Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 19 lipca 2013r. (data wpływu) powód (...) Spółka z o.o. w W. wniosła o zasądzenie nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym od pozwanego (...) Spółki akcyjnej z siedzibą w P. kwoty 592.585,89 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według nrom przepisanych.

Powodowa Spółka wniosła, również o zasądzenie powyższych kwot w razie wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty.

Uzasadniając żądanie pozwu, powódka wskazała, że dochodzi od pozwanego zwrotu kwot nienależnie pobranych przez (...) S.A. , wynikających z zawyżania wartości faktur VAT za zakup paliw ON i (...) o 50 zł/m3 wraz z podatkiem VAT za okres , od dnia 1 listopada 2010 roku do dnia 30 czerwca 2012 roku, bowiem wcześniejsza sprawa o zapłatę, została już zakończona prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi za sygn. akt. X GC 88/11 i objęła okres od dnia 30 stycznia 2009r. do dnia 31 października 2009r. (pozew k. 2-12 akt).

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z dnia 8 sierpnia 2013r. Sąd Okręgowy w Łodzi (sygn. akt XGc 944/13) uwzględnił powództwo (nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym k. 1368 akt).

Od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym pozwany (...) S.A. w P. złożył sprzeciw (sprzeciw od nakazu zapłaty k. 1374- 1388 akt).

Pozwany zakwestionował żądanie pozwu zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Pozwany podniósł :

1.  zarzut braku związania innym orzeczeniem sądowym, tj. wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi X Wydział Gospodarczy z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 oraz zapadłym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 23 kwietnia 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Aca 1361/12,

2.  zarzut błędnej wykładni postanowień umowy franczyzy,

3.  zarzut przyjęcia błędnej podstawy prawnej roszczeń ,

4.  zarzut niewykazania przesłanek zasadności roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia ,

5.  zarzut bezzasadnego zawyżenia pozwu o kwotę podatku VAT (sprzeciw od nakazu zapłaty k. 1374- 1388 akt).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka (...) Spółka z o.o. w W. jest podmiotem gospodarczym, wpisanym do KRS-u pod numerem (...). Do przedmiotu działalności powódki należy, między innymi: sprzedaż hurtowa paliw stałych, ciekłych, gazowych praz produktów pochodnych, jak sprzedaż detaliczna paliw do pojazdów mechanicznych, jak i sprzedaż detaliczna do pojazdów mechanicznych (dowód: wypis z KRS k. 16-26 akt).

Pozwany (...) S.A. w P. jest podmiotem gospodarczym, wpisanym do KRS-u pod numerem (...). Do przedmiotu działalności pozwanego należy, między innymi: produkcja, sprzedaż detaliczna paliw oraz sprzedaż hurtowa paliw stałych, gazowych i produktów pochodnych (dowód: wypis z KRS k. 109-138, 1390-1397 akt).

Pozwany (...) S.A. w P. zawarł z (...) Sp. z o.o. trzy umowy franczyzowe. Umowy te dotyczyły trzech stacji paliw, których właścicielem jest powód. Umowa franchisingu nr (...) z dnia 11 października 2007r. zawarta została dla stacji paliw w T.. Umowa franchisingu nr (...) z dnia 15 lipca 2004 roku zawarta została dla stacji paliw w W.. Do tej umowy strony zawarły aneks nr (...) z dnia 31 grudnia 2007 roku . Umowa franchisingu nr (...) z dnia 19 grudnia 2003 roku została zawarta dla stacji paliw w S. wraz z aneksem nr (...) z dnia 31 grudnia 2007 roku (dowód nr 3)- (dowód nr 3 jako załącznik do pozwu: umowa franchisingu nr (...) z dnia 11.10.2007r. zawarta dla stacji paliw w T., dowód nr 4 jako załącznik do pozwu: umowa franchisingu nr (...) z dnia 15.07.2004 roku zawarta dla stacji paliw w W. wraz z aneksem nr (...) z dnia 31.12.2007 roku do tej umowy; dowód nr 5 jako załącznik do pozwu: umowa franchisingu nr (...) z dnia 19.12.2003 roku zawarta dla stacji paliw w S. wraz z aneksem nr (...) z dnia 31.12.2007 roku, dowód nr 3 jako załącznik do pozwu. k. 68-108, k.166-200, k. 201-284, 293-332, 393-400, 401-452 akt, wyrok z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 wraz z pisemnym uzasadnieniem, oraz z klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Apelacyjny w Łodzi k. 34-64 akt).

Przepisy dotyczące wprowadzenia obowiązku dodawania biokomponentów do paliw zostały wprowadzone ustawą z dnia 25 sierpnia 2006r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. z 2006 nr 169 poz. 1199), która weszła w życie 1 stycznia 2007r., a przepisy wykonawcze do tej ustawy zostały wprowadzone rozporządzeniem z dnia 16 czerwca 2007 r. w sprawie Narodowych Celów Wskaźnikowych na lata 2008-2013 (Dz. U. z 2007 nr 110 poz. 757) z dniem 25 czerwca 2007r.

W umowach i aneksach do umów została ściśle określona formuła cenowa „ceny referencyjnej” - § 2 ust. 2 załącznika nr 3 do umów franczyzowych, którą można było zmienić tylko nową umową lub aneksem. Jednocześnie strony ustaliły, że formuła cenowa odnosi się do produktu gotowego, dopuszczonego do sprzedaży i zawierającego w sobie już biokomponenty, gdyż w momencie zawarcia umowy i negocjacji, zarówno ustawa jak i rozporządzenie dotyczące biokomponentów były znane i obowiązywały.

Dodatkowo strony ustaliły w notatkach z dnia 19 grudnia 2007 r. wysokość marży (...) S.A. dla poszczególnych paliw, które określał § 4 załącznika nr 3 do umowy. Negocjacje zakończyły się ustaleniami zapisanymi w notatce, że wszystkie elementy negocjacji wymagają zatwierdzenia przełożonych w (...) (...). W aneksach z dnia 31 grudnia 2007 roku do umów franczyzy wszystkie wynegocjowane i ustalone zapisy w notatce z dnia 19 grudnia 2007 r. zostały akceptowane i potwierdzone w ich treści. Powód podpisując wiążące postanowienia umów i aneksów w tej dacie, uznał że formuła zawarta w nich precyzyjnie i ostatecznie ustala cenę referencyjną paliwa, zgodnie z zasadami przyjętymi przez pozwanego i powoda wynikającymi z obowiązujących przepisów prawa (dowód: notatki z negocjacji z dnia 19 grudnia 2007 r. k. 524 -5256 akt, wyrok z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 wraz z pisemnym uzasadnieniem, oraz z klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Apelacyjny w Łodzi k. 34-64 akt).

W dniu 21 stycznia 2009 roku pozwany zwiększył jednostronnie cenę referencyjną dostarczanego dla powodowej Spółki oleju napędowego i oleju V. o 50 zł netto za m3 dla wszystkich trzech stacji objętych franczyzą z ww. umów. Podwyżkę ceny referencyjnej pozwany uzasadnił kosztami dodawania biokomponentów do paliw. Pozwany jako uzasadnienie swojej decyzji powołał treść postanowienia umownego: art. IV § 2 ust. 1,2,3,4 załączników nr 3 do trzech ww. umów franczyzy . Pozwany uzasadniał, że art. IV § 5 ust 2 załączników nr 3 stanowi, iż: „w przypadku wprowadzenia przez właściwe władze powszechnie obowiązujących przepisów prawa nakładających na producentów, sprzedawców lub innego rodzaju dystrybutorów paliw, nieznane dotąd obowiązki fiskalne lub inne obowiązki kosztowe, (...) (...) może zwiększyć cenę referencyjną o takie koszty, jakie poniósł w związku z wprowadzeniem nowych przepisów prawa".

(dowód: pisma pozwanego z dnia 21 stycznia 2009 r. k. 501-507 akt, trzy załączniki nr 3 do trzech umów franczyzy k. 508-521 akt, zeznania świadka M. K. k. 1642 czas 00:14:47-00:58:20, zeznania świadka M. P. k. 1643 czas 00:58:54-01:24:10, zeznania świadka M. M. k. 1643 czas 00:58:54-01:24:10, zeznania świadka A. R. k. 1650v czas 00:38:18-01:13:48, wyrok z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 wraz z pisemnym uzasadnieniem, oraz z klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Apelacyjny w Łodzi k. 34-64 akt).

Powódka nie podzieliła powyższego poglądu, wskazując w piśmie już z dnia 30 stycznia 2009 roku, że dopiero wprowadzenie dodatkowych obowiązków fiskalnych lub kosztowych przez ustawodawcę, po dacie zawarcia umów i aneksów, dawałoby pozwanemu prawo do skutecznego korzystania z przytoczonych przez niego klauzul uzasadniających zwiększenie ceny. Informowała, że świadczenie, którego żądał pozwany jest nienależnie i jako takie przy spełnianiu będzie następowało z zastrzeżeniem zwrotu (dowód: pismo powoda z dnia 30.01.2009r. k. 527 -529 akt).

Pozwany w piśmie z dnia 24 lutego 2009 r. ponownie odmówił uznania stanowiska prezentowanego przez powodową Spółkę. Nadal naliczał jednostronnie, dodatkową, zwiększoną cenę referencyjną (dowód: pismo pozwanego z dnia 24 lutego 2009 r. k. 530-531 akt).

Powódka w kolejnym piśmie z dnia 16 marca 2009 r. podtrzymała swoją argumentację (dowód: pismo powódki z dnia 16 marca 2009 r. k. 532-534 akt).

Powód do czasu wypowiedzenia umów franczyzowych przez pozwanego tj. do dnia 30 czerwca 2012 roku nadal dokonywał zakupu paliw po zawyżonych cenach, z zastrzeżeniem zwrotu, w obawie odcięcia od źródeł zaopatrzenia w paliwo sprzedawane na swych stacjach. Kontynuacja współpracy związana była z faktyczną dominacją strony pozwanej na rynku oraz wykorzystaniem przez nią zdecydowanie słabszej ekonomicznej pozycji powoda (dowód: zestawienie zbiorcze zawyżonych opłat za paliwo zakupione w okresie od roku do 30.06.2012 roku, dokumentujące łącznie dochodzoną kwotę roszczenia tj. 592.585,89 zł; komplet zestawień miesięcznych zawyżonych opłat za paliwo zakupionego w okresie od roku do 30.06.2012 roku wraz z kompletem faktur VAT faktury za zakup paliwa wystawionych przez pozwanego z nienależną nadpłatą k. 538-1145 akt, wyrok z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 wraz z pisemnym uzasadnieniem, oraz z klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Apelacyjny w Łodzi k. 34-64 akt).

W dniu 21 grudnia 2010 roku powódka złożyła do Sądu Okręgowego w Warszawie X Wydział Gospodarczy pozew o zapłatę kwoty 922.283,85 złotych, obejmujący okres nadpłat za faktury VAT od dnia 30.01.2009 roku do dnia 31.10.2010 roku. Roszczenie powódki związane było z bezpodstawnym, jednostronnym zwiększeniem przez pozwanego w dniu 21 stycznia 2009 roku ceny referencyjnej dostarczanego do powoda oleju napędowego i oleju V. o 50 zł netto za m ³ dla wszystkich stacji paliw należących do powoda. Podwyżkę ceny referencyjnej pozwany uzasadnił kosztami dodawania biokomponentów do paliw. Jednocześnie powódka przez cały czas (już po wytoczeniu powództwa w sprawie za sygn. akt X GC 88/11) wyraźnie, pisemnie zastrzegała niezasadność podwyżki i domagała się zwrotu całości nienależnego świadczenia, wywodząc bezprawność działań pozwanego (dowód : wezwania do korekt faktur VAT z dnia: 30.12.2010r., 25.02.2011r., 21.03.2011r., 20.04.2011r., 23.05.2011r., 27.06.2011r., 27.07.2011r., 29.09.2011r., 28.10.2011r., 30.11.2011r., 22.12.2011r., 27.01.2012r., 27.02.2012r., 11.03.2012r., 07.04.2012r., 14.05.2012r., 11.06.2012r., 01.07.2012r. k. 1146-1200, k. 1201- 1312 akt, wyrok z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 wraz z pisemnym uzasadnieniem, oraz z klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Apelacyjny w Łodzi k. 34-64 akt).

W związku z opisaną podwyżką powódka wyliczyła , że w okresie objętym ww. powództwem tj. od dnia 30 stycznia 2009 roku do dnia 31 października 2010 roku dokonała nadpłat ceny z tytułu faktur wystawionych przez pozwanego w łącznej wysokości 922.283,85 złotych brutto (dowód: pozew o zapłatę z dnia 20 grudnia 2010 roku k. 28-30 akt, wyrok z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 wraz z pisemnym uzasadnieniem, oraz z klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Apelacyjny w Łodzi k. 34-64 akt ).

Sąd Okręgowy w Łodzi X Wydział Gospodarczy (po przekazaniu ww. Sądowi sprawy według właściwości miejscowej) w dniu 28 września 2012 roku wydał wyrok w sprawie za sygn. akt X GC 88/11, w którym zasądził (po uprzedniej modyfikacji roszczenia przez powodową Spółkę w zakresie tylko skapitalizowanych odsetek ustawowych) od pozwanego na rzecz powodowej Spółki kwotę 831.964,86 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 4 marca 2011 roku (dowód: wyrok z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 wraz z pisemnym uzasadnieniem, oraz z klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Apelacyjny w Łodzi k. 34-64 akt).

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Sąd wskazał, że art. IV § 5 ust. 2 załącznika nr 3 dawał pozwanej prawo do podwyższenia ceny referencyjnej o koszty, jakie poniosła w związku z wprowadzeniem nowych przepisów prawa, ale tylko w wypadku wejścia w życie po podpisaniu umowy (po 8 maja 2008 roku) przepisów nakładających na nią nowe obowiązki kosztowe.

Sąd wskazał, że pozwana w odpowiedzi na pozew odwołała się do trzech aktów prawnych, a mianowicie do ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz.U. Nr 169, poz. 1199, ze zm.), która weszła w życie 1 stycznia 2007 roku (por. art. 42 tejże ustawy) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 czerwca 2007 roku w sprawie Narodowych Celów Wskaźnikowych na lata 2008-2013 (Dz.U. Nr 110, poz. 757), które weszło w życie w dniu 25 czerwca 2007r. (por. § 2 tegoż rozporządzenia). Przepisy tych regulacji prawnych zostały uchwalone-podpisane, ogłoszone oraz weszły w życie przed podpisaniem umowy nr (...) oraz przed podpisaniem aneksów do umów (...) z dnia 31 grudnia 2007r. W tym zakresie nie nastąpił wypadek objęty dyspozycją hipotezą art. IV § 5 ust. 2 załącznika nr 3. Inaczej należy odnieść się do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 27 grudnia 2007 roku w sprawie wartości opałowej poszczególnych biokomponentów i paliw ciekłych (Dz.U. Nr 3 z 2008 r., poz. 12), które weszło w życie w dniu 24 stycznia 2008 roku (por. § 2 tegoż rozporządzenia), a więc po podpisaniu powyższych umowy i aneksów. Jednakże ta okoliczność nie pozwala na uznanie, że w sprawie wystąpił wypadek objęty hipotezą art. IV § 5 ust. 2 załącznika nr 3. Sąd zwrócił uwagę, że na powyższe rozporządzenie z dnia 27 grudnia 2007 roku pozwana nie powoływała się w pismach z dnia 21 stycznia 2009 roku, informujących o podwyżce ceny referencyjnej. Odwoływała się tylko do ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz do rozporządzenia z dnia 15 czerwca 2007 roku. Nakazuje to przyjąć, że tylko te dwa akty prawne w 2009 r. (a więc już po wejściu w i życie rozporządzenia z dnia 27 grudnia 2007 roku) pozwana traktowała jako wprowadzające obowiązki kosztowe. Sama pozwana nie traktowała rozporządzenia z dnia 27 grudnia 2007 roku jako generującego po jej stronie koszty, a więc jako mogącego uzasadnić zastosowanie art. IV § 5 ust. 2 załącznika nr 3 do umów. Z tego względu powołanie się w ramach procesu na ten akt prawny wynika nie z faktu, że generował on po stronie pozwanej koszty, lecz jedynie z chęci znalezienia jakiegokolwiek aktu prawnego, który wszedł w życie po podpisaniu umowy nr (...) i aneksów z dnia 31 grudnia 2007 roku do umów nr (...).

