Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca – SSO Katarzyna Mirek - Kwaśnicka

Sędziowie SO Małgorzata Szeromska (spr.)

SO Renata Wanecka

Protokolant sekr. sądowy Anna Bałdyga

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 stycznia 2016 r. w P.

sprawy z powództwa W. K.

przeciwko J. K. (1)

o uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Płońsku z dnia 13 lipca 2015 r.

sygn. akt I C 1060/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda W. K. na rzecz pozwanej J. K. (1) kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za II instancję.

Sygn. akt IV Ca 690/15

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Płońsku wyrokiem z 13 lipca 2015 r. oddalił powództwo W. K. o stwierdzenie nieważności umowy i zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli.

Istotne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i stanowiące podstawę rozstrzygnięcia były następujące:

Strony pozostawały w związku małżeńskim od 1979 r. Małżonkom K. przysługiwało spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr.(...) przy ulicy (...) w P.. J. K. (1) wniosła do Sądu Okręgowego w Płocku pozew o orzeczenie rozwodu z winy męża W. K. i nakazanie eksmisji pozwanego z mieszkania lokatorskiego , położonego w P. przy ulicy (...). W dniu 5 lipca 2011 r. Sąd Okręgowy w Płocku wydał w sprawie IC 312/11 wyrok zaoczny w którym orzeczono rozwód między stronami , eksmisję W. K. ze wspólnego mieszkania stron bez prawa do lokalu socjalnego. W. K. w dniu 3.10.2012 r. zwrócił się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w P. o przyznanie zasiłku stałego. W oświadczeniu z dnia 8.10.2012 r. skierowanym do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w P. powód wskazując ,że jest świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, podał ,że jest po rozwodzie. W wywiadzie przeprowadzonym w dniu 9.10.2012 r. przez pracownika Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w P. zawarto adnotacje ,iż W. K. „ jest rozwodnikiem, Sąd Okręgowy w Płocku w dniu 5 lipca 2011 r. orzekł rozwód z winy męża”. Powód od około 3 lat ma rozpoznaną cukrzycę. W dniu 3 grudnia 2012 r. strony podpisały umowę o podział majątku wspólnego , gdzie w §1 odwołały się do wyroku Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 5 lipca 2011 r. w sprawie IC 312/11 , którym ich małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód. Umowa tego dnia została złożona w Spółdzielni Mieszkaniowej w P. zaś pracownik Spółdzielni – T. S. stwierdziła własnoręczność podpisów. Stosunki między stronami były wtedy złe, pozwana nie pomagała powodowi w chorobie. Lokal mieszkalny stron był wtedy zadłużony na kwotę około 25 000 złotych. Przeciwko W. K. było prowadzone w tut. Prokuraturze Rejonowej dochodzenie o w sprawie kierowania w dniu 30.12.2012 r. w P. rowerem do drodze publicznej w stanie nietrzeźwości tj. o czyn z art.178a §2 k.k. W dniu 3 stycznia 2013 r. W. K. był w tej sprawie w Komendzie Powiatowej Policji w P. przesłuchiwany w charakterze podejrzanego przez funkcjonariusza policji A. M.. W. K. w trakcie przesłuchania wypowiadał się logicznie i złożył podpis na protokole przesłuchania.

W ocenie Sadu Rejonowego powód zapoznał się z treścią umowy z dnia 3 grudnia 2012 r. i nie został wprowadzony w błąd przez pozwaną ani córkę, w swoich zeznaniach sam przyznał ,że lokal mieszkalny stron był zadłużony a on sam nie otrzymywał pieniędzy, podał także ,że na wykup mieszkania nie mieli pieniędzy. Sytuacja finansowa pozwanej, która otrzymywała wtedy 1.060 zł emerytury oraz córki J., która dopiero miała podjąć prace w Niemczech, możliwość wykupienia mieszkania czyniła niemożliwym. Powód nie wskazał skąd miałyby pochodzić środki finansowe na wykup tego mieszkania. Ponadto w okresie kiedy była podpisywana umowa, stosunki pomiędzy stronami były złe, pozwana odmawiała powodowi pomocy w chorobie. Twierdzenia powoda , że podpisał umowę w dniu 3 grudnia 2012 r. bez próby zapoznania się z jej treścią, myśląc, że podpisuje wykupienie mieszkania, pozostają w sprzeczności z dowodami, które Sąd uznał za wiarygodne, ale także z zasadami doświadczenia życiowego i zasadą logicznego myślenia.

