Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII Ka 424/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 września 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący- Sędzia SO Marzanna Chojnowska

Sędziowie: SO Krzysztof Kamiński – spr.

SO Irena Rybska

Protokolant : Aneta Chardziejko

w obecności prokuratora Marka Moskala, po rozpoznaniu w dniu 26.08.2013 r. sprawy Z. K.oskarżonego o czyny z art. 61 ustawy z dnia 28.04.1936 r. Prawo czekowe na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora oraz pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...) sp. z o.o.w (...)od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 6 grudnia 2012 r. (sygn. akt XV K 297/09):

Zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Z. K. został oskarżony o to, że:

I. w dniu 15 marca 2004 r. w (...)wystawił dwa czeki rozrachunkowe firmie (...)sp-ka z o.o. o nr (...)na kwotę 79 664,34 zł oraz o nr (...)na kwotę 4 721,36 zł, a następnie rozporządził pokryciem bankowym skutkiem czego zapłata czeków nie nastąpiła, tj. o czyn z art. 61 ustawy z dnia 28.04.1936r. – prawo czekowe.

II. w dniu 31 marca 2004 r. w (...)wystawił czek rozrachunkowy firmie (...)sp-ka z o.o. o nr (...)na kwotę 72 165,54 zł a następnie rozporządził pokryciem bankowym skutkiem czego zapłata czeków nie nastąpiła, tj. o czyn z art. 61 ustawy z dnia 28.04.1936r. – prawo czekowe

III. w dniu 9 kwietnia 2004r. w (...)wystawił czek rozrachunkowy firmie (...)sp-ka z o.o. o nr (...)na kwotę 7 822,63 zł a następnie rozporządził pokryciem bankowym skutkiem czego zapłata czeków nie nastąpiła, tj. o czyn z art. 61 ustawy z dnia 28.04.1936r. – prawo czekowe.

Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 6 grudnia 2012 roku w sprawie o sygn. akt XV K 297/09 oskarżonego Z. K. uniewinnił od popełniania czynów zarzucanych mu w pkt I-III aktu oskarżenia.

Kosztami procesu obciążył Skarb Państwa.

Powyższy wyrok zaskarżyli prokurator i pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego.

Prokurator, na podstawie art. 425§1 i 2 k.p.k. i art. 444 k.p.k. skarżąc wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego Z. K., na podstawie art. 425§1 i 2 k.p.k. i art. 444 k.p.k. zarzucił mu obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. polegającą na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów poprzez wybiórczą i dowolną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności poprzez: niewłaściwą ocenę wyjaśnień oskarżonego i bezkrytyczne danie wiary jego wyjaśnieniom w tej części, w jakiej nie przyznaje się on do popełnienia zarzucanego mu czynu, niewłaściwą ocenę ustalonych bezspornie okoliczności dotyczących braku środków u trasata w datach widniejących na czekach oraz w chwili przedstawienia ich do realizacji, a także posiadanie w tych datach przez (...) wierzytelności, które mogły być przekazywane na rachunek prowadzony przez trasata i która to okoliczność przy dochowaniu minimalnej staranności ze strony wystawcy czeków spowodowałaby zapewnienie u trasata potrzebnego funduszu do rozporządzenia - co skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a w konsekwencji doprowadziło do uniewinnienia Z. K., podczas gdy prawidłowa ocena wszystkich dowodów ujawnionych w toku rozprawy głównej, poprzedzona rozważeniem całokształtu okoliczności sprawy, uwzględniająca zasady prawidłowego rozumowania oraz wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego prowadzi do wniosku, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu.

Na podstawie art. art. 437 § 1 i 2 k.p.k. prokurator wniósł o uchylenie powyższego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

Z kolei pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnościąz siedzibą w (...), działając na zasadzie art. 425§1 i 2 k.p.k. oraz art. 444 k.p.k. zaskarżyła powyższy wyrok w części tj. w zakresie pkt I wyroku o uniewinnieniu oskarżonego od popełnienia czynów zarzucanych mu w pkt I-III aktu oskarżenia. Powyższemu wyrokowi zarzuciła:

