Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 lutego 2013 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. umorzył wobec wnioskodawcy J. K. następujące należności z tytułu składek:

a)  na ubezpieczenie społeczne za okres od kwietnia do czerwca 2004 r., od października do grudnia 2004 r. i od lutego do kwietnia 2005 r. w łącznej kwocie 8.507,64 zł wraz z odsetkami;

b)  na ubezpieczenie zdrowotne za okres od kwietnia do czerwca 2004 r., od października do grudnia 2004 r. i od marca do kwietnia 2005 r. w łącznej kwocie 2.446,32 zł wraz z odsetkami;

c)  na Fundusz Pracy za okres od maja do czerwca 2004 r., od października do grudnia 2004 r. i od lutego do kwietnia 2005 r. w łącznej kwocie 534,35 zł wraz z odsetkami.

Jednocześnie organ rentowy zastrzegł, że umorzenie powyższych należności nastąpi pod warunkiem spłaty przez J. K. należności niepodlegających umorzeniu i nieobjętych postępowaniem o umorzenie w terminie 12 miesięcy.

( decyzja z 21 lutego 2013 r. – k. 21-23 akt ZUS)

Powyższa decyzja została zaskarżona przez J. K. odwołaniem z dnia 7 października 2015 r. Wnioskodawca zarzucił, że we wzmiankowanej decyzji nie opisano w sposób szczegółowy składek niepodlegających umorzeniu, które należy spłacić, aby skorzystać z umorzenia należności objętych decyzją. Ponadto, J. K. zwrócił się z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania.

( odwołanie – k. 2-5; wniosek o przywrócenie terminu – k. 13; k. 44-47 akt ZUS)

Decyzją z dnia 16 października 2014 r. nr (...)/ (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. K. umorzenia należności z tytułu składek wyszczególnionych w decyzji z 21 lutego 2013 r. nr (...), albowiem w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się wzmiankowanej decyzji (tj. do 13 kwietnia 2014 r.) wnioskodawca nie opłacił należności niepodlegających umorzeniu, co było warunkiem koniecznym dla umorzenia należności objętych decyzją.

( decyzja z 16 października 2014 r. – k. 37-38 akt ZUS)

Powyższa decyzja została zaskarżona przez J. K. odwołaniem z dnia 7 października 2015 r. Wnioskodawca podniósł, że nie zgadza się z wydanym rozstrzygnięciem, albowiem nie mógł zadośćuczynić obowiązkowi zapłaty składek ze względu na to, że organ rentowy nie wyszczególnił które konkretnie składki nie podlegają umorzeniu, a których zapłata determinuje umorzenie pozostałych należności. Jednocześnie J. K. wniósł o przywrócenie terminu do złożenia odwołania wskazując, że nie mógł odebrać decyzji z dnia 16 października 2014 r., ponieważ ze względów materialno-bytowych nie przebywał wówczas w miejscu zameldowania, lecz mieszkał u swojego syna.

( odwołanie – k. 2-3 akt VIII U 2835/15; wniosek o przywrócenie terminu – k. 4 akt VIII U 2835/15; k. 44-47 akt ZUS)

W odpowiedzi na odwołania z dnia 3 listopada 2015 r. od decyzji z dnia 21 lutego 2013 r. oraz z dnia 16 października 2014 r., organ rentowy wniósł o ich odrzucenie podnosząc, że J. K. znacznie uchybił terminowi do złożenia odwołań od obydwu zaskarżonych decyzji. Odnosząc się merytorycznie do złożonych odwołań organ wskazał, iż wnioskodawca nie uiścił należności niepodlegających umorzeniu, co stanowiło warunek konieczny umorzenia należności składkowych ujętych w decyzji z 21 lutego 2013 r.

( odpowiedź na odwołanie – k. 15-16)

Zarządzeniem z dnia 20 listopada 2015 r. sprawy z odwołań J. K. od decyzji z dnia 21 lutego 2013 r. oraz z 16 października 2014 r. połączono do łącznego rozpoznania, prowadząc dalej postępowanie pod sygnaturą VIII U 2834/15.

( zarządzenie o połączeniu spraw – k. 7 akt VIII U 2835/15)

W toku rozprawy z 4 lutego 2016 r. organ rentowy zmienił stanowisko procesowe w ten sposób, że wniósł o odrzucenie lub oddalenie odwołań oraz o zasądzenie kosztów procesu wedle norm przepisanych w kwocie 600 zł.

