Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 463/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Anna Szczepaniak-Cicha

SSA Beata Michalska (spr.)

Protokolant: sekretarz sądowy Małgorzata Matusiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 stycznia 2016 r. w Ł.

sprawy K. P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 4 lutego 2015 r. sygn. akt VI U 1125/14

oddala apelację.

B. M. I. A. S.-C.

Sygn. akt III AUa 463/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 4 lutego 2015r. , w sprawie VI U 1125/14, Sąd Okręgowy w Płocku zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P. z 5 czerwca 2014r. i przyznał K. P. prawo do emerytury od 5 maja 2014r.

Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji zapadło w następującym stanie faktycznym:

K. P., ur. (...), w dniu 22 kwietnia 2014 r. złożyła w organie rentowym wniosek o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodniła ogólny staż pracy w wymiarze 21 lat, 1 miesiąc i 8 dni. Nie jest członkiem OFE. Organ rentowy odmówił jej prawa do emerytury uznając, że na wymagane 15 lat pracy w szczególnych warunkach udowodniła 14 lat, 11 miesięcy i 22 dni. Za pracę w szczególnych warunkach organ rentowy uznał zatrudnienie wnioskodawczyni od 1 grudnia 1977r. do 6 maja 1984r. i od 11 października 1988r. do 31 grudnia 1998r. - po wyłączeniu okresów urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego oraz zasiłków chorobowych po dniu 15 listopada 1991 r.

Jak ustalił Sąd Okręgowy, w okresie od 1 grudnia 1977r. do 30 czerwca 2002r. wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) S.A. w S.. Została ona przyjęta do pracy na stanowisko słodownika, na którym pracowała do 6 maja 1984r. od 7 maja 1984r. została przeniesiona na stanowisko operatora obciągu butelkowego, a od 1 sierpnia 1984r. - operatora rozlewu piwa butelkowego. W okresie od 22 sierpnia do 10 września 1983r. wnioskodawczyni korzystała z urlopu bezpłatnego. Natomiast w okresach: od 21 listopada 1981r. do 06 grudnia 1982r. oraz od 11 października 1985r. do 10 września 1988r. – z urlopu wychowawczego. Ponadto w okresie od 14 listopada 1991 r. do 31 grudnia 1998 r. przebywała ona na zwolnieniach lekarskich łącznie przez 216 dni i z tego tytułu otrzymała wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby. Po powrocie z urlopu wychowawczego od 11 października 1988r. odwołującej ponownie powierzono obowiązki słodownika. Na stanowisku tym pracowała do końca zatrudnienia.

