świadka A. S. i powódki I. S., którym w całości Sąd dał wiarę. Zeznania świadka oraz powódki są spójne, osoby te zeznawały w sposób spontaniczny i co ważniejsze prawdziwość i wiarygodność ich zeznań w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału nie nasuwa żadnych wątpliwości i nie była kwestionowana przez stronę pozwaną. Powódka przedstawiła chronologię wydarzeń oraz okoliczności jakie miały miejsce po śmierci ojca.

Powódka I. S. żądanie zapłaty odszkodowania w kwocie 50.000 zł wywodziła z 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. W ocenie sądu, odpowiedzialność pozwanego w niniejszej sprawie wynika jednak z art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. oraz art. 822 § 1 k.c. w związku z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) (Dz. U. nr 124 poz. 1152 ze zm.). Pierwszą podstawę prawną zgłoszonego żądania stanowią przepisy o zapłatę zadośćuczynienia pieniężnego. Ze wskazanych w następnej kolejności przepisów jednoznacznie wynika, że co do zasady zakład ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność cywilnoprawną w takim zakresie, jak osoba odpowiedzialna za szkodę.

Wbrew twierdzeniom pozwanego tak w orzecznictwie jak i judykaturze ugruntowane jest jednolite stanowisko, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną przed dniem 3 sierpnia 2008 r. krzywdę, stanowiącą następstwo naruszenia deliktem dobra osobistego w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie czy też szczególnej więzi rodzinnej ze zmarłym, której zerwanie powoduje ból, cierpienia psychiczne, poczucie krzywdy i osamotnienia. Kwestie te w sposób jednoznaczny przesądziło najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27.06.2014r. III CZP 2/14 gdzie Sąd stwierdził, iż za krzywdę powstałą wskutek śmierci poszkodowanego spowodowanej czynem niedozwolonym popełnionym przed dniem 3 sierpnia 2008 r. najbliższemu członkowi rodziny przysługuje zadośćuczynienie na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. (jak również wyrok SN z dn. 07.08.2014r. sygn. II CSK 552/13). Jak orzekł Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 14 października 2014 r. w sprawie sygn. I ACa 475/14, skoro na mocy nowelizacji kodeksu cywilnego, wprowadzającej art. 446 § 4 k.c. do porządku prawnego, nie został uchylony art. 448 k.c., to należy przyjąć, że jeżeli czyn niedozwolony został popełniony po dniu 3 sierpnia 2008 r. - najbliżsi członkowie rodziny osoby zmarłej mogą dochodzić zadośćuczynienia zarówno na podstawie art. 446 § 4 k.c., jak i na mocy art. 448 k.c., przy czym skorzystanie z pierwszej podstawy jest prostsze, gdyż łączy się z ułatwieniami dowodowymi. Natomiast przed dniem 3 sierpnia 2008 r. jedyną podstawą roszczenia o zadośćuczynienie był art. 448 k.c. i to zarówno dla osób najbliższych, jak i dla innych podmiotów. W uchwale SN z 22 października 2010 r. sygn. III CZP 76/10 Sąd Najwyższy wskazał, że śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby emocjonalnie związanej ze zmarłym. Katalog dóbr osobistych określonych w art. 23 k.c. ma charakter otwarty. Należy podzielić także pogląd zwarty w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 września 2005 r. (I ACa 554/2005), że skoro dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 k.c. jest kult pamięci osoby zmarłej, to może nim być więź między osobami żyjącymi, nie ma zatem przeszkód do uznania, że szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje pod ochrona przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. Powyższe orzeczenia potwierdzają tylko dotychczasową linię orzeczniczą, z której wynika, że najbliżsi członkowie rodziny osoby zmarłej mogą dochodzić zadośćuczynienia nawet wówczas, gdy czyn niedozwolony został popełniony przed dniem 3 sierpnia 2008 r. tak jak i potwierdzają, że więź rodzinna stanowi dobro osobiste.

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podziela powyższe poglądy w związku z tym stwierdza, że zarzut pozwanego o braku podstawy dochodzenia roszczenia o zadośćuczynienie jest chybiony.