( protokół rozprawy z 4 lutego 2016 r. – k. 26)

Do chwili zamknięcia rozprawy strony pozostały przy dotychczasowych, przedstawionych powyżej stanowiskach procesowych.

( protokół rozprawy z 4 lutego 2016 r. – k. 26)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca J. K. w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 kwietnia 2005 r. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą. W okresie od stycznia 2003 r. do kwietnia 2005 r. wnioskodawca zatrudniał pracowników.

( okoliczności bezsporne; k. 11 akt ZUS)

Na dzień 21 stycznia 2013 r. J. K. posiadał wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych, opiewające na łączną kwotę 11.428,31 zł. Na powyższą kwotę złożyły się należności składkowe za osobę prowadzącą działalność gospodarczą oraz zaległości składkowe za pracowników zatrudnianych przez wnioskodawcę. W dniu 21 stycznia 2013 r. zaległe należności składkowe z tytułu zatrudnianych pracowników wynosiły:

a)  na ubezpieczenie społeczne - 2.240,43 zł oraz naliczone odsetki i koszty;

b)  na ubezpieczenie zdrowotne – 449,32 zł oraz naliczone odsetki i koszty;

c)  na FP i FGŚP – 111,20 zł oraz naliczone odsetki i koszty

( okoliczności bezsporne; wniosek o umorzenie należności – k. 13-14 akt ZUS)

W związku z istniejącym zadłużeniem, w dniu 21 stycznia 2013 r. J. K. wystąpił do ZUS o umorzenie nieopłaconych należności za okres od roku 2004 do 30 kwietnia 2005 r.

( okoliczność bezsporna; wniosek o umorzenie – k. 1 akt ZUS)

Decyzją z dnia 21 lutego 2013 r. o numerze (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. umorzył wobec wnioskodawcy J. K. następujące należności z tytułu składek:

a)  na ubezpieczenie społeczne za okres od kwietnia do czerwca 2004 r., od października do grudnia 2004 r. i od lutego do kwietnia 2005 r. w łącznej kwocie 8.507,64 zł wraz z odsetkami;

b)  na ubezpieczenie zdrowotne za okres od kwietnia do czerwca 2004 r., od października do grudnia 2004 r. i od marca do kwietnia 2005 r. w łącznej kwocie 2.446,32 zł wraz z odsetkami;

c)  na Fundusz Pracy za okres od maja do czerwca 2004 r., od października do grudnia 2004 r. i od lutego do kwietnia 2005 r. w łącznej kwocie 534,35 zł wraz z odsetkami.

Zgodnie z punktem II. przywołanej decyzji, warunkiem umorzenia wyżej wymienionych należności była spłata przez J. K. zadłużenia wobec ZUS z tytułu składek niepodlegających umorzeniu i nieobjętych postępowaniem o umorzenie, w terminie 12 miesięcy wraz z odsetkami naliczonymi do dnia wpłaty włącznie.

( okoliczności bezsporne; decyzja nr (...) – k. 21-23 akt ZUS)

Postępowanie o umorzenie należności składkowych za pozostałe okresy wskazane przez wnioskodawcę (tj. od stycznia do marca 2004 r., od lipca do września 2004 r. i za styczeń 2005 r.) zostało umorzone wobec tego, iż za te okresy J. K. nie posiadał zaległości wobec ZUS z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.

( okoliczność bezsporna; decyzja nr (...) – k. 19-20 akt ZUS)

Decyzja z dnia 21 lutego 2013 r. o warunkowym umorzeniu należności za składki z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej została doręczona do rąk własnych J. K. w dniu 12 marca 2013 r.

( potwierdzenie odbioru – k. 24 akt ZUS)

W terminie 12 miesięcy od odebrania decyzji J. K. nie dokonał uiszczenia na rzecz ZUS należności składkowych za zatrudnianych pracowników, stanowiącego warunek umorzenia należności objętych decyzją z 21 lutego 2013 r. Również do chwili obecnej wnioskodawca nie uregulował wobec organu rentowego składek, które powinien był zapłacić na ubezpieczenie społeczne swoich pracowników.

