Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Cierpiał

Sędziowie: SSA Katarzyna Wołoszczak

SSA Wiesława Stachowiak /spr./

Protokolant: insp.ds.biurowości Agnieszka Perkowicz

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2015 r. w Poznaniu

sprawy A. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji A. B. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 15 grudnia 2014 r. sygn. akt VIII U 4968/13

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. decyzją z 20 września 2013 roku, znak: (...) na podstawie przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, po rozpatrzeniu wniosku z 4 czerwca 2013 roku odmówił A. B. (1) prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, wskazując, że komisja lekarska ZUS orzekła, iż wnioskodawczyni nie jest niezdolna do pracy.

A. B. (1) wniosła odwołanie od decyzji, zarzucając błędną ocenę jej stanu zdrowia i naruszenia przepisów prawa.

Odwołująca wskazała, że biorąc pod uwagę jej wiek, charakter dotychczas wykonywanej przez nią pracy, poziom wykształcenia oraz predyspozycje psychofizyczne, nie sposób w przyjąć, że może wykonywać jakąkolwiek pracę.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z 15 grudnia 2014 roku w sprawie VIII U. 4968/13 oddalił odwołanie.

Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny:

A. B. (1) (ur.(...)) z zawodu jest pedagogiem, ostatnio pracowała jako sprzedawca aparatów słuchowych.

Odwołująca w ostatnim 10-leciu przed zgłoszeniem wniosku o rentę udowodniła wymagany 5-letni okres ubezpieczenia. Ostatnie ubezpieczenie A. B. (1) ustało w 27 stycznia 2012 roku.

4 czerwca 2013 roku ubezpieczona A. B. (1) złożyła wniosek o przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Lekarz orzecznika ZUS, który stwierdził, że A. B. (1) nie jest niezdolna do pracy, rozpoznał u odwołującej dyskopatię lędźwiową po leczeniu operacyjnym (2005) z zespołem bólowym w wywiadzie, bez ograniczenia sprawności ruchowej oraz nadciśnienie tętnicze krwi w wywiadzie i otyłość.

Komisja lekarska ZUS orzeczeniem 17 września 2013 roku podtrzymała stanowisko lekarza orzecznika. Komisja rozpoznała u A. B. (1) zespół bólowy kręgosłupa w przebiegu zmian zwyrodnieniowo - dyskopatycznych bez istotnego ograniczenia funkcji ruchu, stan po leczeniu operacyjnym dyskopatii L4-L5 i L5-S1 w 2005 roku, nadciśnienie. tętnicze wyrównane farmakologicznie, alergię i kamicę nerkową w wywiadzie.

Powyższe orzeczenie stało się podstawą wydania spornej decyzji.

Biegli sądowi lekarze specjaliści neurolog, ortopeda i kardiolog rozpoznali u odwołującej nadciśnienie tętnicze, przewlekły zespół korzeniowy w odcinku lędźwiowo – krzyżowym, stan po zabiegu operacyjnym w 2005 roku bez istotnego deficytu neurologicznego, małe zmiany zwyrodnieniowo - dyskopatyczne kręgosłupa i małe płaskostopie.

Biegły kardiolog wskazał, że odwołująca jest leczona z powodu nadciśnienia tętniczego. Z uwagi na duże wahania ciśnienia tętniczego wskazana jest modyfikacja terapii. Odwołująca powinna przyjmować mniejszą dawkę leku hipotensyjnego systematycznie, dotychczas pobieraną okresowo. Nie stwierdzono u odwołującej cech choroby niedokrwiennej serca. W ocenie kardiologicznej, odwołująca nie jest całkowicie ani częściowo niezdolna do pracy.

Biegły neurolog wskazał, że dolegliwościom odwołującej nie towarzyszy uszkodzenie układu nerwowego w stopniu powodującym niezdolność do pracy. W badaniu neurologicznym nie stwierdza się u niej cech podrażnienia lub uszkodzenia korzeni nerwowych, osłabienia siły mięśniowej, zaników mięśniowych, różnicy w odruchach głębokich lub wystąpienia odruchów patologicznych. Prezentowane objawy mogą świadczyć o niewielkim ograniczeniu sprawności, nie powodują jednak ograniczenia zdolności do pracy odwołującej zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami.

Biegły ortopeda wskazał, że u odwołującej brak jest niezdolności do pracy. Badanie wykazało pełną, ogólną sprawność ruchową odwołującej. Ruchomość kręgosłupa jest prawidłowa. Brak jest objawów korzeniowych. Mała skolioza idiopatyczna nie ogranicza sprawności ruchowej, zatem nie powoduje niezdolności do pracy. Przebyte prze odwołującą operacyjne usunięcie wypadniętego krążka międzykręgowego L4-L5 poprawiło jej stan. Obecnie nie stwierdza się objawów korzeniowych ani też ograniczenia funkcji kręgosłupa. Brak jest niezdolności do pracy z tego powodu. Stwierdzane u odwołującej płaskostopie obu stóp nie powoduje niezdolności do pracy. Stan ten wymaga jedynie dopasowania fizjologicznego obuwia. W badaniu MR kręgosłupa widoczne są zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne. Zmiany te nie ograniczają sprawności ruchowej, zatem nie powodują niezdolności do pracy, zgodnie z przepisami rentowymi ZUS. Zgłaszane przez A. B. (1) dolegliwości wymagają okresowego leczenia ambulatoryjnego u odpowiedniego specjalisty w miejscu zamieszkania oraz ewentualnego leczenia rehabilitacyjnego w ramach poradni lub sanatorium, szczególnie w okresach zaostrzeń. Leczenie może być prowadzone w ramach czasowej niezdolności do pracy.

W opinii łącznej biegłych brak niezdolności do pracy, zgodnie z decyzją ZUS.

W opinii uzupełniającej w/w biegli wskazali, że dokumentacja dostarczona przez odwołującą była przedmiotem ich analizy, dotyczy ona lat 2005-2006 i nie ma znaczenia przy ocenie aktualnego stanu zdolności do pracy u odwołującej.

Odwołująca w 2009 roku wystąpiła o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. Wówczas decyzją ZUS świadczenia nie przyznano. Odwołanie A. B. (1) od decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 10 marca 2010 roku, Sąd Apelacyjny nie uwzględnił apelacji odwołującej.

Biegli stwierdzili, że współistnienie kilkukierunkowych zmian chorobowych nie powoduje u odwołującej niezdolności do pracy.

W kolejnej opinii uzupełniającej biegli podtrzymali swoje stanowisko w sprawie; biegły ortopeda wskazał, że płaskostopie odwołującej jest skutkiem wrodzonej wiotkości stawów. Nie wymaga leczenia rehabilitacyjnego. Nie ogranicza zdolności do pracy. We wskazaniach lekarskich zaleca się dopasowanie obuwia.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał przepisy właściwe do rozstrzygnięcia, tj. art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Istota spory sprowadzała się do oceny tego, czy odwołująca jest choćby czyściwo niezdolna do pracy.

Lekarz orzecznik ZUS oraz komisja lekarska ZUS po zbadaniu odwołującej, stwierdzili, że nie jest ona niezdolna do pracy.

Odwołująca została zbadana przez biegłych lekarzy sądowych z dziedziny neurologii, ortopedii i kardiologii. W wydanej opinii biegli stwierdzili zgodnie, iż aktualny stopień zaawansowania schorzeń u odwołującej nie powoduje stanu niezdolności do pracy. Opinia ta w ocenie Sądu I instancji w sposób zupełny, wyczerpujący i nie budzący wątpliwości i zastrzeżeń obrazuje stan zdrowia odwołującej w kontekście jej zdolności do pracy. Podkreślić należy, iż biegli nie stwierdzili, że odwołująca jest osobą zdrową jednakże zwrócili uwagę, że schorzenia, na które cierpi zarówno osobno, jak i rozważane łącznie nie skutkują niezdolnością do pracy.

Sąd I instancji powołując się na orzeczenie Sądu Najwyższego (wyrok z 15 listopada 2002 roku), wskazał, że opinia biegłego podlega, jak inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., lecz co odróżniają pod tym względem, to szczególne dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej.

W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie uzasadnienie opinii biegłych, dobranych specjalnościami do schorzeń ubezpieczonej wskazanych w orzeczeniach lekarza orzecznika i komisji lekarskiej ZUS oraz w odwołaniu w pełni odpowiada wymaganiom zawartym w art. 285 § 1 k.p.c. i pozwoliło Sądowi na pełną kontrolę oceny sprawności organizmu ubezpieczonej, w aspekcie jej zdolności do wykonywania pracy, zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Odwołująca nie podważyła skutecznie wywodów opinii, nie przedstawiła argumentów, które poddawałyby w wątpliwość wnioski z opinii płynące, co więcej nie zgłosiła żadnych merytorycznych uwag pod adresem opinii. Swojego stanowiska odnośnie tego, iż nie zgadza się z wydaną opinią nie uzasadniła. Nie wykazała, że opinia jest niespójna, nielogiczna, czy zwiera sprzeczności.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinią biegłego zostały przekonane również strony, co zresztą najczęściej wyklucza się wzajemnie, gdyż opinia korzystna dla jednej strony, nie przekonuje strony przeciwnej. Wystarczy zatem, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco też ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę.

Z treści opinii jednoznacznie wynika, że schorzenia występujące u odwołującej nie są w takim stopniu nasilone, aby powodowały całkowitą lub częściową niezdolność do pracy.

Odwołująca zaskarżyła wyrok w całości, składając apelację.

Apelująca zarzuciła naruszenie prawa procesowego, skutkujące błędnym ustaleniem stanu faktycznego oraz obrazę prawa materialnego, tj. art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Odwołująca swoje prawo do spornego świadczenia, wywiodła z art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z którym, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie ubezpieczonej, jeżeli spełniła łącznie następujące warunki:

1.  jest niezdolna do pracy;

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach wskazanych w ustawie albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ustawy emerytalnej).

Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. 1ustawy).

Apelująca uzasadniając swoje stanowisko podniosła, że naruszone zostały kryteria oceny dowodów uznanych w postępowaniu sądowym tj. zasada doświadczenia życiowego, inne źródła wiedzy (ogólnie dostępne np. Internet) oraz poprawność logiczna.

Apelująca zacytowała materiały z Internetu, dotyczące przewlekłych zespołów korzeniowych i zaznaczyła, że na to schorzenie cierpi. Sąd Okręgowy nieprawidłowo uznał, że to schorzenie kwalifikuje odwołującą do pracy.

Ponadto skarżąca wskazała, że nabyła prawo od renty w związku z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z 22 listopada 2005 roku, stwierdzającym okresową, częściową niezdolność do pracy. Pomimo to, organ rentowy wydał decyzję odmawiającą prawa do świadczeń, łamiąc tym samym ustawowe prawo ubezpieczonego.

Na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach prawo do świadczeń rentowych powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Skarżąca cytując uchwalę Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2000 roku w sprawie III ZP. 29/00, podniosła, że prawo do renty ustala ustawodawca za pomocą przepisów prawnych zawartych w ustawie z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach, a ZUS stwierdza spełnienie wymaganych warunków do skutecznej realizacji tego prawa i wydaje decyzję. Przedłożone przez odwołującą dowody świadczą w jej ocenie o tym, że prawo do renty należne jest jej od 2005 roku.

Wobec powyższego, niezrozumiałym dla odwołującej jest odmowna decyzja ZUS oraz wyrok Sądu I instancji.

Stanowisko apelującej nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności zaznaczyć należało, że w postępowaniu o rentę, Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma obowiązek uwzględnić aktualny - tj. istniejący w trakcie postępowania administracyjnego, stan zdrowia ubezpieczonego. Wnioskodawca jest poddawany badaniom przez lekarzy orzeczników ZUS. W oparciu o orzeczenia lekarzy orzeczników, organ rentowy wydaje indywidualne decyzje, uwzględniając również przesłanki dotyczące stażu ubezpieczeniowego.

Osoba ubezpieczona, które nie zgadza się z decyzją ZUS może wnieść odwołanie od niej do Sądu powszechnego – Sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Wówczas prawidłowość decyzji organu rentowego poddana zostaje kontroli Sądu.

Kontrola ta ma ograniczony charakter. Badanie legalności decyzji i orzekanie o niej możliwe jest tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili jej wydawania, zaś postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Zasadą jest zatem, iż sąd ocenia legalność decyzji organu rentowego według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania, a jedynie wyjątkowo może przyznać ubezpieczonemu świadczenie, jeżeli warunki je uzasadniające zostały spełnione po wydaniu zaskarżonej decyzji.

Wobec powyższego, nie mają dla rozstrzygnięcia w niniejszym postępowaniu okoliczności powoływane przez odwołującą a dotyczące przebiegu innego, zainicjowanego przez nią i zakończonego postępowania o świadczenie rentowe z 2005 roku.

Istotne dla rozstrzygnięcia w niniejszym procesie są okoliczności dotyczące aktualnego stanu zdrowia odwołującej, które należało ocenić przez pryzmat powołanych przepisów, w szczególności art. 12 i 13 ustawy emerytalnej.

Sąd I instancji w powyższym zakresie prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe i dokonał wyczerpujących ustaleń w sprawie. Sąd II instancji ustalenia te przyjmuje za własne.

Odnosząc się do zarzutów apelującej w pierwszej kolejności wskazać należało, że w obecnym orzecznictwie sądów powszechnych nie budzi żadnych wątpliwości, że w postępowaniu, którego przedmiotem jest przyznanie prawa do renty socjalnej związanej z całkowitą niezdolnością do pracy, koniecznym jest ustalenie stanu zdrowia osoby ubezpieczonej, z którym to stanem związana jest przedmiotowa niezdolność do pracy. Natomiast stan zdrowia osoby ubezpieczonej bezsprzecznie jest okolicznością, dla której ustalenia, niezbędne są wiadomości specjalne w rozumieniu art. 278 §1 k.p.c., wymagające udziału w procesie biegłych lekarzy sądowych. Kluczowa dla tego rodzaju spraw okoliczność stanu zdrowia oraz związana z nim niezdolność do pracy – w przypadku sporu co do tej okoliczności - nie może być ustalana przez Sąd samodzielnie lub wyłącznie na podstawie innych dowodów zgłaszanych przez strony postępowania, takich jak dokumenty, zeznania świadków, wyjaśnienia stron, oględziny.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, sporządzone w sprawie opinie nie budziły wątpliwości Opinie zostały wszechstronnie i jasno umotywowane. Argumentacja przeprowadzona przez biegłych na rzecz prezentowanego przez nich stanowiska jest przekonywująca. Biegli odnieśli się do zastrzeżeń odwołującej.

Treść uzasadnienia apelacji prowadzi do wniosku, że według skarżącej opiniujący w sprawie biegli nie uniknęli subiektywizmu i nie wykazali się fachową wiedzą, skoro pomimo rozpoznania u odwołującej przewlekłego zespołu korzeniowego, wnioski biegłych nie pokrywają się z informacjami zwartymi na ten temat tego schorzenia w Internecie.

Wskazać w tym miejscu należało, że według doktryny i praktyki opinią biegłego jest osąd (por. wyrok SN z 8 listopada 1976 roku w sprawie I CR 374/76) o okolicznościach faktycznych, stanach lub zdarzeniach, do których poznania i wyjaśnienia wymagany jest określony zasób wiadomości specjalnych (wykraczających poza zakres wiadomości i doświadczenia życiowego ogółu osób inteligentnych i ogólnie wykształconych - postanowienie SN z 12 lipca 1968 roku w sprawie I CR 279/68, wyrok SN z 20 grudnia 1969 roku w sprawie I CR 491/69, wyrok SN z 18 sierpnia 1971 roku w sprawie II CR 256/71; uzasadnienie wyroku SN z 3 kwietnia 1973 roku w sprawie I PR 58/73; uzasadnienie wyroku SN z 18 lipca 1975 roku w sprawie I CR 331/75, wyrok SN z 8 lipca 1994 roku w sprawie II PRN 4/94; postanowienie SN z 12 marca 1999 roku w sprawie I PKN 40/99, uzasadnienie wyroku SN z 15 czerwca 1999 roku w sprawie II UKN 692/98, uzasadnienie wyroku SN z 15 listopada 2001 roku w sprawie II UKN 599/00, uzasadnienie wyroku SN z 8 maja 2003 roku w sprawie II CKN 39/01) z różnych dziedzin nauki, techniki, sztuki, rzemiosła czy obrotu gospodarczego oraz doświadczenia zawodowego (uzasadnienie uchwały SN z 30 października 1985 roku w sprawie III CZP 59/85), sformułowany i wyrażony w toku postępowania przez osobę wyznaczoną w tym celu przez sąd, niezainteresowaną rozstrzygnięciem sprawy (a spełniającą wskazane wyżej kryteria - biegłego), ułatwiający zarazem sądowi właściwą ocenę faktów i rozstrzygnięcie konkretnej sprawy (uzasadnienie wyroku SN z 11 lipca 1969 roku w sprawie I CR 140/69, wyrok SN z 20 stycznia 1970 roku w sprawie II PR 18/69).

Stosownie do § 12 ust. 1 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 24 stycznia 2005 roku w sprawie biegłych sądowych, biegłym może być ustanowiona osoba, która posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona (pkt 3) oraz daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego (pkt 4).

Posiadanie wiadomości specjalnych powinno być wykazane dokumentami lub innymi dowodami. Ocena, czy posiadanie wiadomości specjalnych zostało dostatecznie wykazane, należy do prezesa (ust. 2)

Warto również wspomnieć, że aż do ukończenia czynności biegłego strona może żądać jego wyłączenia z przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia sędziego (art. 281 k.p.c.). Z przepisu tego wynika domniemanie bezstronności osób powoływanych w charakterze biegłych.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należało, że pełnienie funkcji stałego biegłego sądowego pociąga domniemanie, że biegły posiada stosowną wiedzę oraz, że nie zachodzą co do niego okoliczności mogące świadczyć o braku bezstronności w sprawie.

Trzeba też wskazać, że strona, która zamierza skutecznie podważyć wartość dowodową opinii biegłego sądowego i chce zakwestionować wnioski wyrażone w opiniach winna przytoczyć rzeczowe argumenty, uzasadniające jej twierdzenia oraz konkretne uwagi i argumenty podważające miarodajność dotychczasowych opinii lub co najmniej miarodajność tę podające w wątpliwość (tak Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 23 kwietnia 2015 roku w sprawie III AUa. 454/14).

W ocenie Sądu II instancji, apelująca w stosunku do sporządzonych w sprawie opinii nie przedstawiła żadnych merytorycznych zarzutów.

Na zakończenie należało podkreślić, że w postępowaniu przed Sądem zostało ustalone, że odwołująca nie jest w pełni zdrowa, nie oznacza to jednak, że jest choćby częściowo niezdolna do pracy.

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację odwołującej jako bezzasadną.