Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2015r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 grudnia 2015r. w S.

odwołania (...) Sp. z o.o. w S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 12 maja 2014 r. Nr (...) - (...)

w sprawie (...) Sp. z o.o. w S.

z udziałem zainteresowanej A. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od (...) Sp. z o.o. w S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 60 (sześćdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 725/14

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 12 maja 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 38, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 210 § 1 k.s.h., art. 22 § 1 k.p. i art. 58 § 1 k.c., stwierdził, że A. R. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 8.07.2013 r. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że umowy o pracę zawarte w dniach 8.07.2013 r. oraz 31.08.2013 r. z A. R. jako członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez osobę nieumocowaną do tej czynności są bezwzględnie nieważne i nie mogą być konwalidowane poprzez jakiekolwiek inne czynności dorozumiane zgodnie z treścią art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. i art. 210 k.s.h. Brak nawiązania stosunku pracy poprzez faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cech podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy, zdaniem organu rentowego, powoduje, iż brak jest podstaw do przyjęcia, że zawarta przez strony umowa wywołała skutek w postaci objęcia ubezpieczonej A. R. pracowniczym ubezpieczeniem społecznym.

Odwołanie od ww. decyzji złożył płatnik składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w S.. W uzasadnieniu wskazano, że w dniu 1 lipca 2013 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników spółki (...) sp. z o.o. podjęło uchwałę w sprawie powołania pełnomocnika do reprezentowania spółki w umowie z członkiem zarządu. Potwierdzono okoliczność zawarcia umów o pracę pomiędzy A. R. a spółką reprezentowaną przez M. R.. Nadto wyjaśniono, że konieczność zatrudnienia ubezpieczonej na podstawie umowy z dnia 31 sierpnia 2013 r. w pełnym wymiarze czasu pracy wynikała ze zmniejszenia się zatrudnienia innych osób, np. E. K. zmniejszono wymiar czasu pracy z całego do ½ etatu, a od grudnia 2013 r. rozwiązano umowę o pracę z ww. pracownikiem. Od dnia podpisania umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy zakres obowiązków A. R. zwiększył się. Zmianie uległa również ilość wykonywanych przez nią prac, co wynikała z faktu zakupu we wrześniu 2013 r. dodatkowych maszyn produkcyjnych: foliownicy i znakowarki. A. R. świadczyła pracę w biurze w S. przy ul. (...), przeważnie w godzinach 8:00-16:00, pięć dni w tygodniu, a po jej zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy, zysk firmy znacznie się zwiększył. W spółce (...) sp. z o.o. nie była powoływana Rada Nadzorcza, zaś do zawarcia umowy o pracę z A. R., będącą członkiem zarządu spółki, powołany został M. R. – także członek zarządu. W ocenie odwołującego się, umowy o pracę zawarte pomiędzy spółką a ubezpieczoną były ważne, co uprawnia ubezpieczoną – zważając na jej niezdolność do pracy – do zasiłku chorobowego (odwołanie, k. 1-3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji (odpowiedź organu rentowego na odwołanie, k. 8-10v a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

M. R. oraz jego żona A. R. dnia 10 czerwca 2009 r. zawarli umowę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pod firmą (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. L.. Udziały w kapitale zakładowym spółki zostały objęte po połowie (50% udziałów) przez każdego z małżonków (§ 8 umowy spółki). Zgodnie z zapisem § 14 ww. umowy organami spółki są: Zgromadzenie Wspólników i Zarząd. Nie ustanowiono Rady Nadzorczej. Zarząd (...) sp. z o.o. jest dwuosobowy, a w jego skład wchodzi A. R. jako prezes zarządu oraz M. R. jako wiceprezes zarządu. Każdy z członków zarządu jest uprawniony do samodzielnej reprezentacji spółki (§ 19 umowy spółki). W § 18 ust. 3 umowy spółki zawarto zastrzeżenie, że przy zawieraniu umowy pomiędzy spółką a członkiem zarządu spółkę reprezentuje pełnomocnik powołany przez Zgromadzenie Wspólników.

Spółka zajmuje się wydawaniem (...), drukiem wizytówek, katalogów reklamowych, produkcją reklam wielkoformatowych, działalnością związana z przygotowaniem do druku oraz inną działalnością związaną z usługami reklamowymi.

(...) sp. z o.o. reprezentowana przez M. R. zawarła w dniu 8 lipca 2013 r. umowę (określoną jako „umowa o pracę”) z drugim członkiem zarządu A. R. na czas nieokreślony w wymiarze ¼ etatu na stanowisku prezesa spółki za miesięcznym wynagrodzeniem zasadniczym brutto wg minimalnej płacy krajowej. W dniu 31 sierpnia 2013 r. w taki sam sposób została zawarta druga umowa o pracę z A. R., z tym że w pełnym wymiarze czasu pracy za miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 5.000 zł brutto.

Ubezpieczona A. R. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownik płatnika składek (...) sp. z o.o. od dnia 8 lipca 2013 r.

W wyniku przeprowadzonej kontroli płatnika składek Zakład Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie przedłożonych dokumentów oraz uzyskanych w toku kontroli informacji stwierdził, że umowy o pracę z A. R. zostały zawarte z naruszeniem zasad reprezentacji z art. 210 k.s.h., gdyż zostały podpisane przez drugiego członka zarządu działającego w imieniu spółki na podstawie umocowania określonego w Krajowym Rejestrze Sądowym (każdy członek zarządu reprezentuje spółkę samodzielnie), przy czym brak było stosownej uchwały Zgromadzenia Wspólników powołującej pełnomocnika do zawierania umów między spółka a członkiem zarządu. Naruszenie zasad reprezentacji określonych w art. 210 § 1 k.s.h. powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnych na podstawie art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Co więcej, organ rentowy wskazywał, że w (...) sp. z o.o. nie występowała ani Rada Nadzorcza, ani pełnomocnik powołany uchwałą Zgromadzenia Wspólników, tym samym spółka nie mogła złożyć oświadczenia w sposób dorozumiany poprzez dopuszczenie A. R. do pracy.

Na podstawie wyjaśnień i zeznań złożonych przez M. R. w toku postępowania przed Sądem, ustalono, że przed 2013 r. A. R., od początku pełniąca funkcję Prezesa Zarządu Spółki, zajmowała się sprawami pracowniczymi, w tym wraz z mężem decydowała o zatrudnianiu oraz brała udział w ustalaniu zakresów obowiązków. Jeszcze przed zatrudnieniem na umowę w spółce ubezpieczona wdrażała się w pracę jako redaktor naczelny, czyli wybierała i redagowała teksty do (...), decydowała o wyborze zamieszczanych artykułów. Jak wyjaśnił M. R., do obowiązków ubezpieczonej należał nadzór nad Gazetą (...), pozyskiwanie klientów, nowych zleceń, nadzorowała pracę pozostałych pracowników, wykonywała projekty graficzne ważnych zleceń, weryfikowała faktury zakupowe w firmie (k. 27-27v a.s.). Wskazał, że nadzór nad pracą ubezpieczonej sprawował zarząd spółki. A. R. nie miała jednoosobowego zwierzchnika (k. 64 a.s.). Małżonkowie wspólnie uzgadniali, co pozostało do zrobienia i jakie są cele (k. 27v a.s.). Nadto M. R. stwierdził, że „oboje nadzorowaliśmy pracę pracowników, ja może mniej. Po zatrudnieniu żony w dużej mierze się wycofałem”. Dopiero po narodzinach dziecka, zrezygnował z innej pracy i więcej czasu poświęcił (...) sp. z o.o. (k. 28 a.s.). O ciąży A. R. małżonkowie dowiedzieli się na przełomie listopada i grudnia 2013 r. (k. 28 a.s.). Ubezpieczona potwierdziła, że od lutego 2014 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim, co było związane z ciążą (k. 29 a.s.).

Zeznania świadków przesłuchanych w sprawie, jak również A. R. i M. R. słuchanych w charakterze strony, potwierdziły, że ubezpieczona w okresie zatrudnienia w (...) sp. z o.o. faktycznie wykonywała czynności obejmujące m.in. redagowanie gazety, kontakt z klientami, sprawdzanie prac grafików, pozyskiwanie nowych klientów, zarządzenie firmą, nadzorowanie pracowników. Od lipca 2013 r. ubezpieczona codziennie przychodziła do pracy. Jak wskazała świadek M. B. przed lipcem 2013 r., kontaktami z pracownikami zajmował się M. R., zaś pozyskiwaniem klientów E. K. (k. 41v a.s.).

Dokonując oceny prawnej sprawy należy wskazać, że zgodnie z art. 11 k.p. nawiązanie stosunku pracy, bez względu na jego podstawę prawną, wymaga zgodnego oświadczenia woli stron - pracodawcy i pracownika. Wola osoby dokonywającej czynności prawnej może być wyrażona w sposób wyraźny lub w sposób dorozumiany. Od swobody kontraktowania określonej w art. 11 k.p. należy jednak odróżnić, w ocenie Sądu, zasady dotyczące reprezentacji spółki. Zasady te kształtuje w pierwszej kolejności umowa spółki oraz przepisy ustawy mające charakter bezwzględnie obowiązujący, w tym art. 210 § 1 k.s.h., który stanowi, iż w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim - spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Przepis ten wyłącza prawo reprezentacji spółki przez zarząd w razie zawierania umowy między spółką a członkiem zarządu. Nie różnicuje on czynności prawnych, wobec czego dotyczy wszystkich umów między spółką a członkiem zarządu, bez względu na to czy mają związek z funkcją pełnioną przez niego w zarządzie spółki. Wobec tego również zawarcie umowy o pracę wymaga zachowania wymogów z art. 210 § 1 k.s.h. Wymagane jest więc do tego oświadczenie rady nadzorczej lub pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników, które nie może być zastąpione oświadczeniem (uchwałą) innego organu. Czynności dokonane wbrew nakazowi określonemu w art. 210 § 1 k.s.h. skutkują bezwzględną nieważnością, co wynika z art. 58 k.c.

W niniejszej sprawie Uchwała Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., w skład którego wchodzi A. R. i M. R., w sprawie powołania M. R. jako pełnomocnika spółki do podpisania w jej imieniu umowy o pracę z członkiem zarządu spółki datowana na dzień 1 lipca 2013 r. została przedłożona dopiero wraz z odwołaniem od decyzji. Uchwała ta została złożona w oryginale i to w dwóch egzemplarzach (jeden jako załącznik do odwołania, zaś drugi jako „odpis” załącznika znajdujący się w aktach organu rentowego), co wzbudziło uzasadnione wątpliwości Sądu odnośnie podjęcia powołanej uchwały Zgromadzenia Wspólników w dacie wskazanej w protokole Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników, tj. w dniu 1 lipca 2013 r. Trudno jest bowiem uznać za zasadne sporządzanie protokołów nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników i podejmowanych przez nie uchwał oraz listy obecności wspólników w kilku egzemplarzach (kilku oryginałów) już w momencie podejmowania uchwały. Powyższe wskazuje, że ww. uchwała mogła zostać sporządzona dopiero na potrzeby niniejszego postępowania, gdy ubezpieczona i płatnik składek zapoznali się z treścią decyzji organu rentowego i znali pokontrolne wnioski. Sąd zwrócił także uwagę na rozbieżności wynikające z wyjaśnień złożonych przez M. R.. W trakcie kontroli prowadzonej przez organ rentowy wskazał, że „umowę o pracę zawarł na podstawie umocowania określonego w Krajowym Rejestrze Sądowym – każdy członek zarządu reprezentuje spółkę samodzielnie. Rada Nadzorcza nie była powoływana, nie był powoływany pełnomocnik uchwałą wspólników w sprawie zatrudnienia A. R.” (protokół kontroli w aktach organu rentowego; protokół przesłuchania z dnia 6 marca 2014 r. w aktach organu rentowego). Na rozprawie w dniu 12 marca 2015 r. wyjaśnił zaś, że „uchwała o powołaniu mnie na pełnomocnika była podpisana w biurze księgowym tego samego dnia, co wypisana umowa o pracę dla A. R.. Być może tego samego dnia podpisałem tę umowę lub innego dnia, ale już nie pamiętam” i dalej „w czasie kontroli ZUS-u nie zrozumiałem pytania i powiedziałem, że walnego zgromadzenia nie było” (k. 27v-28 a.s.). Wobec powyższego, w ocenie Sądu, umowy o pracę z dnia 8 lipca 2013 r. oraz z 31 sierpnia 2013 r. jako zawarte wbrew nakazowi określonemu w art. 210 § 1 k.s.h. są nieważne stosownie do art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.

Niezależnie od powyższego, nawet gdyby przyjąć, że w dniu zawierania umów z A. R. działający w imieniu spółki (...) był umocowany przez Zgromadzenie Wspólników do zawarcia powołanych umów z innym członkiem zarządu, to istniejący stosunek prawny nie nosił wszystkich cech stosunku pracy, o którym mowa w art. 22 k.p. Cechą konstytutywną stosunku pracy jest wykonywanie jej pod kierownictwem pracodawcy i w warunkach podporządkowania. W ocenie Sądu Okręgowego w okolicznościach niniejszej sprawy nie można mówić o podporządkowaniu pracowniczym, nawet tzw. "autonomicznym", które jest charakterystyczne dla stanowisk kierowniczych. Nie można zgodzić się z twierdzeniami M. R., że ubezpieczona odpowiadała przed dwuosobowym zarządem, w skład którego sama wchodziła. Nie mogła bowiem sama być swoim zwierzchnikiem. Funkcje członków zarządu są - według Kodeksu spółek handlowych - sobie równe i trudno zgodzić się z twierdzeniem, że co do zasady jeden z członków zarządu mógłby pełnić funkcję zwierzchnika wobec pozostałych. Niemożliwa zaś jest konstrukcja, że każdy z członków zarządu byłby zwierzchnikiem pozostałych, gdyż prowadziłaby ona do sytuacji absurdalnych. Teoretycznie możliwa jest sytuacja, w której prezes zarządu pełniłby funkcję zwierzchnika wobec pozostałych członków, niemniej jednak w (...) sp. z o.o., to A. R. sprawowała funkcję prezesa zarządu, zaś jej małżonek M. R. był wiceprezesem zarządu. W niniejszej sprawie również Zgromadzenie Wspólników, z uwagi na taki sam skład udziałowców jak skład zarządu spółki, których udziały są równe, nie mogło sprawować nadzoru nad ubezpieczoną z tytułu podporządkowania pracowniczego.

Brak nawiązania stosunku pracy powoduje, iż brak jest podstaw do przyjęcia, że zawarte przez strony umowy wywołały skutek w postaci objęcia ubezpieczonej A. R. pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. Co za tym idzie, w ocenie Sądu Okręgowego, decyzja organu rentowego z dnia 12 maja 2014 r. jest prawidłowa.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Z uwagi, iż sprawa została wszczęta przed dniem wejścia w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 lipca 2015 r. (tj. przed dniem 1 sierpnia 2015 r.) do określenia wysokości kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 60 zł zastosowano stawkę określoną przez przepisy dotychczasowe, czyli § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.