Zgodnie zaś z treścią powołanych przepisów prawa zadośćuczynienie przewidziane w art. 448 k.c. daje pewną sferę uznania przy orzekaniu, przede wszystkim dlatego, że w przypadku oceny zakresu szkody niemajątkowej nie sposób zastosować kryteriów, które są właściwe szacowaniu szkód rzeczowych. Wskazuje się na potrzebę wzięcia w tym wypadku pod uwagę rodzaju dobra, które zostało naruszone, a także charakteru, stopnia nasilenia i czasu trwania ujemnych przeżyć spowodowanych naruszeniem. Zadośćuczynienie w wypadku śmierci osób najbliższych ma zatem na celu zrekompensowanie krzywd wywołanych nieoczekiwanym i przedwczesnym zgonem bliskiej osoby. Zadośćuczynienie pieniężne ma w tym wypadku złagodzić nagłą i niespodziewaną stratę rodziców, a nie sam fakt śmierci, w związku z tym wysokość kwoty z tego tytułu powinna być odpowiednio miarkowana. Sąd powinien wziąć pod uwagę także sytuację osobistą i materialną poszkodowanego, która nie odbiega od standardów przeciętnej polskiej rodziny (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dn. 19.11.2014r. sygn. I ACa 576/14 i z dnia 7 sierpnia 2014 r. sygn I ACa 212/14). W okolicznościach niniejszej sprawy poza sporem było, że ojciec powódki zmarł w wyniku wypadku, za którego sprawcę odpowiedzialność ponosi pozwany. Powódka wykazała, także że doszło do naruszenia jej dóbr osobistych powodujących szkodę niemajątkową, czyn sprawcy noszący znamiona winy oraz związek przyczynowy między tym czynem a szkodą. Stwierdzić także wypada, że utrata osoby bliskiej bez wątpienia stanowi naruszenie dóbr osobistych w postaci prawa do niezakłóconego życia w rodzinie i utrzymywania więzi rodzinnej. Poddając ocenie zasadność roszczenia odszkodowawczego w rozpoznawanej sprawie, sąd miał na uwadze sytuację osobistą powódki I. S. przed i po śmierci ojca oraz wpływ zaistniałych zmian na jej funkcjonowanie w społeczeństwie. Z relacji tak powódki jak i świadka wynika, że rodzina państwa H. funkcjonowała w sposób zgodny, a śmierć ojca zakłóciła w istotny sposób dotychczasowy porządek życia powódki i jej rodziny. Powódka pozostawała w stałej emocjonalnej więzi z ojcem, razem z nim mieszkała, miała plany co do dalszego wspólnego trwania rodziny pomimo wstąpienia w związek małżeński. Po zdarzeniu matka powódki podupadła na zdrowiu, tak więc to na I. S. pomimo jej młodego wieku w dacie wypadku (20 lat) i faktu pozostawania w ciąży (5 miesiąc) spoczęły dodatkowe i poważne obowiązki związane z prowadzeniem rodziny. Powódka przejęła pieczę nad małoletnim bratem, opiekę nad chorą matką a ponadto musiała realizować zadania jakie wynikały z założenia przez nią własnej rodziny, w szczególności wynikające z faktu, że sama została matką. To na powódce spoczął obowiązek dalszego prowadzenia gospodarstwa domowego, w zastępstwie za zmarłego ojca. Jak zeznała „to ja musiałam częściej mówić, że wszystko będzie dobrze”. Żal i smutek po śmierci ojca potęgowała dodatkowo okoliczność, że P. H. nie zobaczył wnuka, na narodziny którego się cieszył. Powódka do chwili obecnej stale odwiedza grób rodziców. Z powyższych względów Sąd w znacznej mierze uwzględnił więc żądanie w zakresie wypłaty zadośćuczynienia. Przewidziane zadośćuczynienie służy kompensacie krzywdy po stracie osoby najbliżej, a zatem uszczerbku dotykającego subiektywnej sfery osobowości, uczuciowości człowieka, w szczególności cierpienia, bólu i poczucia osamotnienia, powstałych utrudnień życiowych, konieczności zasadniczo odmiennego urządzenia sobie życia. Przy rozważaniach w zakresie wysokości należnego zadośćuczynienia nie można tracić także z pola widzenia, w jakim wieku znajdują się osoby poszkodowane i uprawnione oraz w jakich relacjach pozostawały między sobą (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dn. 2014-05-14, sygn. 1498/13). W ocenie sądu, na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego należało stwierdzić, strata ojca była dla powódki zdarzeniem wiążącym się z krzywdą i szeregiem traumatycznych odczuć. Śmierć P. H. doprowadziła do reorganizacji życia codziennego I. S.. Sąd nie podzielił jednak stanowiska powódki co do wysokości dochodzonego zadośćuczynienia. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że wysokość zadośćuczynienia nie może być nadmierna w stosunku do doznanej przez powoda krzywdy oraz aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa, a więc powinna być utrzymana w rozsądnych granicach. W okolicznościach niniejszej sprawy sąd doszedł do przekonania, że cierpienia i krzywda powódki była niepodważalna i wynikała właśnie z zerwania więzi łączących ją z ojcem, co stanowi zasadniczą przesłankę przyznania zadośćuczynienia w trybie art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. Niemniej jednak zważyć należy, że powódka zdołała odbudować swoją aktywność życiową. W szczególności wpływ miało na to urodzenie dziecka, którym musiała się zająć. Pomimo przykrych przeżyć, powódka była w stanie powrócić do normalnego funkcjonowania, choć przyznaje, że strata po śmierci ojca nadal jest przez nią odczuwalna. W ocenie sądu, uczucia powódki są typowe i stanowią normalną reakcję na śmierć bliskiej osoby, o której powódka zawsze będzie pamiętać. W chwili śmierci powódka była przecież osobą młodą, śmierć nastąpiła w sposób nagły i nieoczekiwany, powódka z całą pewności nie była przygotowana na taką stratę, jak również na przejęcie dodatkowych obowiązków rodzinnych (opieka nad matką i bratem). Jak zeznał świadek A. S. po wypadku w rodzinie powódki panował kryzys. Powódka jednak zaadaptowała się do życia bez utraconej osoby bliskiej: w sposób prawidłowy wywiązuje się ze swoich podstawowych ról społecznych żony, matki. Nie wystąpiły żadne zachowania świadczące o nietypowym przebiegu żałoby. Powódka w
przeżywaniu silnych reakcji emocjonalnych korzystała zarówno z własnych
mechanizmów radzenia sobie z trudnościami, jak też ze wsparcia najbliższej rodziny, nie korzystała ze specjalistycznej pomocy psychologicznej. Nie umniejszając tragedii spowodowanej nagłą śmiercią P. H. i bólu, jaki może czuć dziecko (nawet dorosłe) po śmierci rodzica, sąd wziął pod uwagę okoliczność, iż reakcje emocjonalne powódki były reakcją typową dla procesu przeżywania żałoby po osobie bliskiej. Mając na uwadze powyższe okoliczności, jak również i to, że do chwili obecnej szkoda powódki nie została w żadnym stopniu zrekompensowana przez pozwanego, sąd uznał, iż adekwatną kwotą zadośćuczynienia będzie suma 20.000zł, nie znajdując jednocześnie podstaw do przyznania zadośćuczynienia przewyższającego tę kwotę. Wskazać bowiem należy, iż więź emocjonalna łącząca osoby bliskie jest dobrem osobistym podlegającym ochronie na gruncie art. 23 i 24 k.c. Dobro to może być naruszone przez spowodowanie śmierci osoby najbliższej. Sama śmierć osoby najbliższej jest więc naruszeniem dobra chronionego i uprawnia do dochodzenia z tego tytułu zadośćuczynienia. Uzupełniająco na wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wpływ miała wysokość aktualnej stopy życiowej społeczeństwa. Zdarzenie miało miejsce w dniu 25.10.2012r., przyznane zadośćuczynienie uwzględnia aktualnie panujące stosunki społeczne, które od dnia zdarzenia do chwili wyrokowania uległy zmianie. Z tych względów Sąd uznał, iż przyznana kwota 20 000 zł uwzględnia kompensacyjny charakter zadośćuczynienia oraz utrzymana jest w rozsądnych granicach, przyznanie zadośćuczynienia w wysokości żądanej pozwem, powodowałoby nieuzasadnione wzbogacenie powódki, co skutkowało oddaleniem powództwa w tej części.

