Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

A. P. został oskarżony o to, że:

w okresie od 15 grudnia 2014 roku do 5 marca 2015 roku w S. woj. (...), znęcał się psychicznie nad swoją konkubiną A. K. i synem D. P. (1) w ten sposób, że wszczynał awantury, podczas których kierował w stosunku do w/w słowa powszechnie uznane za obelżywe, zakłócał spoczynek nocny, a nadto groził uszkodzeniem ciała oraz pozbawieniem życia D. P. (1) i A. K., tj. o czyn z art. 207 § 1 kk

Wyrokiem z dnia 18 sierpnia 2015 roku wydanym w sprawie II K 544/15 Sąd Rejonowy w Sieradzu uznał A. P. za winnego popełnienia czynu wyczerpującego dyspozycję art. 207 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk, polegającego na tym, że w okresie od 15 grudnia 2014 roku do lipca 2015 roku w S. woj. (...), znęcał się psychicznie nad swoją konkubiną A. K. i synem D. P. (1) w ten sposób, że będąc pod wpływem alkoholu wszczynał awantury, podczas których kierował w stosunku do w/w słowa powszechnie uznane za obelżywe, zakłócał spoczynek nocny, dokonywał zaboru jedzenia, a nadto groził uszkodzeniem ciała oraz pozbawieniem życia, przy czym tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności orzeczonej za podobne przestępstwo umyślne, w sprawie sygn. akt II K 514/09 Sądu Rejonowego w Sieradzu i za ten czyn na podstawie art. 207 § 1 kk wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności, na poczet której na podstawie art. 63 § 1 kk zaliczono okres zatrzymania oskarżonego w dniach 06-07.04.2015 roku, jako równy 2 dniom kary pozbawienia wolności. Ponadto na to podstawie art. 62 kk orzeczono wobec oskarżonego terapeutyczny system wykonania kary pozbawienia wolności w zakresie leczenia w/w od uzależnienia alkoholowego. Sąd Rejonowy w Sieradzu zasądził także od Skarbu Państwa na rzecz adw. Ł. H. kwotę 516,60 złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu oraz na podstawie art. 624 § 1 kpk i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983 roku, nr 49, poz. 223 ze zm.) zwolnił oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.

Apelację od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, który zaskarżył wyrok w całości, a zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1.  obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 131 § 1 k.p.k, art. 132 § 1 i 2 k.p.k., skutkującą nieobecnością oskarżonego na rozprawie i brakiem wiedzy o podejmowanych wobec niego czynnościach procesowych (w tym możliwe, że nawet o ustanowieniu dla niego obrońcy z urzędu), a w konsekwencji ograniczającą oskarżonemu możliwość obrony swoich praw w myśl art. 6 k.p.k., z uwagi na fakt, że:

a)  w toku prowadzonego postępowania doręczono pismo kierowane do oskarżonego, które odebrał pokrzywdzony D. P. (1), a brak jest informacji czy przekazał je oskarżonemu (k.54 akt sprawy),

b)  miejsce zamieszkania oskarżonego jest tożsame z miejscem zamieszkania pokrzywdzonych, którzy mieli interes w zaniechaniu informowania oskarżonego o próbie doręczenia kierowanej do niego korespondencji, czy nawet celowym ukrywaniu awiz,

c)  nadto, oskarżony nie mógł mieć wiedzy o toczących się przeciwko niemu czynnościach w toku postępowania, skoro według zeznań pokrzywdzonej, złożonych na rozprawie w dniu 18 sierpnia 2015r. nie był on wpuszczany do domu, a tym samym nie miał dostępu do skrzynki pocztowej,

1.  obrazę przepisów postępowania, tj. art. 14 § 1 k.p.k., art. 398 k.p.k. i 410 k.p.k. poprzez wyjście poza granice aktu oskarżenia zakreślającego granice czasowe bezprawnego działania oskarżonego na okres od 15 grudnia 2014r. do dnia 5 marca 2015r. i przyjęcie, że oskarżony działał aż do lipca 2015r.. w sytuacji gdy:

a)  urząd prokuratorski, który wnosił akt oskarżenia nie widział podstaw do rozszerzenia w zarzucie czasookresu działania sprawcy,

b)  brak jest wiarygodnych dowodów na podejmowanie przez oskarżonego bezprawnego zachowania w sytuacji, gdy pokrzywdzeni nie informowali nikogo o niewłaściwym zachowaniu oskarżonego po dniu 5 marca 2015r. aż do czasu rozprawy w dniu 18 sierpnia 2015r., podczas gdy akt oskarżenia został wniesiony 29 czerwca 2015r.,

c)  sąd oparł się na zeznaniach pokrzywdzonych, które były nadto na tyle ogóle (ogólne – M.P.), że nie poczyniono ustaleń do kiedy bezprawne zachowanie oskarżonego miało trwać,

1.  obrazę art. 4, 7 oraz 410 k.p.k. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego i odmówienie wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego, w których wskazywał on, iż nie podejmował innych działań niż branie udziału w awanturach, czy wypowiadanie wulgaryzmów i oparcie ustaleń faktycznych w sprawie na zeznaniach pokrzywdzonych, co skutkowało błędnymi ustaleniami faktycznymi co do rodzaju zachowań oskarżonego, których miał się podejmować wobec pokrzywdzonych,

2.  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 207 § 1 k.k., art. 115 § 1 k.k. oraz 64 § 1 k.k. poprzez:

a)  bezzasadne przyjęcie, że zachowanie oskarżonego wyczerpywało znamiona znęcania się psychicznego nad A. K. i synem w sytuacji, gdy zachowanie to należy oceniać jako co najwyżej uciążliwe, albowiem nawet awanturowanie się czy wypowiadane głośno wulgaryzmy nie sposób uznać za znęcanie się; trudno także przyjąć, że były one nadmiernie dotkliwe dla pokrzywdzonych, skoro ewentualne niewłaściwe postawy rodzinne występowały już wcześniej, a pomimo tego pokrzywdzeni w dalszym ciągu zamieszkiwali z oskarżonym,

b)  błędne przyjęcie, że pokrzywdzona A. K. jest dla oskarżonego osobą najbliższą, albowiem brak jest pomiędzy nimi więzi rodzinnych a nie pozostają oni we wspólnym pożyciu - w istocie funkcjonują jak współlokatorzy - nie wykazano, że osoby te łączą jakieś pozytywne uczucia jak miłość, występuje pożycie fizyczne, mają wspólny budżet i gospodarstwo domowe,

c)  poprzez przyjęcie, że wystąpiły okoliczności pozwalające na przyjęcie działania oskarżonego w warunkach recydywy, podczas gdy brak jest jakiegokolwiek dokumentu na tę okoliczność, a nadto z adnotacji znajdujących się na wyroku o sygn. II K 5 14/09 (k. 48 odwrót) wynika, że oskarżony odbywał karę tylko od 1 grudnia 20l0r. do 18 lutego 2011r., w pozostałym zakresie nastąpiły zaliczenia na poczet kary, co nie może być uznane za odbywanie kary w myśl tego przepisu,

1.  niezależnie od powyższego podniósł zarzut rażącej niewspółmierności orzeczonej kary w wymiarze 2 lat bezwzględnego pozbawienia wolności za znęcanie psychiczne jako kary nadmiernie surowej, nieadekwatnej do skali naruszeń, których miał się dopuścić oskarżony.

W konkluzji apelacji skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu, ewentualnie o

2.  uchylenie zaskarżonego rozstrzygnięcia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Sieradzu,