Apelację od tego orzeczenia złożył powód, zaskarżając wyrok w części oddalającej powództwo i zarzucając mu:

a) mające wpływ na jego treść naruszenie prawa procesowego, tj. art. 259 k.p.c. a contrario w zw. z art. 264 k.p.c. w zw. z art. 5 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. polegające na niezasadnym pominięciu dowodu z przesłuchania w charakterze świadka A. K. (1), pełnomocnika powoda i przystąpienie do przesłuchania kolejnych świadków w jego obecności, przy jednoczesnym zaniechaniu pouczenia powoda występującego bez profesjonalnego pełnomocnika o możliwych skutkach takiego stanu rzeczy, a w konsekwencji na odmówieniu zeznaniom A. K. (1) wiarygodności z powodu jego obecności na sali rozpraw w trakcie zeznań wcześniej przesłuchiwanych świadków;

b) mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie art. 233 § 1 kpc polegające na
niezgodnym z zasadami prawidłowego rozumowania niesymetrycznym i
niekonsekwentnym stosowaniu kryteriów przyjętych za podstawę oceny
wiarygodności zeznań świadków i przyjęcie za wiarygodne zeznań W.
K., J. J., J. N., A. K. (2) i G. K. na podstawie ich spójności i koherentności, przy pominięciu ich bliskich związków z pozwaną oraz faktu skonfliktowania z Powodem, a jednocześnie uznaniu za niewiarygodne zeznań S. K., A. K. (1), J. K. (2) oraz D. K. na podstawie ich bliskich związków z powodem i faktu skonfliktowania z Pozwaną, przy pominięciu aspektu ich spójności i koherentności;

c)  mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. polegające na pominięciu przy ocenie wiarygodności zeznań świadków J. i G. J. istniejącego po ich stronie interesu ekonomicznego w rozstrzygnięciu sprawy na korzyść pozwanej,

d)  mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę art. 233 § 1 k.p.c. polegającą na dokonaniu niezgodnego z istotną treścią zeznań A. K. (1) ustalenia, że świadek ten posiadał wiedzę o okolicznościach podpisania umowy wyłącznie od powoda;

e)  mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. polegające na dowolnej i niezgodnej z jej rzeczywistą treścią ocenie opinii biegłego okulisty, a nadto zaniechaniu wezwania biegłego w celu wyjaśnienia dostrzeżonych wątpliwości i nieścisłości opinii,

f)  mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. polegające na włączeniu do rozważań Sądu stanowiących podstawę ustaleń faktycznych okoliczności nie mających znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie, takich jak fakt podpisania przez Powoda protokołu przesłuchania przez funkcjonariusza Policji;

g)  mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. polegające na dokonaniu istotnych ustaleń faktycznych niezgodnych z treścią zgromadzonych w sprawie dowodów, a dotyczących faktu odczytania treści ugody podpisanej przez strony postępowania

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i stwierdzenie nieważności umowy o podział majątku wspólnego z 3 grudnia 2012r. wobec skutecznego uchylenia się przez powoda od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem istotnego błędu co do treści czynności.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest niezasadna, a jej zarzuty chybione. Na wstępie rozważań należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia faktyczne w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu poczynione przez Sąd Rejonowy i w konsekwencji przyjmuje je za własne. Sąd Okręgowy podziela także poczynione rozważania prawne, które Sąd Okręgowy akceptuje i uznaje za własne.

Jako podstawę faktyczną roszczenia powód wskazywał błąd co do treści zawartej z pozwaną umowy, twierdząc, ze pozostawał w mylnym przekonaniu, że podpisuje umowę dotyczącą przekształcenia wspólnego z żoną lokatorskiego prawa do lokalu na własnościowe prawo do lokalu, bowiem nie wiedział, że został między nimi orzeczony rozwód. Istotne znaczenie w sprawie ma zatem kwestia ewentualnej nieświadomości powoda co do orzeczonego rozwodu. Okoliczność ta była przedmiotem dokładnego badania w sprawie I A Ca 613/14, w której Sąd Apelacyjny w Łodzi uznając przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od wyroku zaocznego z 5 lipca 2011 r. orzekającego rozwód stron za niezasadne, uchylił zaskarżony wyrok, odrzucił sprzeciw W. K. i umorzył postepowanie apelacyjne. Uzupełniając ustalenia faktyczne poczynione przez Sad Okręgowy w Płocku, Sąd Apelacyjny ustalił, że W. K. najpóźniej w październiku 2012 r. dowiedział się o wyroku zaocznym orzekającym rozwód (uzasadnienie Sądu Apelacyjnego k- 247 – 252). Ustalenia te należy zaakceptować i podzielić w całości, Sąd Apelacyjny ustalił tę okoliczność w przeważającej większości na podstawie dowodów z dokumentów. Nie ma żadnych podstaw do przyjęcia jakiegokolwiek braku logiki w tychże ustaleniach, są one bardzo dokładne i wnikliwe.