Odsetki od kwoty uwzględniającej powództwo zasądzone zostały zgodnie z żądaniem pozwu, (art.481 § 1 kc i art. 359 § 1 i § 2 kc). Wskazać należy, że ocenny charakter roszczenia o zadośćuczynienie nie przesądza sam przez się, że odsetki należy naliczać dopiero od uprawomocnienia się wyroku stwierdzającego obowiązek zapłaty zadośćuczynienia w oznaczonej kwocie. Wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma bowiem charakteru orzeczenia kształtującego treść stosunku prawnego (konstytutywnego) lecz ma charakter orzeczenia deklaratoryjnego. Zasadą jest, że jeżeli dłużnik nie płaci odszkodowania czy zadośćuczynienia w terminie, wierzyciel nie ma możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dn. 14.08.2014r. sygn. I ACa 264/14). W przedmiotowej sprawie powódka wezwała bezskutecznie ubezpieczyciela do zapłaty zadośćuczynienia.

Biorąc pod rozwagę poczynione ustalenia faktyczne, treść przywołanych przepisów prawa oraz przeprowadzone rozważania należało orzec jak w sentencji wyroku.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu uzasadnia art. 100 k.p.c. (pkt. 3 wyroku) Strony utrzymały się ze swoimi żądaniami w około 50%, poniosły analogiczne koszty zastępstwa procesowego. W konsekwencji, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Kędzierzynie-Koźlu kwotę 500 zł tytułem częściowej opłaty sądowej od pozwu ( stosownie do wartości zasądzonego roszczenia); w tej bowiem wysokości powódka została zwolniona pod ponoszenia kosztów postępowania. (pkt 4 wyroku).