3.  zasądzenie zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielone oskarżonemu w niniejszej sprawie, oświadczając że koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w żadnej części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesiona w rozpatrywanej sprawie apelacja zasługiwała na uwzględnienie jedynie w kwestii rozmiaru kary wymierzonej oskarżonemu. W pozostałym zakresie, poniesione w tym środku odwoławczym liczne argumenty winny ujmowane być w kategoriach pozbawionej podstaw polemiki z prawidłowymi ustaleniami organu wydającego zaskarżony wyrok, który to sąd w sposób zgodny z obowiązującymi regułami procedury karnej zgromadził i ocenił zebrany materiał dowodowy ujmując te dowody w określone materialnym prawem karnym ramy.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 131 § 1 kpk oraz 132 § 1 i 2 kpk należy go uznać za chybiony. W świetle obecnie obowiązujących przepisów udział oskarżonego w rozprawie jest jego prawem, a nie jest obowiązkiem, z tym że sąd może uznać jego obecność za obowiązkową (art. 374 § 1 kpk). W niniejszej sprawie należy zauważyć, że A. P. w trakcie postępowania przygotowawczego dwukrotnie składał wyjaśnienia w czasie trwania postępowania przygotowawczego, które właściwie nie różniły się od siebie, a ponadto został poddany badaniu przez lekarzy biegłych w dniu 22.06.2015 roku w budynku tut. Sądu. Specyfika spraw z art. 207 § 1 kk jest taka, że wielokrotnie osoby pokrzywdzone przestępstwem znęcania zamieszkują wspólnie z oskarżonymi, co może rodzić podejrzenia o celowym ukrywaniu odebranych przesyłek. O takiej sytuacji w niniejszej sprawie nie może być mowy. Przede wszystkim dlatego, że po sytuacji w której doszło do odebrania przesyłki przez syna oskarżonego – pokrzywdzonego D. P. (2), oskarżony stawił się budynku sądu na badanie przeprowadzone przez biegłych lekarzy psychiatrów, co wskazuje na przekazanie informacji o nadesłanym piśmie oskarżonemu. Natomiast na etapie postępowania sądowego doręczenia oskarżonemu, w tym odpis aktu oskarżenia oraz zawiadomienie o wyznaczeniu obrońcy z urzędu, A. P., w świetle obowiązujących przepisów art. 132 § 1 i 2 kpk były prawidłowe.

Odnosząc się natomiast do kolejnego zarzutu, w którym skarżący zarzuca bezprawność wyjścia poza granice oskarżenia w zakreśleniu granic czasowych bezprawnego działania oskarżonego, a więc wyjście poza okres od 15 grudnia 2014 r. do dnia 05 marca 2015 r. Sąd I instancji słusznie przyjął, że oskarżony działał do lipca 2015 roku, na co przedstawił szereg stanowisk judykatury, zgodnie z którymi sąd może zmodyfikować ramy czasowe czynu. Bowiem w niniejszej sprawie po złożeniu zawiadomienia o przestępstwie, a także po czasie wniesienia aktu oskarżenia do sądu, zachowanie oskarżonego nie uległo poprawie, na co wskazuje także w swoich zeznaniach świadek – A. W. – sąsiadka oskarżonego i pokrzywdzonych. Chociaż oskarżony nie przebywał w miejscu zamieszkania codziennie, to pojawiał się tam niemal zawsze pod wpływem alkoholu, co wiązało się z wszczynaniem przez niego awantur i obrażaniem pokrzywdzonych.

Wnioski ocenne – wbrew twierdzeniom autora apelacji – wyprowadzone zostały przez ten sąd z całokształtu okoliczności ujawnionych w trakcie przewodu sądowego (zgodnie z art. 410 kpk), stosownie do dyrektyw prawdy ( art. 2§ 2 kpk) i bezstronności (art. 4 kpk), a przez to nie wykraczają one poza granicę ocen zakreślonych dyspozycją art. 7 kpk. Nie znajduje zatem poparcia zarzut naruszenia przepisów postępowania, a mianowicie art. 4 kpk, art. 7 kpk oraz art. 410. Środek odwoławczy wniesiony przez skarżącego sprowadza się w istocie do odmiennej oceny zgromadzonych w niniejszym postępowaniu dowodów. Oczywiście oskarżony czy reprezentujący go obrońca może dokonywać innej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, nie jest jednak zadaniem Sądu podzielać ją bezkrytycznie. Organ meriti miał w polu widzenia wszystkie ujawnione dowody, których ocena w pełni chroniona jest zasadą, o jakiej mowa w przepisie art. 7 k.p.k., co pozwoliło na dokonanie niesprzecznych z logiką i doświadczeniem życiowym ustaleń faktycznych, a w konsekwencji uznanie oskarżonego za winnego zarzucanego występku. Wybór wiarygodnych źródeł dowodowych jest domeną organu ferującego zaskarżony wyrok. Musi być on jednak w sposób logiczny i wyczerpujący - z uwzględnieniem wiedzy i doświadczenia życiowego - argumentowany, co czynione jest w uzasadnieniu wyroku. Inaczej mówiąc w myśl zasady swobodnej oceny dowodów (określonej w art. 7 k.p.k.) sąd wyrokujący spośród sprzecznych ze sobą elementów materiału dowodowego, ma prawo jednym dać wiarę, a innym wiarygodności odmówić. Z powinności tej Sąd Rejonowy w Sieradzu w pełni się wywiązał. Sąd odwoławczy w pełni podziela stanowisko Sądu meriti, że ujawnione i poddane wszechstronnej analizie dowody, dostarczyły podstaw do przypisania oskarżonemu przestępstwa znęcania. W niniejszej sprawie Sąd oparł się nie tylko na zeznaniach pokrzywdzonych i świadka, ale także na pozostałym materiale dowodowym, w tym kserokopiach Niebieskiej Karty.