Ustalenie to czyni niewiarygodnym twierdzenie powoda o jego przekonaniu, że udał się do Spółdzielni Mieszkaniowej z żoną i córką, aby „wykupić” mieszkanie, mając bowiem świadomość, że są oni rozwiedzeni, pozostają w bardzo złych stosunkach, pozwana i córka odmawiają mu pomocy w chorobie (według relacji W. K. w załączonych aktach sprawy o rozwód) całkowicie nieprawdopodobnym było podjęcie przez byłych małżonków takich działań. Zeznając w tej sprawie powód również przyznał, że żona wyganiała go z domu, spał w piwnicy, żona nie pomagała mu w chorobie. Zauważyć przy tym należy, że relacje między stronami były bardzo złe od wielu lat, czego apelujący nie kwestionuje. Te wszystkie okoliczności sprawiają, że nie można uznać wersji prezentowanej przez powoda za prawdziwą. Dodatkową okolicznością, również niekwestionowaną przez powoda jest fakt znacznego zadłużenia przedmiotowego lokalu, co czyniło niemożliwym jego przekształcenie na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Twierdzenie powoda, że córka miała spłacić zadłużenie nie może być argumentem przemawiającym za przyjęciem wersji powoda. Rzeczywiście, taki był cel zawartej przez strony umowy, że córka stron w przyszłości spłaci zadłużenie, w sytuacji, gdy prawo do lokalu należało będzie do jej matki, bowiem zamierzała podjąć pracę za granicą i uzyskać na to środki. Nieprawdopodobny jest brak wiedzy powoda o tym, że można „wykupić” mieszkanie, nie spłacając uprzednio ciążącego na nim zadłużenia, przy czym niekwestionowanym jest, że powód zdawał sobie sprawę, iż ani on, ani pozwana nie mają na to środków, zaś córka dopiero planuje wyjazd do pracy za granicę. Te wszystkie okoliczności sprawiają, że nie ma podstaw do uznania, że powód nie wiedział jaka jest rzeczywista treść i cel przedmiotowej umowy.

Odnosząc się szczegółowo do zarzutów apelacji stwierdzić należy, że ocena zeznań świadka A. K. (1) jest prawidłowa, przy czym odmówić należało wiary zeznaniom tego świadka nie dlatego, że był pełnomocnikiem powoda i był obecny przy przeprowadzaniu innych dowodów, ale dlatego, że zeznania jego pozostają w sprzeczności z innymi dowodami, w szczególności z dowodami z dokumentów i są nieprawdopodobne co najmniej w zakresie, w jakim przedstawiają brak wiedzy powoda o orzeczonym rozwodzie.

Stwierdzić w tym miejscu należy, że istotnie brak było podstaw do odmowy przesłuchania tego świadka w czasie, kiedy reprezentował on powoda w procesie. Żaden przepis kodeksu postępowania cywilnego nie stanowi, że pełnomocnik strony nie może być przesłuchany w charakterze świadka, zaś katalog osób, których nie można przesłuchać w charakterze świadków zawarty jest w art. 259 i nast. k.p.c. i jest zamknięty, nie wskazano tam pełnomocnika strony. Jednakże uchybienie to nie miało wpływu na rozstrzygnięcie, odmowa wiary zeznaniom tego świadka jest prawidłowa z przyczyn wskazanych wyżej. Zauważyć należy, że większość świadków przesłuchanych w sprawie, zarówno zeznających na korzyść powoda, jak i na korzyść pozwanej, to członkowie rodziny, zainteresowani w mniejszym lub większym stopniu rozstrzygnięciem, więc nie sposób, tylko z powodu pokrewieństwa odmówić im wiary. Na wiarę zasługują zeznania świadków potwierdzających wersję pozwanej dlatego, że dowody te są zgodne z innymi dowodami, w szczególności z dowodami z dokumentów przede wszystkim co do faktu wiedzy powoda o orzeczonym rozwodzie, a także z uwagi na nieprawdopodobieństwo twierdzeń powoda o możliwości „wykupu” mieszkania bez spłaty ciążącego na nim zadłużenia. Zauważyć przy tym należy, że stosownie do art. 6 k.c. to na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia swoich twierdzeń, czemu nie sprostał.

W ocenie Sądu Okręgowego dowód z opinii biegłego nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia. Istotne było bowiem ustalenie, czy powód wiedział jaki jest cel podpisania umowy, a nie, czy mógł ten dokument przeczytać. Niewątpliwie bowiem powód dobrowolnie i własnoręcznie złożył podpis na tej umowie, czyniąc to wiedział, że składa określone oświadczenie woli. Skoro jest nieprawdopodobnym jego twierdzenie, że był przekonany, że chodzi o „wykup” lokalu, to znaczy że wiedział jaka jest treść umowy. W tej sytuacji nie ma znaczenia stan jego wzroku, dlatego też wnioski wynikające z opinii biegłego nie mają wpływu na rozstrzygnięcie. Zauważyć jedynie należy, że stan wzroku powoda w tym okresie pozwalał mu na jazdę na rowerze, bowiem jak wynika z akt sprawy Ds. 40/13, w dniu 30 grudnia 2012 r., czyli niespełna miesiąc po podpisaniu umowy został zatrzymany przez policję za kierowanie rowerem w stanie nietrzeźwości. Dlatego też okoliczności podpisania przez powoda protokołu przesłuchania na policji w tej sprawie także nie mają znaczenia, bowiem nie jest istotne, czy powód mógł przeczytać tekst pisany.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy oddalił apelację jako niezasadną na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach procesu za II instancję Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.