( okoliczności bezsporne; odpowiedź na odwołanie – k. 16 akt ZUS)

Wobec braku uregulowania przez wnioskodawcę niepodlegających umorzeniu składek za pracowników w przepisanym prawem terminie, decyzją z dnia 16 października 2014 r. o numerze (...)/ (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. K. umorzenia należności z tytułu składek:

a)  na ubezpieczenie społeczne za okres od kwietnia do czerwca 2004 r., od października do grudnia 2004 r. i od lutego do kwietnia 2005 r. w łącznej kwocie 8.507,64 zł wraz z odsetkami;

b)  na ubezpieczenie zdrowotne za okres od kwietnia do czerwca 2004 r., od października do grudnia 2004 r. i od marca do kwietnia 2005 r. w łącznej kwocie 2.446,32 zł wraz z odsetkami;

c)  na Fundusz Pracy za okres od maja do czerwca 2004 r., od października do grudnia 2004 r. i od lutego do kwietnia 2005 r. w łącznej kwocie 534,35 zł wraz z odsetkami.

( okoliczność bezsporna; decyzja nr (...)/ (...) k. 37-38 akt ZUS)

Pismem z dnia 16 października 2014 r. J. K. został pouczony o możliwości wystąpienia do dnia 15 stycznia 2015 r. z ponownym wnioskiem o umorzenie należności.

( pismo z ZUS – k. 39 akt ZUS)

Decyzja z dnia 16 października 2014 r. została doręczona J. K. w trybie awizacyjnym. Wnioskodawca nie przebywał wówczas pod adresem zameldowania, ponieważ ze względu na brak środków finansowych mieszkał wówczas u syna.

( okoliczności bezsporne; wniosek o przywrócenie terminu – k. 44-47 akt ZUS; potwierdzenie odbioru – k. 40 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o bezsporne twierdzenia stron oraz o wiarygodny dokumentarny materiał dowodowy przedstawiony w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się niezasadne i jako takie podlegało oddaleniu.

Na wstępie rozważań należy wskazać, że pomimo wniesienia odwołań po upływie przepisanego prawem terminu, zasadne było merytoryczne rozpoznanie sprawy. W ocenie sądu, wnioskodawca uchybił terminowi do wniesienia odwołania od decyzji z 16 października 2014 r. w sposób niezawiniony, albowiem z przyczyn materialno-bytowych przebywał wówczas przez dłuższy czas u swego syna, co znacząco utrudniało mu odbieranie korespondencji pocztowej. Jako, że decyzja z 16 października 2014 r. o odmowie umorzenia zaległości składkowych jest ściśle powiązana funkcjonalnie z decyzją z 21 lutego 2013 r. o warunkowym umorzeniu należności składkowych, uzasadnione było przywrócenie terminu do wniesienia odwołania również co do tej ostatniej decyzji (art. 477 ⁹ § 3 k.p.c.).

Aktem prawnym zawierającym normy regulujące postępowanie w przedmiocie umorzenia zaległych składek jest ustawa z dnia z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551). Wspomniana ustawa wprowadza tzw. abolicję składkową dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, w zakresie zaległych należności składkowych za okres od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. Przewiduje ona możliwość umorzenia składek na własne ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy, oraz odsetek za zwłokę i pozostałych powstałych kosztów (w tym kosztów egzekucyjnych), dla wszystkich osób prowadzących pozarolniczą działalność, które w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. podlegały obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu, z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności i nie opłaciły należnych z tego tytułu składek (art. 1 ust. 1 ustawy abolicyjnej).

Powyższa ustawa uzależnia jednak możliwość umorzenia zaległości z okresu od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. od nieposiadania zaległości w opłacie za składki niepodlegające umorzeniu. Zgodnie bowiem z art.1 ust.10 ustawy, warunkiem umorzenia należności jest nieposiadanie przez płatnika na dzień wydania decyzji, niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych. Aby dany płatnik mógł skorzystać z dobrodziejstw abolicji składkowej, obowiązany jest uregulować należności niepodlegające umorzeniu w terminie do 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji (art. 1 ust. 11 ustawy). Tego rodzaju należnościami będą przykładowo składki na ubezpieczenie społeczne pracowników odprowadzane do organu rentowego przez przedsiębiorcę-pracodawcę jako płatnika. Jeżeli płatnik nie wykona obowiązku wynikającego z decyzji o warunkowym umorzeniu należności bądź dokona zapłaty już po upływie terminu wynikającego z art. 1 ust. 11 ustawy, w myśl art. 1 ust. 13 pkt 2 ustawy organ rentowy wyda decyzję o odmowie umorzenia należności.

