Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2014 r. w Bydgoszczy

sprawy z powództwa T. Z.

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w P., Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w B.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, sprawującej zastępstwo procesowe pozwanego Skarbu Państwa, kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  zasądza od powoda na rzecz adwokata M. K. kwotę 933,26 (dziewięćset trzydzieści trzy 26/100) złote tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Sygn. akt 1C 606/13

UZASADNIENIE

Powód T. Z. po ostatecznym sprecyzowaniu pozwu wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa - Aresztu Śledczego w B. i Zakładu Karnego w P. kwoty 90.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty z tytułu naruszenia dóbr osobistych w trakcie odbywania przez niego kary pozbawienia wolności.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że jest osobą skazaną po raz pierwszy, karę pozbawienia wolności odbywał w Areszcie Śledczym w B. w okresie od sierpnia 2012 roku do listopada 2012 roku, zaś w Zakładzie Karnym w P. od marca 2013 roku do 26 czerwca 2013 roku. Powód wskazał, że mimo, iż został zakwalifikowany do grupy skazanych odbywających karę pozbawienia wolności po raz pierwszy w zakładzie zamkniętym w systemie programowego oddziaływania, umieszczono go w celi z osobami należącymi do subkultury więziennej i odbywającymi kolejne kary pozbawienia wolności. Ponadto powód umieszczony został w zbyt ciasnej celi, która nie spełniała ustawowego wymogi 3m ² powierzchni dla skazanego. Powód umieszczany był także w celach z osobami palącymi, mimo, iż od wielu lat jest osobą niepalącą, co skutkowało brakiem dostatecznego dopływu świeżego powietrza. Powód wskazał, że podczas odbywania kary nie zapewniono mu dostępu do ciepłej wody, a w celi światło było gaszone o godzinie 20, co uniemożliwiało zachowanie odpowiednich warunków utrzymania higieny osobistej, a także warunków do czytania i pracy.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda kosztów procesu /k.39-45/

W uzasadnieniu pozwany podał, iż powód przez cały okres swojego pobytu w Zakładzie Karnym w P. oraz w Areszcie Śledczym w B. miał zapewnione co najmniej 3 m ² powierzchni celi. Ponadto pozwany dodał, że powód odbywał w powyższych jednostkach karę pozbawienia wolności w warunkach zgodnych z obowiązującymi przepisami prawa. Pozwany zaprzeczył, aby w osadzeni mieli obowiązek zamykania okien, ponieważ nie ma zakazu wietrzenia cel mieszkalnych. Pozwany wskazał, że pozwane jednostki zapewniają warunki do dbania przez osadzonych o higienę osobistą osadzeni mają prawo skorzystania raz w tygodniu z ciepłej kąpieli, w celach jest ponadto dostęp do ciepłej wody, natomiast za zgodą Dyrektora Aresztu Śledczego w B. cele wyposażane są dodatkowo m.in. w grzałki lub czajniki elektryczne umożliwiające podgrzanie wody. W odniesieniu do zarzutu umieszczenia w celi z osobami palącymi pozwany wskazał, że powód złożył oświadczenie o rozpoczęciu używania wyrobów tytoniowych.

Pozwany podał, że dokonując rozmieszczenia osób odbywających karę pozbawienia wolności w Areszcie Śledczym w B. w celach mieszkalnych brak pod uwagę wytyczne wskazane w art.110 §4 k.k.w. Jednocześnie zaznaczył, że utożsamianie wysokiego stopnia demoralizacji wyłącznie z deklaracją przynależności do podkultury przestępczej jest mylne, ponadto skazanych należy umieszczać w celach mieszkalnych niezależnie od deklarowanej przynależności do grup nieformalnych.

Sąd ustalił, co następuje:

Powód przebywał w Areszcie Śledczym w B. w okresie od dnia 4 września 2012 roku do dnia 13 listopada 2012 roku. W Zakładzie Karnym w P. powód przebywał w okresie od 29 marca 2013 roku do 21 czerwca 2013 roku.

Okoliczność bezsporna.

W trakcie pobytu powoda w /w jednostkach penitencjarnych nie występowało zjawisko przeludnienia cel. Powód przebywał w celach mieszkalnych zgodnych z normą powierzchniową 3 m. ² na osobę.