I. na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k., obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wydanego orzeczenia, tj. art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej, wybiórczej i jednostronnej oceny zebranego materiału dowodowego, dokonanej z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów, przeprowadzonej tylko i wyłącznie na korzyść oskarżonego, bez uwzględnienia okoliczności przemawiających na jego niekorzyść oraz dokonaniu oceny materiału dowodowego w sposób sprzeczny z zasadami prawidłowego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, w sytuacji, gdy:

a)wszystkie czeki wymienione w akcie oskarżenia zostały wystawione przez oskarżonego,

b)z treści opinii biegłego sądowego z zakresu księgowości wynika, iż (...) Sp. z o.o. nie podjęła żadnych czynności zmierzających do opłacenia wystawionych czeków,

c)jako bank - trasata, w którym miała nastąpić zapłata czeków wskazano (...)w którym na dzień przedstawienia ich do zapłaty nie było środków na rachunku, nie zaś Bank Spółdzielczy w (...),

d)wystawione czeki nie zostały nigdy odwołane przez oskarżonego,

e)środki finansowe znajdujące się na rachunku bankowym w (...) Banku w kwocie co najmniej 150.000 zł zostały po dniu 9 marca 2004 roku rozporządzone, na skutek czego niemożliwa była zapłata czeków,

f)w czasie, kiedy nastąpiło rozrządzenie środków na rachunku w (...) Banku oskarżony był Prezesem Zarządu Spółki i to on podejmował decyzje o dysponowaniu nimi,

g)do chwili obecnej zapłata czeków nie nastąpiła,

h)ostatni z czeków został wystawiony przez oskarżonego w dniu 9 marca 2004 roku, a zatem po wypowiedzeniu przez Bank Spółdzielczy w (...)kredytu obrotowego,

i)cesja wierzytelności od (...)z dnia 22 marca 2004 roku miała charakter pozorny.

II. na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. i art. 427§2 k.p.k., błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść wydanego orzeczenia polegający na przyjęciu, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dostarczył podstaw do przypisania oskarżonemu popełnienia czynów z art. 61 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo czekowe, podczas gdy prawidłowa i całościowa ocena materiału dowodowego, poprzedzona rozważeniem całokształtu okoliczności sprawy, prowadzi do wniosku, że oskarżony dopuścił się czynów zarzucanych mu w akcie oskarżenia, działając co najmniej nieumyślnie.

Podnosząc powyższe zarzuty, na podstawie art. art. 437§1 k.p.k. oraz art. 454§1 k.p.k., pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w części, w jakiej Sąd I instancji uniewinnił oskarżonego od popełnienia czynów zarzucanych mu w pkt I - III aktu oskarżenia i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Białymstoku.

Obrońca oskarżonego Z. K. w odpowiedzi na obie apelacje wniósł o ich oddalenie i utrzymanie zaskarżonego wyroku mocy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje są zasadne o tyle, o ile zmierzają do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1990 r., WRN149/90, LEX nr 20454), przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną wówczas, gdy stanowi wyraz rozważenia wszystkich okoliczności ujawnionych w toku rozprawy (art. 410 k.p.k.), przemawiających zarówno na korzyść, jak i niekorzyść oskarżonego (art. 4 k.p.k.), jest zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego (art. 7 k.p.k.), a nadto zostało wyczerpująco i logicznie uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (art. 424§1 pkt 1 k.p.k.).

Należy zgodzić się z apelującymi, że Sąd I instancji dopuścił się obrazy art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k., a nadto dokonał błędnej interpretacji art. 61 Prawa czekowego, która mogła mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku.. Konsekwencją tego były ustalenia faktyczne, których nie sposób zaakceptować.

Zważywszy, że obie apelacje zawierają de facto tożsame zarzuty i argumentację na ich poparcie, zostaną omówione łącznie.

Nie jest celem niniejszych rozważań kompleksowa ocena wszystkich dowodów, choćby z racji sposobu merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, a jedynie wskazanie podstawowych uchybień, które zadecydowały o uchyleniu zaskarżonego wyroku..

Zasadniczym uchybieniem Sądu I instancji jest błędna interpretacja art. 61 Prawa czekowego. Sąd Rejonowy przyjął, że okolicznością kluczową z punktu widzenia oceny winy oskarżonego jest to, iż kwoty wynikające z czeków miały pokrycie w zobowiązaniach firmy (...). Tymczasem oczywistym jest, że każdy czek powiązany jest ze wskazanym rachunkiem czekowym. Potwierdza to utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego ( vide wyroki z 24.01.1935 r., sygn. 1 K 1010/34, Zb. K. poz. 361 oraz z dnia 10.11.1931 r., sygn. 1 K 1037/31, Ruch. Pr. Z 1932 r., tom II, s. 767), z którego wynika, że dla odpowiedzialności z art. 61 Prawa czekowego bez znaczenia jest, że czeki mogą być opłacone z sum, które figurują w innych pozycjach i mają inne przeznaczenie. Znaczenie ma jedynie okoliczność, czy oskarżony miał pokrycie na wskazanym rachunku czekowym. W konsekwencji tego Sąd I instancji dokonał oceny dowodów, notabene nie pozbawionej uchybień, w sposób nie odpowiadający wykładni w/w przepisu, koncentrując się na okolicznościach nieistotnych z punktu widzenia oceny winy oskarżonego.

