Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2013 r. w Lublinie

sprawy A. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 18 kwietnia 2013 r. sygn. akt VI U 1681/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 585/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawca A. N. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. z dnia 4 października 2012 r. odmawiającej przyznania prawa do emerytury.

Organ rentowy odmówił zaliczenia do warunków szczególnych okresu zatrudnienia w (...) w W. na stanowisku montera gazociągów w okresie od 1 stycznia 1996 r. do 30 listopada 1998 r.

Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Radomiu zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. N. prawo do emerytury od 1 października 2012 roku.

Podstawą wyroku były następujące ustalenia:

Wnioskodawca A. N. urodzony w dniu (...) złożył 3 września 2012 r. wniosek o przyznanie emerytury. W dacie złożenia wniosku o emeryturę nie pozostawał w stosunku pracy. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Organ rentowy, wydając zaskarżoną decyzję nie zaliczył jako pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia w (...) w W. na stanowisku montera gazociągów w okresie od 1 stycznia 1996 r. do 30 listopada 1998 r. Ogólny staż pracy na dzień 31 grudnia 1998 r. ustalił na 26 lat, 2 miesiące i 29 dni. Uznał wnioskodawcy 10 lat, 3 miesiące i 9 dni pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy wskazał, że spór dotyczy okoliczności, czy wnioskodawca spełnia przesłanki przyznania emerytury z art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, czyli prawa do wcześniejszej emerytury dla pracowników pracujących w warunkach szczególnych.

W myśl art. 184 ust. 1 powołanej ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zgodnie natomiast z ust. 2 przytoczonego wyżej artykułu emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Warunkiem nabycia uprawnień emerytalnych według art. 184 jest więc spełnienie przed dniem 1 stycznia 1999 r. przesłanki posiadania co najmniej 25-letniego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu.

Natomiast zgodnie z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Poprzez art. 184 ust. 1 przepisy art. 32 ustawy stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1949 r. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4 powołanego przepisu stanowi, że wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 1 i 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Zatem zastosowanie będą miały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze /Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm./. Przepisy § 3 i 4 wymienionego rozporządzenia określają warunki, od których spełnienia zależy uzyskanie wcześniejszej emerytury.

Sąd uznał, że odmówienie wnioskodawcy przyznania prawa do wcześniejszej emerytury w oparciu o art. 184 w związku z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z dnia 17 grudnia 1997 r. /Dz.U. Nr 39 poz.353/ nie jest zasadne.

Sąd ustalił, że A. N. zatrudniony był w (...) w W. na stanowisku montera gazociągów w okresie od 1 stycznia 1996 r. Jednocześnie był kierowcą samochodu dostawczego marki (...), którym dowoził pracowników, którzy byli monterami gazociągów, do pracy w promieniu około 10 kilometrów. Po zawiezieniu pracowników do pracy, wnioskodawca wykonywał prace montera, tak jak pozostali pracownicy. Wnioskodawca jako monter zajmował się układaniem rurociągów w wykopach, ich izolowaniem, sprawdzaniem szczelności, zasypywaniem, wykonywaniem przyłączy, podłączaniem pieców gazowych, kuchenek gazowych. Zakres wykonywanych przez wnioskodawcę prac nie budzi wątpliwości. Potwierdzają je przesłuchani w sprawie świadkowie M. K. i M. M.. Przesłuchani świadkowie pracowali razem z wnioskodawcą na stanowiskach monterów gazowych w tym samym czasie co wnioskodawca. Wnioskodawca przedstawił uprawnienia, uprawniające go do wykonywania pracy na stanowisku montera gazowego. Wnioskodawca jako jeden z monterów był jednocześnie kierowcą samochodu dowożącego na miejsce wykonywania pracy. Samochód ten znajdował się jego stanie. Sąd wskazał, że okoliczność ta nie przekreśla tego, że wnioskodawca nie był monterem gazowym w pełnym wymiarze czasu pracy. Stanowisko kierowcy przewożenie monterów do pracy i z pracy było stanowiskiem dodatkowym, bezpośrednio związanym z wykonywaną pracą. Monterzy wykonywali pracę w terenie i należało ich tam przemieścić, a po pracy przywieźć z powrotem. Do pracy wszyscy jechali jako monterzy, a wiózł ich jeden z monterów jako kierowca. Wnioskodawca nie wykonywał pracy montera tylko w czasie dowozu monterów. W związku z tym Sąd przyjął, że wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd zwrócił uwagę na rozbieżności w zwykłym świadectwie pracy i w świadectwach pracy w warunkach szczególnych. W świadectwie pracy okres pracy w warunkach szczególnych obejmuje zatrudnienie od 24 maja 1989 r. do 30 listopada 1998 r., a w świadectwie pracy w warunkach szczególnych z dnia 20 maja 2009 r. tylko okres od 1 stycznia 1996 r. do 30 listopada 1998 r.

Sąd wskazał, że wymienione stanowisko jest stanowiskiem pracy w warunkach szczególnych uwidocznionym w poz. 30 wykazu A działu IV w zw. z pkt 16 poz. 30 działu IV zarządzenia Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określania stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach wydane w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43). Zaliczenie wnioskodawcy spornego okresu powoduje, że wnioskodawca udowodnił okres pracy w wymiarze co najmniej 15 lat w powyższym charakterze, a więc spełnia warunki do nabycia prawa do emerytury we wcześniejszym wieku emerytalnym.

Z tych względów Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity - Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353, z późn. zm.) i § 1 ust. 1 rozporządzenia rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. zaskarżając wyrok w całości . Wyrokowi zarzucił:

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 184 ust 1 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku (tekst jedn. Dz. U. Nr 153 z 2009 roku, poz. 1227 ze zm.) w związku z § 2 i 4 ust 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) poprzez przyznanie prawa do emerytury osobie nie spełniającej warunków do przyznania tego świadczenia, a także naruszenie przepisów prawa procesowego tj. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego.

Podnosząc powyższe organ rentowy wniósł w zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania do Sądu Okręgowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest zasadna.

W pierwszej kolejności zaznaczyć należy, że z uwagi na datę urodzenia, do wnioskodawcy ma zastosowanie art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst Dz. U. z 2009 r Nr 153, poz. 1227 ze zm.). Stanowi on, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (ust. 1). Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

Skarżący powołuje się na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, zatem winien udowodnić do 1 stycznia 1999 roku 15 lat takiej pracy, wymienionej w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Przypomnieć należy, że prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r, I UK 393/10, Lex nr 950426).

Dla uznania konkretnego rodzaju lub stanowiska pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach decydujące znaczenie ma to, czy jest to praca wymieniona w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 4 ze zm.) i w wykazie A stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia.

Sąd I instancji uznał, że wnioskodawca wykonywał pracę montera gazociągów wymienioną w wykazie A dział IV poz. 30 rozporządzenia przyporządkowując te prace do działu - w Chemii – wytwarzanie i oczyszczanie gazu syntezowego oraz produkcja amoniaku i metanolu. Zakład zatrudniający wnioskodawcę w spornym okresie to – (...) w W. – Oddział (...) Okręgowy Zakład Gazownictwa. Wystawione świadectwo pracy w szczególnych warunkach powołuje się na stanowiska pracy w resorcie górnictwa i energetyki wymienione w załączniku do zarządzenia Ministra Górnictwa i energetyki z 12 sierpnia 1983 roku. W dziale I w górnictwie pod poz. 3 wymienione zostały – jedynie wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych oraz wydobywanie ropy naftowej i gazu. Nie ulega wątpliwości, że wnioskodawca nie wykonywał żadnych prac związanych z wydobywaniem gazu.

Ogół ustalonych czynności i obowiązków nie pozwala też na przyjęcie , że wnioskodawca wykonywał w pełnym wymiarze prace określone w dziale IV załącznika - w Chemii – wytwarzanie i oczyszczanie gazu syntezowego oraz produkcja amoniaku, i metanolu, czy też prace wymienione są w dziale V pkt. l roboty wodnokanalizacyjne i budowa rurociągów w głębokich wykopach.

Jak wynika z dokonanych przez Sąd ustaleń - wnioskodawca jako monter zajmował się układaniem rurociągów w wykopach, ich izolowaniem, sprawdzaniem szczelności, zasypywaniem, lecz także wykonywaniem przyłączy, podłączaniem pieców gazowych i kuchenek gazowych.

Poza pracami w głębokich wykopach wnioskodawca zajmował się więc instalacją i sprawdzaniem urządzeń gazowniczych w budynkach, a prace takie nie znajdują odzwierciedlenia w załączniku do rozporządzenia.

Uznać więc należy , że praca wnioskodawcy w spornym okresie nie była pracą wykonywaną w warunkach, określonych treścią § 2 ust. 1 cyt. rozporządzenia, tj. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Stałość pracy oznacza jej powtarzalność i ciągłość. Wykonywanie dodatkowo innych czynności oznacza, że praca w szczególnych warunkach nie jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W świadectwie pracy w warunkach szczególnych wskazano, że wnioskodawca wykonywał prace wymienione w wykazie A dział IV poz. 30 – wytwarzanie, oczyszczanie i przesyłanie gazu węglowego i ziemnego na stanowisku monter gazociągu. Jak już zaznaczono ani w dziale IV załącznika do rozporządzenia, jak również w żadnym innym dziale prace związane z przesyłaniem gazu nie zostały wymienione.

Bez znaczenia jest więc to, że stanowisko montera gazociągów wymienione zostało w zarządzeniu nr. 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z 12 sierpnia 1983 roku. Wymienienie tego stanowiska stanowiło bowiem nie uściślenie, lecz nieprawidłowe, a tym samym prawnie obojętne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy rozszerzenie katalogu czynności wymienionych w rozporządzeniu.

Da uznania konkretnego rodzaju lub stanowiska pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze decydujące znaczenie ma to, czy jest to praca wymieniona w rozporządzeniu oraz w wykazach stanowiących załącznik do tego rozporządzenia, natomiast wykazy stanowisk ustalane przez właściwe podmioty w odniesieniu do podległych zakładów pracy mają jedynie charakter techniczno-porządkujący. Samo nawet wymienienie danego stanowiska czy rodzaju prac warunkujących przyznanie spornego prawa do emerytury nie może być interpretowane w sposób rozszerzający, tzn. w całkowitym oderwaniu od rodzaju zakładu z danej branży w którym praca była wykonywana.

Wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A, B, stanowiących załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43), nie uprawnia do uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2012 r. ( I UK 103/110 LEX nr 1130388). W tym samym orzeczeniu Sąd Najwyższy wskazał też, że roboty wodnokanalizacyjne muszą być wykonywane w głębokich wykopach w rozumieniu działu V, poz. 1, wykazu A do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W tym stanie rzeczy należy stwierdzić, że wnioskodawca nie udowodnił, iż spełnia przesłanki z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 153, poz. 1227) oraz § 2 ust 1 i § 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku wyżej cytowanego do ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Wobec niewykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych, stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy ustalając wnioskodawcy prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym naruszył przepisy prawa materialnego tj. art. 184 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku (tekst jedn. Dz. U. Nr 153 z 2009 roku, poz. 1227 ze zm.) oraz § 2 i 4 ust 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43).

Z tych względów koniecznym było dokonanie przez Sąd Apelacyjny zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.