Odnosząc się natomiast do podniesionych w apelacji zarzutów naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. 207 § 1 kk, art. 115 § 1 kk oraz art. 64 § 1 kk, to również nie znajdują one w ocenie sądu odwoławczego uzasadnienia.

Po pierwsze, zachowanie oskarżonego wypełniało znamiona czynu zabronionego określonego w art. 207 § 1 kk. Chociaż nie mamy tutaj do czynienia z przemocą fizyczną, to nie podlega dyskusji, że cierpienia psychiczne mogą być równie dotkliwe, co te powodowane działaniem fizycznym. Zachowanie oskarżonego w czasie czynu z pewnością nie może być oceniane w kategorii jedynie uciążliwego zachowania polegającego na wypowiadaniu wulgaryzmów. A. P. wielokrotnie wszczynał awantury będąc pod wpływem alkoholu, a biorąc pod uwagę zebrany materiał dowodowy i jego problem z uzależnieniem od alkoholu, taka sytuacja miała miejsce niezwykle często. Podczas tych awantur, oskarżony wypowiadał wulgaryzmy oraz obelżywe słowa skierowane bezpośrednio do pokrzywdzonych, poniżając ich tym samym, obrażał przy tym własnego syna. Możliwym jest, że w takiej sprawie jednorazowa awantura nie byłaby wystarczająca do przypisania oskarżonemu odpowiedzialności z art. 207 kk, jednakże w tym przypadku mamy do czynienia z częstą powtarzalnością zachowania A. P., co już stanowi znamię przestępstwa z art. 207 § 1 kk w postaci psychicznego znęcania się. Dodatkowo pozostałe czynności jak załatwianie potrzeb fizjologicznych poza toaletą czy zabieranie jedzenia stanowią kolejną przyczynę, wywołującą psychiczne wycieńczenie pokrzywdzonych.

Nie zasługuje na uwzględnienie także zarzut naruszenia art. 115 § 11 kk przez sąd I instancji. Sprowadzanie przez autora apelacji pokrzywdzonej A. K. jako do współlokatorki oskarżonego jest zbyt daleko idącym uproszczeniem. Pokrzywdzona A. K. zajmuje z oskarżonym jeden pokój, a od wielu lat pomaga mu, a właściwie sama zajmuje się wychowaniem syna oskarżonego – D. P. (2), którego matka zmarła. Chociaż w sprawie nie występują już może więzi uczuciowe między konkubentami, to należy uznać, że w chwili popełnienia czynu, a szczególnie przed jego popełnieniem prowadzili wspólnie gospodarstwo domowe pozostając w faktycznym związku i nie zmienia tego faktu częste opuszczanie miejsca zamieszkania przez oskarżonego i przebywanie w innych miejscach.