Procedura umarzania zaległych zobowiązań wobec organów rentowych na podstawie ustawy z 9 listopada 2012 r. ma więc charakter dwuetapowy, a mianowicie składa się z postępowania w sprawie określenia warunków umorzenia należności oraz postępowania w sprawie umorzenia należności. Najpierw bowiem przeprowadza się postępowanie mające na celu zbadanie merytorycznych i formalnych przesłanek dopuszczalności umorzenia, które w przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku kończy się wydaniem decyzji o umorzeniu zaległości pod warunkiem uiszczenia przez płatnika należności składkowych niepodlegających umorzeniu. Natomiast na dalszym etapie postępowania, po upływie czasu umożliwiającego weryfikację spełnienia przez płatnika warunków wynikających z pierwszej decyzji, organ rentowy w zależności od zadośćuczynienia przez płatnika nałożonym obowiązkom wyda decyzję o umorzeniu należności (art. 1 ust. 13 pkt 1 ustawy) bądź o jego odmowie (art. 1 ust. 13 pkt 2 ustawy). Konieczność wydania przez ZUS w toku postępowania abolicyjnego dwóch merytorycznych decyzji wynika z treści ust. 8 art. 1 i ust. 13 art. 1 oraz z treści ust. 16 art. 1. Zgodnie z brzmieniem tego ostatniego przepisu, od decyzji, o których mowa w ust. 8 i 13 przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i na zasadach określonych w art. 83 ust. 2, 3, 5-7 ustawy systemowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 28 października 2015 r. sygn. akt III AUa 147/15).

Należy w tym miejscu po raz wtóry podkreślić, że z treści art. 1 ust. 13 ustawy wynika, iż warunkiem umorzenia należności, o których mowa w ust. 1 i 6, jest nieposiadanie na dzień wydania decyzji, o której mowa w ust. 13 pkt 1, niepodlegających umorzeniu składek. Jest to wymóg wprowadzony wprost przez ustawę, który każdorazowo musi zostać zawarty w decyzji o umorzeniu pod warunkiem (zob. teza wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 10 grudnia 2014 r. sygn. akt III AUa 671/14). Decyzję o „ostatecznym” umorzeniu należności organ rentowy może wydać dopiero po spłacie niepodlegających umorzeniu należności, o których mowa w ust. 10 w terminie wskazanym w ustępie 11 lub 12. Natomiast decyzję o odmowie umorzenia należności organ rentowy wydaje wówczas, gdy w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w art. 1 ust. 8, niepodlegające umorzeniu należności, o których mowa w ust. 10 nie zostaną spłacone albo - w przypadku, gdy w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w art. 1 ust. 8, niepodlegające umorzeniu należności, z wyłączeniem składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, zostaną rozłożone na raty albo zostanie odroczony termin ich płatności - nie zostaną one opłacone zgodnie z ustalonymi warunkami (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 28 października 2015 r. sygn. akt III AUa 147/15).

W przedmiotowej sprawie wnioskodawca J. K. zaskarżył odwołaniem zarówno decyzję z 21 lutego 2013 r. o warunkowym umorzeniu należności, jak i decyzję z 16 października 2014 r. w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości składkowych. Prawidłowość pierwszej spośród wzmiankowanych decyzji ze swej istoty determinuje niewadliwość drugiej z nich, a zatem to poprawność decyzji z 21 lutego 2013 r. powinna być zbadana w pierwszej kolejności.