Sąd podkreślił, że wartości opałowe poszczególnych paliw, wskazane w tym rozporządzeniu, zostały zaczerpnięte z literatury i zawierają uśrednione wartości opałowe. Celem tego rozporządzenia było ułatwienie procesu dodawania biokomponentów, bowiem określało ono wartość opałową dla każdego biokomponentu i w związku z tym nie zachodzi konieczność badania każdej partii paliwa (z uwagi to rozporządzenie pozwana wręcz zaoszczędziła na badaniach. Z jednej więc strony nie można przyjąć, aby z początkiem 2008r. (wejściem w życie tego rozporządzenia) pozwana mogła być zaskoczona jego treścią i wskazanymi w nim wartościami opałowymi - skoro zawodowo zajmuje się produkcją i sprzedażą paliwa (por. art. 355 § 2 KC) -winna je znać. Z drugiej strony jeszcze przed wejściem w życie rozporządzenia pozwana mogła samodzielnie ustalić wartości opałowe poszczególnych biokomponentów (czy to w oparciu o literaturę, czy własne badania) i wartości te uwzględnić przy określaniu ceny referencyjnej w umowach z powódką. Wreszcie treść rozporządzenia z dnia 27 grudnia 2007 roku i wskazane w nim wartości średnie powoduje, że jeśli producent paliwa dodaje do paliwa więcej biokomponentów o wyższej wartości opałowej, to zwiększa to jego koszty, a jeśli mniej biokomponentów o wartości opałowej przewidzianej w tym rozporządzeniu, to zmniejsza to jego koszty, a tym samym zwiększa zysk. Innymi słowy treść tego rozporządzenia raz może generować po stronie pozwanej mniejsze koszty, a raz większe. Ostatecznie jednak wartości te wyzerują się (skoro rozporządzenie to przyjęło wartości średnie) i także z tego względu nie sposób przyjąć, aby wprowadziło ono nowe, nieznane wcześniej dla pozwanej, obowiązki kosztowe. Sąd wskazał także, że rozporządzenie z dnia 27 grudnia 2007 roku zostało wydane na podstawie delegacji zawartej w art. 23 ust. 3 ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych, zgodnie z którym minister właściwy do spraw gospodarki miał określić, w drodze rozporządzenia, wartość opałową poszczególnych biokomponentów i paliw ciekłych uwzględniając stan wiedzy technicznej w tym zakresie. Ten przepis kompetencyjny wszedł w życie, tak jak i cała ustawa o biokomponentach i biopaliwach ciekłych, przed podpisaniem przez strony umowy nr (...) i aneksów z dnia 31 grudnia 2007 roku do umów (...). Tym samym strony, w szczególności pozwana, podpisując umowę i aneksy, miały (a przy najmniej powinny były mieć) świadomość, że takie rozporządzenie zostanie wydane. Ponadto, gdyby wejście w życie takiego rozporządzenia mogło skutkować powstaniem po stronie pozwanej obowiązków kosztowych, w aktach podpisanych przez strony znalazłaby się formuła pozwalająca na modyfikację ceny referencyjnej stosowanie do treści takiego rozporządzenia. Skoro takiego zapisu brak, to rozporządzenie to winno pozostawać bez wpływu na cenę referencyjną. Nic nie stało na przeszkodzie, aby w umowie znalazł się zapis, że pozwana uprawniona jest do podwyższenia ceny referencyjnej o koszty wynikłe z konieczności wprowadzenia biopaliw, czy też o koszty poniesione w związku z koniecznością rozpoczęcia stosowania kolejnych, nałożonych prawem wymagań; nic również nie stało na przeszkodzie, aby w umowie odwołała się do cen S., jak to sugerowała w piśmie z dnia 21 stycznia 2009 r. (szczególnie, że do takiej formuły strony odwołały się pierwotnie w umowach o nr.: (...) i (...)). Tymczasem do końca 2008 roku, a więc również w relacjach z powódką, wiedząc o zmianie prawa, pozwana posługiwała się umową przez nią opracowaną, w której nie wzięła jeszcze pod uwagę elementów kosztowych związanych z biopaliwami. Takie zachowanie powódki - przedsiębiorcy (spółki akcyjnej) w zakresie prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, jako rażąco niezgodne z zawodowym charakterem tej działalności (por. art. 355 § 2 KC), musi być uznane za rażąco niedbałe, a przez to niezasługujące na ochronę. Niezależnie od tego, Sąd podkreślił, że art. IV § 5 ust. 2 in fine załącznika nr 3 stanowił, że pozwana może podnieść cenę referencyjną o takie koszty, jakie poniosła w związku z wprowadzeniem nowych przepisów prawa. Tymczasem, pozwana nie udowodniła kosztów poniesionych z tego tytułu.

W ocenie Sądu, sporna podwyżka nie znajdowała podstawy prawnej w art. IV § 5 ust. 2 załącznika nr 3. Pozwana nie podnosiła również, aby wystąpiła z powództwem z art. 357 ¹ KC, ani też, aby strony zawarły w tym zakresie aneks do umowy (przy czym jakiekolwiek jej zmiany lub uzupełnienia wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności). Pozwana nie wszczęła nawet - przewidzianej mocą art. IV § 4 ust. 2 załączników nr 3 - procedury negocjacyjnej (nieprzekonywująco tłumacząc to niedostrzeganiem możliwości prowadzenia negocjacji ze wszystkimi franczyzobiorcami oraz obawą o stan, gdyby jedynie część franczyzobiorców zgodziła się na podwyżkę, a część nie, co doprowadziłoby do zachwiania rynkiem paliw i mogłoby wywołać różne ceny paliw w obrocie). Pozwana nie wykazała więc, aby była uprawniona do podniesienia ceny referencyjnej o 50 zł za 1 m ³ paliwa.

Oznacza to, że powódka, płacąc pozwanej cenę większą o 50 zł za każdy 1 m ³ paliwa, czyniła to bez podstawy prawnej. Zapłata ta musi więc być uznana za spełnienie świadczenia nienależnego; zgodnie bowiem z art. 410 § 2 KC świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany.

Sąd dostrzegając, że powódka była zobowiązania do części spełnianego świadczenia, a jedynie zapłata kwot wynikających ze spornej podwyżki ceny referencyjnej była świadczeniem nienależnym, zaznaczył, że orzecznictwo wskazało, iż kwoty pobrane przez wierzycieli od dłużników w wysokości przekraczającej należne świadczenie mogą podlegać zwrotowi stosownie do przepisów o nienależnym świadczeniu (vide: uchwała SN z dnia 23 grudnia 1987 r. III CZP 77/87, OSNC 1989, z. 6, poz. 92; teza z uzasadnienia wyroku SN z dnia 4 grudnia 2008 r. I CSK 224/08, Lex 484665).

(dowód: wyrok z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 wraz z pisemnym uzasadnieniem, oraz z klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Apelacyjny w Łodzi k. 34-64 akt, postanowienie k. 65).

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał w sprawie o sygn. akt X GC 88/11, że pozwany bezpodstawnie pobierał od powódki świadczenia nienależne z tytułu nieuzasadnionego zawyżenia ceny referencyjnej paliw. Sąd uwzględniając powództwo zasądził kwotę, na którą składało się świadczenie nienależne pobrane przez (...) S.A. , wynikające z zawyżania wartości faktur VAT za zakup paliw ON i (...) o 50 zł m3 wraz z podatkiem VAT, w okresie objętym pierwotnym pozwem (dnia 30 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2010 roku).

W związku z początkowym niewłaściwym określeniem przez stronę powodową daty wymagalności roszczenia, powodowa spółka częściowo cofnęła pozew ze zrzeczeniem się roszczenia i określił datę wymagalności roszczenia od dnia doręczenia odpisu pozwu pozwanemu tj. od dnia 4 marca 2011 roku. Tym samym, między kwotą wskazaną w pozwie a zasądzoną widnieje różnica, która w żaden sposób nie jest jednak związana z jakimkolwiek, chociażby częściowym oddaleniem powództwa (dowód: wyrok z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 wraz z pisemnym uzasadnieniem, oraz z klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Apelacyjny w Łodzi k. 34-64 akt, postanowienie k. 65).

W związku z uprawomocnieniem się wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi X Wydział Gospodarczy z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 oraz zapadłym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 23 kwietnia 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Aca 1361/12, oddalającego apelację (...) S.A., powódka w dniu 28 maja 2013 roku wystosowała do pozwanego przedsądowe wezwanie do zapłaty wraz z zestawieniami zawyżonych opłat za paliwo zakupione w okresie od 1 listopada 2010 r. do 30 czerwca 2012 r. (dowód: wyrok S.A. w Łodzi z dnia 23 kwietnia 2013r. w sprawie IACA 1361/12 k. 1478-1507 akt, wezwanie do zapłaty z dnia 28.05.2013 roku wraz z zestawieniami oraz potwierdzeniem nadania k. 1312-1360 akt).

