Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2016 r. w Szczecinie

sprawy E. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 27 lutego 2015 r. sygn. akt IV U 2450/13

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSA Beata Górska SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko

Sygn. akt III AUa 340/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K., po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonej E. R. z 16.09.2013 r., decyzją z 7.11.2013 r. odmówił prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy powołując się na orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z 21.10.2013 r. ustalające, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy.

E. R. złożyła od decyzji odwołanie domagając się przyznania renty.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 27.02.2015 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał E. R. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1.10.2013 r. do 31.10.2015 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że E. R., ur. (...), wykształcenie średnie ogólne, wyuczony zawód sprzedawca, pracowała jako pomoc kuchenna i sprzedawca, następnie pobierała rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1.06.1999 r. do 30.09.2013 r. i okresowo łączyło się z zatrudnieniem.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczona choruje na padaczkę ze zmienną częstotliwością napadów, padaczka od dzieciństwa z napadami częściowo złożonymi, wymagająca monitoringu specjalisty; nadto stwierdził organiczne zaburzenia nastroju i osobowości. Z przyczyn neurologicznych (padaczka) nadal jest częściowo niezdolna do pracy po 30.09.2013 r. okresowo do 31.10.2015 r.

Sąd I instancji wydał rozstrzygnięcie w oparciu przepisy art. 107, art. 57, art. 12 oraz art. 13 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.).

W celu ustalenia, czy schorzenia występujące u ubezpieczonej skutkowały nadal po 30.09.2013 r. częściową niezdolnością do pracy, sąd dopuścił dowód z opinii dwóch biegłych specjalistów neurologii. Ubezpieczona była badana również przez biegłych psychiatrów - pierwsza z biegłych uznała, że stan psychiczny wymagał leczenia, ale nie powodował długotrwałej niezdolności do pracy. Natomiast druga biegła uznała ubezpieczoną za częściowo niezdolną do pracy ze względu na niestabilny stan psychiczny, ze skłonnością do zachowań impulsywnych i gwałtownych. Sąd okręgowy podkreślił, że opinie biegłych neurologów w sposób jednoznaczny, spójny i kategoryczny wskazywały na występowanie nadal częściowej niezdolności do pracy. Biegli byli zgodni co do tego, że u ubezpieczonej utrzymują się powtarzające napady utraty przytomności oraz napady określone jako miokloniczne, przyjmuje ona zmienny rodzaj leków, mimo zwiększonych dawek nie uzyskano zadowalającej poprawy. Nadto drugi specjalista zauważył, że ubezpieczona ma od 2 do 4 dużych napadów w miesiącu, napady miokloniczne kilkakrotnie, konieczne jest dalsze diagnozowanie, gdyż obecne leczenie nie przynosi rezultatów, padaczka jest lekoodporna. Sąd okręgowy, wbrew zarzutom organu rentowego, podkreślił, że biegli wskazali u ubezpieczonej na udokumentowaną padaczkę z napadami częściowo złożonymi, której leczenie nie przynosiło właściwych rezultatów. Fakt zatrudnienia nie mógł przesądzać, że odzyskała ona zdolność do pracy. Sąd I instancji uznał za bezcelowy wniosek organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego neurologa.

Apelację od wyroku złożył organ rentowy zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez ocenę stanu zdrowia ubezpieczonej bez wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a dotyczących stanu zdrowia ubezpieczonej, oraz art. 12 ust. 3 i art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS przez uznanie, że ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy i przyznanie jej z tego tytułu prawa do renty, podczas gdy stan zdrowia ubezpieczonej nie uzasadniał orzeczenia niezdolności do pracy. Organ rentowy wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja była zasadna.

W ocenie sądu apelacyjnego sąd okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy.

Przepis art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej ustanawia jeden z warunków nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, którym jest powstanie niezdolności do pracy w okresach wskazanych w przepisie. Sąd apelacyjny wskazuje na utrwalone orzecznictwo, w myśl którego w odniesieniu do osoby, która była chora przed podjęciem zatrudnienia, a następnie pracowała w zakresie odpowiadającym jej możliwościom zdrowotnym, dla określenia momentu powstania niezdolności do pracy, wymagane jest pogorszenie stanu zdrowia w okresie zatrudnienia i to w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie pracy w dotychczasowym, ograniczonym zakresie nawet w ramach tego samego stopnia niezdolności (por. wyroki Sądu Najwyższego z 24.06.2015 r., I UK 357/14, Lex nr 1771400, wyrok z 19.02.2002 r., II UKN 115/01, Lex nr 54042).

W rozpoznawanej sprawie wskazana kwestia w ogóle nie była przedmiotem ustaleń i oceny prawnej. Sąd okręgowy sprawę poprowadził tak, jak gdyby ubezpieczona przed podjęciem zatrudnienia była zdrowa i nabyła niezdolność do pracy w okresie zatrudnienia. Tymczasem z ustaleń sprawy wynika, że ubezpieczona od 13. roku życia chorowała na padaczkę, z tym schorzeniem uczyła się i weszła w okres zatrudnienia. Mianowicie w okresie 1.09.1993/ 31.08.1994 przyuczała się do zawodu sprzedawcy, w okresie 15.07.1997/ 24.07.1997 pracowała na pełen etat jako pomoc kuchenna, a w okresie 20.11.1997/ 30.06.1998 na pełen etat jako sprzedawca. Po wypracowaniu wskazanego minimalnego okresu, wymaganego dla ustalenia prawa do renty, z powodu padaczki od roku 1999 nabyła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy; rentę pobierała nieprzerwanie aż do czasu wydania w 2013 roku spornej decyzji i jednocześnie, okresowo świadczyła pracę w oparciu o umowę o pracę (praca w piekarni, sprzątanie). W związku ze wskazanymi faktami należało też zauważyć, że ubezpieczona wnosząc do zatrudnienia częściową niezdolność do pracy powstałą w dzieciństwie nie tylko zdobyła wykształcenie średnie ogólne i wyuczyła się w zawodzie sprzedawcy, ale także zgodnie z wykształceniem podjęła pracę na pełen etat.

Natomiast ustalenia sądu okręgowego nie pozwoliły na rozważanie, czy w okresie podlegania pracowniczym ubezpieczeniom społecznym nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia ze względów neurologicznych (padaczka) w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie dotychczasowej pracy zgodnie z możliwościami zdrowotnymi E. R., nawet w ramach istniejącej jeszcze przed podjęciem zatrudnienia częściowej niezdolności do pracy. Sąd I instancji wprawdzie dopuścił dowody z opinii biegłych o specjalnościach, które odpowiadały schorzeniom, jednak nieprawidłowo sformułował tezę dowodową dla biegłych, a zatem opinie nie dały podstaw do ustalenia, czy w okresie podlegania pracowniczym ubezpieczeniom społecznym nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie pracy w zawodzie pomocy kuchennej czy sprzedawcy. Brak ustaleń, czy w okresie zatrudnienia u ubezpieczonej pojawiły się nowe, lub też nasiliły istniejące od dzieciństwa dolegliwości neurologiczne uniemożliwiające pracę zgodną z kwalifikacjami. Ocena niezdolności do pracy ubezpieczonej winna zostać zatem dokonana w odniesieniu do pracy, jaką była w stanie dotychczas wykonywać oraz do kwalifikacji. Sąd apelacyjny uznał więc, że wydanie wyroku nastąpiło przedwcześnie i bez odniesienia się do istoty sprawy sprowadzającej się do wyjaśnienia, czy stan zdrowia ubezpieczonej pogorszył się w czasie wykonywania przez nią pracy zarobkowej w ramach tego samego stopnia niezdolności do pracy.

Rzeczą sądu okręgowego ponowie rozpoznającego sprawę będzie dokonanie istotnych w sprawie ustaleń i oceny prawnej, a w pierwszej kolejności przeprowadzenie w całości postepowania dowodowego celem wykazania, czy w okresie wymienionym w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, tj. w okresie podlegania pracowniczym ubezpieczeniom społecznym, nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia E. R., w ramach stwierdzonej co najmniej od 1999 r. częściowej niezdolności do pracy, w stopniu umożliwiającym wykonywanie pracy w zakresie odpowiadającym kwalifikacjom, a jeśli tak to ustalenie, czy po 30 września 2013 r. naruszenie sprawności jej organizmu czyni ją częściowo, czy też trwale niezdolną do pracy.

Na marginesie, nawiązując do ustaleń sądu okręgowego należy zauważyć, że renta z tytułu niezdolności do pracy nie ma charakteru świadczenia prewencyjnego, jak też nie może stanowić zabezpieczenia finansowego na czas diagnostyki zważywszy, że przepisy wymagają stanowczego spełnienia przesłanki długotrwałej utraty zdolności do pracy w znacznym stopniu (art. 12 ust. 3, art. 14 ust.1.4 ustawy z 17.12.1998 r. ).

Mając na uwadze przedstawioną ocenę prawną sąd apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania sądowi I instancji uznając, że nie rozpoznano istoty sprawy.

SSA Jolanta Hawryszko SSA Romana Mrotek SSA Beata Górska