Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 grudnia 2015r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny – Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Janusz Kasnowski (spr)

Sędziowie: SO Aurelia Pietrzak

SO Tomasz Adamski

Protokolant: stażysta Karolina Bielewicz

po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2015r. w Bydgoszczy na rozprawie sprawy z wniosku

M. C.

przy uczestnictwie

J. C. i Gminy (...)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika J. C. od postanowienia Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 3 marca 2015r. w sprawie o sygn. II Ns 4363/10

postanawia:

1/ zmienić zaskarżone postanowienie jedynie w punkcie IV (czwartym) poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni M. C. na rzecz uczestnika J. C. kwoty 13 211 zł (trzynaście tysięcy dwieście jedenaście) tytułem spłaty jego udziału w majątku wspólnym, której wnioskodawczyni dokona do dnia 31października 2016r. z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w zapłacie;

2/ oddalić apelację uczestnika w pozostałej części;

3/ przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym:

a/ pełnomocnikowi wnioskodawczyni radcy prawnemu J. B. kwotę 2 214 zł (dwa tysiące dwieście czternaście), uwzględniającą już podatek od towarów i usług;

b/ pełnomocnikowi uczestnika adw. J. O. kwotę 1 476 zł (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć), uwzględniającą już podatek od towarów i usług.

II Ca 402/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 3 marca 2015r., w sprawie z wniosku M. C. i przy uczestnictwie J. C. (II Ns 4363)Sąd Rejonowy w Bydgoszczy dokonał:

I / ustalenia, że wnioskodawczyni przyczyniła się do powstania majątku wspólnego w 4/5 części, zaś uczestnik w 1/5 części;

II / ustalenia, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni M. C. i uczestnika J. C. wchodzą:

1/ spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ul. (...) wchodzące w skład zasobów mieszkaniowych (...)Spółdzielni Mieszkaniowej w B., o wartości 155.605 zł;

2/ ruchomości w postaci 60 figurek różnej wielkości o łącznej wartości 940 zł oraz 500 sztuk monet o łącznej wartości 1.200 zł;

III / podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika, poprzez przyznanie:

1/ na wyłączność wnioskodawczyni M. C. spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ul. (...), wchodzące w skład zasobów mieszkaniowych (...)Spółdzielni Mieszkaniowej w B.;

2/ na wyłączną własność wnioskodawcy J. C. ruchomości w postaci 60 figurek różnej wielkości oraz 500 sztuk monet;

IV/ zasądzenia tytułem spłaty od uczestnika J. C. na rzecz wnioskodawczyni M. C., kwoty 4.136,00 złotych (cztery tysiące sto trzydzieści sześć złotych), płatnej w pięciu równych ratach w kwocie po 827,20 zł i w terminach: 3 miesięcy, 6 miesięcy, 9 miesięcy i 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia, każda z rat wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności;

V/ zobowiązania uczestnika J. C., aby opróżnił i wydał wnioskodawczyni opisany w punkcie II podpunkcie 1 lokal mieszkalny w terminie 3miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia;

VI/ ustalenia, że uczestnikowi J. C. przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego;

VII / wstrzymania wykonania opróżnienia lokalu opisanego w punkcie II

podpunkcie 1 do czasu złożenia uczestnikowi przez Miasto B. oferty zawarcia najmu lokalu socjalnego;

VIII / oddalenia wniosków w pozostałej części;

IX / zasądzenia od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy na rzecz radcy prawnego J. B. kwotę 4.428,00 zł brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej wnioskodawczyni M. C. z urzędu;

X / zasądzenia od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy na rzecz adwokata J. O. kwotę 2.952,00 zł brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej uczestnikowi J. C. z urzędu, oraz:

- rozstrzygnięcia w zakresie pozostałych kosztów postępowania (w punktach XI, XII i XIII postanowienia).

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni M. C. i uczestnik J. C. zawarli związek małżeński w dniu 22 listopada 1986r., w którym panował ustrój wspólności ustawowej. Z małżeństwa mają dwoje dzieci. Uczestnik ponosił też alimenty na rzecz dziecka pozamałżeńskiego K. C.. Małżeństwo ich zostało rozwiązane wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy dnia 28 listopada 2008 r. przez rozwód z wyłącznej winy J. C., który uprawomocnił się z dniem 19 marca 2009 r. i z tym dniem ustała łącząca wnioskodawczynię i uczestnika wspólność majątkowa małżeńska.

W czasie trwania małżeństwa wnioskodawczyni pracowała zawodowo, z wyjątkiem okresu, gdy zajmowała się dziećmi. Początkowo na (...) S.A., później w Zakładzie (...) przy ul. (...), a od 21 kwietnia 1997r. ponownie pracuje na (...) S.A.Uczestnik pracował zawodowo do 1991r., a od tego czasu otrzymywał rentę. Podejmował prace dorywcze w postaci sprzątania na rynku czy prac remontowych u sąsiadów. Dochody uzyskiwane tytułem renty oraz z prac dorywczych w bardzo niewielkim stopniu i jedynie okazjonalnie przeznaczał na potrzeby rodziny. Pozostałą część tych dochodów przeznaczał na alkohol, alimenty dla pozamałżeńskiego dziecka oraz kupno figurek i monet kolekcjonerskich, których zbieranie było jego hobby.

Uczestnik J. C. w trakcie trwania małżeństwa nadużywał alkoholu. Pod wpływem alkoholu znęcał się fizycznie i psychicznie nad żoną, a także psychicznie nad dziećmi. Dwukrotnie pobił żonę powodując naruszenie narządów ciała.

W czasie trwania małżeństwa wnioskodawczyni i uczestnikowi przyznano spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ul. (...), wchodzące w skład zasobów mieszkaniowych (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w B.. Prawo to zostało uzyskane na skutek likwidacji książeczki mieszkaniowej należącej do wnioskodawczyni M. C. założonej jeszcze przed zawarciem małżeństwa, na której do października 1976r. zgromadziła wymagany wkład w wysokości 33600 zł (ówczesnych).

W ramach oceny prawnej tych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że znajduje uzasadnienie wniosek M. C. o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym (co dopuszcza art.43 ∫ 2 kro). Szerzej wyjaśnił, jakie przesłanki winny wystąpić, by przepis ten znalazł zastosowanie. Uznał ostatecznie, że wnioskodawczyni wykazała, iż przez okres małżeństwa pracowała zawodowo, prowadziła dom i zajmowała się dziećmi. Uczestnik pracował jedynie w początkowym okresie trwania małżeństwa, potem pobierał rentę i okresowo wykonywał prace dorywcze. Uzyskiwane środki jedynie w niewielkim stopniu i okazjonalnie przeznaczał na potrzeby rodziny. Pozostałe środki przeznaczał na kupno alkoholu, figurek, które zbierał oraz alimenty na syna z innego związku. Nadto znęcał się nad wnioskodawczynią i rodziną. W ten sposób – zdaniem Sądu – nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i środków. Nie zmienia tej oceny – zdaniem Sądu – fakt, że uczestnik był rencistą i posiadał ograniczone możliwości podjęcia zatrudnienia, bo zarówno rentę, jak i zarobione pieniądze z dodatkowych prac dorywczych w niewielkim stopniu przeznaczał na utrzymanie rodziny. W tym zakresie Sąd Rejonowy generalnie poczynił szersze wywody w uzasadnieniu orzeczenia.

Przystępując do podziału majątku wspólnego Sąd odwołał się do treści art.46 kro w związku z art.1035 kc i art.210 i n. kc. Uznał, że objęte podziałem spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej położone w B. przy ul. (...) stanowi majątek wspólny byłych małżonków. Powstało ono w 1991r. z likwidacji książeczki mieszkaniowej założonej przez wnioskodawczynię jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego z uczestnikiem, na której zgromadziła pełny wkład w wysokości 32 453 540 zł (starych). Ostatecznie wymagany wkład mieszkaniowy, na czas przydziału prawa do lokalu mieszkalnego, wyniósł 24 296 217 zł, a pozostała nadwyżka została wnioskodawczyni zwrócona. W tych okolicznościach Sąd uznał, że mimo iż mieszkanie stanowi składnik majątku wspólnego uczestników, to na jego powstanie zostały przeznaczone środki wyłącznie z majątku osobistego wnioskodawczyni M. C., bo zgromadzone przez nią jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Stanowiły zatem nakład wnioskodawczyni na majątek wspólny byłych małżonków. Z pomocą opinii biegłego sądowego z dziedziny szacowania nieruchomości A. A. Sąd Rejonowy ustalił wartość rynkową spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego według jego stanu na czas ustania małżeństwa (19.03.2009r.), a według cen aktualnych na czas orzekania, która wyniosła 183 850 zł.Koszt przekształcenia tego prawa w odrębną własność, jak wskazała biegła, wyniósłby 28 246,43 zł i obejmowałby spłatę pozostałej części kredytu przypadającego na ten lokal oraz spłaty przypadającego umorzenia, sporządzenia umowy notarialnej i dokonania wpisu do księgi wieczystej. Zatem ostateczną wartość prawa do lokalu mieszkalnego ustalił na kwotę 155 605 zł.

Odnośnie figurek i monet (numizmatów) zgromadzonych przez uczestnika oraz ich wartości (940 zł + 1200 zł) przyjętych do podziału Sąd Rejonowy uwzględnił wyjaśnienia uczestnika, których wnioskodawczyni nie kwestionowała.

Dokonując podziału majątku wspólnego przyznał wnioskodawczyni prawo do lokalu mieszkalnego, które bliżej opisał w postanowieniu, zaś własność pozostałych składników majątku wspólnego uczestnikowi (zgodnie z art.212 ∫ 2 kc). Nakazał też uczestnikowi, by opuścił i wydał wnioskodawczyni lokal mieszkalny objęty podziałem.

Ostateczne ustalił wartość majątku wspólnego byłych małżonków na kwotę 157 745 zł, która uwzględniała wartość mieszkania (155 605 zł), figurek zebranych przez uczestnika i numizmatów (940 zł + 1200 zł), co przy uwzględnieniu udziału wnioskodawczyni w majątku wspólnym w wysokości 4/5 części oznacza, iż wartość jej udziału wyniosła 126 196 zł, a wartość udziału uczestnika w wysokości 1/5 części wyniosła 31 549 zł. Skoro wskutek podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni uzyskała spółdzielcze lokatorskie prawo do lokaluwartości 155 605 zł, a więc przekraczającej wartość przysługującego jej udziału, to winna była zwrócić uczestnikowi różnicę z tego tytułu w wysokości 29 409 zł. Ta kwota, w powiazaniu z wartością ruchomości przyznanych uczestnikowi (2 140 zł) wyczerpałaby wartość jego udziału w majątku wspólnym. Sąd Rejonowy przyjął jednak, że skoro spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej powstało w 100 % ze środków zgromadzonych przez wnioskodawczynię jeszcze przed zawarciem małżeństwa, a więc stanowiących jej majątek osobisty, to zgodnie z art.45 ∫ 1 i 2 kro miała ona prawo domagania się ich rozliczenia w tym postępowaniu. Zatem skoro prawo do w/w lokalu mieszkalnego powstało w całości ze środków finansowych stanowiących majątek osobisty wnioskodawczyni, to uczestnik – zdaniem Sądu Rejonowego – powinien dokonać spłaty na jej rzecz do wysokości wartości przypadającego jemu udziału (1/5 część) tj. kwoty 31 121 zł (155 605 x 1/5). Sąd Rejonowy rozliczył także wydatki poczynione z majątku wspólnego byłych małżonków na pokrycie alimentów ponoszonych przez uczestnika na dziecko pozamałżeńskie w wysokości 2 424 zł. Przyjmując ostatecznie, że uczestnik powinien zwrócić wnioskodawczyni łączną kwotę 33 545 zł (31 121 zł + 2 424 zł), a wnioskodawczyni powinna zwrócić uczestnikowi kwotę 29 409 zł, Sąd zasądził od niego na rzecz wnioskodawczyni różnicę w wysokości 4 136 zł, której spłatę rozłożył na raty bliżej opisane w postanowieniu.

W dalszej części uzasadnienia Sąd Rejonowy bliżej wyjaśnił przyczyny ustalenia, że uczestnikowi przysługuje uprawnienie do uzyskania od Gminy (...)lokalu socjalnego, a w konsekwencji wstrzymania wykonania eksmisji uczestnika z lokalu objętego podziałem, a także przedstawił motywu rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w sprawie.

W apelacji od postanowienia uczestnik J. C. domagał się jego zmiany:

- w punkcie I (pierwszym) poprzez jego uchylenie;

- w punkcie II (drugim) poprzez ustalenie, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków M. C. i J. C. wchodzą:

a/ spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ul. (...) wchodzące w skład zasobów mieszkaniowych(...) Spółdzielni Mieszkaniowej w B. o wartości 183.850,00 zł;

b/ ruchomości w postaci 60 figurek różnej wielkości o łącznej wartości 940,00 zł oraz 500 sztuk monet o łącznej wartości 1.200,00 zł;

- w punkcie IV (czwartym) poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni M. C. na rzecz uczestnika postępowania J. C. kwoty 43.008,05 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wydania postanowienia do dnia zapłaty;

- w punkcie V (piątym) poprzez zobowiązanie uczestnika J. C., aby opróżnił i wydał wnioskodawczyni opisany w pkt. II lokal mieszkalny w terminie 3 miesięcy od dokonania przez wnioskodawczynię spłaty kwoty 43.008,05 zł;

- w punkcie VIII (ósmym) poprzez jego uchylenie;

a nadto domagał się:

- zasądzenia od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy na rzecz uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego w wysokości zgodnej z normami przepisanymi,

a ewentualnie:

- uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemuw B. do ponownego rozpoznania i pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcieokosztach postępowania w sprawie.

Uczestnik zarzucił Sądowi Rejonowemu (tu przytacza się zarzuty w dosłownej treści):

- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że uczestnik J. C. podczas trwania małżeństwa z wnioskodawczynią M. C. nie opiekował się dziećmi, nie zajmował się domem, poza dokonanym samodzielnie w 1991 r. remontem lokalu położonego przy ul. (...) w B. uczestnik nie czynił starań o stan przedmiotowej nieruchomości, jak również, że nie uzyskiwał dochodu z prac dorywczych w wysokości odpowiedniej do jego starań i możliwości, a nadto, że nie przeznaczał dochodu przez niego uzyskiwanego na partycypowanie w kosztach wspólnego gospodarstwa domowego prowadzonego z wnioskodawczynią, a także, że prawie wszystkie uzyskane przez uczestnika samodzielnie pieniądze przeznaczał on na alkohol, co w konsekwencji doprowadziło do nieprawidłowego ustalenia przez Sąd nierównych udziałów we wspólnym majątku byłych małżonków (zarzut 1);

-naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 43§2 kro, polegające na tym, że Sąd I instancji zastosował ten przepis, mimo że brak było ku temu podstaw (zarzut 2);

- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że wartość spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) wynosi 155.605,00 zł, podczas gdy zgodnie z opinią biegłego sądowego wartość rynkowa w/w prawa do lokalu wynosi 183.850,00 zł (zarzut 3);

- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na nieprawidłowym wyliczeniu kwot tytułem spłat udziałów w majątku wspólnym, a to w ten sposób, że Sąd Rejonowy nieprawidłowo orzekł, że uczestnik postępowania winien dokonać spłaty na rzecz wnioskodawczyni, bo gdyby nawet na chwilę przyjąć, że w sprawie istniały podstawy do ustalenia nierównych udziałów, to wnioskodawczyni winna dokonać spłaty na rzecz wnioskodawcy (zarzut 4 apelacji).

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni M. C. domagała się jej oddalenia i odpowiedniego rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego przy uwzględnieniu, że pełnomocnik wnioskodawczyni świadczył pomoc prawną z urzędu, która nie została opłacona ani w całości, ani w części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika J. C. podlegała uwzględnieniu, ale jedynie częściowo.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w zakresie istotnym w sprawie, niezbędnym do jej rozstrzygnięcia, które Sąd odwoławczy akceptuje i przyjmuje za podstawę także swego orzeczenia. W zasadniczej części nie były one kwestionowane ani przez wnioskodawczynię, ani przez uczestnika. W szczególności dotyczy to obowiązującej między uczestnikami wspólności majątkowej (wspólności ustawowej) w całym okresie trwania małżeństwa oraz składu majątku wspólnego podlegającego podziałowi w postaci spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz ruchomości w postaci figurek i numizmatów. Nie była też kwestionowana przez zainteresowanych wartość rynkowa prawa do mieszkania wyliczona przez biegłą sądową na 183 850 zł oraz wartość ruchomości wskazana przez uczestnika w łącznej kwocie 2140 zł.

Sąd Okręgowy podziela też ustalenie Sądu Rejonowego – wbrew twierdzeniom skarżącego zawartym w zarzucie 3 (trzecim) apelacji, że dla dokonania właściwych rozliczeń w sprawie należało pomniejszyć wartość mieszkania (183 850 zł) o koszt przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, bo prawo w tej formie nie jest zbywalne, w odrębną własność lokalu, bo dopiero wtedy może ono być przedmiotem obrotu rynkowego. Zatem Sąd Rejonowy trafnie odliczył koszty związane z ewentualnym przekształceniem prawa, określone bliżej przez biegłą w opinii sądowej na kwotę 28 245 zł, której zainteresowani nie kwestionowali. W konsekwencji Sąd Rejonowy trafnie ustalił i przyjął do ostatecznych rozliczeń wartość rynkową spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ul. (...) na kwotę 155 605 zł. Tym samym z prawidłowo poczynionych ustaleń Sądu I instancji wynika, że ogólna wartość majątku wspólnego byłych małżonków podlegającego podziałowi, a obejmującego prawo do lokalu mieszkalnego (155 065 zł) oraz ruchomości w postaci figurek (940 zł) i numizmatów (1200 zł) wyniosła 157 745 zł.

Sąd odwoławczy nie podziela zarzutu 1 (pierwszego) apelacji powoda, jakoby dowody zebrane w sprawie nie pozwalały na ustalenie nierównych udziałów byłych małżonków w majątku wspólnym, a w konsekwencji i zarzutu 2 (drugiego), by Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia prawa materialnego, a konkretnie art.43 ∫ 2 kro poprzez jego zastosowanie, choć nie było ku temu podstaw faktycznych.

Sąd Rejonowy szerzej wyjaśnił jakie okoliczności faktyczne muszą zaistnieć, by można było mówić, że tworzą ważne powody do ustalenia udziałów w majątku wspólnym z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania tego majątku(w ujęciu art.43 ∫ 2 kro). Te obie przesłanki w postaci ważnych powodów i niejednakowego stopnia przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego muszą wystąpić w sprawie łącznie. Utrwalonym poglądem jest, że ważne powody wyznaczają względy natury etycznej, które pokazują, że w danych okolicznościach równość udziałów małżonków w majątku wspólnym przewidziana w art.43 ∫ 1 kro, jaskrawo kolidowałaby z zasadami współżycia społecznego. Zasadą bowiem jest, że jedynie w małżeństwie prawidłowo funkcjonującym usprawiedliwione są równe udziały w majątku wspólnym i to nawet wówczas, gdy małżonkowie przyczynili się do jego powstania w różnym stopniu (art.43 ∫ 1 kro). Jeżeli zaś małżonek rażąco lub uporczywie naruszał obowiązki wobec rodziny, nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych, co trwało latami i w konsekwencji doprowadziło do zawinionego rozkładu pożycia i rozwodu, to brak podstaw do premiowania takiego małżonka równym udziałem w majątku wspólnym.

Z ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy w oparciu o dowody przywołane w uzasadnieniu orzeczenia wynika, że zachowanie uczestnika J. C. było rażąco nieprawidłowe, a zatem wyczerpywało przesłankę w postaci ważnych powodów do ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym (w ujęciu art.43 ∫ 2 kro). Od początku małżeństwa to wnioskodawczyni stale pracowała zawodowo, zajmowała się prowadzeniem domu, utrzymaniem i wychowaniem dzieci, a także wykonywaniem prac dodatkowych w gospodarstwie rodziców, by pozyskać dodatkowe środki na utrzymanie rodziny. Taki obraz wynika z jej wyjaśnień (k.268 – 270) popartych zeznaniami w zasadzie wszystkich świadków przesłuchanych w sprawie, w szczególności: A. C. – córki zainteresowanych (k.167 – 170), K. S. (k.208 – 210), J. S. (k.211 – 212), E. D. (k.221 – 223), R. D. (k.172 – 173) i B. Z. (k.173 – 174). Uczestnik pracował zawodowo do 1991r., a potem przeszedł na rentę i jedynie okresowo wykonywał prace dorywcze, a zarobione pieniądze jedynie niekiedy i w niewielkim zakresie łożył na utrzymanie rodziny. Z czasem zaczął nadużywać alkoholu i trwało to przez wiele lat, na co głównie przeznaczał rentę i środki zarobione z prac dorywczych, a także na realizację swojego hobby poprzez zakup figurek mosiężnych i porcelanowych oraz monet kolekcjonerskich. Przeznaczał też środki na pokrycie alimentów należnych synowi z innego związku. Tym okolicznościom w istocie nie przeczył, choć w swoich zeznaniach starał się pokazać, jakoby w większym stopniu był zaangażowany w utrzymanie i życie rodziny (k.304 – 307), co nie znajduje oparcia w innych obiektywnych dowodach. Z prawidłowo poczynionych ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego wynika także, że bywało, iż znęcał się nad rodziną, w tym dwukrotnie pobił żonę (wybijając ząb i łamiąc nos), a to w konsekwencji doprowadziło do rozwiązania małżeństwa z wnioskodawczynią z winy uczestnika (por. wyrok rozwodowy z dnia 28.11.2008r. – k.251 i 252).

W tym stanie rzeczy, jeżeli zważymy, że przy ocenie istnienia ważnych powodów(w ujęciu art.43 ∫ 2 kro) należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą założyli, to uczestnik J. C. nie wywiązywał się z nich w stopniu rażącym, czego nie można zarzucić wnioskodawczyni.

Dla ustalenia nierównych udziałów wnioskodawczyni i uczestnika w majątku wspólnym istotne znaczenia ma też – jak już wcześniej wskazano – różny stopień przyczynienia małżonków do jego powstania, jako druga z przesłanek wymagających spełnienia przewidziana w art.43 ∫ 2 kro, na co zwrócono uwagę już wcześniej. W zasadzie jedyny znaczący składnik majątku wspólnego stanowiło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, przydzielonego im w 1991r., a więc po 5 latach od zawarcia małżeństwa, a powstałe w całości dzięki zapobiegliwości wnioskodawczyni M. C., która na wiele lat przed zwarciem małżeństwa założyła książeczkę mieszkaniową, na której zgromadziła pełny wkład warunkujący uzyskanie prawa do lokalu (okoliczność niesporna). Jedynie fakt, że przydział lokalu mieszkalnego nastąpił w trakcie małżeństwa zdecydował o tym, że prawo do tego lokalu przynależy obojgu małżonkom.

W tych okolicznościach faktycznych podzielić należy stanowisko Sądu Rejonowego, że w sprawie zachodziły ważne powody do ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym, do powstania którego przyczyniła się w zasadzie wnioskodawczyni (w ujęciu art.43 ∫ 2 kro). Ustalenie tych udziałów w proporcjach 4/5 (wnioskodawczyni) i 1/5 (uczestnik) znajduje uzasadnienie, a zatem chybione były zarzuty pierwszy i drugi apelacji uczestnika.

Natomiast znajduje uzasadnienie zarzut 4 (czwarty) apelacji uczestnika, aczkolwiek nie w takim zakresie jakby skarżący tego oczekiwał. Z wyrównania udziałów w majątku wspólnym to jemu należy się spłata, a nie wnioskodawczyni, tylko w niższej kwocie. Różnica w ocenie Sądu Rejonowego wynikła z niewłaściwego ustalenia i rozliczenia nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię z majątku osobistego na majątek wspólny (spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego) oraz niezasadnego uwzględnienia w rozliczeniach środków wydatkowanych przez uczestnika na pokrycie alimentów należnych jego synowi z innego związku. W tym ostatnim przypadku, jeżeli nawet uczestnik pokrywał alimenty z renty, którą pobierał lub ze środków uzyskanych w ramach wynagrodzenia za prace dodatkowe, to choć stanowiły one element majątku wspólnego małżonków (w ujęciu art.31 ∫ 2 pkt 1 kro), to nie były wydatkowane na majątek osobisty uczestnika, a tym samym nie podlegały rozliczeniu w ramach art.45 ∫ 1 kro. Co istotne, już zawierając związek małżeński z uczestnikiem w 1986r. wnioskodawczyni wiedziała, że posiada on na utrzymaniu dziecko z innego związku (urodzone (...)) i winien przyczyniać się do jego utrzymania (odpis dokumentu z USC – k.117). Podnoszenie zatem tej kwestii przez wnioskodawczynię jedynie na użytek tego postępowania w celu pomniejszenia swojego obowiązku z tytułu spłaty udziału uczestnika w majątku wspólnym nie znajduje uzasadnienia. Zatem w tym zakresie stanowisko apelującego uczestnika było uzasadnione.

Natomiast w okolicznościach faktycznych tej konkretnej sprawy nic nie stało na przeszkodzie, by uwzględnić w rozliczeniach nakład wnioskodawczyni M. C. z majątku osobistego na majątek wspólny w postaci zgromadzenia w całości wkładu mieszkaniowego (jeszcze przed małżeństwem) i posiadania książeczki mieszkaniowej, które zapewniły w 1991r. uzyskanie przydziału lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej. Jej żądanie dokonania takiego rozliczenia znajduje uzasadnienie w treści art.45 ∫ 1 zd.2 kro, ale sposób jego rozliczenia winien być inny, niż przyjął Sąd Rejonowy.

Z wcześniej przywołanych ustaleń faktycznych wynika, że wartość rynkowa prawa do lokalu mieszkalnego objętego podziałem (183 851 zł), po odliczeniu kosztów jego przekształcenia z lokatorskiego w odrębną własność (28 246,43 zł), wyniosła 155 605 zł (w zaokrągleniu do pełnych złotych). Wkład mieszkaniowy zgromadzony przez wnioskodawczynię i stanowiący jej majątek osobisty (w ujęciu art.33 plt 1 kro) stanowił jej nakład na powstanie wspólnego prawa do lokalu mieszkalnego, który sięgał – jak określiła biegła w swojej opinii, 52,05 % wartości mieszkania, a nie 100%, jak przyjął Sąd I instancji (opinia biegłej H. A. – k. 68). Tych wyliczeń biegłej ani wnioskodawczyni, ani uczestnik nie kwestionowali. To oznacza, że nakład wnioskodawczyni z majątku osobistego zamykał się w kwocie 80 992 zł (155 605 zł x 52,05 %), a więc wartość tej części majątku wspólnego związanej ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu mieszkalnego stanowiła różnica w wysokości 74 613 zł. Do tej wartości należało doliczyć także wartość ruchomości objętych postepowaniem w postaci figurek mosiężnych i porcelanowych (940 zł) oraz numizmatów (1200 zł), a to oznacza, że do podziału pozostał majątek wspólny byłych małżonków wartości 76 753 zł.

Usuwając kolejną okoliczność poza przedmiot szerszej oceny, bo niekwestionowaną przez zainteresowanych, wskazać należy, że Sąd Rejonowy przyjął prawidłowy sposób podziału majątku wspólnego polegający na przyznaniu wnioskodawczyni M. C. wyżej opisanego spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, a uczestnikowi J. C. własności ruchomości w postaci figurek i numizmatów, które pozostają w jego posiadaniu. Taki sposób podziału majątku wspólnego przeprowadzony zgodnie z art.567 ∫ 1 i 2 kpc w związku z art.688 i art.618 ∫ 1 kpc, znajduje uzasadnienie w treści art.46 kro w związku z art.1035 kc i art.212 ∫ 1 i 2 kc. Skoro wnioskodawczyni M. C. otrzymała zasadniczy składnik majątku wspólnego w postaci mieszkania, a jej udział w majątku wspólnym sięgał 4/5 części, to jego wartość wyniosła 61 402 zł (z kwoty 76 753 zł), a wartość udziału uczestnika w wysokości 1/5 części wyniosła 15 351 zł. Zatem taką kwotę wnioskodawczyni powinna zwrócić uczestnikowi z tytułu spłaty jego udziału w majątku wspólnym, po potrąceniu wartości ruchomości, które w ramach podziału otrzymał w wysokości łącznej 2 140 zł.

Mając zatem na uwadze przywołane okoliczności Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienia w punkcie IV (czwartym) poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 13 211 zł tytułem spłaty jego udziału w majątku wspólnym, przy czym określił termin jej zapłaty do dnia 31 października 2016r. i nałożył obowiązek zapłaty odsetek ustawowych w razie opóźnienia w płatności należności (po myśli art.212 ∫ 3 kc). Odraczając termin zapłaty Sąd odwoławczy uwzględnił sytuację majątkową wnioskodawczyni, której jedynym źródłem dochodu jest praca zarobkowa, a tym samym potrzebuje ona odpowiedniego okresu na poczynienie oszczędności i podjęcie działań w celu pozyskania stosownych środków finansowych. Miał też na uwadze fakt, że eksmisja uczestnika z lokalu przydzielonego wnioskodawczyni została wstrzymana, a więc zachował ona prawo do zamieszkiwania w nim do czasu przedstawienia przez Gminę (...) oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (zgodnie z punktem VI i VII zaskarżonego postanowienia).

Dla porządku jedynie wskazać należy, że choć uczestnik uzyskał stosowną spłatę od wnioskodawczyni, to nie jest ona na tyle wysoka, by uzasadniała zmianę zaskarżonego orzeczenia w części przyznającej uczestnikowi prawo do uzyskania lokalu socjalnego. W tych okolicznościach, zmiana taka, mogłaby zostać oceniona jako naruszenie zakazu orzekania przez Sąd odwoławczy na niekorzyść apelującego (art.384 kpc w związku z art.13 ∫ 2 kpc).

Zmiany zaskarżonego postanowienia w zakresie wyżej opisanym Sąd Okregowy dokonał na podstawie art.386 ∫ 1 kpc w związku z art.13 ∫ 2 kpc. Oddalił apelację uczestnika J. C. w pozostałej części, jako nieuzasadnioną ( na podstawie art.385 kpc w związku z art.13 ∫ 2 kpc). Przyznał też pełnomocnikom wnioskodawczyni i uczestnika wynagrodzenie za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, przy uwzględnieniu różnej wysokości udziałów w majątku wspólnym. Pełnomocnikowi wnioskodawczyni po myśli ∫ 12 ust.1 pkt 1 i ∫ 6a ust.1 pkt 10 oraz ∫ 6 pkt 6 i ∫ 2 ust.3 rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j.t. w dz.U. z 2013r. poz.490). Pełnomocnikowi uczestnika przyznał wynagrodzenie zgodnie z ∫ 13 ust.1 pkt 1 i ∫ 7 ust.1 pkt 10 oraz ∫ 6 pkt 5 i ∫ 2 ust.3 rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j.t. w dz.U. z 2013r. poz.461).