Pracodawca wystawił wnioskodawczyni w dniu 27 maja 2014r. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w którym potwierdził, że w okresach: od 1 grudnia 1977r. do 6 maja 1984r. i od 11 października 1988r. do 31 grudnia 1998r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała ona prace w suszarniach z zastosowaniem podgrzewania, jeżeli temperatura powietrza w tych suszarniach przekracza 35 st. C na stanowisku słodownika, wymienionym w wykazie A, Przemysł piwowarski, dział XIV, Prace różne, poz. 11 pkt 5 zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa. Leśnictwa i (...) Żywnościowej z dnia 31 marca 1988r. w sprawie wykazu stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione. Powołał art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t.: Dz.U. z 2015r. 748) oraz rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy bezzasadnie wyłączył ze stażu pracy w warunkach szczególnych okresy zwolnień lekarskich po dniu 14 listopada 1991 r. – łącznie 216 dni. Wskazał , że poza sporem w okresach uwzględnionych w zaskarżonej decyzji wnioskodawczyni wykonywała w Zakładach (...) w W. Browar w S. (następca prawny: (...) Browar S.A. w S.) pracę w warunkach szczególnych na stanowisku słodownika i wykonywała prace w suszarniach z zastosowaniem podgrzewania, jeżeli temperatura powietrza w tych suszarniach przekracza 35°C wymienione w Wykazie A, Dział XIV poz. 11 załącznika do cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Wyłączając ze stażu pracy w szczególnych warunkach okresy zwolnień lekarskich odwołującej przypadające po dniu 14 listopada 1991r. organ rentowy kierował się treścią art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który stanowi, że przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Stanowisko organu rentowego oparte jest, w ocenie Sądu pierwszej instancji, na błędnym rozumieniu wzajemnego powiązania art. 184 i art. 32 ust. 1a cytowanej ustawy i pozostaje w sprzeczności z orzecznictwem Sądu Najwyższego. Sąd Okręgowy powołał uchwałę z 27 listopada 2003 r., III UZP 10/03, w myśl której , do okresu pracy w szczególnych warunkach, o jakich mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. , wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania tego stosunku pracy, przypadające po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). W następstwie tej uchwały doszło do zmiany pierwotnego brzmienia art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez dodanie od 1 lipca 2004 r. ust. 1a, zgodnie z którym przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się: 1) okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; 2) okresów, w których na mocy szczególnych przepisów pracownik został zwolniony ze świadczenia pracy, z wyjątkiem okresu urlopu wypoczynkowego. Z dniem 1 listopada 2005 r. została uchylona regulacja z pkt 2 i pozostała regulacja z pkt 1 ust. 1a art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W wyroku z dnia 23 kwietnia 2010r., II UK 313/09 (OSNP 2011/19-20/260) Sąd Najwyższy stwierdził, że osiągnięcie do dnia 1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących od dnia 1 lipca 2004r. Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, LEX nr 989126, uznając, że wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 u.e.r.f.u.s. okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r. Sąd ten określając wzajemny stosunek przepisów art. 184 ustawy o emeryturach i wprowadzonego później (od 1 lipca 2004r.) art. 32 ust. 1a stwierdził, że art. 184 stanowi samodzielną podstawę nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, do którego nie mają zastosowania ograniczenia wynikające z dodanego z dniem 1 lipca 2004 r. art. 32 ust. 1a, wyłączającego pewne okresy (niewykonywania pracy, za które pracownik po dniu 14 listopada 1991 r. otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa) ze stażu pracy w szczególnych warunkach. Oznacza to de facto, że ubezpieczonemu nabywającemu prawo do emerytury na podstawie art. 184, tak jak w przypadku odwołującej, nie wyłącza się ze szczególnego stażu pracy, okresu pobytu na zasiłku chorobowym. Do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach nie zaliczył się natomiast urlopu wychowawczego (wyrok Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 2013 r., I UK 561/12, LEX nr 1324260), jak i urlopu bezpłatnego , ale pozostawało to bez wpływu na ustalenie prawa do świadczenia.

Niekwestionowany przez ZUS okres zatrudnienia wnioskodawczyni w szczególnych warunkach wyniósł łącznie 14 lat, 11 miesięcy i 22 dni. Doliczenie okresów zwolnień lekarskich odwołującej po 14 listopada 1991r. w wymiarze łącznym 216 dni spowodowało, że posiada ona wymagane prawem 15 lat pracy w szczególnych warunkach i korzysta z uprawnień do emerytury w niższym wieku, po ukończeniu 55 lat. Dlatego w rezultacie Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni emeryturę od 5 maja 2014r. tj. od osiągnięcia wymaganego wieku.

W apelacji organ rentowy zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego - art. 184 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 32 ust. 1, la pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS oraz § 2 i § 4 ust.1 cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach okresów pobierania po 14 listopada 1991r. wynagrodzenia oraz świadczeń z ubezpieczenia społecznego za okres niezdolności do pracy. Zdaniem apelującego nie ma podstaw prawnych , aby zaliczyć wnioskodawczyni do stażu pracy w warunkach szczególnych okresy niezdolności do pracy z powodu choroby przebytych po 14 listopada 1991r. w łącznej ilości 216 dni. Tym samym okres pracy w warunkach szczególnych jest niższy od wymaganego ustawą i nie uprawnia wnioskodawczyni do nabycia emerytury w niższym wieku.