Dowód: wyciąg z karty historii rozmieszczenia powoda T. Z. w Areszcie Śledczym w B. /k,46-49/;

notatka służbowa starszego inspektora ds, organizacyjno-prawnych Zakładu Karnego w P. z dnia 20,01.2013r, /k.50/,

Powód został zakwalifikowany do uczestnictwa w terapii dla osób skazanych uzależnionych od alkoholu, w tym celu przebywał w Zakładzie Karnym w P.. Powód dziewięciokrotnie wziął udział w spotkaniach dla Anonimowych Alkoholików. W trakcie prowadzonych rozmów nie zgłaszał, aby w trakcie spotkań jego bezpieczeństwo osobiste było zagrożone. Powód uczestniczył również w grupach terapeutycznych. W oddziale terapeutycznym przebywają także skazani zakwalifikowani do systemu terapeutycznego, niezróżnicowani pod względem przynależności do struktur nieformalnych. Powód zapoznany został ze specyfiką oddziaływań terapeutycznych.

Dowód: notatka służbowa z dnia 15.01.2014r. /k.54-55/;

pismo dotyczące przyjęcia do oddziału terapeutycznego w Zakładzie Karnym w P. z dnia 3.04.2013r. /k.58/.

W momencie osadzenia w pozwanej jednostce penitencjarnej w Zakładzie Karnym w P. w dniu 3 kwietnia 2013 roku powód złożył oświadczenie do akt osobowych, że jest osobą palącą, wobec czego został zakwaterowany w celi z osobami używającymi wyrobów tytoniowych. W trakcie osadzenia z osobami palącymi powód nie zgłaszał skarg i uwag odnośnie osadzenia z osobami używającymi wyrobów tytoniowych. Następnie w dniu 21 czerwca 2013 roku, tj. ostatniego dnia pobytu w Zakładzie Karnym w P., powód złożył oświadczenie, że jest osobą niepalącą. Po zakończonej terapii powód został zakwaterowany w celi nr 34 dla osób niepalących, nie deklarujących przynależności do podkultury więziennej. Powód przebywał w celi do dnia 27 czerwca 2013 roku, kiedy to został wytransportowały z jednostki.

Dowód: oświadczenie powoda z dnia 3.04.2013r. /k.59/;

oświadczenie powoda z dnia 21.06.2013r. /k. 65/;

sprawozdanie z postępowania wyjaśniającego na okoliczność skargi powoda

T. Z. z dnia 9.10.2013 r./k61/;

notatka służbowa z dnia 9.10.2013r. '/k. 62/;

pismo Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w B. z dnia

18.10.2013r./k60/;

notatka służbowa z dnia 14.01.2014r. /k.63-63v/;

notatka służbowa dotycząca osadzenia powoda z dnia 15.01.2014r. /k.64/;

zeznania świadka R. M. /k.92-93, k.91 od 3 min. 46 sek. do

13 min. 25 sek./.

W trakcie pobytu w pozwanej jednostce penitencjarnej w Areszcie Śledczym w B. pozwany dokonywał rozmieszczenia w celach mieszkalnych osób odbywających karę pozbawienia wolności biorąc pod uwagę w szczególności decyzję klasyfikacyjną potrzebę zapewnienia porządku oraz bezpieczeństwa w Areszcie oraz zalecenia lekarskie, psychologiczne i rehabilitacyjne.

Dowód: zeznania świadka R. M. /k.92-93, k.9l od 3 min. 46 sek. do 13 min. 25 sek./;

notatka służbowa z dnia 17.01.2014r. /k.52-53/

Wieczorami światło w jednostkach penitencjarnych gaszone jest ok. godz. 22.00. Pozwane jednostki penitencjarne zapewniają osadzonym warunki dbania o higienę osobistą Osadzeni korzystają co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli.

Dowód: Komunikat Dyrektora Zakładu Karnego w P. z dnia 10.07.2009r. /k. zeznania świadka R. M. /k.92-93, k.91 od 3 min. 46 sek. do 13 min. 25 sek./

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy, których prawdziwość nie została zaprzeczona przez strony, a ich autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu, a także na podstawie zeznań świadka R. M. i powoda.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka R. M., albowiem były spójne, konsekwentne i logiczne. Ponadto Sąd dał wiarę zeznaniom powoda w zakresie, w jakim były spójne z zeznaniami świadka oraz pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia rozmiaru powierzchni cel mieszkalnych w pozwanych jednostkach, uznając, iż w świetle dokumentów przedłożonych przez stronę pozwaną dotyczących powierzchni cel Aresztu Śledczego w B., przeprowadzenie tego dowodu było zbędne, ponadto doprowadziłoby do przedłużenia przedmiotowego postępowania, nie zmieniając jego ostatecznego wyniku. Ponadto powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika nie wskazał jakiej dziedziny biegły miałby opiniować na wskazane okoliczności.

Na powyższe rozstrzygnięcie w zakresie oddalenia wniosku dowodowego pełnomocnik powoda złożył zastrzeżenie do protokołu w trybie art. 162 k.p.c.

Sąd zważył, co następuje:

Powód domagał się od pozwanego zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dóbr osobistych. Roszczenie powoda należało wywodzić z treści art. 23 k.c, art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Zdaniem powoda naruszenie jego godności osobistej i prawa do humanitarnego traktowania wynikało z osadzenia go w jednostce penitencjarnej w warunkach naruszających godność człowieka oraz wywołujących u niego stres związany z obawą o własne bezpieczeństwo.

W pierwszej kolejności warto poczynić kilka uwag ogólnych istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia. Rozpoznając sprawę w przedmiocie dóbr osobistych sąd powinien w pierwszej kolejności ustalić, czy doszło do naruszenia lub zagrożenia dobra osobistego powoda, a dopiero w przypadku pozytywnej odpowiedzi w tym zakresie poczynić ustalenie, czy działanie pozwanego było bezprawne. W tym miejscu wskazać należy, iż ciężar wykazania dwóch pierwszych przesłanek roszczenia z art. 24 § 1 kc spoczywa na powodzie. Winien on udowodnić fakt istnienia konkretnego dobra osobistego oraz jego naruszenie lub zagrożenie naruszenia. Odnośnie przesłanki bezprawności - powód nie musi tej okoliczności udowadniać. Omawiany przepis ustanawia domniemanie bezprawnego działania pozwanego, co oznacza, że to strona pozwana winna wykazać uprawnienie do określonego działania. Dla porządku dodać należy, iż wszystkie te przesłanki muszą zaistnieć kumulatywnie, aby możliwe było uwzględnienie powództwa opartego na treści art. 24 § 1 kc.

Nie każda dolegliwość w postaci doznania przykrości stanowi o naruszeniu dóbr osobistych, ale tylko taka, która wedle przeciętnych ocen przyjmowanych w społeczeństwie przekracza próg dozwolonych zachowań i nie jest małej wagi. Stopień doznawanej dolegliwości o ile przekracza dozwoloną skalę zachowań ma wpływ na zakres środków ochrony. Z założenia tego wynika, że nie może być miarodajny wyłącznie stan uczuć oraz miara indywidualnej wrażliwości powoda, lecz także kontekst społeczny, a zwłaszcza odbiór przypisywanych zachowań w danym środowisku (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28.10.2010 r., 1 ACa 908/10, LEX nr 743278), Zatem z powyższego wynika, że przy ocenie, czy doszło do naruszenia dobra osobistego, decydujące znaczenie ma nie tyle subiektywne odczucie osoby żądającej ochrony prawnej, albowiem jej poziom indywidualnej wrażliwości może być szczególnie duży ze względu na cechy osobnicze, ile to, jaką reakcję wywołuje w społeczeństwie dane naruszenie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23.11.2005 roku, VIACa 553/05, LexPolonica 404027).

Ponadto zgodnie z treścią art. 6 k.c. na powodzie spoczywa obowiązek wskazania dóbr osobistych oraz udowodnienia, że pozwany naruszył jego dobra osobiste, natomiast na pozwanym, że jego działanie nie nosi cech bezprawności.

