Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Główczyński

Protokolant: star. sekr. sądowy Magdalena Teteruk

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2015 r. w Legnicy

sprawy z wniosku W. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania W. S.     

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 8 lipca 2015 r.

znak (...)

I.  zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 8 lipca 2015 r. znak (...) w ten sposób, że:

1)  do obliczenia wysokości emerytury wnioskodawcy W. S. zgodnie z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyjmuje kwotę składki zaewidencjonowanej na koncie z uwzględnieniem ostatniej waloryzacji rocznej i kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego za 2013 rok oraz jako ostatniej waloryzacji kwartalnej, za IV kwartał 2014 roku,

2)  do obliczenia wysokości emerytury określonej w art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uwzględnia przeciętną podstawę wymiaru składek wnioskodawcy za 2014 rok,

3)  emeryturę obliczoną na podstawie art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych powiększa o kwotę wynikającą z podzielenia składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego W. S. po dniu ustalenia prawa do emerytury, tj. po dniu 14 grudnia 2014 roku i zwaloryzowanych zgodnie z art. 25 ustawy przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia wnioskodawcy dla jego wieku w dniu złożenia wniosku o przeliczenie emerytury, tj. w dniu 26 czerwca 2015 roku.

Sygn. akt V U 889/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 08 lipca 2015 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury wnioskodawcy W. S. od 01 czerwca 2015 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Ustalając kwotę składki zaewidencjonowanej na koncie z uwzględnieniem waloryzacji na 161234,61 zł, a zwaloryzowanego kapitału początkowego na 392494,58 zł, organ emerytalny dokonał obliczenia wysokości emerytury w oparciu o art. 183 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., dalej „ustawa emerytalna”). Wobec osiągnięcia wieku uprawniającego do emerytury w 2014 r. wysokość emerytury od 14 grudnia 2014 r. organ ustalił na 20 % emerytury obliczonej na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej – 516,43 zł i 80 % emerytury obliczonej na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej – 1.724,34 zł; a więc łącznie 2.240,77 zł.

W odwołaniu od powyższej decyzji, zaskarżonej w części, w pkt II 2, w zakresie obliczenia wysokości emerytury zgodnie z art. 26 i w pkt II 3, w zakresie ustalenia emerytury przy uwzględnieniu nieprawidłowego wyliczenia w pkt II 2, a także w zakresie nie dokonania przeliczenia wcześniej ustalonej wysokości emerytury W. S. wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do świadczenia w wysokości 2.392,33 zł, lub wyższej, w wysokości prawidłowo wyliczonej od dnia 01 czerwca 2015 r. Wnioskodawca zarzucił nieuwzględnienie przy ponownym obliczeniu emerytury okresu jego pracy od 15 grudnia 2014 r. do 30 maja 2015 r., a także nieprzeliczenie wysokości emerytury ustalonej w decyzji z dnia 15 maja 2015 r. poprzez przeliczenie świadczenia na podstawie przepisu art. 108 ustawy emerytalnej. W uzasadnieniu W. S. stwierdził, iż nie zgadza się kwota kapitału początkowego oraz kwota składki zaewidencjonowanej, które powinny ulec zwiększeniu o składki odłożone i zaewidencjonowane za dodatkowe 7 miesięcy.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. wniósł o jego oddalenie wskazując, że decyzją w przedmiocie przyznania od 14 grudnia 2014 r. prawa do emerytury ustalił wysokość świadczenia zgodnie z zasadami określonymi w art. 53, 26 i 183 ustawy emerytalnej. Zawieszając wypłatę emerytury z powodu kontynuowania zatrudnienia organ rentowy poinformował wnioskodawcę, że z chwilą podjęcia wypłaty wysokość świadczenia zostanie ustalona w ostatecznej kwocie z chwilą podjęcia wypłaty emerytury.

Obniżenie kwoty świadczenia w stosunku do kwoty ustalonej w decyzji przyznającej prawo do emerytury z dnia 15 maja 2015 r. ma związek ze zmianą waloryzacji kapitału początkowego, obniżeniem okresu doliczonego do kapitału zgodnie z art. 185 ustawy oraz obniżeniem średniego dalszego trwania życia wynikającym ze zmiany od 01 kwietnia 2015 r. obowiązujących tablic średniego dalszego trwania życia.

Stan faktyczny niezbędny i zarazem wystarczający do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy był bezsporny i sprowadzał się do następujących ustaleń:

Wnioskodawca W. S. urodził się w dniu (...)

Decyzją z dnia 15 maja 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 14 grudnia 2014 r. tj. od daty określonej w wyroku sądu.

Wraz z wnioskiem z dnia 23 czerwca 2015 r. wnioskodawca przedłożył do ZUS świadectwo pracy z dnia 23 czerwca 2015 r., z którego wynika, że był on zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w L. od 18 czerwca 2003 r. do 22 czerwca 2015 r. a także zaświadczenie na druku ZUS Rp-7 z dnia 23 czerwca 2015 r., określające wysokość wynagrodzenia jakie uzyskał w 2014 r.

Po rozpatrzeniu wniosku W. S. z dnia 23 czerwca 2015 r., kolejną decyzją z dnia 08 lipca 2015 r., wydaną na podstawie nowych dokumentów, organ rentowy przeliczył emeryturę, ustalając kwotę składki zewidencjonowanej na koncie z uwzględnieniem waloryzacji na 161234,61 zł, a kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego na 392494,58 zł i wyliczając wysokość emerytury na kwotę 2.240,77 zł, w oparciu o art. 183 ustawy emerytalnej.

(bezsporne, ponadto: akta ubezpieczeniowe ZUS)

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Istota sporu sprowadzała się do stwierdzenia, czy podejmując od 01 czerwca 2015 r. wypłatę wcześniej zawieszonego świadczenia istniały uzasadnione podstawy do ustalenia wysokości emerytury w czerwcu, oraz czy w takiej sytuacji ostatniej waloryzacji składek oraz kapitału początkowego dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku według zasad opisanych w art. 25a ustawy emerytalnej, przy przyjęciu kwartalnych wskaźników waloryzacyjnych za cztery kwartały 2014 r., czy też wyłącznie według zasad opisanych w art. 25 w/w. ustawy, przyjmując, iż zostały w dniu 1 czerwca 2015 r. zwaloryzowane wskaźnikiem waloryzacji rocznej za 2014 r.

Stosownie do treści art. 25 ust. 1, 3 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne,
z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173- 175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu (ust. 3).

Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji (ust. 4).

Natomiast w myśl art. 25a ust. 1 przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie.

W przypadku ustalania wysokości emerytury:

1) w pierwszym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku;

2) w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku;

3) w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku;

4) w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku (art. 25a ust. 2).

Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych
na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych (art. 25a ust. 3).

Natomiast waloryzację kapitału początkowego prowadzi się na podstawie art. 173 ust. 4, 5 i 5a ustawy emerytalnej, który stanowi, iż pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 r. przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 r., pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 r. Drugiej waloryzacji, przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001 r., dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-5, 9 i 10 oraz w art. 25a, natomiast trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2002 r. oraz kolejnych dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a.

Wskazać należy, że waloryzacja roczna składek polega na pomnożeniu zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek emerytalnych na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana, przez wskaźnik waloryzacji, powiększona o kwotę przeprowadzonych już waloryzacji. Przeprowadzana jest od 1 czerwca każdego roku – corocznie, z urzędu.

Waloryzacje kapitału początkowego przeprowadzane są według wskaźników waloryzacji składek.

Natomiast zgodnie z art. 25a ustawy o emeryturach i rentach przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnia roczną waloryzację, jest waloryzowana kwartalnie.

Jak trafnie wskazuje się w orzecznictwie, waloryzacja roczna ze swej natury ma zapewnić realność podstaw, od których zależy wysokość emerytury. Dlatego też waloryzacji dokonuje się przy zastosowaniu wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych (art. 25 ust. 6 ustawy emerytalnej). Formuła corocznej waloryzacji składek ustalona w art. 25 ustawy podlega uszczegółowieniu w art. 25a poprzez odesłania zawarte w ust. 3 art. 25 („z uwzględnieniem art. 25a”). Przepis art. 25a ustawy ma charakter szczególnej regulacji waloryzacji dla potrzeb pierwotnego ustalenia wysokości emerytury dla osób przechodzących na emeryturę, tak aby stan ich konta uwzględniał przyrost przypisu składek przypadających po ostatniej waloryzacji rocznej dokonanej w trybie art. 25 ustawy emerytalnej. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22 sierpnia 2012 r., III AUa 325/12 oraz Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 lutego 2013 r., III AUa 757/12).

Przepis ust. 2 art. 25a ustawy precyzyjnie ustala mechanizm ostatniej kwartalnej waloryzacji w zależności od terminu kwartalnego ustalania wysokości emerytury. Treść pkt 2 ust. 2 art. 25a ustawy nie pozostawia wątpliwości, że w przypadku ustalania wysokości emerytury w drugim kwartale 2014 r. – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku, co przesądza o stosowaniu trybu waloryzacji kwartalnej oraz o wysokości ostatniego wskaźnika waloryzacyjnego

Podsumowując, art. 25 ustawy emerytalnej dotyczy ustalenia podstawy emerytury, co następuje w decyzji o przyznaniu świadczenia, zaś w dalszym czasie waloryzowana będzie już sama wysokość emerytury w oparciu o art. 25a ustawy emerytalnej, a nie jej podstawa. Zgodnie z jasnym brzmieniem art. 25a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, mechanizm przewidziany w tym przepisie ma zastosowanie wyłącznie w stosunku do osób, którym ustalono już prawo do emerytury. Waloryzacja kwartalna dotyczy składek zaewidencjonowanych na koncie po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną. Możliwość waloryzacji kwartalnej kapitału początkowego istnieje tylko w przypadku naliczania emerytury, a formułę tę ustawodawca wprowadził jednorazowo w celu zapewnienia osobom przechodzącym na emeryturę w różnych miesiącach roku, że nie będą wyłączone z waloryzacji te okresy, które nie są objęte waloryzacją roczną - pomiędzy czerwcem jednego roku, a czerwcem roku następnego - przy czym nie wszystkie, gdyż nie podlegają waloryzacji kwartalnej składki za żaden miesiąc tego kwartału, w którym ustalana jest wysokość emerytury oraz w kwartale poprzednim. Mechanizm obliczenia waloryzacji, pomiędzy wskazaną w art. 25a ust. 2 ostatnią kwartalną waloryzacją, a ostatnią waloryzacją roczną, został ujęty wyczerpująco w art. 25 a ust. 2-8 ustawy emerytalnej.

Błędne zatem jest stanowisko organu rentowego, że ustalenie ostatecznej wysokości emerytury zależy od daty jej wypłaty, a w związku z tym – skoro rozwiązanie stosunku pracy następuje w okresie od 1 czerwca danego roku, to świadczenie podlega jedynie waloryzacji rocznej. Z kolei w przypadku ustania zatrudnienia przed 1 czerwca świadczenie podlega także waloryzacji kwartalnej.

Taki mechanizm obliczania wysokości emerytury w niniejszej sprawie nie znajduje uzasadnienia w obowiązującej regulacji prawnej, bowiem art. 173 ust. 5a ustawy emerytalnej, ustalając metodę trzeciej (od 2002 r.) i kolejnej waloryzacji, odsyła do art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a. Nie znajduje zatem w tym przypadku zastosowanie art. 25 ust. 1 tej ustawy. Niemniej istotny jest też zapis ust. 3 art. 25, zgodnie z którym w wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu.

Ponadto należy zauważyć, że gdyby przyjąć za organem rentowym, iż podstawa obliczenia należnej emerytury została zwaloryzowana w dniu 1 czerwca 2015 r. rocznym wskaźnikiem waloryzacyjnym za 2014 r., to wówczas waloryzacji podlegałaby tylko kwota zaewidencjonowana na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia 2014 r. bez możliwości rekompensaty za dalsze okresy - do dnia 1 czerwca 2015 r. Taka praktyka waloryzacyjna prowadziłaby do niedopuszczalnego zróżnicowania sposobu ustalenia wysokości emerytury w trakcie drugiego kwartału (ustalania wysokości emerytury w kwietniu i maju przy waloryzacji kwartalnej, a w czerwcu przy waloryzacji rocznej), co narusza zasadę równego traktowania wszystkich ubezpieczonych (art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Mając powyższe na uwadze, należało stwierdzić, że w niniejszej sprawie jako ostatnią waloryzację roczną należy traktować waloryzację dokonaną od 1 czerwca 2014 r., za rok 2013, obejmującą składki zgromadzone na stan z dnia 31 stycznia 2014 r. Od dnia 1 czerwca 2015 r. waloryzacja roczna za rok 2014 nie była już możliwa, bowiem w grudniu 2014 r. świadczenie emerytalne zostało już przyznane i została ustalona jego podstawa. Tym samym składki zaewidencjonowane na koncie po 31 stycznia 2013 r., za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną, powinno nastąpić w oparciu o art. 25a ust 2 pkt 2 ustawy emerytalnej. Nie będą zatem wyłączone z waloryzacji składki za 2014 r. i połowę roku 2014, które nie mogły być objęte kolejną waloryzacją roczną, przy czym nie wszystkie, gdyż nie podlegają waloryzacji kwartalnej składki za żaden miesiąc tego kwartału, w którym ustalana jest wysokość emerytury oraz w kwartale poprzednim.

W uzupełnieniu powyższych rozważań należy wskazać na wyrażone w uzasadnieniu wydanego w sprawie III AUa 160/15 wyroku z dnia 13 sierpnia 2015 r. stanowisko Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, wskazującego że w świetle treści art. 25 ustawy emerytalno-rentowej waloryzacja roczna jest mechanizmem przeprowadzanym na indywidualnym koncie ubezpieczonego, który jeszcze nie nabył uprawnień emerytalnych, bądź nie wystąpił o ich ustalenie. Odnosząc powyższe do okoliczności rozpoznanej sprawy oraz rozumowanie Sądu Apelacyjnego, według tej reguły dokonana została na dzień 01 czerwca 2014 r. waloryzacja kapitału początkowego wnioskodawcy za 2013 r. Ponadto, Sąd Apelacyjny wskazał, iż przepis art. 25a ustawy emerytalno-rentowej (stanowi uszczegółowienie regulacji zawartej w art. 25) – ma zastosowanie przy ustalaniu wysokości emerytury, do składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację (co w przypadku wnioskodawcy dotyczy okresu po 31 grudnia 2013 r.), o której mowa w art. 25, wówczas to kwota składek waloryzowana jest kwartalnie.

Trafnie W. S. powołuje się na przepis art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jeżeli bowiem po dniu, od którego przyznano emeryturę określoną w art. 24 lub 24a, emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość świadczenia ulega ponownemu ustaleniu w sposób określony w ust. 2. W niespornych okolicznościach faktycznych, pod dniu przyznania prawa do emerytury (14 grudnia 2014 r.) wnioskodawca podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ten istotny fakt sprawia, że ponownego ustalenia wysokości emerytury organ rentowy powinien dokonać w sposób określony w ust. 2. Przepis art. 108 ust. 2 stanowi, że emerytury obliczone według zasad określonych w art. 26 powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w art. 24 i 24a, i zaewidencjonowanych zgodnie z art. 25 przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem ust. 4 i 5. Ustalając zaskarżoną decyzją wysokość emerytury organ rentowy nie dokonał jej obliczenia zgodnie z art. 108 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

Na podstawie art. 109 omawianej ustawy, na wniosek emeryta (rencisty) wysokość emerytury określonej w art. 53 (oraz renty) ulega ponownemu ustaleniu na zasadach określonych w art. 110-113 (ust. 1). Jeżeli w wyniku ponownego ustalenia emerytura (renta) jest niższa, świadczenie przysługuje w dotychczasowej wysokości (ust. 2). Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do emerytury obliczonej zgodnie z art. 24a ust. 5 i art. 54a (ust. 3). Zgodnie zaś z art. 110 ust. 1 ustawy emerytalnej wysokość emerytury (renty) oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15, z uwzględnieniem ust. 3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego. Warunek posiadania wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru nie jest wymagany od emeryta lub rencisty, który od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia złożenia wniosku o ponowne ustalenie świadczenia, w myśl ust. 1, nie pobrał świadczenia wskutek zawieszenia prawa do emerytury lub renty lub okres wymagany do ustalenia podstawy przypada w całości po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wynosi co najmniej 130 %. W świetle ustaleń faktycznych wnioskodawca wskutek zawieszenia prawa do emerytury nie pobrał świadczenia i z tego względu w celu obliczenia wysokości jego emerytury na podstawie art. 108 ust. 1 nie jest wymagane spełnienie określonego tym przepisem warunku, by wskaźnik wysokości podstawy wymiaru był wyższy od poprzednio obliczonego. Niespornie także do ponownego obliczenia wysokości emerytury od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15 W. S. wskazał podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przypadającą w części po przyznaniu świadczenia. Spełnione zatem zostały wszystkie przesłanki warunkujące prawo do ponownego obliczenia na podstawie art. 53 emerytury emerytalnej z uwzględnieniem zarobku wnioskodawcy za 2014 r.

Mając na uwadze te wszystkie okoliczności, na mocy powołanych wyżej przepisów w związku z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd orzekł co do istoty sprawy.