Oczywistym jest, że przedmiotowe czeki w czasie przedstawienia ich do zapłaty nie miały pokrycia na rachunku czekowym w (...).W tej sytuacji z punktu widzenia oceny zawinienia oskarżonego (omawiany czyn można popełnić z winy umyślnej oraz nieumyślnej) należało przeanalizować okoliczności związane z wystawieniem czeków oraz dalszymi działaniami oskarżonego prowadzącymi do braku ich pokrycia – do czasu odwołania go z funkcji prezesa Zarządu (...) Sp. z o.o., tj. do dnia16 marca 2004 r.

Sąd I instancji przyjął (przy uwzględnieniu zasady wyrażonej w §11 umowy z dnia 17.10.2003 r. pomiędzy (...) sp. z o.o.a (...) sp. z o.o.), że oskarżony wystawił czeki (odpowiednio) na początku lutego 2004 r., około 13 i/lub 14 lutego 2004 r. oraz około 9 marca 2004 r. Środki finansowe na rachunku bankowym w (...)w (...)(w kwocie około 150-zł.) zostały rozporządzone do dnia 9 marca 2004 r., a więc w okresie, kiedy prezesem Zarządu spółki był oskarżony.

Na marginesie, ostatni z czeków oskarżony wystawił po wypowiedzeniu przez Bank Spółdzielczy w (...)umowy o kredyt obrotowy (w dniu 8 marca 2004 r.) oraz bezpośrednio po podjęciu przez zarząd (...).decyzji o rozwiązaniu umowy z firmą (...)(w dniu 10 marca 2004 r.).

Co istotne, daty podpisania w/w czeków pokrywają się czasowo z datami wypłacenia z konta (...)w (...), tj. w okresie od 10.02.2004 r. do 12.03.2004, dla firmy (...)łącznej kwoty 384.675,18-zł. W tym w dniu 12 marca 2004 r. a więc kiedy oskarżony miał pełną wiedzę o rozwiązaniu z jego firmą w/w umów, kwotę 50.686,95-zł. (na marginesie, okoliczność ta podważa wiarygodność wyjaśnień oskarżonego, że po 10 marca 2004 r. nie uczestniczył już „psychicznie” w tym co się działo w firmie).

Niezależnie od powyższego, Sąd I instancji dokonał dowolnej, jednostronnej oceny innych istotnych fragmentów wyjaśnień oskarżonego. Nie wziął przy tym pod uwagę tego, że uznanie wyjaśnień oskarżonego za wiarygodny dowód (jak i odmówienie im wiarygodności) nie może być wyrazem dowolnego przekonania sądu, lecz musi stanowić logicznie uzasadniony wniosek rozumowania opartego na wynikach analizy obiektywnie ustalonych okoliczności sprawy. Przyjął m.in., że nie miał on powodów, by wystawiając czeki przypuszczać, iż możliwa jest utrata płynności finansowej przez (...). Sąd Rejonowy zbagatelizował przy tym fakt, że z opinii biegłego księgowego wynika, iż problemy z płatnościami ze strony (...)pojawiły się już pod koniec 2003 r. Nie wziął też pod uwagę, że sam oskarżony we wniosku o ogłoszenie upadłości z dnia 15 marca 2004 r. (k. 51 – 54) wskazał, że powodem upadłości jest nie wywiązywanie się usługobiorcy z zobowiązań zapłaty bądź znaczne przekraczanie terminów płatności. Z treści w/w wniosku wynika też, że w pierwszych dwóch miesiącach roku 2004 r. na skutek wzrastającej stale presji zleceniodawcy (...)wysokość nakładów ponoszonych przez Spółkę przekroczyła znacznie bezpieczny poziom i spowodowała poważne zmniejszenie płynności finansowej. Spółka wystąpiła do (...)o renegocjację umów, na co (...) (...)odpowiedziała, że nie jest zainteresowana współpracą. Co istotne, oskarżony określił wysokość wymagalnych zobowiązań na kwotę ponad 7.000.000-zł., zaś wartość majątku na kwotę ok. 6.200.000-zł.

Wskazane wyżej uchybienia – same w sobie – mogły mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku, dlatego – zgodnie z dyspozycją art. 438 pkt 2 k.p.k. – należało go uchylić i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

Podczas ponownego rozpoznania należy przede wszystkim dokonać oceny zgromadzonych w sprawie dowodów z uwzględnieniem wskazań zawartych w w/w wyrokach Sądu Najwyższego. Ocena taka, a zwłaszcza ocena wyjaśnień oskarżonego, winna uwzględniać dyrektywy, o których mowa w art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k.