Biorąc pod uwagę powyższe wywody, Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia roszczenia zawartego w pozwie, wobec czego nie mogły zostać uwzględnione żądania powoda odnośnie zadośćuczynienia za okres osadzenia u pozwanego. Powód w swoich twierdzeniach wskazywał, że na skutek zachowania pozwanego, które polegało na umieszczeniu powoda w celi z osobami deklarującymi przynależność do podkultury przestępczej, zagrożone zostało jego bezpieczeństwo, czego jednak nie wykazał. Zauważyć

należy, że powód nie podał żadnej konkretnej sytuacji, w której jego bezpieczeństwo doznałoby konkretnego zagrożenia. Twierdzenia powoda były ogólnikowe i odnosiły się do sfery odczuć, subiektywnego przeświadczenia, że osoby odbywające karę pozbawienia wolności po raz kolejny, deklarujące przynależność do subkultury więziennej, są wysoce zdemoralizowane. Powód nie wykazał, aby doznawał naruszeń godności osobistej ze strony współosadzonych, mimo, że uczęszczał do grupy terapeutycznej, odbywał rozmowy i spotkania z psychologiem. Ponadto powód mógł złożyć skargę do wychowawcy, gdyby jego poczucie bezpieczeństwa było realnie zagrożone, czego jednak nie uczynił. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby powód skarżył się na rozmieszczenie w celach w trakcie pobytu w Areszcie Śledczym B., jak też w Zakładzie Karnym w P.. Jednocześnie zauważyć należy, że zgodnie z treścią art. 108 kodeksu karnego wykonawczego administracja zakładu karnego ma obowiązek podejmowania odpowiednich działań celem zapewnienia skazanym bezpieczeństwa osobistego w czasie odbywania kary, ale to skazany jest obowiązany poinformować niezwłocznie przełożonego o zagrożeniach dla jego bezpieczeństwa osobistego oraz unikać tych zagrożeń. Powód takich działań nie podejmował, zatem jego twierdzenia o zagrożeniach płynących z osadzenia go we wskazany wyżej sposób pozostają gołosłowne i nieudowodnione. Wskazać należy, iż z samego faktu umieszczenia powoda w celach z osobami należącymi do podkultury przestępczej nie wynika w żaden sposób, aby działanie pozwanego było bezprawne oraz by powód doznał naruszenia dóbr osobistych. Umieszczanie w jednej celi osób deklarujących przynależność do subkultury więziennej, z osobami nie ujawniającymi takiej aktywności nie jest zachowaniem bezprawnym. Mając na uwadze treść art. 110§4 k.k.w. wskazać należy, że dokonując rozmieszczenia osób odbywających karę pozbawienia wolności, przy umieszczaniu skazanego w celi mieszkalnej bierze się pod uwagę w szczególności: decyzję klasyfikacyjną, konieczność oddzielenia skazanego od tymczasowo aresztowanego, potrzebę zapewnienia porządku oraz bezpieczeństwa w zakładzie karnym, zalecenia lekarskie, psychologiczne i rehabilitacyjne, potrzebę kształtowania właściwej atmosfery wśród skazanych, konieczność zapobiegania samoagresji i popełnianiu przestępstw w trakcie odbywania kary. Przepis nie różnicuje natomiast skazanych pod względem przynależności do struktur nieformalnych, takich jak podkultura więzienna.

Ponadto przechodząc do zarzutu niewłaściwego osadzenia powoda z osobami palącymi wskazać należy, że powód deklarował się jako osoba paląca i był osadzony w celach również z osobami zadeklarowanymi jako osoby palące. Powód nie zgłaszał skargom uwag co do pobytu w celi ze skazanymi palącymi, a wręcz wyrażał swoje zadowolenie. Powód nie

zgłaszał się na rozmowy do kierowników działów czy dyrektora, w związku z osadzeniem go w celi z osobami palącymi. Dopiero w dniu 21 czerwca 2013 roku, gdy powód opuszczał oddział terapeutyczny, ponownie złożył oświadczeni, że zaprzestaje używania wyrobów tytoniowych. Wówczas został umieszczony w celi z osobami zadeklarowanymi jako niepalące. Także i w tym wypadku powód nie zgłaszał skarg, aby osoby te paliły. Zatem działania pozwanego były zgodne z prawem.

