Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2016 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa A. M.

przeciwko S. Ł.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach

z dnia 5 maja 2015 r. sygn. akt I C 616/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

(...)

UZASADNIENIE

Powód A. M. wystąpił przeciwko S. Ł. z pozwem o uznanie za bezskuteczną - w stosunku do powoda - umowy darowizny zabudowanej nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), składającej się z oznaczonych w ewidencji gruntów działek o nr (...) o łącznej powierzchni 4,5470 ha objętych księgą wieczystą Kw nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy Wydział Ksiąg Wieczystych w S., dokonanej aktem notarialnym z dnia 6 maja 2011 r. Rep. A nr (...) przed notariuszem R. D. w jego Kancelarii Notarialnej w W. przez dłużnika W. Ł. i pozwaną S. Ł. jako obdarowaną z pokrzywdzeniem powoda, któremu przysługuje wobec W. Ł. wierzytelność w wysokości 319.076 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 lutego 2014 r. i kosztami procesu 3.989 zł ustalona nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Okręgowego w Suwałkach Wydział I Cywilny z dnia 20 lutego 2014 r. sygn. akt I Nc 2/14. Ponadto powód domagał się zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwana S. Ł. w odpowiedzi na pozew, kwestionując żądanie pozwu, wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 5 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda A. M. umowę darowizny nieruchomości położonej w S. oznaczonej numerami geodezyjnymi (...) o łącznej powierzchni 4,5470 ha, zabudowanej dwukondygnacyjnym budynkiem mieszkalnym murowanym i budynkiem gospodarczym, dla której Sąd Rejonowy w Suwałkach VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), zawartą w dniu 16 maja 2011 r. pomiędzy W. Ł. a pozwaną S. Ł. przed notariuszem R. D. w Kancelarii Notarialnej w W. Rep.(...)w celu zaspokojenia wierzytelności powoda A. M. wobec W. Ł. wynikających z prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 20 lutego 2014 r. Sądu Okręgowego w Suwałkach w sprawie sygn. akt I Nc 2/14 zaopatrzonego klauzulą wykonalności postanowieniem Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 25 kwietnia 2014 r. Zasądził też od pozwanej na rzecz powoda kwotę 8.507 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Suwałkach kwotę 15.154 zł tytułem brakującej opłaty od pozwu.

Orzeczenie to zapadło w oparciu o następujące ustalania faktyczne.

Powód A. M. i W. Ł., znający się od wielu lat, prowadzili hurtownie i pozostawali w stosunkach gospodarczych. A. M. mieszkał w P., a W. Ł. prowadził jednocześnie działalność w zakresie hodowli trzody chlewnej na nieruchomości położonej w T. 1, gm. S.. W 2007 r. w działalność tę włączył się również powód A. M., przy czym zastąpił on dotychczasowego wspólnika W. Ł. w osobie M. P.. W tym celu powód przejściowo zamieszkał u W. Ł.. Powód zawarł umowę dzierżawy nieruchomości położonej w T. 1, zabudowanej chlewnią stanowiącej własność kuzyna W. D. Ł. - i wraz z W. Ł. prowadzili hodowlę trzody chlewnej. Powód odpowiadał za stronę finansowa tego przedsięwzięcia, zaś W. Ł. nadzorował opiekę weterynaryjną i realizowane wraz z pracownikami wyżywienie trzody. Następnie A. M. i W. Ł. rozszerzyli działalność i zajęli się także przewozem kruszywa. Powód zawarł umowy leasingu niezbędnych samochodów ciężarowych. Działalność oficjalnie prowadził jedynie A. M. pod swoją dotychczasową nazwą (...) z siedzibą w P. i w T., a W. Ł. był jego „cichym” wspólnikiem. Już bowiem wówczas W. Ł. miał trudności finansowe i liczne zobowiązania do spłaty, w tym także toczyły się przeciwko niemu postępowania egzekucyjne, a ponadto jego nieruchomości obciążone były hipotekami. Pracownicy pracujący na gospodarstwie rolnym na równi traktowali A. M. i W. Ł., zwracali się do nich „prezesie” i z każdym z ich uzgadniali, czym mają się zajmować. Również dostawcy żwiru i kontrahenci R. S., M. W., M. B., W. P. uważali, że A. M. i W. Ł. są wspólnikami, gdyż każdy z nich negocjował ceny i podejmował decyzje związane z umowami.

W związku z trudnościami finansowymi W. Ł. oraz w związku z sytuacją, iż koszty działalności zaczęły przekraczać zyski, A. M. skontaktował się ze swoim znajomym S. L. w celu uzyskania pożyczki. W dniu 06 stycznia 2009 r. na podstawie umowy pożyczki S. L. pożyczył A. M. kwotę 350.000 zł, którą ten ostatni zobowiązał się zwrócić w terminie do 31 grudnia 2009 r. wraz z odsetkami umownymi w wysokości 100.000 zł. Na umowie pożyczki jako pożyczkobiorcy podpisali się zarówno A. M., jak i W. Ł.. Zabezpieczeniem ww. umowy był weksel in blanco, gdzie jako wystawcę wskazano A. M., a jako poręczyciela W. Ł.. Pieniądze zostały przelane na rachunek A. M.. Następnie, w dniu 21 grudnia 2009 r. spisano aneks do umowy pożyczki, zgodnie z którym określono termin zwrotu pożyczki na dzień 31 marca 2010 r., na aneksie podpis złożył jako poręczyciel wekslowy W. Ł..

Z uzyskanych w ten sposób środków powód A. M. spłacał w imieniu W. Ł. jego zobowiązania kredytowe i finansował prowadzoną wspólnie działalność gospodarczą. W dniu 4 lutego 2009 r. przelał w jego imieniu kwotę 15.000 zł do (...) s p. z o. z tytułu spłaty zadłużenia, w dniu 22 stycznia 2009 r. przelał kwotę 21.628,10 zł także jako spłatę zadłużenia na rzecz PPHU (...) sp. z o. o., w dniu 4 lutego 2009 r. wpłacił kwotę 23.314,90 zł na rachunek komornika, który prowadził egzekucję przeciwko W. Ł., w dniu 26 maja 2009 r. dokonał przelewu 9.000 zł na rzecz (...) Bank SA jako spłatę rat w imieniu rodziny Ł., w dniu 29 maja 2009 r. przelał ponownie na rzecz (...) Banku SA środki w wysokości 5.000 zł. Powód występował także w przetargach związanych z licytacją nieruchomości należących do W. Ł., gdzie oferował najwyższą cenę nabycia, a następnie nie uiszczał ceny nabycia, po to aby udaremnić sprzedaż nieruchomości W. Ł.. W. Ł. obiecywał, że w rozliczeniu przekaże mu własność jednej z nieruchomości, aby uregulować w ten sposób swoje długi wobec niego. A. M. utracił w tych okolicznościach uiszczoną rękojmię w kwocie 21.000 zł. Postępowania egzekucyjne wobec W. Ł. zakończyły się przeciwko niemu w czerwcu 2010 r. na skutek zlicytowania niektórych nieruchomości i z uwagi na uregulowanie przez dłużnika zadłużenia. Powód A. M., aby wspomóc W. Ł. wystawił mu zaświadczenie o zatrudnieniu, gdzie wskazywał, że zarabia on 9.550 zł brutto, czyli 6.497,21 zł netto, po to by W. Ł. mógł uzyskać kredyt, chociaż W. Ł. nigdy u powoda oficjalnie zatrudniony nie był. W. Ł. złożył powodowi oświadczenie o uznaniu długu na kwotę 150.000 zł zobowiązując się do uiszczenia na jego rzecz tej należności do dnia 30 maja 2011 r., z czego się nie wywiązał. Następnie jeszcze kilkakrotnie W. Ł. obiecywał, że po wydzieleniu działek z jego nieruchomości jedną z nich przekaże powodowi.

S. L. w dniu 11 lutego 2011 r. wystosował do W. Ł. wezwanie do zapłaty kwoty 350.000 zł oraz odsetek w wysokości 170.000 zł z tytułu umowy pożyczki zawartej w dniu 6 stycznia 2009 r. Kolejne wezwanie do zapłaty wystosował do W. Ł. w dniu 21 czerwca 2011 r. w dniu 28 kwietnia 2011 r. W. Ł. przelał na rachunek powoda kwotę 30.000 zł na poczet spłaty poręczenia umowy pożyczki. Oświadczeniem z dnia 31 maja 2011 r. złożonym S. L., W. Ł. zobowiązał się do zwrotu kwoty 250.000 zł do dnia 10 czerwca 2011 r., a pozostałą część wynikającą z umowy pożyczki z dnia 6 stycznia 2009 r. w jak najkrótszym czasie. W dniu 14 czerwca 2011 r. i w dniu 1 lipca 2011 r. W. Ł. przelał na rachunek S. L. kwoty po 50.000 zł, z tym że w przypadku drugiego w tych przelewów wobec błędnego nazwiska odbiorcy (L. zamiast L.) pieniądze nie dotarły do pożyczkodawcy, a zostały zwrócone W. Ł..

Umową darowizny z dnia 16 maja 2011 r. zawartą przed notariuszem R. D. W. Ł. przekazał swojej córce S. Ł. nieruchomość położoną w S., składającą się z działek oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) o łącznej powierzchni 4,5470 ha, dla której Sąd Rejonowy w Suwałkach prowadzi księgę wieczystą (...), zaś S. Ł. ustanowiła na nabytym prawie własności zabudowanej nieruchomości bezpłatną dożywotnią służebność mieszkania, polegającą na prawie swobodnego korzystania przez uprawnionych z całego budynku mieszkalnego oraz całego budynku gospodarczego wraz z prawem swobodnego poruszania się po całej nieruchomości stanowiącej działki nr (...).

S. L. pozwem z dnia 17 lutego 2012 r. wystąpił przeciwko pozwanym W. Ł. i A. M. o zapłatę kwoty 350.000 zł wraz odsetkami ustawowymi od dnia 15 sierpnia 2010 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu. Wyrokiem zaocznym z dnia 5 września 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie sygn. akt IV C 450/12 zasądził solidarnie od W. Ł. i A. M. na rzecz S. L. kwotę 350.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 sierpnia 2010 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, a także kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej oraz kwotę 17.500 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Wyrokowi temu została nadana klauzula wykonalności. Od powyższego wyroku W. Ł. wniósł sprzeciw. Wyrokiem z dnia 28 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie utrzymał w mocy wyrok zaoczny z dnia 5 września 2012 r. wobec W. Ł.. Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł W. Ł., zaskarżając je w całości. Z uwagi na to, że w tym czasie już cała należność została wyegzekwowana od powoda A. M., na rozprawie apelacyjnej S. L. cofnął pozew przeciwko W. Ł. i Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem dnia 8 kwietnia 2014 r. wydanym w sprawie sygn. akt VI ACa 941/13 uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 stycznia 2013 r. oraz poprzedzający go wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 5 września 2012 r. w stosunku do pozwanego W. Ł. i w tym zakresie umorzył postępowanie w sprawie.

W dniu 10 lutego 2014 r. A. M. wystąpił przeciwko W. Ł. z pozwem o zapłatę kwoty 319.076 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu wskazał, że był poręczycielem pobranej przez W. Ł. pożyczki i cały dług wraz z odsetkami S. L. wyegzekwował tylko od A. M., co łącznie wyniosło 638.152,76 zł. Dlatego powód domagał się zasądzenia połowy tej sumy. Sąd Okręgowy w Suwałkach nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 20 lutego 2014 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Nc 2/14 żądanie to uwzględnił w całości. Wobec jego niezaskarżenia nakaz zapłaty uprawomocnił się, a w dniu 25 kwietnia 2014 r. nadana mu została klauzula wykonalności.

W dniu 5 maja 2014 r. powód A. M. wstąpił z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko W. Ł. na podstawie powyższego tytułu wykonawczego. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Suwałkach dokonał zajęcia rachunku bankowego dłużnika, zajęcia jego wierzytelności od Urzędu Skarbowego w S. i Spółdzielni (...), skierowała zapytanie, czy dłużnik jest właścicielem nieruchomości, zwrócił się z zapytaniem do ZUS, czy dłużnik pracuje i odprowadza składki. W czerwcu 2014 r. Komornik Sądowy T. Z. wysłuchał wierzyciela A. M. i poinformował go, że postępowanie egzekucyjne w sprawie przeciwko W. Ł. zostanie umorzone, gdyż wierzyciel nie wskazał mienia, z którego może być prowadzona egzekucja, dłużnik nie posiada nieruchomości, ani wartościowych pojazdów, a egzekucyjna prowadzona z rachunków bankowych okazała się bezskuteczna. Komornik postanowieniem z dnia 17 czerwca 2014 r. umorzył postępowanie egzekucyjne przeciwko W. Ł. sygn. akt Km 1188/14 wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

Pozwana S. Ł. złożyła zawiadomienie o przestępstwie popełnionym przez A. M. i zarzuciła mu popełnienie czynu z art. 286 k.k. przez uzyskanie podstępem nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 20 lutego 2014 r. Postępowanie w tej sprawie zostało umorzone na podstawie postanowienia z dnia 30 kwietnia 2015 r. wobec braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd przytaczając treść art. 527 § 1 k.c. uznał, że powód wykazał, iż miał względem darczyńcy W. Ł. wymagalną wierzytelność pieniężną, która nie została zaspokojona. Wierzytelność ta stwierdzona jest prawomocnym nakazem zapłaty Sądu Okręgowego w Suwałkach sygn. akt I Nc 2/14 z dnia 20 lutego 2014 r. na kwotę 319.076 zł wraz z odsetkami i kosztami postępowania. Prowadzone postępowanie egzekucyjne nie przyniosło zaspokojenia długu, gdyż egzekucja została umorzona wobec jej bezskuteczności w braku majątku dłużnika, do którego mogłaby być skierowana.

Sąd zaznaczył, że W. Ł. dokonał na rzecz swojej córki – pozwanej S. Ł. czynności prawnej, co miało miejsce dnia 16 maja 2011 r., wskutek czego stał się niewypłacalny. Do czynności tej doszło po zawarciu umowy pożyczki przez A. M. od S. L., gdzie W. Ł. był formalnie tylko poręczycielem, choć w rzeczywistości pożyczka była zaciągnięta na realizację wspólnych celów biznesowych A. M. i W. Ł., a przede wszystkim na spłatę zobowiązań W. Ł., wobec którego toczyły się wówczas liczne postępowania egzekucyjne. Zdaniem Sądu W. Ł. w dacie darowizny miał świadomość istnienia swoich zobowiązań, o czym świadczy jednoznacznie jego zobowiązanie wobec S. L. z dnia 31 maja 2011 r. na kwotę 250.000 zł, czy jego oświadczenie o uznaniu długu wobec powoda na kwotę 150.000 zł, gdzie zobowiązał się do uiszczenia tej należności do dnia 30 maja 2011 r. Co istotne, dokonana przez niego czynność prawna miała charakter nieodpłatny, a zatem do jego majątku nie wpłynęły żadne środki, które ewentualnie mogłyby zaspokoić roszczenia wierzyciela. Dlatego też zdaniem Sądu W. Ł. należało przypisać świadomość działania ze skutkiem pokrzywdzenia wierzyciela.

Sąd podkreślił jednocześnie, że przeprowadzone postępowanie dowodowe nie potwierdziło twierdzeń pozwanej, jakoby W. Ł. nie był wspólnikiem A. M. i był jedynie jego pracownikiem, który przez kilka lat pracował nieodpłatnie i który na zasadzie przyjacielskich relacji poręczył jego umowę pożyczki. W tym kontekście powołał się na zeznania świadka M. P., który wyraźnie wskazywał, że zaciągnięta pożyczka miała być przeznaczona na spłatę zobowiązań W. Ł., który obiecał w zamian za to przepisać nieruchomość na rzecz powoda. Zeznania te zdaniem Sądu korespondowały z zeznaniami innych świadków w osobach pracowników A. M. i W. Ł., czy też dostawców, usługodawców i kontrahentów np. R. S., B. S. (2), M. W., Z. C., M. B., W. P., którzy wskazywali, że A. M. i W. Ł. cały czas traktowali jak wspólników jednego przedsięwzięcia.

Sąd nie dał za to wiary zeznaniom świadka C. K., który twierdził, że nazywał W. Ł. prezesem, aby sprawić mu przyjemność oraz zeznaniom W. Ł. w zakresie w jakim zaprzeczał wspólnemu prowadzeniu działalności gospodarczej z powodem. Świadek ten zdaniem Sądu miał bowiem żywotny interes w tym, aby zeznawać nieprawdę. Ponadto okoliczności zawarcia umowy pożyczki, jego sytuacji finansowej wskazywały, że świadek ten mija się z prawdą. Sąd zauważył, że jak wynika z analizy chociażby księgi wieczystej (...) W. Ł. był bardzo zadłużony. Toczyło się przeciwko niemu wiele postępowań egzekucyjnych, wierzytelności zabezpieczone były hipotekami. Dlatego też nie prowadził on od kilku lat oficjalnej działalności gospodarczej, aby uniknąć egzekucji. Najpierw współpracował z M. P. (chociaż tej współpracy też zaprzeczył), a później z A. M.. Jego rachunki bankowe także były zajęte. Świadek W. Ł. wskazywał, że pracował u powoda przez kilka lat nie pobierając wynagrodzenia, a powód mimo tego wystawił mu zaświadczenie o dochodach i to wysokich, co świadczy o ich bliskiej zażyłości. Ponadto przez dłuższy czas powód mieszkał u W. Ł.. Nie bez znaczenia był także fakt, że powód spłacał zobowiązania W. Ł., brał udział w licytacji, po to by uniemożliwić sprzedaż jego nieruchomości. W ocenie Sądu wskazywało to jednoznacznie na to, że ich relacje opierały się na zaufaniu.

Dlatego też Sąd uznał, że pożyczka od S. L. była w istocie wspólnym długiem powoda i W. Ł., mimo że formalnie pożyczkobiorcą był tylko powód, a W. Ł. jedynie jej poręczycielem. Wskazywało na to, poza okolicznością, że W. Ł. podpisał się na umowie jako pożyczkobiorca, niezgodnie z oznaczeniem stron w samej treści umowy, przede wszystkim sposób wydatkowania uzyskanych w drodze pożyczki środków. Dług ten bowiem został przeznaczony na inwestycje we wspólnie prowadzone gospodarstwo rolne nastawione na hodowlę trzody chlewnej, na zobowiązania przedsiębiorstwa wyżej wymienionych zajmującego się przewozem kruszywa oraz na spłatę zobowiązań W. Ł.. Jednocześnie Sąd zauważył, że środki z tej pożyczki przelane zostały na rachunek powoda, gdyż rachunek bankowy W. Ł. był obciążony zajęciem komorniczym. Ponadto analiza daty zawarcia umowy pożyczki - 6 stycznia 2009 r. i daty dokonywania przez powoda przelewów w imieniu W. Ł. w okresie od 4 lutego 2009 r. do 29 maja 2009 r. i umorzenie postępowania egzekucyjnego w 2010 r. na skutek sprzedaży części nieruchomości i spłacenia pozostałych zadłużeń, prowadziła do logicznego wniosku, że pieniądze na te spłaty z pewnością pochodziły z zaciągniętego zobowiązania. Zdaniem Sądu nie miał przy tym znaczenia fakt, że wyrok w sprawie z powództwa S. L. przeciwko W. Ł. został uchylony i umorzono postępowanie, gdyż S. L. cofnął powództwo przeciwko W. Ł. z uwagi na uregulowanie całości długu przez A. M.. A skoro tak, to W. Ł. od momentu zaciągnięcia tego długu powinien liczyć się z koniecznością jego spłaty wspólnie z A. M..

Sąd podkreślił też, że nie mogła w sprawie budzić wątpliwości okoliczność, iż powodowi przysługiwała wobec W. Ł. wierzytelność pieniężna w wysokości 319.076 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 lutego 2014 r. i kosztami procesu w kwocie 3.989 zł. Wierzytelność ta została bowiem ustalona prawomocnym orzeczeniem sądu - nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Okręgowego w Suwałkach Wydział I Cywilny z dnia 20 lutego 2014 r. sygn. akt I Nc 2/14. Niedopuszczalnym zaś jest podważanie prawomocnego orzeczenia sądu zasądzającego świadczenie pieniężne, gdyż ponowna ocena tego prawa będącego przedmiotem rozstrzygnięcia sądu prowadziłaby do niedopuszczalnego kwestionowania prawomocności materialnej tego orzeczenia wiążącego nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz także inne sądy i ograny (art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 353 ² k.p.c.).

Ponadto Sąd zauważył, że o ile istotnie z powodu wadliwości wskazanego przez powoda adresu W. Ł. orzeczenie to nie zostało doręczone, to z akt sygn. I Nc 2/14 niewątpliwie wynika, iż co najmniej w dniu 8 lipca 2014 r. dowiedział się on o jego treści i z żadnych służących mu środków prawnych zmierzających do jego podważenia nie skorzystał. Zdaniem Sądu dłużnik jednak zamieszkuje w tym samym miejscu, a wskazywana rozbieżność adresu wynika jedynie z administracyjnej zmiany nazwy ulicy. Komornik w toku postępowania egzekucyjnego w sprawie z wniosku powoda sygn. akt Km 1188/14 zastawał W. Ł. pod adresem wskazywanym przez powoda w pozwie w sprawie sygn. akt I Nc 2/14.

Sąd wskazał, że niewypłacalność W. Ł. potwierdzało postanowienie komornika o umorzeniu egzekucji wobec jej bezskuteczności. Przekazana zaskarżona czynnością prawną nieruchomość mogłaby bowiem służyć zaspokojeniu powoda. Istnieje więc związek przyczynowy pomiędzy czynnością prawną dłużnika, zdziałaną z udziałem pozwanej, a stanem niewypłacalności, co stanowi warunek sine qua non uznania tej czynności za bezskuteczną. Niewątpliwe też pozwana pozostawały w stosunku bliskości z dłużnikiem, gdyż ten ostatni jest jej ojcem. Ponadto czynność prawna miała charakter nieodpłatny, przez co zgodnie z art. 528 k.c. nawet ewentualny brak świadomości pozwanej działania przez darczyńcę z pokrzywdzeniem wierzycieli nie miał w sprawie znaczenia.

Wskazując na powyższe argumenty Sąd doszedł do przekonania, że zachodziły przesłanki określone w art. 527 k.c. do uwzględnienia powództwa w całości i uznania czynności darowizny nieruchomości za bezskuteczną wobec powoda A. M..

Końcowo odnosząc się do podnoszonego przez pozwaną zarzutu naruszenia art. 5 k.c. Sąd uznał, że prowadzenie egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego, gdy istnienie zobowiązania stwierdzono orzeczeniem sądu, nie mogło stanowić nadużycia prawa ze strony wierzyciela, albowiem jednocześnie prowadziłoby do kwestionowania prawomocności materialnej orzeczeń (art. 365 § 1 k.p.c.).

O kosztach procesu zaś Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności.

W apelacji od tego wyroku pozwana, zaskarżając go w całości, zarzucała:

I) naruszenie przepisów postępowania, które miały istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

1) art. 233 § 1 k.p.c. polegający na:

a) ustaleniach faktycznych oraz ocenie dowodów z pominięciem:

- wezwania do zapłaty z dnia 21 lutego 2012 r. wraz z oświadczeniem A. M. o uznaniu roszczeń wynikających z tego wezwania na okoliczności uznania przez powoda w niniejszej sprawie długu wobec S. L. wynikającego z umowy pożyczki z dnia 21 grudnia 2009 r.,

- treści pozwu z dnia 17 lutego 2012 r. w sprawie IV C 450/12 Sądu Okręgowego w Warszawie w części dotyczącej zapłaty przez W. Ł. w 2011 r. na rzecz S. L. kwot po 50.000 zł łącznie 100.000 zł po wezwaniu przed egzekucyjnym z dnia 01.02.2011 r. na okoliczność zapłaty przez W. Ł. na rzecz S. L. dwóch kwot po 50.000 zł,

- pisma powoda z dnia 31.07.2008 r. do Sądu Rejonowego w Suwałkach w sprawie I Co 722/08 o odroczeniu terminu uiszczenia ceny nabycia nieruchomości w postępowaniu apelacyjnym na okoliczność udziału powoda w licytacji z nieruchomości na własne ryzyko skutkujące przepadkiem rękojmi w kwocie 31.000 zł z powodu nieuiszczenia ceny nabycia,

- odpisu przelewu z dnia 25.11.2008 r. na okoliczność zapłaty przez W. Ł. na rzecz powoda kwoty 94.415 zł,

- treści księgi wieczystej Kw (...) na okoliczności: egzekucji z nieruchomości, zaspokojenia w egzekucji z nieruchomości wierzytelności zabezpieczonej hipoteką oraz innych wierzytelności do dnia dokonania przez W. Ł. darowizny na rzecz pozwanej, zaspokojenia pozostałych wierzycieli ze środków pieniężnych uzyskanych przez W. Ł. z wywłaszczenia nieruchomości, przeniesienia przez W. Ł. pozostałych nieruchomości, tj. czterech działek o łącznej pow. 4,570 ha na rzecz S. Ł. bez jakichkolwiek obciążeń,

b) uznaniu sprzecznym z materiałem dowodowym, że

- w dniu 06.01.2009 r. powód wspólnie z W. Ł. zawarli ze S. L. umowę pożyczki kwoty 350.000 zł, w sytuacji gdy z treści tej umowy oraz zeznań S. L. wynika, że pożyczkobiorcą był tylko powód, a W. Ł. - poręczycielem,

- powód w latach 2007-2010 i na początku 2011 r. prowadził działalność gospodarczą wspólnie z W. Ł., w sytuacji rozbieżności zeznań świadków słuchanych w sprawie, bezkrytycznej oceny zeznań części świadków co do wzajemnych relacji powoda i W. Ł. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w miejscowości T.,

- przyjęciu, że przelana na rachunek bankowy S. L. w dniu 01.07.2011 r. kwota 50.000 zł została zwrócona W. Ł. z powodu błędnego nazwiska odbiorcy, w sytuacji gdy z treści pozwu w sprawie IV C 450/12 Sądu Okręgowego w Warszawie oraz zeznań S. L. jednoznacznie wynika odbiór przez pożyczkodawcę od W. Ł. łącznej kwoty 100.000 zł przekazanej na jego rachunek bankowy po 50.000 zł, a także prawidłowego wskazania w przelewach rachunku bankowego odbiorcy tych kwot,

- W. Ł. na dzień 16.05.2011 r. oraz wniesienia powództwa z art. 527 § 1 k.c. i wyrokowania był zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda kwoty 319.076 zł z ustawowymi odsetkami, w sytuacji gdy powód nie wykazał istnienia tej wierzytelności w związku z pożyczką w kwocie 350.000 zł z dnia 06.01.2009 r. udzieloną powodowi przez S. L.,

- oświadczenie W. Ł. z dnia 31 maja 2011 r. złożone S. L. w przedmiocie uznania długu na kwotę 250.000 wskazuje, iż W. Ł. był pożyczkobiorcą pożyczki od S. L., w sytuacji gdy z treści umowy pożyczki oraz zeznań S. L. jednoznacznie wynika, że W. Ł. był poręczycielem pożyczki,

2) art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku stron o przeprowadzenie dowodu ze stenogramu z nagrań na okoliczność wzajemnych rozliczeń powoda z W. Ł. przed darowizną nieruchomości dokonanej na rzecz pozwanej w dniu 16 maja 2011 r.,

3) art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c. przez zaniechanie zawieszenia postępowania, w sytuacji gdy postępowanie karne przeciwko powodowi wszczęte na podstawie zawiadomienia pozwanej o popełnieniu oszustwa sądowego – czynu z art. 286 § 1 k.k. nie zostało prawomocnie zakończone,

4) art. 224 k.p.c. poprzez zamknięcie rozprawy, gdy okoliczności sprawy nie zostały dostatecznie wyjaśnione w części dotyczącej stanu wzajemnych rozliczeń finansowych powoda z W. Ł.,

II) naruszenie art. 379 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 366 k.p.c. przez niezastosowanie w sytuacji prawomocnego orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie (sygn. akt VI ACa 941/13) o uchyleniu wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie (sygn. akt IV C 450/12) oraz poprzedzającego go wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Warszawie (IV C 450/12) w stosunku do pozwanego W. Ł., w której to sprawie powód A. M. był stroną w postępowaniu przed Sądem I instancji – Sądem Okręgowym w Warszawie i zaniechał zaskarżenia wyroku zaocznego,

III) naruszenie prawa materialnego:

1) art. 527 § 1 k.c. poprzez uznanie bezskuteczności w stosunku do powoda umowy darowizny nieruchomości zawartej w dniu 16 maja 2011 r. pomiędzy W. Ł. a pozwaną w celu zaspokojenia wierzytelności powoda wynikających z prawomocnego nakazu zapłaty z dnia 20 lutego 2014 r. Sądu Okręgowego w Suwałkach, sygn. akt I Nc 2/14, w sytuacji gdy powód:

- nie wykazał istnienia wierzytelności wobec W. Ł. wynikających z umowy pożyczki zawartej w dniu 06.01.2009 r. pomiędzy S. L. a powodem,

- nie wykazał związku przyczynowego pomiędzy darowizną nieruchomości a niewypłacalnością W. Ł., w sytuacji braku nie budzących wątpliwości dowodów na okoliczność jego zadłużenia wobec powoda na chwilę wyrokowania,

3) art. 720 § 1 k.c. i art. 876 § 1 k.c. poprzez niezastosowanie w ocenie prawnej zobowiązań powoda i W. Ł. wynikających z umowy pożyczki z dnia 06.01.2009 r.

Wskazując na powyższe wnosiła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Zgłosiła również wniosek o przeprowadzenie dowodów ze stenogramu rozmowy pomiędzy powodem i W. Ł. oraz z informacji Prokuratury Rejonowej w Suwałkach w sprawie 2 Ds. 85/15 w przedmiocie stanu postępowania karnego przeciwko A. M. o oszustwo, domagając się jednocześnie zawieszenia postępowania do dnia prawomocnego zakończenia postępowania karnego w sprawie 2 Ds. 85/15 Prokuratury Rejonowej w Suwałkach.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik pozwanej cofnął zawarte w apelacji wnioski o przeprowadzenie dowodu z informacji Prokuratury Rejonowej w Suwałkach w sprawie 2 Ds. 85/15 w przedmiocie stanu postępowania karnego przeciwko A. M. o oszustwo oraz o zawieszenia postępowania do dnia prawomocnego zakończenia postępowania karnego w sprawie 2 Ds. 85/15 Prokuratury Rejonowej w Suwałkach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelację pozwanej uznać należy za bezzasadną.

W przedmiotowej sprawie powód swoje żądanie uznania za bezskuteczną wskazanej w pozwie czynności prawnej oparł o treść art. 527 kc, regulującego instytucję skargi pauliańskiej. Na wstępnie przypomnieć więc należy, że aby instytucja ta mogła mieć zastosowanie, muszą być łącznie spełnione określone przesłanki, a mianowicie:

- dokonanie przez dłużnika ważnej czynności prawnej,

- pokrzywdzenie wierzyciela,

- uzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej,

- świadomość dłużnika pokrzywdzenia wierzyciela w chwili dokonywania czynności,

- świadomość osoby trzeciej o pokrzywdzeniu wierzyciela lub też możliwość powzięcia takiej informacji z zachowaniem należytej staranności,

- żądanie przez wierzyciela uznania danej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy wytoczenie powództwa czyni w sposób oczywisty zadość ostatniej wskazanej przesłance. Poza sporem między stronami pozostawał też fakt dokonania przez dłużnika – W. Ł. – ważnej czynności prawnej w postaci umowy darowizny opisanej w pozwie nieruchomości na rzecz pozwanej jak też uzyskania w ten sposób przez pozwaną, jako osobę trzecią w rozumieniu art. 527 kc, korzyści majątkowej. W świetle treści prawomocnego nakazu zapłaty z dnia 20 lutego 2014 roku, wydanego w sprawie I Nc 2/14 Sądu Okręgowego w Suwałkach nie może być kwestionowany fakt przysługiwania powodowi w stosunku do dokonywującego darowizny W. Ł., tak na datę wniesienia pozwu jak i na datę wyrokowania, wierzytelności stwierdzonej wskazanym nakazem zapłaty, a to z uwagi na treść art. 365 § 1 kpc. O pokrzywdzeniu powoda jako wierzyciela świadczy z kolei jednoznacznie stwierdzona w postępowaniu egzekucyjnym, prowadzonym w oparciu o wskazany nakaz zapłaty jako tytuł wykonawczy (sygn. akt komorniczych TZ Km 1188/14), bezskuteczność egzekucji. Wskazać wreszcie należy, iż z uwagi na fakt, że pozwana uzyskała korzyść majątkową nieodpłatnie, nie może ona bronić się niewiedzą w zakresie tego, że dokonując na jej rzecz przysporzenia dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (art. 528 kc).

Ze wskazanych wyżej przesłanek zastosowania art. 527 § 1 kc, skarżąca w swojej apelacji podważała wykazanie przez powoda przysługiwania mu względem W. Ł. tak na datę wniesienia powództwa jak i na datę wyrokowania, wierzytelności w kwocie 319.076 złotych z ustawowymi odsetkami. W tej mierze wskazać należy, iż o przysługiwaniu powodowi owej wierzytelności przesądza wyżej powołany prawomocny nakaz zapłaty. Przypomnieć też należy, że nakaz ten z mocy art. 366 kpc ma powagę rzeczy osądzonej między powodem, a W. Ł., a na podstawie art. 365 § 1 kpc wiąże sąd w przedmiotowym postępowaniu co do tego, że powodowi przysługuje względem W. Ł. stwierdzona nim wierzytelność. W konsekwencji zarzuty apelacji pozwanej w powyższej kwestii nie zasługiwały na uwzględnienie.

W świetle powyższych rozważań, ostatnią przesłanką, której spełnienie faktycznie przesądzało by o zasadności powództwa, była świadomość dłużnika pokrzywdzenia wierzyciela w chwili dokonywania czynności, a więc w przedmiotowej sprawie w dacie dokonywania darowizny czyli w dniu 16 maja 2011 roku.

W odniesieniu do powyższej przesłanki skargi pauliańskiej, postępowanie przed sądem I instancji koncentrowało się na ustaleniu, czy dłużnik powoda W. Ł., który dokonał czynności prawnej z jego pokrzywdzeniem jako wierzyciela, był obok powoda stroną umowy pożyczki z dnia 6 stycznia 2009 roku udzielonej przez S. L., co przy pozytywnym ustaleniu miało by przesądzać o świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzyciela w chwili dokonywania darowizny na rzecz pozwanej (16.05.2011 r.).

W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższe ustalenia, w okolicznościach przedmiotowej sprawy były zbędne. Zauważyć należy, iż powód okoliczność, że przysługuje mu względem dłużnika wierzytelność, wykazywał powołując się na prawomocny nakaz zapłaty wydany w sprawie I Nc 2/14 Sądu Okręgowego w Suwałkach. Powyższy nakaz zapłaty ma niewątpliwie powagę rzeczy osądzonej między powodem A. M., a jego dłużnikiem W. Ł..

Zasadniczo powagą rzeczy osądzonej objęta jest tylko sentencja orzeczenia, gdyż w niej zawarte jest orzeczenie sądu. Jeżeli treść roszczenia nie jest widoczna z sentencji, to należy sięgać do jego sprecyzowania, a tym samym oznaczenia przedmiotowych granic powagi rzeczy osądzonej, do uzasadnienia orzeczenia, a w jego braku do akt sprawy, np. pozwu, protokołów rozpraw, pism procesowych (por. wyrok SN z 21.05.2004 r., V CK 528/03; LEX nr 188496).

W sprawie I Nc 2/14, w której wydano nakaz zapłaty, nie było sporządzane uzasadnienie, a więc aby ustalić przedmiotowe granice powagi rzeczy osądzonej wydanym nakazem, należało sięgnąć do pozwu złożonego w przedmiotowej sprawie. Z treści pozwu w sprawie I Nc 2/14 wynika jednoznacznie, że powód swoje roszczenie w tej sprawie wywodził z umowy pożyczki udzielonej przez S. L., solidarnej odpowiedzialności swojej i pozwanego W. Ł. za zaciągniętą pożyczkę, potwierdzonej wyrokiem zaocznym Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 5.09.2012 r. w sprawie IV C 450/12, spłacenia przez siebie całości kwoty zasądzonej wskazanym wyrokiem i istniejącego między nim, a współdłużnikiem solidarnym W. Ł. stosunku prawnego tego rodzaju, że uzasadnia on żądanie zwrotu przez W. Ł. połowy spłaconej przez powoda S. L. kwoty na podstawie art. 376 § 1 kc (k. 2 -3 akt I Nc 2/14). W konsekwencji powyższego uznać więc należy, że wskazany nakaz zapłaty ma powagę rzeczy osądzonej między A. M., a W. Ł. w zakresie roszczeń wynikających z umowy pożyczki z dnia 6.01.2009 r. i tym samym przesądza o tym, że co do zasady powodowi z tej umowy przysługuje roszczenie regresowe względem W. Ł., jako współdłużnika solidarnego, w przypadku spłacenia pożyczki w całości przez powoda.

Wynikająca z art. 365 § 1 kpc prawomocność materialna, wyraża z kolei nakaz przyjmowania, że w danej sytuacji stan prawny przedstawia się tak, jak to wynika z zawartego w powołanym wyżej nakazie zapłaty rozstrzygnięcia (por. wyrok SN z 15.02.2007 r., II CSK 452/06, LEX nr 274151).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, w ocenie Sądu Apelacyjnego z uwagi na prawomocność materialną nakazu zapłaty wydanego w sprawie I Nc 2/14 i wynikający stąd nakaz przyjmowania, że stan prawny przedstawia się tak, jak to wynika z rozstrzygnięcia zawartego w tym nakazie, a więc że powodowi przysługuje roszczenie regresowe w stosunku do W. Ł. z tytułu spłaty całej pożyczki na rzecz S. L., nie mogła pozwana w przedmiotowej sprawie skutecznie wykazać, że dłużnik W. Ł. nie działał w chwili dokonywania umowy darowizny nieruchomości na jej rzecz ze świadomością pokrzywdzenia powoda jako wierzyciela. Wynika to z faktu, że wiążący sąd orzekający w przedmiotowej sprawie stan prawny, stanowiący podstawę wydania nakazu zapłaty w sprawie I Nc 2/14 jest oto taki, iż z umowy pożyczki z dnia 6.01.2009 roku wynika solidarna odpowiedzialność powoda A. M. i W. Ł. za jej spłatę, a z kolei między współdłużnikami solidarnymi istnieje węzeł prawny tego rodzaju, że uzasadnia on żądanie zwrotu przez W. Ł. połowy spłaconej przez powoda S. L. kwoty pożyczki na podstawie art. 376 § 1 kc. Jakkolwiek w dacie dokonywania darowizny nieruchomości na rzecz pozwanej (16.05.2011 r.) W. Ł. nie był jeszcze dłużnikiem A. M. z tytułu zaciągniętej w dniu 6.01.2009 r. pożyczki, bowiem ten nie spłacił żadnej jej części pożyczkodawcy, to jednak jako współdłużnik solidarny zobowiązany na wypadek spłaty przez drugiego współdłużnika solidarnego jakiejkolwiek części pożyczki, do zwrotu połowy spłaconej pożyczki temu współdłużnikowi (powodowi A. M.), działał w zamiarze i ze świadomością pokrzywdzenia przyszłego wierzyciela. Takie działanie w świetle treści art. 530 kc uzasadnia z kolei stosowanie regulacji art. 527 kc.

Dodatkowo podnieść należy, iż jak wskazuje się w orzecznictwie, do przyjęcia świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli, o którą chodzi w art. 527 § 1 kc wystarczy, by dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności. Rzeczą obojętną przy tym jest, do którego z wierzycieli się ona odnosiła (vide: wyrok SA w Gdańsku z 10.01.1995 r., I A Cr 1014/94, OSA 1995, Nr 2, poz. 6). W dacie dokonywania darowizny nieruchomości na rzecz pozwanej W. Ł. miał niewątpliwie świadomość roszczeń przysługujących różnym wierzycielom w stosunku do niego, co wynika chociażby z kierowanych do niego i jego bliskich zawiadomień i wezwań do zapłaty (k. 8, 89, 91 akt). Z kolei nie było w sprawie kwestionowane to, że dokonując darowizny posiadanej nieruchomości na rzecz pozwanej wyzbył się w ten sposób zasadniczej części swojego majątku, uchwytnego dla wierzycieli. Spłata następnie na rzecz S. L. łącznie kwoty 100.000 złotych nie może stanowić o wypłacalności dłużnika w dacie dokonywania darowizny, jeżeli zważy się na skalę jego zobowiązań chociażby z umowy pożyczki z 6.01.2009 r. Tak więc jeżeli nie wprost to co najmniej w granicach ewentualnych dłużnik przewidywał możliwość pokrzywdzenia w wyniku dokonanej darowizny swoich aktualnych na datę darowizny jak i przyszłych wierzycieli. O braku świadomości i zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli nie może w żadnym razie świadczyć okoliczność wskazywana w jednym z zarzutów apelacji, iż W. Ł. dokonał darowizny nieruchomości na rzecz pozwanej w stanie wolnym od obciążeń.

W świetle powyższych rozważań oczywiście bezzasadne, jako nie uwzględniające konsekwencji wynikających z powagi rzeczy osądzonej i prawomocności materialnej związanej z nakazem zapłaty wydanym w sprawie I Nc 2/14, uznać należało zarzuty apelacji zmierzające do podważenia ustalenia sądu I instancji, że powodowi przysługuje w stosunku do W. Ł. wierzytelność wynikająca z umowy pożyczki z dnia 6.01.2009 r. stwierdzona prawomocnym nakazem zapłaty w sprawie I Nc 2/14.

Wobec wykazanego wyżej zakresu związania sądu orzekającego w niniejszej sprawie nakazem zapłaty w sprawie I Nc 2/14, bezprzedmiotowymi okazały się z kolei wszystkie pozostałe zarzuty apelacji, jako zmierzające do poczynienia ustaleń sprzecznych ze stanem prawnym, który stanowił podstawę wydania wyżej powołanego nakazu zapłaty, a którym to stanem prawnym sąd jest związany w przedmiotowej sprawie.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na mocy art. 385 kpc. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 98 § 1 kpc, mając na uwadze wynik tego postępowania.

(...)