Kolejny zarzut, naruszenia art. 64 § 1 kk stanowi jedynie polemikę z prawidłowym ustaleniem sądu, dotyczącym dopuszczenia się przez oskarżonego czynu zabronionego w warunkach recydywy. Przede wszystkim spełnione zostały wszystkie warunki wymienione w § 1 art. 64 kk. Wskazać należy, że termin po odbyciu kary należy w tym przepisie traktować jako koniec odbywania kary, który jak słusznie wskazał skarżący miał miejsce dnia 18 lutego 2011 roku. Zatem z dniem 18 lutego 2011 roku oskarżony odbył orzeczoną karę wobec niego karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z wyroku Sądu Rejonowego w Sieradzu wydanego w sprawie II K 514/09. Nie ma tutaj znaczenia kwestia podnoszona przez skarżącego, jakoby chodziło w tym przepisie jedynie o karę odbywaną w całości przez 6 miesięcy bez przerwy. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny oraz judykatury, nie jest koniecznym odbycie kary 6 miesięcy w sposób ciągły lub w kilku okresach, zaś odbycia kary pozbawienia wolności nie może stanowić np. okres pobytu w schronisku dla nieletnich lub w zakładzie poprawczym, lub zaliczenie na poczet kary pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania w innej sprawie. (Komentarz do art. 64 Kodeksu Karnego, Andrzej Marek, LEX 2010, Lex nr 59744, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 września 1991 r., I KZP 17/91, OSNKW 1992, nr 1-2, poz. 1, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1990 r., V KZP 29/89, OSNKW 1990, nr 4-6, poz. 13).

Zasadnym natomiast okazał się zarzut rażąco surowej kary wymierzonej oskarżonemu. Pojęcie rażącej niewspółmierności kary wskazane w art. 438 pkt 4 kpk w związku z jego ocennością było przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w wielu orzeczeniach. W wyroku z dnia 11 kwietnia 1985r. (V KRN 178/85 , OSNKW z 1995r. Nr 7 – 8, poz. 60) Sąd Najwyższy podkreślił, że zarzut niewspółmierności kary, jako zarzut z kategorii ocen, można zasadnie podnosić wówczas, gdy kara jakkolwiek mieści się w granicach ustawowego zagrożenia, to nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy, innymi słowy - gdy w społecznym odczuciu jest karą niesprawiedliwą. Jednocześnie w innym wyroku tego Sądu z dnia 2 lutego 1995r. (II KRN 198/94 – OSNPP z 1995r., z. 6, poz. 18) wskazano przy rozważaniach odnośnie rażącej niewspółmierności kary, iż nie chodzi o każdą ewentualną różnicę co do jej wymiaru, ale o różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną nazwać można byłoby - również w potocznym znaczeniu tego słowa - »rażąco« niewspółmierną, to jest niewspółmierną w stopniu nie dającym się wręcz zaakceptować.

W świetle tak ukształtowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz uwzględniając wszystkie okoliczności sprawy należy stwierdzić, że choć Sąd Rejonowy orzekł wobec oskarżonego karę 2 lat pozbawienia wolności (oskarżyciel publiczny zażądał orzeczenia 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności), to nawet ta kara, którą orzekł Sąd I instancji nosi znamiona rażąco surowej. Sąd Rejonowy w niedostatecznym stopniu uwzględnił bowiem fakt, że wprawdzie oskarżony dopuścił się przestępstwa znęcania i wiele okoliczności świadczy na jego niekorzyść, to zmaga się z problemem alkoholowym oraz nie dochodziło do przemocy fizycznej ze strony oskarżonego. W świetle tych okoliczności kara 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności jawi się jako kara sprawiedliwa odpowiadająca wszystkim okolicznościom sprawy. W tym wymiarze spełni ona cele zapobiegawcze i wychowawcze, jakie mają być osiągnięte w stosunku do oskarżonego, a także przyczyni się do kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa wypełniając tym samym dyrektywy zawarte w art. 53 kk.

Reasumując Sąd Okręgowy, uznając apelację obrońcy oskarżonego za w części zasadną i na podstawie art. 437§1 i 2 kpk w zw. z art. 438 pkt 4 kpk zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że orzeczoną wobec A. P. karę pozbawienia wolności obniżył do 1 roku i 4 miesięcy, zaś w pozostałym zakresie utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Na podstawie art. 618 § 1 pkt 11 kpk w zw. z § 14 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461 oraz z 2015 r. poz. 616 i 1079) Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. Ł. H. kwotę 420 złotych podwyższoną o podatek od towarów i usług w wysokości 96,60 złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w niniejszym postępowaniu.

Na podstawie art. 624 § 1 kpk w zw. z art. 634 kpk, Sąd zwolnił A. P. od zapłaty kosztów sądowych postępowania odwoławczego i obciążył nimi Skarb Państwa, uznając iż zapłata przez wymienionego byłaby zbyt uciążliwa.