U 8/89
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Pełny tekst orzeczenia
24
Postanowienie
z dnia 28 grudnia 1989 r.
(U. 8/89)
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Przewodniczący: sędzia TK Henryk Groszyk
Sędziowie TK: Maria Łabor-Soroka (sprawozdawca)
Remigiusz Orzechowski
po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 1989 r. na posiedzeniu niejawnym, sprawy z wniosku Zarządu Głównego Związku Nauczycielstwa Polskiego z dnia 24 czerwca 1989 r., z udziałem Rady Ministrów, Ministra Edukacji Narodowej oraz Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o stwierdzenie niezgodności § 5 ust. 1 uchwały nr 97 Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1987 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (tekst jednolity MP z 25 listopada 1988 r. Nr 33, poz. 303; z 1989 r. Nr 5, poz. 50) z art. 36 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19; Nr 25, poz. 187; Nr 31, poz. 214; z 1983 r. Nr 5, poz. 33, z 1989 r. Nr 4, poz. 24; Nr 35, poz. 192).
postanowił:
umorzyć postępowanie w sprawie.
UZASADNIENIE
Zarząd Główny Związku Nauczycielstwa Polskiego wystąpił dnia 24 czerwca 1989 r. do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o orzeczenie niezgodności przepisu § 5 ust. 1 uchwały Nr 97 Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1983 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (jedn. tekst MP z 1988 r. Nr 33, poz. 303; z 1989 r. Nr 5, poz. 50) z art. 36 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19; Nr 25, poz. 187; Nr 31, poz. 214; z 1983 r. Nr 5, po. 33, z 1989 r. Nr 4, poz. 24; Nr 35, poz. 192). W uzasadnieniu wniosku podniesiono następujące argumenty.
Wymieniona ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela zawiera szereg upoważnień do wydawania przepisów wykonawczych, w tym art. 36 tej ustawy upoważnia Radę Ministrów do określania wysokości stawek wynagradzania za zajęcia dodatkowe oraz do określania zasad zaszeregowania i przyznawania dodatków do wynagrodzeń nauczycieli.
Realizując to upoważnienie Rada Ministrów w dniu 8 sierpnia 1983 r. podjęła uchwalę nr 97 w sprawie wynagradzania nauczycieli. Uchwała ta była zgodna z upoważnieniem zawartym w ustawie - Karta Nauczyciela. W dniu 3 sierpnia 1984 r. uchwałą nr 105 (MP Nr 20, poz. 137) Rada Ministrów zmieniła jednak tę uchwałę wprowadzając do niej ust. 1 do § 5 w następującym brzmieniu:
"1. Przez wypadki usprawiedliwionego nie odbycia zajęć, o których mowa w art. 35 ust. 4 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela należy rozumieć wypadki:
1) w których nauczyciel był gotowy do świadczenia pracy w godzinach ponadwymiarowych, lecz nie wykonał jej z przyczyn leżących po stronie pracodawcy,
2) wynikające z przepisów odrębnych regulujących zasady zwolnień z pracy".
W ocenie wnioskodawcy przepis ten nie jest uregulowaniem, o którym mowa w art. 36 ustawy - Karta Nauczyciela. Nie dotyczy on bowiem stawek wynagrodzenia zasadniczego, dodatków, wynagrodzenia za zajęcie dodatkowe, ani też zasad zaszeregowania nauczycieli do odpowiednich stawek wynagrodzeń. Regulując natomiast kwestię uznawania przyczyn nie odbycia zajęć za usprawiedliwione wkracza w sprawy uregulowane w art. 35 ustawy - Karta nauczyciela, jakkolwiek przepis ten, jak również żaden inny przepis tej ustawy nie daje Radzie Ministrów upoważnienia do wydania przepisu wykonawczego dotyczącego pracy w godzinach ponadwymiarowych.
Tak więc zgodnie z poglądami wnioskodawcy, kwestionowana treść przepisu ust. 1 § 5 uchwały Nr 97 Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1987 r. nie znajduje oparcia w upoważnieniu, na podstawie którego przepis ten został wydany. Ponadto w sposób istotny odbiega on od postanowień ustawy - Karta Nauczyciela. Wprowadza bowiem samoistne i niezgodne z ustawą - Karta Nauczyciela uregulowania, ograniczające uprawnienia nauczycieli do wynagradzania za godziny ponadwymiarowe do dwóch grup, a mianowicie: do wypadków, w których nauczyciel był gotowy do świadczenia pracy, lecz nie wykonał jaj z przyczyn zachodzących po stronie pracodawcy oraz do wypadków w związku ze zwolnieniem od pracy na podstawie przepisów odrębnych.
W toku postępowania Minister Szef Urzędu Rady Ministrów w piśmie z dnia 10 października 1989 r. wyjaśnił, że ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o zmianie upoważnień do wydawania aktów wykonawczych (Dz. U. Nr 35, poz. 192) wprowadziła zmianę polegającą na przekazaniu Ministrowi Edukacji Narodowej dotychczasowego uprawnienia Rady Ministrów określonego w art. 36 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, do ustalenia wysokości stawek wynagrodzenia zasadniczego, dodatków, wynagrodzenia za zajęcia dodatkowe, zasad zaszeregowania i przyznawania dodatków do wynagrodzenia nauczycieli, oraz że korzystając z tego upoważnienia Minister Edukacji Narodowej wydał w dniu 21 lipca 1989 r. zarządzenie w sprawie wynagradzania nauczycieli (MP Nr 29, poz. 222 i Nr 32, poz. 247), które w § 6 ust. 1 zawiera identyczne do kwestionowanego w uchwale nr 97 Rady Ministrów (§ 5 ust. 1) uregulowanie. W związku z tym jednak, że uchwała nr 97 Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1983 r. utraciła moc, jak wynika z treści art. 80 ustawy z dnia 30 maja 1989 r. Szef Urzędu Rady Ministrów uznając, iż zachodzą przesłanki z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98, z 1989 r. Nr 21, poz. 123, z 1989 r. Nr 134, poz. 178), wniósł o umorzenia postępowania.
Prokurator Generalny PRL w piśmie z dnia 28 października 1989 r. wniósł o orzeczenie niezgodności wymienionego przepisu § 6 ust. 1, pkt 1 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lipca 1989 r. z przepisem art. 36 w związku z art. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, podzielając przy tym stanowisko wnioskodawcy, że kwestionowana przez niego treść przepisu w pierwotnym brzmieniu nie znajdowała wystarczającego oparcia w upoważnieniu na podstawie którego przepis ten został wydany.
Zdaniem tego uczestnika postępowania uchwała Nr 97 Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1983 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (jedn. tekst MP z 1989 r. Nr 33 poz. 303 z późn. zm.) utraciła moc na podstawie § 25 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (MP Nr 29, poz. 222), jednakże § 6 ust. 1 tego zarządzenia jest dosłownym powtórzeniem kwestionowanego we wniosku przepisu. Dlatego też Prokurator Generalny PRL wyraził pogląd, że brak jest podstaw do umorzenia postępowania, mimo uchylenia aktu normatywnego wymienionego we wniosku. Stosownie bowiem do dyspozycji art. 4 ust. 2 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym umorzenie postępowania następuje wówczas, gdy zostaje uchylony akt normatywny będący przedmiotem badania Trybunału Konstytucyjnego. Kwestionowany przez wnioskodawcę przepis w swej treści pozostał niezmieniony stąd zdaniem Prokuratora Generalnego, nadal istnieje i wszystkie zarzuty podnoszone we wniosku odnoszą się do aktualnie obowiązującego przepisu i postępowanie w sprawie nie podlega umorzeniu.
W piśmie z dnia 29 listopada 1989 r. zajął stanowisko w sprawie Minister Edukacji Narodowej. Minister poinformował Trybunał Konstytucyjny, iż zarządzeniem z dnia 30 września 1989 r. zmieniającym zarządzenie w sprawie wynagradzania nauczycieli (MP nr 37, poz. 291) uchylił kwestionowany § 6 ust. 1 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli, spełniając tym samym przesłanki do umorzenia w sprawie, na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Trybunał Konstytucyjny po dokonaniu analizy tekstów aktów prawnych ustalił, że w czasie postępowania nastąpiło uchylenie kwestionowanego ust. 1 § 6 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli, zarządzeniem z dnia 30 września 1989 r. zmieniającym zarządzenie w sprawie wynagradzania nauczycieli przez zamieszczenie w tym zarządzeniu postanowienia następującej treści: "§ 1. W zarządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (MP Nr 29, poz. 222 i Nr 32, poz. 247) w § 6 ust. 1 skreśla się § 2. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 1 października 1989 r".
Tym samym został uchylony akt normatywny będący przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny, co zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym stanowi podstawę do umorzenia postępowania w oparciu o powołany przepis. Z powyższych zatem względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji postanowienia.
Postanowienie
z dnia 28 grudnia 1989 r.
(U. 8/89)
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Przewodniczący: sędzia TK Henryk Groszyk
Sędziowie TK: Maria Łabor-Soroka (sprawozdawca)
Remigiusz Orzechowski
po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 1989 r. na posiedzeniu niejawnym, sprawy z wniosku Zarządu Głównego Związku Nauczycielstwa Polskiego z dnia 24 czerwca 1989 r., z udziałem Rady Ministrów, Ministra Edukacji Narodowej oraz Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o stwierdzenie niezgodności § 5 ust. 1 uchwały nr 97 Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1987 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (tekst jednolity MP z 25 listopada 1988 r. Nr 33, poz. 303; z 1989 r. Nr 5, poz. 50) z art. 36 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19; Nr 25, poz. 187; Nr 31, poz. 214; z 1983 r. Nr 5, poz. 33, z 1989 r. Nr 4, poz. 24; Nr 35, poz. 192).
postanowił:
umorzyć postępowanie w sprawie.
UZASADNIENIE
Zarząd Główny Związku Nauczycielstwa Polskiego wystąpił dnia 24 czerwca 1989 r. do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o orzeczenie niezgodności przepisu § 5 ust. 1 uchwały Nr 97 Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1983 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (jedn. tekst MP z 1988 r. Nr 33, poz. 303; z 1989 r. Nr 5, poz. 50) z art. 36 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19; Nr 25, poz. 187; Nr 31, poz. 214; z 1983 r. Nr 5, po. 33, z 1989 r. Nr 4, poz. 24; Nr 35, poz. 192). W uzasadnieniu wniosku podniesiono następujące argumenty.
Wymieniona ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela zawiera szereg upoważnień do wydawania przepisów wykonawczych, w tym art. 36 tej ustawy upoważnia Radę Ministrów do określania wysokości stawek wynagradzania za zajęcia dodatkowe oraz do określania zasad zaszeregowania i przyznawania dodatków do wynagrodzeń nauczycieli.
Realizując to upoważnienie Rada Ministrów w dniu 8 sierpnia 1983 r. podjęła uchwalę nr 97 w sprawie wynagradzania nauczycieli. Uchwała ta była zgodna z upoważnieniem zawartym w ustawie - Karta Nauczyciela. W dniu 3 sierpnia 1984 r. uchwałą nr 105 (MP Nr 20, poz. 137) Rada Ministrów zmieniła jednak tę uchwałę wprowadzając do niej ust. 1 do § 5 w następującym brzmieniu:
"1. Przez wypadki usprawiedliwionego nie odbycia zajęć, o których mowa w art. 35 ust. 4 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela należy rozumieć wypadki:
1) w których nauczyciel był gotowy do świadczenia pracy w godzinach ponadwymiarowych, lecz nie wykonał jej z przyczyn leżących po stronie pracodawcy,
2) wynikające z przepisów odrębnych regulujących zasady zwolnień z pracy".
W ocenie wnioskodawcy przepis ten nie jest uregulowaniem, o którym mowa w art. 36 ustawy - Karta Nauczyciela. Nie dotyczy on bowiem stawek wynagrodzenia zasadniczego, dodatków, wynagrodzenia za zajęcie dodatkowe, ani też zasad zaszeregowania nauczycieli do odpowiednich stawek wynagrodzeń. Regulując natomiast kwestię uznawania przyczyn nie odbycia zajęć za usprawiedliwione wkracza w sprawy uregulowane w art. 35 ustawy - Karta nauczyciela, jakkolwiek przepis ten, jak również żaden inny przepis tej ustawy nie daje Radzie Ministrów upoważnienia do wydania przepisu wykonawczego dotyczącego pracy w godzinach ponadwymiarowych.
Tak więc zgodnie z poglądami wnioskodawcy, kwestionowana treść przepisu ust. 1 § 5 uchwały Nr 97 Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1987 r. nie znajduje oparcia w upoważnieniu, na podstawie którego przepis ten został wydany. Ponadto w sposób istotny odbiega on od postanowień ustawy - Karta Nauczyciela. Wprowadza bowiem samoistne i niezgodne z ustawą - Karta Nauczyciela uregulowania, ograniczające uprawnienia nauczycieli do wynagradzania za godziny ponadwymiarowe do dwóch grup, a mianowicie: do wypadków, w których nauczyciel był gotowy do świadczenia pracy, lecz nie wykonał jaj z przyczyn zachodzących po stronie pracodawcy oraz do wypadków w związku ze zwolnieniem od pracy na podstawie przepisów odrębnych.
W toku postępowania Minister Szef Urzędu Rady Ministrów w piśmie z dnia 10 października 1989 r. wyjaśnił, że ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o zmianie upoważnień do wydawania aktów wykonawczych (Dz. U. Nr 35, poz. 192) wprowadziła zmianę polegającą na przekazaniu Ministrowi Edukacji Narodowej dotychczasowego uprawnienia Rady Ministrów określonego w art. 36 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, do ustalenia wysokości stawek wynagrodzenia zasadniczego, dodatków, wynagrodzenia za zajęcia dodatkowe, zasad zaszeregowania i przyznawania dodatków do wynagrodzenia nauczycieli, oraz że korzystając z tego upoważnienia Minister Edukacji Narodowej wydał w dniu 21 lipca 1989 r. zarządzenie w sprawie wynagradzania nauczycieli (MP Nr 29, poz. 222 i Nr 32, poz. 247), które w § 6 ust. 1 zawiera identyczne do kwestionowanego w uchwale nr 97 Rady Ministrów (§ 5 ust. 1) uregulowanie. W związku z tym jednak, że uchwała nr 97 Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1983 r. utraciła moc, jak wynika z treści art. 80 ustawy z dnia 30 maja 1989 r. Szef Urzędu Rady Ministrów uznając, iż zachodzą przesłanki z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98, z 1989 r. Nr 21, poz. 123, z 1989 r. Nr 134, poz. 178), wniósł o umorzenia postępowania.
Prokurator Generalny PRL w piśmie z dnia 28 października 1989 r. wniósł o orzeczenie niezgodności wymienionego przepisu § 6 ust. 1, pkt 1 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lipca 1989 r. z przepisem art. 36 w związku z art. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, podzielając przy tym stanowisko wnioskodawcy, że kwestionowana przez niego treść przepisu w pierwotnym brzmieniu nie znajdowała wystarczającego oparcia w upoważnieniu na podstawie którego przepis ten został wydany.
Zdaniem tego uczestnika postępowania uchwała Nr 97 Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1983 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (jedn. tekst MP z 1989 r. Nr 33 poz. 303 z późn. zm.) utraciła moc na podstawie § 25 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (MP Nr 29, poz. 222), jednakże § 6 ust. 1 tego zarządzenia jest dosłownym powtórzeniem kwestionowanego we wniosku przepisu. Dlatego też Prokurator Generalny PRL wyraził pogląd, że brak jest podstaw do umorzenia postępowania, mimo uchylenia aktu normatywnego wymienionego we wniosku. Stosownie bowiem do dyspozycji art. 4 ust. 2 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym umorzenie postępowania następuje wówczas, gdy zostaje uchylony akt normatywny będący przedmiotem badania Trybunału Konstytucyjnego. Kwestionowany przez wnioskodawcę przepis w swej treści pozostał niezmieniony stąd zdaniem Prokuratora Generalnego, nadal istnieje i wszystkie zarzuty podnoszone we wniosku odnoszą się do aktualnie obowiązującego przepisu i postępowanie w sprawie nie podlega umorzeniu.
W piśmie z dnia 29 listopada 1989 r. zajął stanowisko w sprawie Minister Edukacji Narodowej. Minister poinformował Trybunał Konstytucyjny, iż zarządzeniem z dnia 30 września 1989 r. zmieniającym zarządzenie w sprawie wynagradzania nauczycieli (MP nr 37, poz. 291) uchylił kwestionowany § 6 ust. 1 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli, spełniając tym samym przesłanki do umorzenia w sprawie, na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Trybunał Konstytucyjny po dokonaniu analizy tekstów aktów prawnych ustalił, że w czasie postępowania nastąpiło uchylenie kwestionowanego ust. 1 § 6 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli, zarządzeniem z dnia 30 września 1989 r. zmieniającym zarządzenie w sprawie wynagradzania nauczycieli przez zamieszczenie w tym zarządzeniu postanowienia następującej treści: "§ 1. W zarządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (MP Nr 29, poz. 222 i Nr 32, poz. 247) w § 6 ust. 1 skreśla się § 2. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 1 października 1989 r".
Tym samym został uchylony akt normatywny będący przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny, co zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym stanowi podstawę do umorzenia postępowania w oparciu o powołany przepis. Z powyższych zatem względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji postanowienia.