Także w odniesieniu do podnoszonych przez powoda niewłaściwych warunków bytowych panujących w jednostkach penitencjarnych, nie było podstaw do zasądzenia z tego tytułu zadośćuczynienia na rzecz powoda. Przede wszystkim strona pozwana, co wykazało przedmiotowe postępowanie dowodowe, starała się zapewnić powodowi właściwe warunki bytowe w ramach możliwości. Cele, w których powód przebywał wyposażone są w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy. Z kolei konieczność wyłączania światła po godzinie 22.00 spowodowana była bardzo trudnymi warunkami finansowymi "w Zakładzie Karnym w P.. Pozwany zapewnił jednak w jednostce penitencjarnej Aresztu Śledczego w B. dostęp do grzałek lub czajników w celach, umożliwiając podgrzanie wody. Mając na uwadze kolejne zarzuty powoda, Sąd ustalił, iż w celach, w których przebywał powód zapewniona była możliwość wentylacji poprzez otwarcie okna, . brak było jakichkolwiek nakazów zamykania okien. Twierdzenia powoda w tym zakresie pozostały nieudowodnione.

Odnosząc się do kwestii przeludnienia, w pierwszym rzędzie wskazać należy, że przy jej rozpoznawaniu należało mieć na względzie, iż ustawodawca w art. 110 § 2 k.k.w. zawarł wymogi dotyczące warunków bytowych w celach mieszkalnych wskazując, że powierzchnia przypadająca na skazanego nie może wynosić mniej niż 3 m ², cele muszą być wyposażone w odpowiedni sprzęt zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania i odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza oraz odpowiednią temperaturę i oświetlenie. Jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach, określonych w art. 248 k.k.w. obowiązującym w okresie objętym powództwem, mogło dochodzić do ograniczenia wielkości powierzchni celi na jednego skazanego poniżej 3 m ², jednakże jedynie na czas określony. Zgodnie z tym przepisem w szczególnie uzasadnionych wypadkach dyrektor zakładu karnego lub aresztu śledczego mógł umieszczać osadzonych, na czas określony, w warunkach, w których powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi mniej niż 3 m ². O takim umieszczeniu należało bezzwłocznie powiadomić sędziego penitencjarnego. Wskazać należy, iż w Areszcie Śledczym w B., jak również w Zakładzie Karnym w P. nie występuje zjawisko przeludnienia, nie były wydawane decyzje, o których mowa w art. 110§2a Kodeksu

karnego wykonawczego. Z dokumentów przedłożonych przez stronę pozwaną wynika, iż w trakcie pobytu powoda w pozwanych jednostkach penitencjarnych zjawisko przeludnienia nie występowało. Jednocześnie powód nie zaproponował materiału dowodowego, który wskazywałby, iż warunki te nie zostały zachowane. Powód nie wskazał z jakimi osobami przebywał w celach, ile osób z nim przebywało, wobec czego jego twierdzenia także w tym zakresie były gołosłowne.

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd doszedł do przekonania, iż powód nie doznał krzywdy na skutek działań pozwanego. Powód nie wykazał także negatywnych skutków pobytu w pozwanych placówkach dla swojej psychiki, nie wykazał następstw natury zdrowotnej. Mając na uwadze wskazywane przez powoda niedogodności, jak konieczność wyłączania światła, brak ciepłej wody w celach mieszkalnych czy umieszczenie w celi z osobami należącymi do podkultury więziennej wskazać należy, że nie były to działania nakierowane na poniżenie powoda czy upokorzenie go, lecz takie są po prostu warunki odbywania kary pozbawienia wolności. Zauważyć należy, iż prawomocnie orzeczona w stosunku do powoda kara bezwzględnego pozbawienia wolności, jak i warunki jej odbywania, są naturalną konsekwencją przestępczej przeszłości skazanego, stanowiąc element polityki karnej w postaci prewencji indywidualnej, odstraszającej sankcji za popełnienie czynu zabronionego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 marca 2006 roku I ACa 1212/12, LEXnr 1305965).

Podsumowując, postępowanie dowodowe nie wykazało w niniejszej sprawie naruszenia dóbr osobistych powoda, wobec czego Sąd na podstawie art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. w zw. z art. 6 k.c. a contrario oddalił powództwo.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 2 k.p.c, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Postanowieniem z dnia 26 września 2013 roku Sąd Okręgowy w Bydgoszczy zwolnił powoda od kosztów sądowych. Zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi. Wobec tego Sąd na podstawie art. 98 § 1 kpc i § 10 ust. 1 pkt 25 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2002 r., Nr 163, poz. 1349) w zw. z art. 11 ust.3 ustawy z dnia 8 lipca 2005r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.