Ponadto, pełnomocnik strony powodowej wystosował w dniu 12 czerwca 2013 roku do strony pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty. Pozwany w swej odpowiedzi na ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, poinformował stronę powodową, iż kwestionuje roszczenie tak co do zasady, jak i wysokości, odmawia zapłaty ww kwoty tytułem zwrotu świadczenia rzekomo nienależnego (...) (...) za okres 1.11.2010- 30.06.2012r., a także związanej z tym korekty faktur VAT (dowód: ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem odbioru przez stronę pozwaną k. 1312-1365 akt, odpowiedź strony pozwanej z dnia 10.06.2013 roku k. 1368).

Wyrokiem z dnia 15 maja 2014r. Sąd Najwyższy w sprawie IICSK 517/13 oddalił skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie IACa 1361/12 (dowód: odpis wyroku z uzasadnieniem k. 2336- 2342 akt).

Analizowane w niniejszym procesie faktury zostały wystawione w sposób niezgodny z zapisami umowy pomiędzy (...) S.A. oraz (...) z o.o. Łączna kwota netto, różnic powstałych w wyniku nieprawidłowości w szacowaniu cen netto doprowadziła do zawyżenia zobowiązania netto o kwotę: 587.755,42 zł i w konsekwencji , również nieprawidłowe określenie wysokości podatku VAT na niniejszych fakturach w łącznej wysokości 133.150,23 zł. Kwota zawyżenia przypisana do podwyżki z tytułu kosztów (...) wynosi łącznie dla wszystkich faktur: 473.382,97 zł. Kwota podatku VAT zawyżona z tytułu przeszacowania cen na fakturach w analizowanym okresie oraz przypisana do różnicy wynikającej z doliczania 50 zł dodatku (...) wynosi: 108.217,63 zł (dowód: opinia biegłego z zakresu rachunkowości k. 2062 oraz k. 1681-1802, k. 1952-2062 akt, opinia ustna k. 2140 czas 00:10:59-01:04:37).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów. Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy należy podnieść, że Sąd nie podzielił poglądu pozwanego o konieczności samodzielnych ustaleń prawnych i faktycznych w stosunku do sprawy, w której Sąd Apelacyjny w Łodzi wydał wyrok z dnia 23 kwietnia 2013 r., sygn. akt I ACa 1361/12.

Wprawdzie Sąd na wniosek pozwanego dopuścił dowód- zgodnie z tezami dowodowymi pozwanego- z przesłuchania świadków:

-M. K. ((...), Dyrektor Biura K. Sprzedaży) na okoliczność, że do późnej jesieni 2008 roku nie było możliwe określenie kosztów związanych z realizacją obowiązku osiągnięcia określonego poziomu (...), gdyż istniało wiele niejasności co treści obowiązujących w tym zakresie przepisów, wysokości kosztów pozwanego związanych z dodawaniem biokomponentu do oleju napędowego, zgodnej woli stron co do rozumienia treści umowy franczyzy w szczególności treści załącznika nr 3 do umowy franczyzy ( k. 1642 czas 00:14:47-00:58:20),

- M. P. ((...), Dyrektor Biura (...)) na okoliczność przyczyn podjęcia przez pozwanego decyzji o podwyżce cen referencyjnych oleju napędowego i oleju napędowego V. w styczniu 2009 roku, zgodnej woli stron co do rozumienia treści umowy franczyzy w szczególności treści załącznika nr 3 do umowy franczyzy ( k. 1643 czas 00:58:54-01:24:10),

- M. M. ((...), Kierownik D. Akwizycji Stacji F.) na okoliczność przyczyn podjęcia przez pozwanego decyzji o podwyżce cen referencyjnych oleju napędowego i oleju napędowego V. w styczniu 2009 roku, zgodnej woli stron co do rozumienia treści umowy franczyzy w szczególności treści załącznika nr 3 do umowy franczyzy (k. 1650v czas 00:07:00-00:38:01),

-A. R. ((...), Kierownik D. (...) Paliwowego, Petrochemicznego i Biokomponentów) na okoliczność braku określenia w 2008 roku jednostek, w których dokonuje się wyliczania objętości biokomponentów, problemów związanych z rozliczeniem (...) spowodowanych sprzecznymi interpretacjami obowiązujących przepisów dokonywanych przez Ministerstwa Finansów oraz Gospodarki, określenia wymagań jakościowych dla paliw ciekłych, które uniemożliwiały realizację (...) bez wprowadzenia nierentownego paliwa (...), problemów związanych z rozliczeniem (...) spowodowanych koniecznością wprowadzenia nierentownego paliwa (...) oraz możliwością zaliczania na poczet realizacji (...) biokomponentów zakupionych poza granicami Polskim ( k. 1650v czas 00:38:18-01:13:48);

to zeznania te z uwagi na zakres powagi rzeczy osadzonej, wynikającej z treści wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 września 2012 roku w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 nie wniosły nic istotnego do sprawy i nie mogą przesądzić o odmiennym ustaleniu, czy ocenie stanu faktycznego.

Podobnie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy jest przedłożenie przez stronę pozwaną notatki ze spotkania na temat realizacji (...) w Ministerstwie Gospodarki w dniu 16.10.2008 (przygotowaną przez Ministerstwo) na okoliczność niejasności związanych z realizacją Narodowych Celów Wskaźnikowych k. 1402, artykułu „Koncerny tracą grube miliony na biokomponentach do paliwa" (Dziennik Gazeta Prawna z dnia 4.11.2011) na okoliczność niejasności związanych z realizacją Narodowych Celów Wskaźnikowych oraz wysokimi kosztami, jakie m.in. dla (...) (...) wiążą się z niejednoznacznym stanem prawnym oraz sposobami jego obliczania- k. 1406.

Istota tego postępowania nie sprowadzała się, bowiem do ponownego ustalania okoliczności potwierdzających podstawę faktyczną i prawną powództwa, lecz do ustalenia, czy w spornym okresie objętym żądaniem pozwu od dnia 1 listopada 2010 roku do dnia 30 czerwca 2012 roku, wysokość nienależnie pobranego przez pozwanego świadczenia z tytułu zawyżania wartości faktur VAT za zakup paliw ON i (...) o 50 zł/m3 wraz z podatkiem VAT była na poziomie kwoty dochodzonej pozwem, czy też w innej wysokości. Wymagało to sięgnięcia do wiadomości specjalnych.

Zgodnie z art. 278 § 1 k.p.c. w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii.

Według doktryny i praktyki opinią biegłego jest osąd (por. wyrok SN z dnia 8 listopada 1976 r., I CR 374/76, OSNC 1977, nr 10, poz. 187; por. jednakże wyrok SN z dnia 20 października 1975 r., I CR 474/75, OSP 1976, z. 12, poz. 233; wyrok SN z dnia 20 czerwca 1984 r., II CR 197/84, OSNC 1984, nr 2-3, poz. 37) o okolicznościach faktycznych, stanach lub zdarzeniach, do których poznania i wyjaśnienia wymagany jest określony zasób wiadomości specjalnych (wykraczających poza zakres wiadomości i doświadczenia życiowego ogółu osób inteligentnych i ogólnie wykształconych - por. postanowienie SN z dnia 12 lipca 1968 r., I CR 279/68, LEX nr 6371; wyrok SN z dnia 20 grudnia 1969 r., I CR 491/69, LEX nr 6640; wyrok SN z dnia 18 sierpnia 1971 r., II CR 256/71, LEX nr 6979; uzasadnienie wyroku SN z dnia 3 kwietnia 1973 r., I PR 58/73, OSNC 1973, nr 10, poz. 183; uzasadnienie wyroku SN z dnia 18 lipca 1975 r., I CR 331/75, LEX nr 7729; wyrok SN z dnia 8 lipca 1994 r., II PRN 4/94, OSNAPiUS 1994, nr 9, poz. 146; postanowienie SN z dnia 12 marca 1999 r., I PKN 40/99, OSNAPiUS 2000, nr 10, poz. 390; uzasadnienie wyroku SN z dnia 15 czerwca 1999 r., II UKN 692/98, OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 662; uzasadnienie wyroku SN z dnia 15 listopada 2001 r., II UKN 599/00, OSNP 2003, nr 15, poz. 364; uzasadnienie wyroku SN z dnia 8 maja 2003 r., II CKN 39/01, LEX nr 78887) z różnych dziedzin nauki, techniki, sztuki, rzemiosła czy obrotu gospodarczego oraz doświadczenia zawodowego (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 30 października 1985 r., III CZP 59/85, OSNC 1986, nr 9, poz. 140), sformułowany i wyrażony w toku postępowania przez osobę wyznaczoną w tym celu przez sąd, niezainteresowaną rozstrzygnięciem sprawy (a spełniającą wskazane wyżej kryteria - biegłego), ułatwiający zarazem sądowi właściwą ocenę faktów i rozstrzygnięcie konkretnej sprawy (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 11 lipca 1969 r., I CR 140/69, OSNC 1970, nr 5, poz. 85; wyrok SN z dnia 20 stycznia 1970 r., II PR 18/69, LEX nr 6652).

W świetle stanowiska judykatury zadaniem biegłego nie jest ustalenie stanu faktycznego sprawy, lecz naświetlenie i umożliwienie wyjaśnienia przez sąd okoliczności z punktu widzenia posiadanych przez biegłego wiadomości specjalnych przy uwzględnieniu zebranego i udostępnionego mu materiału sprawy (por. wyrok SN z dnia 11 lipca 1969 r., I CR 140/69, OSNC 1970, nr 5, poz. 85; uzasadnienie wyroku SN z dnia 19 grudnia 2006 r., V CSK 360/06, LEX nr 238973; wyrok SA w Katowicach z dnia 18 października 2013 r., I ACa 663/13, LEX nr 1394210). Za niedopuszczalne uznaje się natomiast powoływanie się przez biegłego na własne spostrzeżenia o okolicznościach faktycznych, których ustalenie należy do sądu i zakłada konieczność przesłuchania we wskazanym przypadku takiej osoby w charakterze świadka, a nie biegłego (cechą charakterystyczną jest z reguły zastępowalność omawianego środka dowodowego) –( por. wyrok SN z dnia 8 listopada 1976 r., I CR 374/76, OSNC 1977, nr 10, poz. 187).

Za niedopuszczalne uznaje się przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w celu ustalenia obowiązującego stanu prawnego oraz zasad stosowania i wykładni obowiązujących przepisów prawa ( iura novit curia). (por. m.in. orzeczenie SN z dnia 4 marca 1965 r., III CR 795/64, PiP 1966, z. 4-5, poz. 831; wyrok SN z dnia 4 listopada 1966 r., II PR 445/66, LEX nr 13913; postanowienie SN z dnia 21 grudnia 1966 r., I CR 214/66, LEX nr 6090; uzasadnienie orzeczenia SN z dnia 1 lipca 1998 r., I PKN 203/98, OSNAPiUS 1999, nr 15, poz. 478; uzasadnienie wyroku SN z dnia 12 września 2000 r., I PKN 10/00, OSNP 2002, nr 7, poz. 156; uzasadnienie wyroku SN z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 299/06, LEX nr 233051).

Jednakże według doktryny reguła ta nie obejmuje szczególnie specjalistycznych, a przy tym obszernych i rzadko stosowanych gałęzi prawa krajowego, zasad doświadczenia życiowego, prawa zwyczajowego oraz treści prawa obcego, które w danym wypadku powinno być zastosowane ( por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 6 lutego 2002 r., V CKN 801/00, LEX nr 54350).

Na podkreślenie zasługuje stanowisko judykatury, w świetle którego, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymagałoby wiadomości specjalnych, niedopuszczalne jest pominięcie dowodu z opinii biegłych, choćby ktokolwiek ze składu orzekającego takie wiadomości posiadał (odmienne rozwiązanie pozbawiałoby strony możności stawiania pytań i krytyki określonego poglądu, a ponadto prowadziłoby do niedopuszczalnego połączenia funkcji sędziego i biegłego)- (por. wyrok SN z dnia 18 lipca 1975 r., I CR 331/75, LEX nr 7729; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 9 maja 2000 r., IV CKN 1209/00, LEX nr 52621; uzasadnienie orzeczenia SN z dnia 26 października 2006 r., I CSK 166/06, LEX nr 209297). O tym, czy do rozstrzygnięcia sprawy niezbędne jest posiadanie wiadomości specjalnych z danej dziedziny, decyduje sąd orzekający (art. 278 § 1 k.p.c.). (por. m.in. wyrok SN z dnia 6 marca 1997 r., II UKN 23/97, OSNAPiUS 1997, nr 23, poz. 476; postanowienie SN z dnia 13 marca 1997 r., III CKN 14/97, OSNC 1997, nr 8, poz. 115; uzasadnienie wyroku SN z dnia 25 marca 1997 r., III CKN 11/97, OSNC 1997, nr 9, poz. 126; wyrok SN z dnia 3 października 1997 r., II UKN 288/97, OSNAPiUS 1998, nr 15, poz. 459; wyrok SN z dnia 13 maja 1998 r., I PKN 108/98, OSNAPiUS 1999, nr 10, poz. 337; wyrok SN z dnia 26 stycznia 1999 r., I PKN 534/97, OSNAPiUS 2000, nr 6, poz. 215; wyrok SN z dnia 24 listopada 1999 r., I CKN 223/98, Wokanda 2000, nr 3, s. 7.). Jednak w pewnych wypadkach ustawa nakłada na sąd obowiązek przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego (por. np. art. 553 i 619 § 2; por. także postanowienie SN z dnia 12 lutego 1997 r., II CKU 72/96, OSNC 1997, nr 6-7, poz. 84).

Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z reguły powinno nastąpić w chwili, gdy już został zgromadzony materiał faktyczny umożliwiający biegłemu wydanie opinii. Gruntowne bowiem przemyślenie przez sędziego sprawy i rozważenie zebranego w niej materiału jest warunkiem jasnego skonkretyzowania nasuwających się wątpliwości i precyzyjnego sformułowania pytań skierowanych do biegłego (postanowienie SN z dnia 13 września 1979 r., IV CR 281/79, OSNC 1980, nr 1-2, poz. 36).

W przedmiotowej sprawie wybór specjalizacji biegłego, jak też szczegółowe określenie przedmiotu badań i analizy biegłego zostało ostatecznie pozostawione stronom, a dopuszczenie dowodu nastąpiło na etapie zgromadzenia całego materiału dowodowego. Zgodnie z postanowieniem Sądu, biegły miał ustalić, czy faktury wystawione przez pozwanego w okresie od 1 listopada 2010 roku do 30 czerwca 2012 roku, obejmują cenę oleju napędowego podwyższoną na skutek oświadczenia pozwanego (...) (...) z dnia 26 stycznia 2009 roku o 50 zł /m3 (przyjmując do porównania faktury z 3- miesięcznego okresu poprzedzającego i obowiązujące w tym okresie pomiędzy stronami ceny referencyjne zakupu paliwa zgodnie z umową), dokonać wyliczenia o jaką kwotę każda z faktur została podwyższona na skutek wprowadzonej podwyżki, łącznej wartości dokonanej podwyżki wnikającej z tych faktur oraz wysokości podatku VAT od kwoty podwyższenia odprowadzonego w zakresie każdej z faktur oddzielnie i od wszystkich faktur łącznie.

Biegły w opinii dokładnie przeanalizował zlecenie Sądu, materiały źródłowe, wskazał przyjętą ścieżkę postępowania realizacji Sądu, procedurę obliczania ceny paliwa, wykonane kalkulacje ceny paliwa ON i (...), wykonane kalkulacje podatku VAT. Do opinii pisemnej podstawowej dołączył: -zestawienie analizowanych faktur wraz z cenami netto i brutto na nich zawartymi,

-kalkulację wartości analizowanych faktur wraz ze wskazaniem różnic w wartościach dla poszczególnych pozycji względem realnych kwot,

- zestawienie faktur z uwzględnieniem wysokości podatku VAT,

-załącznik 1 - odpowiedzi spółki (...) dotyczące opłat, podatków i współczynników stosowanych w procesie tworzenia ceny dla klientów,

- załącznik 2 - odpowiedzi spółki (...) dotyczące dostępności informacji na temat cen oraz możliwości ich weryfikacji ze strony klienta względem zapisów umowy,

-załącznik 3 - zestawienie dat zamówień wystosowanych przez spółkę (...), które zostały zaewidencjonowane w postaci analizowanych faktur ,

-załącznik 4 - dostarczone przez (...) (...) notowania publikowane przez P.'s M. dla okresu 01.08.2010 - 30.07.2012.

Biegły dokładnie opisał przyjętą ścieżkę postępowania realizacji zlecenia Sądu. Wskazał, że Sąd zlecił oszacowanie różnic w cenach paliwa ON i V. O. powstałych na skutek doliczania opłaty biopaliwowej 50 zł /m3 opłaty przez (...) oraz porównanie faktur z okresu od 1 listopada 2010 roku do 30 czerwca 2012 roku, przyjmując do porównania faktury z 3-miesięcznego okresu poprzedzającego i obowiązujące w tym okresie. Biegły podkreślił, że zaproponowana przez Sąd procedura porównania ceny, jest błędna metodologicznie, jej wykorzystanie w tej sytuacji jest bezcelowe i nie będzie dawało efektów w postaci realizacji zlecenia Sądu, a w przypadku jej zastosowania uzyskany wynik będzie błędny. Taki wniosek jest spowodowany tym, że podstawa naliczania ceny za m3 paliwa jest zmienna w czasie. Podstawą tą jest indeks cen paliwa notowany w tzw. regionie (...) (A., R. i A.). W związku z tym, biegły podał, że w dalszej procedurze postępowania zmuszony był przyjąć metodologię, w wyniku której zlecenie Sądu byłoby poprawnie zrealizowane. Metodologia ta polega na szczegółowym i kompleksowym przejściu przez proces tworzenia ceny paliwa na fakturze, zgodnie z zapisami umowy pomiędzy (...) (...) sp z o.o.. W szczegółach w pkt 4 opinii głównej, biegły opisał metodologię tworzenia ceny na fakturze. Obliczoną cenę za m3 paliwa oraz łączną wartość netto faktury policzoną przez biegłego porównano z ceną paliwa obecną na fakturze realnej. Na podstawie tej różnicy można było orzec, czy faktury zawierają ceny ściśle wynikające z zapisów umowy franczyzowej. Występująca z tym miejscu różnica wskazywała na ewentualną wysokość nieprawidłowości powstałych w procesie obliczenia ceny dla spółki (...). Biegły wskazał różnice powstałe na każdej fakturze, oraz łączną wartość tych różnic. Z ostrożności procesowej podał dwie wartości różnic:

a.  wynikające tylko z dodatkowego naliczenia 50 zł, oraz

b.  wynikające z wszystkich błędów popełnionych podczas wystawiania faktury.

Kolejnym krokiem biegłego była analiza pod kątem podatku VAT. Biegły obliczył wysokości podatku VAT-u koniecznego do odprowadzenia z tytułu samodzielnie obliczonych wartości netto analizowanych faktur- zgodnie ze zleceniem Sądu- indywidualnie dla każdej faktury oraz sumarycznie. Uzyskana wartość koniecznego do odprowadzenia podatku VAT została porównana z jego faktyczną wartością na analizowanych fakturach. Ewentualna różnica pomiędzy wielkością VAT-u z faktur stanowiła kwotę niedoszacowania lub przeszacowania obciążenia z tego tytułu spółki (...). Wartość podatku VAT obliczono również dla dwóch wariantów.

Należy podnieść odnosząc się do opinii, że biegły trafnie wskazał na wadliwość metodologii zasugerowanej przez Sąd. Korekta metodologii nie jest wyjściem poza zlecenie Sądu, a jedynie dobraniem metod badawczych adekwatnych do realizacji treści zlecenia. Ponadto, wybór metodologii wymaga najczęściej wiedzy specjalistycznej.

W opinii uzupełniającej pisemnej odnoszącej się do zastrzeżeń stron, biegły dokonał ponownej kalkulacji cen m3 paliwa ON oraz (...) dla faktur będących przedmiotem sporu w niniejszej sprawie. Kalkulacje zostały uzupełnione o brakującą część faktur względem pierwotnej opinii, a także zawierały korekty obliczeniowe związane z procesem dochodzenia do ceny netto za metr sześcienny paliw na fakturach.

Wykonane kalkulacje są oparte na aktach sprawy oraz materiale zgromadzonym przez biegłego, szczególnie na pismach zawierających wyjaśnienia w zakresie tworzenia ceny przez (...) (...). Dodatkowo przyjęto, iż dodatki biokomponentów, z tytułu których naliczane zostały ulgi podatkowe do maja 2011r., były na poziomach progowych określonych w Narodowym Celu Wskaźnikowym. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 czerwca 2007 r. w sprawie Narodowych Celów Wskaźnikowych na lata 2008-2013 (Dz. U. Nr 110, poz. 757), zastąpionym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2013 r. (Dz. U. poz. 918) Narodowe Cele Wskaźnikowe wynosiły w latach 2010-2012 odpowiednio : 2010-5,75%, 2011 -6,20%, 3. 2012-6,65%.

Nadto, zgodnie z pismem (...) (...) dotyczącym określania cen paliw, z dnia 19.08.2015r. uwzględniono dodatkowe koszty ponoszone przez (...) z tytułu zniesienia ulgi akcyzowej, a które potem cedowane były na odbiorcę paliwa. Jak zadeklarował (...) (...) w tym samym piśmie, odpowiadając na pytanie 3 zadane przez biegłego, 70 zł/m3 dodatkowego kosztu wynikało ze zniesienia ulgi paliwowej od dnia 01.05.2011r. Biegły zaznaczył, że wszystkie elementy procesu dojścia do cen netto, które znaleźć powinny się w poszczególnych fakturach, zostały skalkulowane w oparciu o zapisy umowy franczyzowej zawartej pomiędzy (...) (...) i Spółka (...), wyjaśnienia stron sprawy z pism procesowych oraz przepisy prawa dotyczące cen paliw, obowiązujących w okresie analizy. Wyniki przeprowadzonych obliczeń dotyczących poszczególnych faktur zostały ujęte w tabeli 1, w której zaprezentowano oszacowane przez biegłego cenę netto za m3, wartość netto faktury oraz jej wartość brutto. Wszystkie wielkości zostały wyrażone w PLN, w załączonych przez biegłego tabelach.

Należy podkreślić, że po opinii pisemnej, uzupełniającej strona pozwana, mimo pisemnego zobowiązania Sądu, nie sprecyzowała żadnych, merytorycznych zarzutów, podważających poprawność wnioskowania biegłego. Pozwany jako podmiot, który kalkulował cenę za towar na fakturze, a więc posiadający wszystkie niezbędne informacje do określenia wysokości składników cenotwórczych, w ogóle nie potrafił wskazać nawet przykładowo, gdzie ewentualnie biegły w opinii uzupełniającej popełnił błędy merytoryczne lub rachunkowe (pismo procesowe pozwanego k. 2132 z dnia 21 grudnia 2015r. – data wpływu).

Dodatkowo na wszystkie pytania stron, biegły odpowiedział w opinii ustnej na rozprawie. Biegły nadal podtrzymał stanowisko, że przyjęta metodologia analizy postawionego problemu była zasadna i dała możliwość odpowiedzi na pytanie postawione przez Sąd. W wyniku dokonanych obliczeń opartych o dostępny materiał dowodowy biegły stwierdził, iż analizowane w procesie faktury zostały wystawione w sposób niezgodny z zapisami umowy pomiędzy (...) S.A. oraz (...) z o.o. Łączna kwota netto, różnic powstałych w wyniku nieprawidłowości w szacowaniu cen netto doprowadziła do zawyżenia zobowiązania netto o kwotę 587.755,42 zł i w konsekwencji, również nieprawidłowe określenie wysokości podatku VAT na niniejszych fakturach w łącznej wysokości 133. 150,23 zł. Kwota zawyżenia przypisana do podwyżki z tytułu kosztów (...) wyniosła łącznie dla wszystkich faktur 473.382,97 zł. Kwota podatku VAT zawyżona z tytułu przeszacowania cen na fakturach w analizowanym okresie oraz przypisana do różnicy wynikającej z doliczania 50 zł dodatku (...) wyniosła 108 217,63 zł.

We wskazanym piśmie z dnia 21 grudnia 2015r. strona pozwana wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka W. P. starszego specjalisty D. Cen Hurtowych pozwanego, na okoliczność możliwości weryfikacji poprawności obu opinii biegłego, podejmowanych prób analizy i weryfikacji przyjętych przez biegłego metodologii, sposobu kalkulacji cen wskazanych na fakturach VAT pozwanego. Podała, że dopuszczenie i przeprowadzenie powyższego dowodu jest niezbędne dla merytorycznego zakwestionowania możliwości weryfikacji obu opinii biegłego i przyjętych przez biegłego metodologii. Podała, że świadek W. P. jest pracownikiem pozwanego, który był odpowiedzialny za weryfikację obu opinii biegłego, a także będzie w stanie opisać schemat kalkulacji cen przedstawiony w odpowiedzi pozwanego na pytania biegłego (pismo pozwanego z 19.08.2015). Przeprowadzenie tego dowodu jest konieczne na obecnym etapie sprawy z uwagi na wadliwość rachunkową obu opinii biegłego.