Faktem jest, iż w punkcie decyzji zawierającym warunek dopuszczalności umorzenia zaległych składek nie wskazano kwoty niepodlegających umorzeniu należności, które w terminie 12 miesięcy powinien uiścić wnioskodawca. Jednakże, J. K. dysponował obiektywną możliwością ustalenia powyższej kwoty poprzez formalne zwrócenie się o taką informację do organu rentowego. Zgodnie bowiem z art. 73 § 1 k.p.a. w zw. z art. 123 u.s.u.s., strona ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów. Wobec tego, że w dacie wydania warunkowej decyzji o umorzeniu istniały w aktach sprawy szczegółowe wyliczenia należności niepodlegających umorzeniu (k. 13-14 akt ZUS), zwrócenie się przez wnioskodawcę do organu rentowego o wgląd do akt postępowania umożliwiłoby mu uzyskanie wiedzy koniecznej dla spełnienia niezbędnego wymogu umorzenia zaległości. Gdyby zatem J. K. wykazał się minimalną zapobiegliwością, mógłby z łatwością uzyskać od organu rentowego potrzebne informacje zwłaszcza, iż na tego rodzaju działanie miał czas przez 12 miesięcy. Wydaje się bowiem, że to na wnioskodawcy jako podmiocie ubiegającym się o wyjątkowe ze swej istoty umorzenie należności wobec ZUS spoczywał obowiązek zabiegania o pomyślne załatwienie sprawy na każdym jej etapie.

Ubocznie należy wskazać, iż J. K. przez ponad 6 lat prowadził działalność gospodarczą zatrudniając w swym przedsiębiorstwie pracowników. Ze względu na wypełnianie obowiązku rozliczenia składek, wnioskodawca musiał więc posiadać choćby podstawową orientację co do mechanizmów biurokratycznych oraz sposobu załatwiania spraw przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Ponadto wymaga zaakcentowania, że chcąc wywiązać się z zobowiązania zapłaty kwot nienadających się do umorzenia, J. K. nie musiał zwracać się o informację do organu rentowego. W kontekście powyższego, podstawowe znaczenie ma to, że należności które powinien spłacić wnioskodawca to zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne pracowników. Stosownie do art. 4 pkt 2 lit. a) u.s.u.s., to do wnioskodawcy jako płatnika należy obliczenie, pobranie i odprowadzenie składek za podległych pracowników. W konsekwencji należy uznać, że J. K. jako płatnik powinien był posiadać umiejętność samodzielnego obliczenia zaległych składek na ubezpieczenie społeczne pracowników, nawet bez konieczności konsultacji z organem rentowym. O tym, że wnioskodawca potrafił obliczać składki na ubezpieczenie pracowników świadczy to, że w okresie działalności przedsiębiorstwa dokonywał ich co do zasady w prawidłowy sposób.

Na marginesie trzeba wskazać, że wykazanie wynikającego z twierdzeń wnioskodawcy faktu ustnego konsultowania czynności w sprawie z nieokreślonymi pracownicami ZUS wymagało przejawienia przez J. K. stosownej inicjatywy dowodowej. Wobec braku wystarczającej aktywności wnioskodawcy na tym polu, zgodnie z art. 232 zd. 1 k.p.c. i art. 6 k.c. okoliczności te, mogące potencjalnie wpłynąć na wynik sprawy, nie zostały udowodnione i nie mogły stać się podstawą rozstrzygnięcia.

Ze względu na powyższe, nie sposób uznać zaskarżonej decyzji o warunkowym umorzeniu składek za wadliwą pod względem merytorycznym, jak i formalnym, co zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. skutkowało oddaleniem odwołania od decyzji z 21 lutego 2013 r.

W sprawie bezsporne pozostawało to, że J. K. nie uregulował do dnia dzisiejszego w jakiejkolwiek części należności niepodlegających umorzeniu, która to czynność w myśl z art. 1 ust. 13 pkt 1 i ust. 10 ustawy stanowi niezbędną przesłankę do ostatecznego umorzenia należności składkowej. Zaniechanie wykonania powyższego obowiązku przekroczyło wynikający z art. 1 ust. 11 ustawy dwunastomiesięczny termin, co zgodnie z art. 1 ust. 13 pkt 2 ustawy przesądziło o konieczności odmowy umorzenia zaległości, co też organ rentowy uczynił decyzją z dnia 16 października 2014 r. Wzmiankowana decyzja cechuje się zatem poprawnością merytoryczną i nie sposób zarzucić jej wadliwości przemawiającej za dokonaniem jej korekty.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc odwołanie od decyzji z 16 października 2014 r. jako bezzasadne oddalił.

O kosztach procesu rozstrzygnięto na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c., zasądzając od J. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Stawkę wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego ustalono w oparciu o § 11 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 2 zd. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490 j.t.).

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawcy.