Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 grudnia 2015r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Katarzyna Antoniak

Sędziowie: SO Elżbieta Wojtczuk (spr.)

SO Jacek Witkowski

Protokolant: sekr. sądowy Anna Wąsak

po rozpoznaniu w dniu 29 grudnia 2015 r. w Siedlcach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. W.

przeciwko M. G. prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) Biuro (...) w W.

o odszkodowanie

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 3 czerwca 2015r. sygn. akt IV P 89/15

I. oddala apelację;

II. zasądza od pozwanej M. G. prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) Biuro (...) w W. na rzecz powódki A. W. kwotę 101,25 (sto jeden 25/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn. akt IV Pa 86/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2015 roku wydanym w sprawie o sygn. akt IV P 89/15 Sąd Rejonowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zasądził od pozwanej M. G., prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) w W., na rzecz powódki A. W. kwotę 5.252,00 zł z ustawowymi odsetkami od wskazanych w wyroku kwot z tytułu odszkodowania z umowy o zakazie konkurencji, jednocześnie obciążając pozwaną kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 900 zł oraz nadając wyrokowi w punkcie pierwszym rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 1.627,53 zł.

Rozstrzygnięcie to było wynikiem następujących ustaleń i wniosków Sądu Rejonowego:

W pozwie wniesionym w dniu 2 lutego 2015 r. przeciwko M. G., prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w W., A. W. domagała się zasądzenia na jej rzecz kwoty 5.252 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 182 zł od 6 grudnia 2013 r. do dnia zapłaty, a od kwot po 390 zł od 6 dnia kolejnego miesiąca począwszy od stycznia 2014 r. do stycznia 2015 r. do dnia zapłaty oraz wniosła o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że była pracownikiem pozwanej zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. W umowie tej zawarto umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy na 5 lat. Umowa o pracę została rozwiązana w dniu 15 maja 2013 r. W myśl § 6 ust. 4 tej umowy powinna otrzymywać odszkodowanie w wysokości 390 zł przez 5 lat od dnia ustania stosunku pracy. Wielokrotność tej kwoty za okres od grudnia 2013 r. do grudnia 2014 r. oraz kwota 182 zł tytułem części raty odszkodowania za listopada 2013 r. stanowi kwotę dochodzoną przez nią pozwem. Roszczenie o odsetki ustawowe płatne od 6 dnia miesiąca powódka uzasadniła tym, że do każdego 5 dnia miesiąca było jej wypłacane wynagrodzenie za pracę. Powódka podniosła, że odszkodowanie za okres od 16 maja 2013 r. do 16 listopada 2013 r. zasądził jej prawomocnie Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 10 grudnia 2014 r. w sprawie o sygn. IV Pa 50/14. Wskazała, że wzywała pozwaną do zapłaty świadczenia, ale bez rezultatu.

W toku rozprawy powódka popierała powództwo. Na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2015 r. strona pozwana podniosła zarzut potrącenia kwoty 1.500 zł i domagała się oddalenia powództwa w całości.

Sąd Rejonowy ustalił, że A. W. w okresie 30 czerwca 2012 r. do 16 maja 2013 r. była zatrudniona przez M. G., prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w W., na stanowisku sprzedawcy imprez turystycznych, w pełnym wymiarze czasu pracy. W § 6 umowy o pracę z dnia 30 czerwca 2012 r. strony zawarły umowę o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia, w rozumieniu art. 101 ² § 1 kp, który stanowi, że w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji). Zgodnie zaś z umową zawartą między stronami powódka po ustaniu jej zatrudnienia u pozwanej zobowiązała się nie podejmować działalności konkurencyjnej na obszarze i w okresie określonym przez strony. W zamian za to pozwana zobowiązała się do wypłacania powódce przez okres trwania zakazu stosownego odszkodowania.

Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że strona pozwana ponownie, tak jak w sprawie o sygn. IV P 9/14, próbowała forsować tezę, że odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji przysługiwałoby powódce jedynie w razie nie znalezienia w okresie obowiązywania zakazu konkurencji jakiejkolwiek pracy. Tymczasem kwestia ta została już przesądzona przez Sąd Okręgowy w Siedlcach w sprawie o sygn. IV Pa 50/14. W uzasadnieniu wyroku z dnia 10 grudnia 2014 r. Sąd ten wskazał bowiem, że takie rozumienie przez pozwaną postanowień umowy o zakazie konkurencji zawartych w § 6 ust. 4 umowy o pracę nie ma żadnego uzasadnienia i pozostaje w sprzeczności z istotą umowy o zakazie konkurencji. Prowadziłoby to bowiem do sytuacji, w której pracownik wywiązując się z zakazu konkurencji i nie naruszając tego zakazu, bo tak należy rozumieć, tak jak to miało miejsce w przypadku powódki, która podjęła pracę w spornym w sprawie okresie w innej branży, podjęcie przez niego pracy w obszarze niekonkurencyjnym dla działalności byłego pracodawcy, nie otrzymywałby należnego z tego tytułu odszkodowania. Takie postanowienie umowy o zakazie konkurencji zmierza do obejścia przepisów prawa, tj. art.101 ² kp i jako takie jest nieważne, a przez to nie ma zastosowania przy ocenie prawa powódki do odszkodowania, na podstawie art. 58 § 1 i 3 kc w zw. z art. 300 kp. Bezsporne w niniejszej sprawie było natomiast to, że A. W. w okresie objętym pozwem nie prowadziła działalności konkurencyjnej, a zatem spełniła przesłanki do domagania się stosownego odszkodowania. Prawomocny wyrok rozstrzygający spór o wysokość odszkodowania z umowy o zakazie konkurencji wiąże zaś w następnej sprawie sądowej o kolejną ratę tego odszkodowania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012 r., II PK 194/11, OSNP 2013/7-8/74).

Sąd pierwszej instancji wskazał, że strona pozwana nie kwestionowała wysokości potencjalnego odszkodowania przysługującego powódce, o czym świadczy w szczególności treść złożonego na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2015 r. oświadczenia o potrąceniu, w którym pozwana przyznała, że powódka posiada względem niej wierzytelność w kwocie 5.252 zł. Na kwotę tę składa się zaś wielokrotność kwoty 390 zł przysługującej powódce tytułem odszkodowania przez 13 miesięcy, tj. przez okres od grudnia 2013 r. do grudnia 2014 r., powiększonej o kwotę 182 zł tytułem części raty odszkodowania za listopad 2013 r., której nie obejmował wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 10 grudnia 2014 r.

Odnosząc się natomiast do wspomnianego oświadczenia pozwanej o potrąceniu, zdaniem Sądu Rejonowego, zarzut potrącenia nie zasługiwał na uwzględnienie. Strona pozwana podniosła powyższy zarzut dopiero na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2015 r., wskazując na § 3 ust. 3 umowy o pracę z dnia 30 czerwca 2012 r., zgodnie z którym jeśli pracownik złoży wypowiedzenie przed upływem 9 miesięcy od wyjazdu szkoleniowego płatnego lub bezpłatnego, zwraca koszty poniesione przez pracodawcę. Koszt bezpłatnego szkolenia ustalono na kwotę 500 zł. Zdaniem pozwanej A. W. w okresie zatrudnienia odbyła cztery zagraniczne wyjazdy szkoleniowe: w maju 2012 r., we wrześniu 2012 r., w listopadzie 2012 r. i w kwietniu 2013 r. Wypowiedzenie umowy o pracę złożyła zaś w dniu 16 kwietnia 2013 r. W ocenie pracodawcy powódka jest więc zobowiązana zwrócić mu kwotę 1.500 zł.

Potrącenie jest instytucją, która pozwala na uproszczenie wzajemnych rozliczeń między stronami. Podniesiony zarzut powinien natomiast być na tyle dokładnie sprecyzowany w zakresie potrącanej wierzytelności wraz z powołaniem okoliczności faktycznych oraz dowodów na ich poparcie, aby sąd w toku postępowania nie miał wątpliwości co do przedmiotu wierzytelności przedstawionej do potrącenia.

Powódka podnosiła, że w jej ocenie regulacja § 3 ust. 3 powyższej umowy nie stanowi umowy szkoleniowej w rozumieniu art. 102 i n. kp. Nie przesądzając tej kwestii, jak również nie przesądzając w ogóle prawa pozwanej do zwrotu kosztów wyjazdów zagranicznych powódki, Sąd Rejonowy w okolicznościach niniejszej sprawy nie uwzględnił zarzutu potrącenia, bowiem pracodawca nie wykazał kiedy dokładnie były te wyjazdy - co ma znaczenie w przypadku ustalenia okresu proporcjonalnego pracy powódki po zakończeniu takiego szkolenia, zgodnie z art. 103 ⁵ kp, a nadto gdzie się one dokładnie odbywały, czy faktycznie wiązały się z przeprowadzaniem szkoleń oraz czy pozwana rzeczywiście poniosła w związku z nimi w ogóle jakieś koszty i w jakiej wysokości. Nie wiadomo przy tym czy kwota 500 zł to był koszt całego szkolenia, czy sam koszt poniesiony przez pracodawcę. Jak zauważył Sąd Rejonowy, strona pozwana nie zainicjowała w tym zakresie postępowania dowodowego, zgodnie ze spoczywającym na niej ciężarem dowodu. Powoduje to brak możliwości ustalenia w niniejszej sprawie czy pozwana rzeczywiście ma wierzytelność względem powódki o zwrot kosztów tych wyjazdów.

Zasądzając od pozwanej na rzecz powódki odszkodowanie Sąd powiększył je o odsetki ustawowe mając na uwadze, że zgodnie z art. 481 § 1 kc w związku z art. 300 kp, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie z umową o pracę z dnia 30 czerwca 2012 r. wypłata wynagrodzenia za pracę następowała do 5 dnia następnego miesiąca, a więc odsetki od poszczególnych rat odszkodowania przysługują powódce za każdy miesiąc od dnia następnego po tym dniu, a więc od 6 dnia kolejnego miesiąca.

Zdaniem Sądu Rejonowego oświadczenie pozwanej o zwolnieniu powódki z zakazu konkurencji (k. 19), nie przesądzając kwestii jego wpływu na prawo powódki do odszkodowania za cały okres zakazu konkurencji, jest bezprzedmiotowe dla niniejszej sprawy, gdyż nie obejmuje okresu spornego w tej sprawie.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy uznał powództwo A. W. za uzasadnione i jako takie podlegające uwzględnieniu. O kosztach procesu orzeczono zgodnie z wynikiem procesu, zaś o rygorze natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 477 ² § 1 kpc.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana M. G., zaskarżając go w zakresie kwoty 1.500 zł i zarzucając mu:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na przyjęciu przez Sąd, że brak jest podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie instytucji potrącenia z uwagi na brak wystarczający dowodów, podczas gdy strona pozwana przedstawiła faktury dotyczące wyjazdów szkoleniowych i uczestnictwa w nich powódki, jak również sama powódka przyznała, że we wskazanych terminach istotnie w wyjazdach szkoleniowych uczestniczyła;

2.  naruszenie przepisu art. 328 § 2 kpc, art. 227 kpc oraz art. 233 § 1 kpc poprzez błędną ich wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie polegające na:

a)  sporządzeniu uzasadnienia nie spełniającego zasad prawidłowego uzasadniania orzeczeń, z którego treści nie wynika precyzyjnie, na jakich podstawach faktycznych i prawnych oparł się Sąd wydając przedmiotowy wyrok, w szczególności poprzez zaniechanie konkretnego i rzetelnego przytoczenia przepisów prawa oraz poglądów judykatury i doktryny, będących podstawą przyjętej przez Sąd koncepcji oddalenia zarzutu potrącenia, co utrudnia dokładne poznanie procesu rozumowania Sądu przy wydawaniu rozstrzygnięcia,

b)  dokonaniu dowolnej oceny dotychczas przeprowadzonych w sprawie dowodów, w szczególności ocenę ich w sposób niewszechstronny, bez uwzględnienia zasad doświadczenia życiowego skutkującą sprzecznością istotnych ustaleń Sądu z treścią zabranego w sprawie materiału dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia, że pozwana nie udowodniła zasadności roszczenia o zwrot kosztów wyjazdów szkoleniowych powódki, a tym samym podniesiony zarzut potrącenia nie był skuteczny, mimo iż powódka przyznała, iż w okresie zatrudnienia u pozwanej wyjeżdżała na zagraniczne wyjazdy szkoleniowe.

Wskazując na powyższe pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa ponad kwotę 3.752 zł oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej M. G. jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Pozwana kwestionowała rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji wyłącznie ponad kwotę 3.752 zł, tj. w zakresie kwoty 1.500 zł, która stanowi wierzytelność objętą nieuwzględnionym zarzutem potrącenia podniesionym przez stronę pozwaną na etapie postępowania przed Sądem Rejonowym. Zarzucono błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na tym, że Sąd Rejonowy niezasadnie uznał, iż brak jest dowodów potwierdzających okoliczność faktycznego odbycia przez powódkę wyjazdów szkoleniowych w 2012 r. i 2013 r., których koszty poniosła pozwana. Strona pozwana w zarzucie apelacyjnym podnosiła, że przedstawiła faktury dotyczące wyjazdów szkoleniowych i uczestnictwa w nich powódki, jak również – zdaniem apelującej – sama powódka przyznała, że we wskazanych terminach uczestniczyła w szkoleniach.

W ocenie Sądu Okręgowego, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza powyższych twierdzeń pozwanej. W postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji nie zostały zgłoszone żadne wnioski dowodowe ani też nie przedłożono jakichkolwiek dowodów, które potwierdziłyby okoliczność wyjazdu powódki na szkolenia w terminach wskazanych przez pozwaną w zarzucie potrącenia. Jak podnosiła pozwana w oświadczeniu o potrąceniu z dnia 10 kwietnia 2015 r. (k. 18) w trakcie wykonywania pracy powódka miała odbyć cztery wyjazdy szkoleniowe: w maju 2012 r., we wrześniu 2012 r., w listopadzie 2012 r. i w kwietniu 2013 r., przy czym z uwagi, iż wypowiedzenie umowy o pracę przez A. W. w dniu 16 kwietnia 2013 r. nastąpiło przed upływem 9 miesięcy od trzech ostatnich wyjazdów szkoleniowych – stosownie do § 3 pkt 3 umowy o pracę – powódka winna zwrócić pracodawcy kwotę 1.500 zł. Niezasadne jest jednak stanowisko pozwanej odnoszące się do przyznania przez powódkę okoliczności uczestniczenia w trzech wyjazdach szkoleniowych we wrześniu 2012 r., w listopadzie 2012 r. i w kwietniu 2013 r. Z wyjaśnień informacyjnych udzielonych przez powódkę na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2015 r. wynika, że w kwietniu 2013 r. była na Cyprze, ale był to jej wyjazd prywatny razem z mężem i nie było wówczas żadnego szkolenia, zaś we wrześniu 2012 r. odbyła podróż poślubną do Turcji, a wyjazd ten nie był związany z żadnym szkoleniem. Powódka potwierdziła natomiast, że w listopadzie 2012 r. była na tygodniowym szkoleniu w Tunezji, które finansowała pozwana, przy czym jako koszt szkolenia wskazała około 350 zł, jednak nie posiadała wiedzy na temat szczegółowych rozliczeń dokonanych przez pracodawcę. Tym samym nie potwierdziła zasadności żądania przez pozwaną zwrotu kosztów szkolenia w kwocie 500 zł. Co więcej nie zostały przedłożone przez pozwaną żadne faktury związane z tym wyjazdem, które potwierdzałyby wysokość wierzytelności wskazanej do potrącenia z wierzytelnością powódki z tytułu odszkodowania z umowy o zakazie konkurencji. Podkreślenia wymaga, że to na pozwanej spoczywał ciężar wykazania zarówno istnienia wierzytelności objętej zarzutem potrącenia, jak i jej wysokości. Wobec powyższego, brak jest podstaw do twierdzenia, że okoliczności oraz koszty wyjazdów szkoleniowych zostały potwierdzone przez powódkę, jak również brak podstaw do uznania, że koszty szkolenia odbytego przez powódkę w listopadzie 2012 r. zostały udowodnione przez pozwaną.

Dokonując analizy zapisu zawartego w § 3 pkt 3 umowy o pracę, który stanowi, że „Jeżeli Pracownik złoży wypowiedzenie przed upływem 9 miesięcy od wyjazdu szkoleniowego płatnego lub bezpłatnego typu: study tour, konferencja itp. zwraca koszty poniesione przez Pracodawcę. (Ustalamy koszt bezpłatnego szkolenia na kwotę 500 zł)”, Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, iż kwota 500 zł odnosi się tylko do szkoleń bezpłatnych. Zdaniem Sądu, trudno jest przy tym wyjaśnić, dlaczego za odbyte szkolenie bezpłatne powódka miałaby zwracać pracodawcy 500 zł, skoro z samej nazwy szkolenie takie nie powinno generować żadnych kosztów poza ewentualnymi kosztami dojazdu. Ujęta w § 3 pkt 3 umowy o pracę kwota 500 zł zgodnie z jego literalnym brzmieniem niewątpliwie odnosi się do szkoleń bezpłatnych, natomiast jeżeli chodzi o szkolenia płatne, to zgodnie z intencją stron pozwana jako pracodawca powinna wykazać faktycznie poniesione koszty takich wyjazdów szkoleniowych. Bezsprzecznie szkolenie w Tunezji w listopadzie 2012 r. było właśnie szkoleniem płatnym. Okoliczności, jakie to było szkolenie, że powódka faktycznie w nim uczestniczyła, a także jakie w związku z tym pozwana poniosła koszty, winna wykazać strona, która z faktów tych wywodzi skutki prawne, czyli strona pozwana. Powyższe okoliczności faktyczne nie zostały udowodnione przez stronę pozwaną, co w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia wyartykułował Sąd Rejonowy, wskazując, że pozwana nie zainicjowała postępowania dowodowego w związku z podniesionym zarzutem potrącenia, co wpłynęło na brak możliwości ustalenia, czy pozwana rzeczywiście ma wierzytelność względem powódki o zwrot kosztów wyjazdów szkoleniowych, a tym samym zarzut potrącenia nie mógł zostać uwzględniony. Stanowisko Sądu Rejonowego zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zasługuje w całości na aprobatę. Nadto należy wskazać, że zapis zawarty w § 3 pkt 3 umowy o pracę dotyczący podnoszenia kwalifikacji zawodowych powódki co do kwestii zwrotu poniesionych kosztów szkolenia jest sprzeczny z art. 103 ⁵ kp, który nakłada na pracownika w określonych w przepisie wypadkach zwrot kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia. Zapis umowy zawarty w § 3 pkt 3 nie zawiera zaś postanowienia o proporcjonalnym ponoszeniu kosztów szkolenia w zależności od tego, jak długi okres dana osoba przepracowała u pracodawcy.

Zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 328 § 2 kpc w zw. z art. 227 kpc i art. 233 § 1 kpc również nie zasługiwał na uwzględnienie, gdyż uzasadnienie orzeczenia Sądu pierwszej instancji zostało sporządzone prawidłowo, zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 328 § 2 kpc, zawiera wszystkie elementy uzasadnienia. Sąd Rejonowy wnikliwie przedstawił argumentację oraz przyjął słuszny tok rozumowania odnoszący się do braku uwzględnienia zarzutu potrącenia podniesionego przez stronę pozwaną w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 385 kpc, orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu Sąd Okręgowy, na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc oraz § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 11 ust. 1 pkt 2 i § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 101,25 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.