Sąd na rozprawie w dniu 18 stycznia 2016r . oddalił powyższy wniosek , jak też wniosek o kolejne uzupełnienie opinii biegłego (postanowienie k. 2140v czas 00:03:58, 01:43:32). Nie pojawił się żaden nowy materiał dowodowy, a strona nie potrafiła sformułować żadnych merytorycznych zarzutów po doręczeniu pisemnej opinii uzupełniającej. Nic nie stało też na przeszkodzie, by wiedząc o zakresie opiniowania biegłego i to na wniosek pozwanego, przesłuchać świadka na wskazane okoliczności przed realizacją opinii przez biegłego. Przesłuchanie świadka po opinii biegłego i to przy zaproponowanej tezie- by wykazać błędy biegłego- w rzeczywistości miałoby służyć recenzowaniu przez świadka na rozprawie opinii biegłego. Należy zakwestionować taki sposób procedowania i wykorzystania tego środka dowodowego w tym celu. Okoliczności dotyczące przyjętego schematu kalkulacji cen przez pozwanego powinny być wykazywane przed opinią, a zgłoszenie wniosku dowodowego po wykonaniu przez biegłego dwóch opinii, jest także rażąco spóźnione, a spóźnienie nie znajduje żadnego usprawiedliwienia.

Dowód z opinii, jak podkreśla się w orzecznictwie, podlega ocenie sądu z zastosowaniem art. 233 § 1 k.p.c. według właściwych dla przedmiotu opinii kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (zob. uzasadnienie postanowienia SN z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001, nr 4, poz. 64; uzasadnienie wyroku SN z dnia 15 listopada 2002 r., V CKN 1354/00, LEX nr 77046; wyrok SN z dnia 14 listopada 2013 r., IV CSK 135/13, LEX nr 1405234; por. także uzasadnienie wyroku SN z dnia 8 września 1964 r., II PR 457/64, OSNC 1965, nr 3, poz. 53; wyrok SN z dnia 12 listopada 1970 r., I PR 350/69, LEX nr 14094; wyrok SN z dnia 12 września 1973 r., II PR 220/73, LEX nr 14228; wyrok SN z dnia 17 maja 1974 r., I CR 100/74, LEX nr 7497; wyrok SN z dnia 3 czerwca 1974 r., II CR 273/74, LEX nr 7510; wyrok SN z dnia 22 stycznia 1976 r., I CR 917/75, LEX nr 7794; wyrok SN z dnia 3 listopada 1976 r., IV CR 481/76, OSNC 1977, nr 5-6, poz. 102; uzasadnienie wyroku SN z dnia 7 kwietnia 2005 r., II CK 572/04, LEX nr 151656; wyrok SA w Białymstoku z dnia 19 grudnia 2013 r., I ACa 558/13, LEX nr 1415811). Jednakże zdaniem judykatury sąd orzekający nie może nie podzielać merytorycznych poglądów biegłego, ani zamiast nich przedstawiać własnych (por. wyrok SN z dnia 13 października 1987 r., II URN 228/87, PiZS 1988, nr 7, poz. 62; wyrok SN z dnia 19 grudnia 1990 r., I PR 148/90, OSP 1991, z. 11-12, poz. 300).

W ocenie Sądu, opinia biegłego jest przekonywująca, logiczna, została wykonana na całym materiale dowodowym zaoferowanym przez strony i nie została skutecznie podważona przez pozwanego, nie wymaga też kolejnego uzupełniania. Ubocznie jedynie można wskazać, że nie można nie odnieść wrażenia, że to pozwany oczekiwał od biegłego, by wskazał jak pozwany doszedł do kalkulacji cen podanych na fakturze, tak jakby dla pozwanego wiedza ta nie istniała. Stąd nawet przy sporach o kwotę 15.000zł, co od której biegły nie potrafił wskazać podstaw jej kalkulacji, to faktem jest, że ta wartość zawyża faktury, a sam pozwany powinien mieć wiedzę co stanowiło podstawę kreacji tej wartości, podobnie jak innych elementów cenotwórczych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo prawie w całości okazało się zasadne.

Odnosząc się do najistotniejszych dla rozstrzygnięcia kwestii należy podnieść, że:

1.  Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Za dominujące w nauce polskiej uznać należy stanowisko, że związanie stron (oraz wyjątkowo innych osób), o którym mowa w art. 365 k.p.c., polega na związaniu tych osób dyspozycją zawartej w sentencji wyroku skonkretyzowanej, zindywidualizowanej i trwałej normy prawnej wywiedzionej przez sąd z norm generalnych i abstrakcyjnych zawartych w przepisach prawnych. Inne sądy, organy państwowe oraz organy administracji publicznej, rozstrzygające w sprawach innych niż karne (§ 2), są związane prejudycjalnie, czyli nie mogą dokonać odmiennej oceny prawnej roszczenia niż zawarta w prejudykacie, ale także nie mogą dokonać odmiennych ustaleń faktycznych. Jak wyżej nadmieniono, związanie stron oraz prejudycjalne związanie innych organów określane są jako pozytywny aspekt prawomocności materialnej albo, według innych autorów, jako tzw. pozytywny skutek prawomocności formalnej.

Zgodnie art. 366 k.p.c., który reguluje zakres powagi rzeczy osądzonej, wyrok prawomocny ma tę powagę tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami.

Należy wskazać, że wcześniejsza sprawa o zapłatę, zakończona prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi za sygn. akt. X GC 88/11 objęła okres 30.01.2009r. - 31.10.2009r., natomiast powództwo w przedmiotowej sprawie obejmuje okres bezpośrednio po nim następujący: 01.11.2010 -30.06.2012 roku. Trafnie powódka podnosi, że niniejszy pozew jest oparty na tożsamym stanie prawnym, jaki miał miejsce w zakończonej już sprawie pomiędzy stronami, różnica jedynie polega na aspekcie czasowym, a więc okresie objętym powództwem. Niniejsze powództwo jest kontynuacją czasową prawomocnie rozstrzygniętej i przesądzającej sprawę co do zasady sprawy za sygn. akt XGC 88/11. Powódka składając wcześniejszy pozew (sygn. akt X GC 88/11), nie mogła objąć kwotowo dalszych nadpłat, ponieważ z oczywistych względów temporalnych nie miały one jeszcze miejsca. Sąd Okręgowy w sprawie o sygn. akt XGC 88/11 ocenił sporną umowę, jej zapisy pod kątem art. 65 k.c. i art. 58 k.c., skutki prawne dla stron, przesądził o okolicznościach będących podstawą faktyczna powództwa, dokonał kwalifikacji materialnoprawnej roszczeń powódki. Z uwagi na przedmiot tego postępowania odmienna ocena żądań powódki wydaje się być niemożliwa z uwagi na zakres związania prawomocnym wyrokiem sądu w sprawie o sygn. akt XGC 88/11.

2.  Jak wskazał Sąd Najwyższy do oceny prawnej zaistniałego stanu faktycznego znajduje zastosowanie, wbrew zarzutom pozwanego, art. 410 § 2 k.c.

Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Przesłanką kondykcji jest nienależne świadczenie, a więc takie, w którym brak jest lub wadliwa jest causa efficiens, tj. zobowiązanie leżące u jego podstaw, przy czym wadliwość ta musi przybrać postać określoną w art. 410 § 2 k.c.

Z uwagi na fakt, iż nienależne świadczenie jest postacią bezpodstawnego wzbogacenia, ogólne przesłanki z art. 405 k.c. muszą być spełnione również w wypadku nienależnego świadczenia. Jednak przesłanka wzbogacenia musi być tutaj rozumiana w sposób szczególny. Nienależne świadczenie i kondykcja mogą obejmować wszystko, co może być przedmiotem świadczenia. Nie ma potrzeby analizować, czy dane zachowanie wzbogaciło accipiensa, jeśli doszło do świadczenia, które może być zwrócone. Dlatego przedmiotem zwrotu mogą tu być zarówno przedmioty bezwartościowe (wycinki z gazet, stare buty), jak i samo tylko posiadanie (rzeczy lub prawa). Skoro coś świadczono, co może być przedmiotem kondykcji, a priori należy przyjąć (i jest to domniemanie niewzruszalne), że po stronie accipiensa zachodzi wzbogacenie (wzbogaca wszystko, co może być przedmiotem kondykcji z nienależnego świadczenia). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 listopada 2011 r. (I CSK 66/11, L.) przyjął, że ogólne przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia należy rozumieć specyficznie w przypadku nienależnego świadczenia. Sam fakt spełnienia nienależnego świadczenia uzasadnia roszczenie kondykcyjne. W takim też przypadku nie zachodzi potrzeba badania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na rzecz której świadczenie zostało spełnione ( accipiensa), jak również, czy majątek spełniającego świadczenie ( solvensa) uległ zmniejszeniu. Uzyskanie nienależnego świadczenia wypełnia bowiem przesłankę powstania wzbogacenia, a spełnienie tego świadczenia przesłankę zubożenia. Z chwilą też spełnienia świadczenia nienależnego powstaje roszczenie kondykcyjne, którego treścią jest obowiązek dokonania czynności faktycznej lub prawnej, stanowiącej świadczenie przeciwne do spełnionego. Podobne stanowisko wyraził SN w wyroku z dnia 9 sierpnia 2012 r. (V CSK 372/11, L.).