Wskazując na powyższą podstawę apelacji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu. Sąd pierwszej instancji przeprowadził właściwe postępowanie dowodowe, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne, a to sprawia, że nie zachodzi potrzeba ich szczegółowego ponownego przytaczania.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U. z 2015r., poz.748 ze zm.) ubezpieczeni urodzeni, jak wnioskodawca, po dniu 31 grudnia 1948 r., uzyskują prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 tej ustawy ( 60 lat dla mężczyzn), jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym oraz mają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy, o którym stanowi art. 27 ustawy, tj. 25 lat dla mężczyzn. Niezbędnym warunkiem jest również nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa . Zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) wnioskodawca winien wykazać co najmniej 15 lat pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wymienionych w załączniku do przedmiotowego rozporządzenia.

W niniejszej sprawie spór zogniskował się na rozstrzygnięciu kwestii, czy uprawnione jest stanowisko Sądu Okręgowego, który do stażu pracy w warunkach szczególnych ( wynoszącego wg ZUS niespornie 14 lat, 11 miesięcy i 22 dni ) doliczył okresy niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Jak wynika z akt emerytalnych ZUS , wnioskodawczyni po ww. dacie korzystała z takich świadczeń w sumie przez 7 miesięcy i 6 dni ( 17-24 stycznia 1992r., 11-15 lutego 1992r., 14-18 kwietnia 1992r., 22-30 lipca 1992r., 16-21 czerwca 1993r., 14-21 lutego 1994r., 3-9 października 1994r., 28 stycznia-25 kwietnia 1995r., 4-10 stycznia 1996r., 26 stycznia-17 lutego 1996r., 19 października - 3 listopada 1996r., 8-14 października 1997r., 5-20 stycznia 1998r. oraz 1-10 października 1998r. – świadectwo pracy na k.6 akt kapitału początkowego ZUS ). Poza sporem jest przy tym , że okresy pracy w szczególnych warunkach od 1 grudnia 1977r. do 6 maja 1984r. i od 11 października 1988r. do 31 grudnia 1998r. , ustalone w oparciu o świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawione przez pracodawcę , nie obejmują ww. okresów czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby ( jak też okresów urlopu bezpłatnego i urlopów wychowawczych wyszczególnionych przez Sąd Okręgowy) .

Sąd Apelacyjny akceptuje stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż przy obliczaniu stażu szczególnego osób ubiegających się o emeryturę na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUZ uwzględnieniu podlegają okresy niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Przepis art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS został do tej ustawy dodany ustawą z 20 kwietnia 2004r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 121, poz. 1264) i obowiązuje od dnia 1 lipca 2004 r. Zgodnie z brzmieniem wskazanej normy okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby, nie wlicza się do ustalania okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004 r. (por. wyroki SN z dnia 5 maja 2005 r., II UK 219/04, OSNP 2005/22/361, z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, LEX nr 272581) i osób wymienionych w art. 184 ustawy. W przepisie tym ustawodawca zapewnił ochronę ekspektatywy prawa podmiotowego dla osób, które w dniu 1 stycznia 1999 r. wypełniły warunki dotyczące stażu ogólnego i szczególnego. Ochrona tej ekspektatywy nie wygasła wskutek regulacji, dotyczącej ustalania okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych od dnia 1 lipca 2004 r. w inny sposób. Toteż wykazanie na dzień 1 stycznia 1999 r. okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wymaganego przepisem art. 184 ustawy, wyłącza ustalanie tego okresu ponownie po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a ustawy (zob. wyroki SN: z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09, OSNP 2011/19-20/260, z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, LEX nr 989126). Sytuacja taka zachodzi w sprawie niniejszej.

Zatem przy założeniu, zgodnie z niekwestionowanymi ustaleniami Sądu Okręgowego, że wnioskodawczyni uzyskała wymagany na podstawie obowiązujących do dnia 1 stycznia 1999 r. przepisów okres zatrudnienia w szczególnych warunkach przed wskazaną wyżej datą, należy przyjąć, iż przepis art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach nie znajduje zastosowania przy ustalaniu jej okresu pracy w warunkach szczególnych, co wyklucza możliwość odliczenia od tego okresu - okresów pobierania przezeń zasiłku chorobowego. W konsekwencji uznania prawidłowości dokonanej oceny materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych sprawy, zarzuty apelacji w zakresie wadliwie zastosowanego przez Sąd Okręgowy prawa materialnego, okazały się bezzasadne.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, na podstawie art.385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

Przewodnicząca: Sędziowie: