Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2016 r.

Sąd Rejonowy w Chojnicach w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSR Grażyna Drobińska

Protokolant: staż. sąd. Paulina Feder

Prokurator Jadwiga Jabłońska- Kozek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 lipca 2015 r., 24 września 2015 r., 4 listopada 2015 r., 2 grudnia 2015 r., 21 stycznia 2016 r.

sprawy D. Z. (Z.) zd. S.

córki A. i W. z domu S., ur. (...) w C.

oskarżonej o to, że:

w okresie od 23 listopada 2006 roku do 31 lipca 2014 roku w C., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadziła Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w C. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez wyzyskanie błędu pokrzywdzonego co do pozostawaniu przy życiu M. Z. (1) – której to przyznano zasiłek pielęgnacyjny i pobieraniu – jako osoba upoważniona do odbioru – wskazanego zasiłku przez okres 93 miesięcy w łącznej kwocie 14.229,00 zł. Przy czym czyn ten popełniła mając ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania jego znaczenia i pokierowania postępowaniem,

tj. o czyn z art. 286§1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 31 § 2 kk

ORZEKA

1.  oskarżoną D. Z. uznaje za winną tego, że w okresie od 23 listopada 2006 roku do 31 lipca 2014 roku w C., działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadziła Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w C. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez wyzyskanie błędu pokrzywdzonego, co do pozostawaniu przy życiu M. Z. (1), której to przyznano zasiłek pielęgnacyjny i pobieraniu go, jako osoba upoważniona do odbioru, przez okres 93 miesięcy w łącznej kwocie 14.229,00 zł, przy czym czyn ten popełniła mając ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania jego znaczenia i pokierowania postępowaniem, tj. występku z art. 286§1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 31 § 2 kk i za to, na podstawie art. 286§1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 31 § 2 kk, skazuje ją na karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności,

2.  na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk w zw. z art.4§1 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk w zw. z art.4§1 kk wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesza na okres 2 (dwóch) lat próby,

3.  na podstawie art.46§1 kk zobowiązuje oskarżoną do naprawienia szkody przez zapłatę na rzecz Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w C. kwoty 14.229 zł (czternaście tysięcy dwieście dwadzieścia dziewięć złotych 00/100),

4.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. M. K. kwotę 1.298,88 zł (jeden tysiąc dwieście dziewięćdziesiąt osiem złotych 88/100), tytułem zwrotu kosztów pomocy udzielonej oskarżonej z urzędu,

5.  zwalnia oskarżoną od ponoszenia kosztów sądowych w całości.

Sygn. akt II K 306/15

UZASADNIENIE

M. Z. (1) była teściową oskarżonej D. Z.. Decyzją z dnia 13 września 2006 roku MOPS w C. przyznał M. Z. (1) zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 153 zł, płatny począwszy od 1 września 2006 roku, bezterminowo. M. Z. (1) upoważniła pisemnie, w obecności pracowników socjalnych, swoją synową D. Z. do odbioru tego świadczenia. Miało być ono wypłacane w Banku Spółdzielczym w C. (kopia decyzji k.6, kopia upoważnienia k.7).

W związku z powyższym, od 1 września 2006 roku, oskarżona D. Z. zaczęła pobierać świadczenie należne jej teściowej. W tym okresie M. Z. (1) zamieszkała wspólnie z oskarżoną i swoim synem. W dniu 22 listopada 2006 roku M. Z. (1) zmarła (kopia odpisu skróconego aktu zgonu k.13).

Pomimo śmierci swojej teściowej, oskarżona nadal w okresie od 23 listopada 2006 roku do 31 lipca 2014 roku w C., pobierała systematycznie, co miesiąc zasiłek pielęgnacyjny należy M. Z. (1). Przychodziła w tym celu do Banku Spółdzielczego, gdzie odbierała zasiłek i kwitował jego odbiór podpisem na liście wypłat (opinia biegłego z dziedziny pisma ręcznego mgr Z. L. (k.207-221).

Łącznie przez ten okres oskarżona pobrała kwotę 14.229 zł. Przy czym dopuściła się tego zachowania, mając ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania jego znaczenia i pokierowania swoim postępowaniem (opinia biegłych K. K. (1) i E. K. (k.43-46).

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dowody wyżej wskazane oraz pozostałe dowody tj.: kserokopia dowodu osobistego (k.8,12), kopia decyzji (k.9,11), kopia upoważnienia (k.10), kopia aktu zgonu (k.13), informacja z Banku Spółdzielczego w C. (k.33), dokumentacja medyczna (k.35-36), karta karna (k.47,239), protokół zatrzymania rzeczy (k.55-56), kopie list wypłat (k.57-147), informacja z MOPS (k.155), wniosek o wydanie dowodu osobistego (k.195), załącznik do akt.

Oskarżona D. Z. (k.26v,31v,188v) oświadczyła w toku postępowania przygotowawczego, że nie przyznaje się do jego popełnienia. Wyjaśniła wówczas, że nie pamięta, aby pobierała zasiłek za zmarłą. Była uprawniona do pobierania zasiłku za M. Z. (1). Stwierdziła również, że zdawała sobie sprawę z tego, że zasiłek jest przyznany na teściową. Wie, że teściowa zamarła. Podała, że zdawała sobie sprawę z tego, że nie ma prawa odbierać zasiłku po czasie, gdy teściowa zmarła. Wyjaśniła, że pamięta wszystko do śmierci teściowej, a potem nic nie pamięta odnośnie zasiłku pielęgnacyjnego. Na rozprawie oskarżona wyjaśniła, że teściowa mieszkała na początku na ulicy (...), a potem razem z D. Z.. Wyjaśniła przy tym, że ma kłopoty z pamięcią. Wydaje jej się, że odbierała zasiłek za teściową. Gdyby wiedziała, że ten zasiłek się nie należał, to by go nie odbierała.

Sąd nie dał wiary wyjaśnieniom oskarżonej w zakresie jej nieprzyznania się do popełnienia zarzucanego jej czynu. W tym zakresie stanowisko oskarżonej jest sprzeczne z całością materiału dowodowego, zgromadzonego w niniejszej sprawie. Przede wszystkim są to dowody z dokumentów, z których wynika, że oskarżona pobierała zasiłek po śmierci teściowej i kwitowała osobiście odbiór tego świadczenia (kopie list wypłat (k.57-147).

W toku postępowania zgromadzono opinie biegłego z dziedziny pisma ręcznego mgr Z. L. (k.207-221), który wbrew stanowisku oskarżonej, wskazał jasno, że podpisy na nazwisko (...) w pozycji podpis złożone na listach wypłat z tytułu zasiłku rodzinnego i świadczenia opiekuńczego, sporządzonych przez Miejski Ośrodek Pomocy społecznej w C. zostały nakreślone przez jedna i tę samą osobę. Nadto posiadają pełne odzwierciedlenie w porównawczych wzorach podpisów własnych D. Z. i zostały one własnoręcznie przez tę osobę sporządzone.

Sąd uwzględnił opinie biegłego przy dokonywaniu ustaleń faktycznych przedmiotowej sprawie. W ocenie Sądu Rejonowego, powyższa opinia jest jasna, rzeczowa i nie zawiera żadnych nieścisłości. Wnioski w niej zawarte zostały sformułowane po rzetelnej analizie materiału zgromadzonego w sprawie oraz logicznym wywodzie.

Z wnioskami tej opinii korelują również zeznania A. L. (k.6v,53v,189). Świadek jest kierownikiem działu świadczeń rodzinnych i alimentacyjnych MOPS w C.. W swoich wypowiedziach, zgodnie z przedstawioną dokumentacją wskazała, że oskarżona była upoważniona do odbioru świadczeń za swoją teściową i nie pomimo śmierci tej osoby dalej pobierała świadczenie.

Sąd nie miał żadnych wątpliwości, co do wiarygodności zeznań wymienionego świadka. Korelują one z całością materiału dowodowego, w tym z przedstawionym przez świadka dokumentami.

Świadek M. Z. (2) (k.27v,189v) jest córką oskarżonej. W swoich wypowiedziach wskazała, że zarówno na, jak i jej ojciec nie wiedzieli o tym, że jej matka po śmierci babci odbierała zasiłek pielęgnacyjny przeznaczony na zmarłą. Nadto podała, że nadal mieszka z rodzicami. Jej matka nie otrzymywała świadczeń z opieki społecznej. Rodzice utrzymywali się z ojca wypłaty oraz emerytury oskarżonej.

W ocenie Sądu Rejonowego, wypowiedzi świadka zasługują na przymiot wiarygodności. Są one szczere i spontaniczne.

Do sprawy został również sporządzona opinia przez biegłych psychiatrów K. K. (1) i E. K., dotyczącą stanu zdrowia oskarżonej D. Z. (k.43-46). Biegli po przeprowadzeniu badania oskarżonej i analizie dokumentacji medycznej stwierdzili, że D. Z. nie jest chora psychicznie, a jej funkcje intelektualne mieszczące się wyjściowo w granicach normy uległy znaczącemu wtórnemu obniżeniu, osiągając poziom otępienia. Stwierdzili u oskarżonej objawy zespołu psychoorganicznego tj. zaburzeń wynikających z uszkodzenia (...), aktualnie manifestujące się głównie znaczącym obniżeniem funkcjonowania poznawczego, orientacji, pamięci, koncentracji i przerzutności uwagi z towarzyszącym obniżeniem krytycyzmu, zaburzeniami zachowania i osobowości. Są to organiczne zaburzenia osobowości i funkcji poznawczych. . wedle biegłych podłożem w/w zaburzeń są prawdopodobnie nadużywanie alkoholu oraz procesy miażdżycowe i neurodegeneracyjne ujawniające się z wiekiem. Zdaniem biegłych, toczący się proces psychoorganiczny sprowadzał u oskarżonej znaczne ograniczenie możliwości zmiany swych zachowań objętych zarzutem. Miała znacznie ograniczoną możliwość dokonania analizy pranej w/w sytuacji i przewidzenia wagi i konsekwencji swych zachowań. W chwili popełnienia zarzucanego jej czynu oskarżona miała zdolność rozpoznania znaczenia czynów i pokierowania swoim postępowaniem ograniczoną w stopniu znacznym.

Biegli K. K. (1) i E. K. zostali również przesłuchania na rozprawie, gdzie podtrzymali swoją opinię (k.251v). Biegły K. wyjaśnił dodatkowo, że nie ma żadnych danych, które wskazywałyby, że w okresie objętym zarzutem oskarżona była osobą głęboko otępiałą w stopniu, który pozwoliłby wnioskować zniesieniu poczytalności. Wskazał, że zaburzenia funkcjonowania poznawczego oskarżonej wymagają leczenia.

Sąd Rejonowy uznał, ze powyższa opinia i wypowiedzi biegłych na rozprawie są jasne, rzetelne i budzą żadnych wątpliwości. W ocenie Sądu, zawierają one odpowiedzi na wszystkie pytania.

Wobec braku podstaw do kwestionowania Sąd uznał za wiarygodne pozostały dowody zgromadzone w sprawie tj.: kserokopia dowodu osobistego (k.8,12), kopia decyzji (k.9,11), kopia upoważnienia (k.10), kopia aktu zgonu (k.13), informacja z Banku Spółdzielczego w C. (k.33), dokumentacja medyczna (k.35-36), karta karna (k.47,239), protokół zatrzymania rzeczy (k.55-56), kopie list wypłat (k.57-147), informacja z MOPS (k.155), wniosek o wydanie dowodu osobistego (k.195), załącznik do akt.

W tym stanie sprawy wina oskarżonej D. Z. nie budziła żadnych wątpliwości i polegała na tym, że w okresie od 23 listopada 2006 roku do 31 lipca 2014 roku w C., działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadziła Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w C. do niekorzystanego rozporządzenia mieniem poprzez wyzyskanie błędu pokrzywdzonego co do pozostawania przy życiu M. Z. (1), której to przyznano zasiłek pielęgnacyjny i pobieraniu go, jako osoba upoważniona do odbioru, przez okres 93 miesięcy w łącznej kwocie 14.229 zł przy czym czyn te popełniła mając ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania jego znaczenia i pokierowania swoim postępowaniem, czym wypełniła znamiona przestępstwa określonego w art.286§1 kk w zw. z art.12 kk w zw. z art.31§2 kk.

Wskazane przestępstwo oszustwa jest przestępstwem umyślnym. Charakterystyczny dla tego przestępstwa jest zamiar bezpośredni, który powinien obejmować zarówno cel działania sprawcy, jak i sam sposób działania zmierzającego do zrealizowania tego celu. Zachowanie sprawy polega na wprowadzeniu innej osoby w błąd lub tez wyzyskaniu błędu innej osoby lub nienależytego pojmowania przedsiębranego działania. Tzw. oszustwo bierne, czyli wyzyskanie błędu, polega na wykorzystaniu przez sprawcę już istniejących, niezgodnych z rzeczywistością opinii lub wyobrażeń osoby pokrzywdzonej.

Sąd Rejonowy nie miał żadnych wątpliwości co do tego, że oskarżona D. Z., mieszkając ze swoją teściową M. Z. (1), wiedziała o jej śmierci. Nadto w niedługim okresie przed tą śmiercią została upoważniona przez M. Z. (1) do odbioru zasiłku pielęgnacyjnego z MOPS w C.. Zatem fakt ten wprowadzał nowy porządek. Nie może być zatem w żadnej mierze mowy o tym, aby oskarżona nie zdawał sobie sprawy z tego, jaki i komu należy zasiłek odbierała. Taki tok rozumowania jest również zgodny ze szczegółowymi wyjaśnieniami biegłego psychiatry K. K. (1). Wskazał on na rozprawie jasno, że nasilenie zaburzeń u D. Z. nastąpiło dopiero w 2014 roku. Do tego czasu, zaburzenia nie ujawniały się klinicznie. Nadto oskarżona D. Z. sama przyznała, że wie że odbierała zasiłek na teściową. Należy w tym miejscu również wskazać, że zachowanie oskarżonej, która nie poinformowała pokrzywdzonego o śmierci uprawnionej do zasiłku i pobierała to świadczenie dalej przez lata, nie wymagało od niej żadnego szczególnie trudnego, skomplikowanego procesu myślowego i planowania. Pod tym względem zarzucony jej czynnie nie wymagał zaangażowania.

Za popełnienie opisanego wyżej czynu, Sąd Rejonowy na podstawie art.286§1 kk w zw. z art.12 kk w zw. z art.31§2 kk, skazał oskarżoną D. Z. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art.69§1 i 2 kk w zw. z art.4§1 kk i art.70§1 pkt.1 kk w zw. z art.4§1 kk Sąd warunkowo zawiesił wykonanie kary pozbawienia wolności na okres próby wynoszący 2 lata. Na podstawie art.46§1 kk Sąd zobowiązał oskarżoną D. Z. do naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w C. kwoty 14.229 zł.

Sąd uznał, że kara ta odpowiada również stopniowi zawinienia oskarżonej oraz stopniowi społecznej szkodliwości zarzucanego jej czynu. Przy wymiarze tej kary Sąd Rejonowy wziął pod uwagę fakt, że obecnie oskarżona ma 63 lata. Utrzymuje się z emerytury rodzinnej w wysokości 800 zł miesięcznie. Jest mężatką i nie ma nikogo na utrzymaniu. Jej dzieci są już dorosłe.

Przy wymiarze tej kary Sąd wziął również pod uwagę fakt, że oskarżona pobierała nienależne jej świadczenie przez okres ośmiu lat, co spowodowało wysoką szkodę. Nadto w tym okresie posiadała dochody. Jak wynika z zeznań jej córki, rodzice utrzymywali się z pracy pana Z. oraz emerytury oskarżonej. Oskarżona nie znajdowała się zatem w szczególnie trudnej sytuacji życiowej i finansowej.

Sąd Rejonowy uznał, że istnieje pozytywna prognoza kryminalistyczna, która uzasadnia zastosowanie wobec D. Z. dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary. Przy czym należy podkreślić, że podstawową przesłaną zawieszenia wykonania kary są wynikające z dotychczasowego postępowania oskarżonego, dające się uzasadnić w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przypuszczenia, co do przewidywanego sposobu życia, dotyczy to przede wszystkim przestrzegania przez niego porządku prawnego. Wśród wskazanych w art.69§2 kk przesłanek prognozowania nie istnieje priorytet którejkolwiek z nich (wyrok SN z dnia 19.01.1973 r., OSNPG 1973/7/91, wyrok SN z dnia 23.02.1979 r., OSNKW 1979/5/54). W ocenie Sądu powyższe przesłanki w odniesieniu do osoby oskarżonej D. Z., z cała pewnością zachodzą. Nie była ona nigdy karana sądownie, co Sąd potraktował jako okoliczność łagodzącą. Sąd nie dopatrzył się okoliczności obciążających.

W ocenie Sądu, wymierzona kara wpłynie na oskarżoną wychowawczo i zapobiegnie powrotowi do popełniania przestępstw, zaspokoi również społeczne poczucie sprawiedliwości. Należy w tym miejscu również wskazać, że Sąd przy wymiarze kary zastosował brzmienie przepisów przed dniem 1 lipca 2015 roku, ponieważ są one względniejsze. Wynika to z przesłanki warunkowego zawieszenia wykonania kary, określonych w obecnie obowiązującym art.69 kk. Także z uwagi na konieczność wymierzenia oskarżonemu obowiązków określonych w art. 72 kk.

O kosztach obrońcy Sąd orzekł na podstawie §2 ust.1, 14 ust.1 pkt.2, ust.2 pkt.1 i §16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2009 r., nr 146, poz. 1188 z późn. zm.). Zważywszy na ilość rozpraw dodatkowych oraz podatek VAT łączny koszt wyniósł 1.298,88 zł.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art.624§1 kpk. Oskarżona obecnie otrzymuje emeryturę w wysokości 800 zł, co nie pozwala na uiszczenie kosztów postępowania bez uszczerbku dla jej utrzymania.