Kondykcja przysługuje w wypadku spełnienia świadczenia na podstawie orzeczenia lub decyzji (prawomocnych lub nieprawomocnych), które zostały później (w wyniku apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej, wznowienia postępowania) uchylone lub zmienione (por. A. Ohanowicz, Niesłuszne, s. 241; W. Serda, Nienależne, s. 89).

Typowym wypadkiem będzie zapłata na podstawie wykonalnego, lecz nieprawomocnego wyroku zmienionego potem przez wyższą instancję (por. np. wyr. SN z 24.9.1966 r., III PZP 30/66, OSN 1967, Nr 7-8, poz. 127 i uchw. SN z 24.3.1967 r., III PZP 42/66, OSN 1967, Nr 7-8, poz. 124 z glosą A. Ohanowicza, NP 1967, Nr 12, s. 1696; wyr. SN z 23.5.2003 r., III CKN 1211/00, Legalis oraz wyr. SN z 4.4.2008 r., I PK 247/07, OSNP 2009, Nr 17-18, poz. 233). Nawet merytorycznie błędne orzeczenie deklaratoryjne (a zatem zasądzające nieistniejące roszczenia) tworzy formalną podstawę świadczenia, która jest wystarczająca, by uznać, że świadczenie nie jest bezpodstawne. Dlatego póki orzeczenie takie nie zostanie podważone, nie jest możliwe dochodzenie zwrotu świadczenia spełnionego na jego podstawie. Inne ujęcie prowadziłoby do przekreślenia zasady powagi rzeczy osądzonej: przyjęcie że wyrok błędny nie tworzy podstawy prawnej, skutkowałoby dopuszczalnością ponownego badania merytorycznej trafności każdego wyroku (ustalania, czy istniała materialna podstawa świadczenia) w procesie o zwrot rzekomego bezpodstawnego wzbogacenia wynikającego z takiego wyroku. Taka interpretacja jest nie do przyjęcia. SN w wyroku z dnia 23 maja 2003 r. (III CKN 1211/00, L.) stwierdził, że: "gdy świadczenie zostaje spełnione w wykonaniu orzeczenia sądu, owo orzeczenie stanowi podstawę prawną świadczenia, a ten, kto je spełnił, nie może skutecznie twierdzić, że nie był do świadczenia zobowiązany, że zobowiązanie to w chwili świadczenia nie istniało".

Podobnie przyjęto w uzasadnieniu wyroku SN z dnia 13 października 2011 r. (V CSK 483/10, niepubl.), że wykonane orzeczenie deklaratoryjne stanowi podstawę spełnienia określonego świadczenia niezależnie od rzeczywistego stanu prawnego, a więc podstawę niejako formalną; dopóki zatem orzeczenie to nie zostanie podważone, spełnionego w jego wykonaniu świadczenia nie można uznać za nienależne.

W przedmiotowej sprawie nie ma wątpliwości, że umowa franczyzy (dowód nr 3) została zawarta w dniu 11.10.2007 r., aneks nr (...) do umowy (dowód nr 4) - w dniu 31.12.2007 r. i aneks nr (...) - do umowy (dowód nr 5) - w dniu 31.12.2007 r., kształtując ostateczną treść wszystkich umów franczyzy, przy czym w § 2 załączników nr 3 strony umowy określiły w ten sam sposób dla trzech stacji wszystkie elementy składowe ceny referencyjnej. Dopiero wprowadzenie dodatkowych obowiązków fiskalnych lub kosztowych przez ustawodawcę, po dacie zawarcia umów i aneksów, dawałoby pozwanemu prawo do skutecznego korzystania z przytoczonych przez niego klauzul uzasadniających zwiększenie ceny. W dniu ukształtowania ostatecznych stosunków obligacyjnych między powodową Spółką a pozwanym, przepisy prawne upoważniające pozwanego do wykorzystania przytoczonych postanowień były znane i już obowiązywały. Nie mogą skutecznie być przywołane przez pozwanego ponownie do ukształtowania na nowo składowych ceny referencyjnej (por. Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawie za sygn. akt XGC 88/11 oraz Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie za sygn. akt I Aca 1361/12). Pozwany, wykorzystując swą dominującą pozycję rynkową, już po wytoczeniu powództwa w sprawie za sygn. akt X GC 88/11 jako profesjonalny przedsiębiorca, licząc się możliwością obowiązku zwrotu nienależnych świadczeń w dalszym ciągu pobierał od powódki nadpłaty, aż do czerwca 2012 roku, czyli do rozwiązania przez niego, drogą wypowiedzenia, umów franczyzowych z powodem. Pobierane świadczenia przez pozwanego zatem są nienależne, nie znajdują podstaw w umowach zawartych między stronami, ani w przepisach prawa, a oczywistym jest, że pobrane nienależnie kwoty z jednej strony wzbogaciły pozwanego, z drugiej strony prowadząc do zubożenia powódki o te same wartości .

Zgodnie z art. 411 k.c. nie można żądać zwrotu świadczenia:

1) jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;

2) jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego;

3) jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;

4) jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.

W przedmiotowej sprawie należy zauważyć, że powódka jako podmiot spełniający świadczenie wiedziała, że nie była do świadczenia zobowiązana, ale spełniała świadczenia z zastrzeżeniem zwrotu, a nadto była w sytuacji przymusowej z uwagi na konieczności zapewnienia zaopatrzenia stacji w paliwa, a znalezienie kontrahenta przy monopolizacji rynku nie jest łatwe , ani szybkie.

W ocenie Sądu, roszczenie pieniężne o dalsze świadczenia nienależne pobrane przez (...) S.A. wynikające z zawyżania wartości faktur VAT za zakup paliw ON i (...) o 50 zł/m3 wraz z podatkiem VAT objęły okres od dnia 01.11.2010 roku do dnia 30.06.2012 roku. Jest zgłoszone w pozwie jest zasadne łącznie do kwoty 581.600,06zł, bowiem kwota zawyżenia przypisana do podwyżki z tytułu kosztów (...) wynosi łącznie dla wszystkich faktur 473.382,97 zł, a kwota podatku VAT zawyżona z tytułu przeszacowania cen na fakturach w analizowanym okresie oraz przypisana do różnicy wynikającej z doliczania 50 zł dodatku (...) wynosi 108.217,63 zł. Nie może być też wątpliwości, że stosunki prawne łączące strony oraz czynności z nich wynikające (dostawa paliwa za odpłatnością) wypełniały definicję usług, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 11.03. 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54 poz 535 ze zm.). Ze względu na ich odpłatny charakter podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Niezależnie świadczenie jest wynagrodzeniem za świadczoną usługę, bowiem zawierając umowę, pozwany zobowiązał się do określonego świadczenia na rzecz powodowej Spółki w postaci dostawy paliwa, a powódka zobowiązała się do zapłaty kwot będących wynagrodzeniem za świadczenia pozwanego. Kwoty te są następstwem świadczonych przez pozwanego usług, a zachowania obu podmiotów są zachowaniami wynikającymi bezpośrednio z łączącej ich umowy. Usługi są te opodatkowane podatkiem VAT, który musi podlegać rozliczeniu w niniejszej sprawie w ramach zwrotu nienależne pobranego świadczenia (powyższy stan potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w swym wyroku z dnia 8 maja 2012 roku za sygn. akt I FSK 1116/11, w którym przychylił się do Indywidualnej Interpretacji Ministra Finansów z dnia 9 września 2010 roku).

W pozostałej części Sąd oddalił powództwo jako bezzasadne.

O odsetkach ustawowych od zasądzonej kwoty, Sąd orzekł na podstawie art. 481 k .c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. Na koszty należne powódce od pozwanego złożyły się opłata od pozwu, opłata od pełnomocnictwa oraz wynagrodzenie pełnomocnika w podwójnej stawce minimalnej z uwagi na czas trwania postępowania oraz nakład pracy ( § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu -tj. Dz.U. poz. 461 z 2013 r.).

ZARZĄDZENIE

1.odnotować,

2.odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego,

3. ponownie zszyć I tom akt,

4. uzasadnienie sporządzone przez sędziego.

22,II, 16r.