Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w Wydziale I Cywilnym

w składzie następującym :

Przewodniczący : SSA Mieczysław Brzdąk

Sędziowie : SA Roman Sugier

SO -del. Ewa Solecka (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2016 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku M. F.

z udziałem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

w K.

o nadanie klauzuli wykonalności

na skutek zażalenia wnioskodawcy

na postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 20 listopada 2015 r., sygn.akt IICo 332/15,

postanawia :

I zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

1) nadać nakazowi zapłaty wydanemu przez Sąd Okręgowy w Katowicach dnia 5 maja 2015 roku sygn. akt II Nc 134/15 klauzulę wykonalności przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. jako nabywcy prawa użytkowania wieczystego nieruchomości obciążonych hipoteką umowną łączną, z zastrzeżeniem dla (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. prawa powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jej odpowiedzialności do :

a)  prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w B., dla której Sąd Rejonowy w B. prowadzi księgę wieczystą o nr (...) oraz praw własności budynków i innych urządzeń zlokalizowanych na tej nieruchomości, jako praw związanych z użytkowaniem wieczystym,

b)  prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w B., dla której Sąd Rejonowy w B. prowadzi księgę wieczystą o nr (...) oraz praw własności budynków i innych urządzeń zlokalizowanych na tej nieruchomości, jako praw związanych z użytkowaniem wieczystym,

c)  prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w B., dla której Sąd Rejonowy w B. prowadzi księgę wieczystą o nr (...) oraz praw własności budynków i innych urządzeń zlokalizowanych na tej nieruchomości, jako praw związanych z użytkowaniem wieczystym,

d)  prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w B., dla której Sąd Rejonowy w B. prowadzi księgę wieczystą o nr (...) oraz praw własności budynków i innych urządzeń zlokalizowanych na tej nieruchomości, jako praw związanych z użytkowaniem wieczystym,

e)  prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w B., dla której Sąd Rejonowy w B. prowadzi księgę wieczystą o nr (...) oraz praw własności budynków i innych urządzeń zlokalizowanych na tej nieruchomości, jako praw związanych z użytkowaniem wieczystym,

f)  prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w B., dla której Sąd Rejonowy w B. prowadzi księgę wieczystą o nr (...) oraz praw własności budynków i innych urządzeń zlokalizowanych na tej nieruchomości, jako praw związanych z użytkowaniem wieczystym,

g)  prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w B., dla której Sąd Rejonowy w B. prowadzi księgę wieczystą o nr (...) oraz praw własności budynków i innych urządzeń zlokalizowanych na tej nieruchomości, jako praw związanych z użytkowaniem wieczystym,

- do wysokości hipoteki umownej łącznej ustanowionej przez (...) Spółkę Akcyjną w B. w celu zabezpieczenia roszczeń obligatariuszy wynikających z emisji 871 obligacji imiennych serii L ¹ o numerach od 1 do 871, o wartości nominalnej i cenie emisyjnej 10.000 zł każda i łącznej wartości nominalnej 8.710.000 zł, wyemitowanych przez spółkę (...) Spółkę Akcyjną w K. na wymienionych wyżej prawach użytkowania wieczystego;

2) zasądzić od uczestniczki postępowania na rzecz wierzyciela kwotę 127 (sto

dwadzieścia siedem) zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania klauzulowego;

II. zasądzić od uczestnika postępowania na rzecz wierzyciela kwotę 150 (sto pięćdziesiąt) zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

SSO Ewa Solecka SSA Mieczysław Brzdąk SSA Roman Sugier

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił wniosek M. F. o nadanie nakazowi zapłaty wydanemu przez Sąd Okręgowy w Katowicach dnia 5 maja 2015 roku sygn. akt II Nc 134/15 klauzuli wykonalności przeciwko (...) sp. z o.o. jako nowemu dłużnikowi rzeczowemu.

Wnioskodawca wskazał, że (...) SA w B. przeniosła na uczestniczkę postępowania prawo wieczystego użytkowania nieruchomości położonych w B., wyszczególnionych we wniosku. Sąd Okręgowy stwierdził w uzasadnieniu postanowienia, że powołane przez wnioskodawcę postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2015 roku sygnatura akt czterej CZ 53/15 jest nieadekwatne, gdyż argumentacja zawarta w uzasadnieniu orzeczenia dotyczy okoliczności i wywiedzionego z nich zagadnienia prawnego które w niniejszej sprawie nie zachodzi. Tytuł wykonawczy stanowiący podstawę wniosku w niniejszej sprawie wydany został wyłącznie przeciwko dłużnikowi rzeczowemu. Obciążenie nieruchomości hipoteką na rzecz wierzyciela rodzi możliwość zaspokojenia się przez niego z tej nieruchomości do wysokości hipoteki. Aby jednak do tego doszło, wierzyciel powinien wytoczyć przeciwko dłużnikowi rzeczowemu powództwo o zasądzenie należności dochodzonej od dłużnika osobistego, z ograniczeniem wyznaczonym wysokością zabezpieczenia hipotecznego, a następnie wszcząć egzekucję na podstawie uzyskanego przeciwko dłużnikowi rzeczowemu tytułu wykonawczego. Sąd pierwszej instancji stwierdził, że z tych przyczyn brak było podstaw do uwzględnienia wniosku na mocy art. 788 k.p.c.

Wnioskodawca wniósł zażalenie na to postanowienie, wnosząc o jego zmianę przez uwzględnienie wniosku w całości, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, a także o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył :

Zażalenie podlegało uwzględnieniu.

Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, które istotnie, jak podnosi skarżący, nie jest klarowne, zdaje się wynikać, że Sąd Okręgowy uznał, iż ocena prawna Sądu Najwyższego o możliwości nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu zasądzającemu należność od właściciela nieruchomości obciążonej hipoteką odpowiadającemu jedynie rzeczowo przeciwko kolejnemu nabywcy, w razie zbycia nieruchomości już przez dłużnika rzeczowego, na mocy art. 788 § 1 kpc, nie była adekwatna do okoliczności niniejszej sprawy. Sąd Najwyższy wypowiedział się bowiem w odniesieniu do sytuacji polegającej na tym, że tytuł wykonawczy wydany został przeciwko osobie będącej równocześnie dłużnikiem osobistym i dłużnikiem rzeczowym, a w sprawie niniejszej przedmiotowy tytuł wykonawczy wydany został wyłącznie przeciwko dłużnikowi rzeczowemu. Powyższy wniosek Sądu pierwszej instancji nie był prawidłowy.

W orzecznictwie przesądzonym jest, że wierzyciel może kierować egzekucję i zaspokoić się z nieruchomości w zakresie jej obciążenia hipotecznego tylko na podstawie tytułu wykonawczego zasądzającego należność przysługującą mu od dłużnika osobistego - od dłużnika rzeczowego, z ograniczeniem zakresu jego odpowiedzialności do wysokości zabezpieczenia hipotecznego. Sens hipoteki polega na tym, aby w sytuacji nieuzyskania zaspokojenia od dłużnika osobistego wierzyciel mógł uzyskać zaspokojenie od dłużnika rzeczowego - do wysokości hipoteki - pomimo tego, że żaden stosunek obligacyjny pomiędzy nimi nie istnieje. Jeżeli zatem zobowiązany osobiście nie wykonuje należnego świadczenia pieniężnego, wierzyciel może wszcząć egzekucję przeciwko dłużnikowi rzeczowemu, przedtem jednak musi uzyskać przeciwko niemu tytuł wykonawczy (vide- wyrok Sądu Najwyższego z 25 sierpnia 2004 r., IV CSK 606/03, LEX nr 188488, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1971 r. III CRN 553/70, OSNC 1971, Nr 10, poz. 185, wyrok Sądu Najwyższego z 10 września 1999 r., III CKN 331/98, OSNC 2000, nr 3 poz. 57, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1997 r., I CKU 78/96, Prok. i Pr. - wkł. 1997, nr 6, s. 38, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2003 r., V CK 19/02, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2014 r., V CSK 440/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2013 r., V CSK 51/11).

Wnioskodawca dysponuje takim tytułem wykonawczym: jest nim przedmiotowy nakaz zapłaty z dnia 5 maja 2015 roku, sygn. akt II Nc 134/15 wydany przeciwko poprzedniemu posiadaczowi praw użytkowania wieczystego nieruchomości obciążonych hipotecznie na rzecz wnioskodawcy. Nic nie przemawia za przyjęciem, że dla dochodzenia zaspokojenia od dłużnika hipotecznego, niebędącego dłużnikiem osobistym, koniecznym jest w każdym przypadku uzyskanie w pierwszej kolejności tytułu egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi rzeczowemu, a następnie nadanie temu tytułowi klauzuli wykonalności.

Załączonymi do wniosku odpisami z ksiąg wieczystych przedmiotowych nieruchomości, a więc dokumentami urzędowymi, spełniającymi wymogi art. 788 kpc, wnioskodawca wykazał, że prawa użytkowania wieczystego nieruchomości obciążonych hipotekami zabezpieczającymi jego wierzytelność zostały przez poprzedniego dłużnika rzeczowego zbyte uczestniczce postępowania ( odpisy z ksiąg wieczystych –k.18-199 akt). Nabycie własności nieruchomości obciążonej hipoteką powoduje przejście odpowiedzialności rzeczowej na nabywcę (art. 79 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Odpowiada on wówczas in solidum z dłużnikiem osobistym, w zakresie wynikającym z ustanowionej hipoteki. W tym zakresie obowiązek przechodzi na nabywcę nieruchomości.

Spełniona zatem została przesłanka z art. 788 § 1 kpc, w postaci przejścia obowiązku po powstaniu tytułu egzekucyjnego na inną osobę. Pojęciem tym można bowiem objąć także obowiązek świadczenia wynikający z prawa rzeczowego. Uprawnienie do dochodzenia zaspokojenia zabezpieczonej hipoteką wierzytelności z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, wynika wprost z art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Nabywca nieruchomości nie staje się następcą prawnym dłużnika osobistego, ale przejmuje na siebie zobowiązanie zaspokojenia jego wierzyciela z przedmiotu nabycia, jako własne. W tym znaczeniu dochodzi do przejścia obowiązku.

Treść art. 788 § 1 kpc nie sprzeciwia się możliwości uznania, że może on stanowić podstawę do nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu zasądzającemu należność od nabywcy nieruchomości obciążonej hipoteką, odpowiadającemu jedynie rzeczowo, przeciwko kolejnemu nabywcy, w razie zbycia nieruchomości już przez dłużnika rzeczowego.

Uczestniczka postępowania nabyła obciążone nieruchomości już po ustanowieniu hipoteki zabezpieczającej wierzytelność wnioskodawcy. Miała zatem świadomość tego obciążenia i wynikających z niego uprawnień wierzyciela (art. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.).

Zaskarżone postanowienie należało zatem zmienić i uwzględnić wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko uczestniczce postępowania. Jednocześnie mając na uwadze, iż jej odpowiedzialność jest odpowiedzialnością wyłącznie rzeczową z nieruchomości, do wysokości ustanowionej na tej nieruchomości hipoteki zastrzec należało dłużniczce w treści klauzuli uprawnienie do powoływania się na to ograniczenie.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I. sentencji na mocy art. 788 kpc , art. 792 kpc, art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc oraz art. 98 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc i §11 pkt. 13 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j.Dz.U. z 2013 r., poz.461). Opłata od wniosku wyniosła 50 zł, koszty zastępstwa procesowego - 60 zł , opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł. Koszty postępowania zażaleniowego zasądzono w punkcie II. sentencji na mocy art. 98 kpc w zw. z art. 13 §2 kpc w zw. z art. 391§1 kpc oraz §13 ust.2 pkt.2 rozporządzenia powołanego wyżej. Wierzyciel uiścił opłatę od zażalenia w wysokości 30 zł. Koszty zastępstwa procesowego w drugiej instancji to 120 zł.

SSO Ewa Solecka SSA Mieczysław Brzdąk SSA Roman Sugier