Pełny tekst orzeczenia

O R Z E C Z E N I E

z dnia 10 grudnia 1996 r.
Sygn. akt P. 6/96

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Błażej Wierzbowski – przewodniczący
Zdzisław Czeszejko–Sochacki
Stefan J. Jaworski
Krzysztof Kolasiński – sprawozdawca
Wojciech Łączkowski

Joanna Szymczak – protokolant

po rozpoznaniu 10 grudnia 1996 r. na rozprawie sprawy z wniosku składu orzekającego Naczelnego Sądu Administracyjnego – Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu z udziałem umocowanych przedstawicieli uczestników postępowania: Wnioskodawcy, Sejmu RP, Ministra Pracy i Polityki Socjalnej i Prokuratora Generalnego o udzielenie odpowiedzi na pytanie prawne:
czy przepis art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (tekst jednolity z 1996 r. Dz.U. Nr 47, poz. 211) uzależniający zaliczenia do 180 dni, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 2, od pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia – jest zgodny z art. 1 i art. 67 ust. 1 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy przez art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729; z 1996 r. Nr 106, poz. 488)


orzeka:

Art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (tekst jednolity z 1996 r. Dz.U. Nr 47, poz. 211; zm.: Nr 100, poz. 459, Nr 106, poz. 496) w zakresie, w jakim uzależnia zaliczenie okresu pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego albo zasiłku opiekuńczego do okresu 180 dni, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 2 tejże ustawy, od ustania zatrudnienia, nie jest zgodny z art. 1 i art. 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729; z 1996 r. Nr 106, poz. 488).



Uzasadnienie


Naczelny Sąd Administracyjny – Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu przedstawił Trybunałowi Konstytucyjnemu do rozstrzygnięcia pytanie prawne;
– czy przepis art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (tekst jednolity z 1996 r. Dz.U. Nr 47, poz. 211) uzależniający zaliczenie do 180 dni, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 2, od pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia – jest zgodny z art. 1 i art. 67 ust. 1 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy przez art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729; z 1996 r. Nr 106, poz. 488).
W uzasadnieniu Wnioskodawca ustala stan faktyczny, na tle którego kwestia ta wyłoniła się w toku rozpatrywania skargi na decyzję z 20 września 1995 r., Nr 01160/208/95 Dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy we Wrocławiu utrzymującą w mocy decyzję z 26 sierpnia 1995 r., Nr S/179965/95 kierownika Rejonowego Urzędu Pracy odmawiającą przyznania skarżącemu zasiłku dla bezrobotnych.
Przesłankami odmownej decyzji było stwierdzenie, że:
– skarżący zarejestrował się jako bezrobotny 26 czerwca 1995 r.,
– zasiłek chorobowy pobierał przez okres 150 dni (od 1 grudnia 1994 r. do 31 marca 1995 r.),
– w okresie od 27 grudnia 1978 r. do 29 listopada 1994 r. prowadził działalność gospodarczą,
– opłacał składki ZUS do 30 listopada 1994 r. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.
Według oceny organów obu instancji, skarżący nie spełnia warunków przyznania zasiłku dla bezrobotnych, gdyż prawo takie – na podstawie art. 23 ust. 1 powołanej ustawy – przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy po dniu zarejestrowania we właściwym urzędzie pracy, przy braku propozycji odpowiedniej dla niego pracy i pod warunkiem, że w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień rejestracji pozostawał, co najmniej 180 dni w stosunku pracy lub stosunku służbowym, albo przez taki okres podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu innej pozarolniczej działalności.
W konkretnej sytuacji skarżący podlegał ubezpieczeniu społecznemu przez okres 158 dni, a zdaniem organów orzekających nie spełnia też innych warunków przyznania prawa do zasiłku dla bezrobotnych, określonych w art. 23 ust. 2 pkt 1 – 5 powołanej ustawy, zgodnie z którym okres pobierania zasiłku chorobowego wlicza się do 180 dni, jeżeli zasiłek chorobowy pobierany jest po ustaniu zatrudnienia, którym w rozumieniu ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu, jest wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą. Skarżący natomiast pobierał zasiłek chorobowy po ustaniu działalności gospodarczej.
W skardze skierowanej do Naczelnego Sądu Administracyjnego skarżący zarzucił, że przyjęta przez organy orzekające wykładnia pojęcia zatrudnienia jest wadliwa, bowiem prowadzi do podziału na:
– obywateli, którzy przy spełnieniu warunków z art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, nabywają prawo do zasiłku;
– obywateli, którzy przy spełnianiu warunków z art. 23 ust. 2 pkt 3 tej ustawy nie nabywają prawa do zasiłku.
Jest oczywiste, zdaniem skarżącego, naruszenie równości wobec prawa a także sprzeczne z normami współżycia społecznego.
Odpowiadając na zarzuty skargi organ II instancji wniósł o jej oddalenie, gdyż obie decyzje są zgodne z obowiązującym prawem.
Skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego rozpatrując skargę zauważył, że przepis art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu rzeczywiście różnicuje uprawnienia obywateli w zależności od tego czy pozostają w stosunku pracy, stosunku służbowym lub umowy o pracę nakładczą, od sytuacji prawnej osób prowadzących działalność gospodarczą. Zgodnie bowiem z dyspozycją art. 23 ust. 2 pkt 3 omawianej ustawy “do 180 dni, o których mowa w ust. 1 i 2, zalicza się również okres: pobierania renty inwalidzkiej, świadczenia rehabilitacyjnego albo – po ustaniu zatrudnienia – zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego”. NSA stwierdza, że pierwsza norma prawna zawarta w art. 23 ust. 3 zakwestionowanej ustawy zrównała sytuację osób pozostających w pracowniczych stosunkach pracy z sytuacją osób prowadzących działalność gospodarczą zaliczając obu tym grupom do wymaganych 180 dni okres pobierania renty inwalidzkiej i świadczenia rehabilitacyjnego.
Druga norma tego samego art. 23 ust. 3 stanowiąc, że do owych 180 dni dolicza się również okresy “po ustaniu zatrudnienia – zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego” różnicuje sytuację prawną osób pozostających w pracowniczych stosunkach pracy z sytuacją osób prowadzących działalność gospodarczą. W świetle ustawowej definicji zatrudnieniem jest wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą, co wyklucza dopuszczalność zastosowania odmiennej (contra legem) wykładni tego pojęcia.
W konkluzji skład orzekający stwierdza, że konstrukcja przepisu art. 23 ust. 3 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu pozbawia osoby pobierające zasiłek chorobowy po zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej możliwości nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych, przez wyłączenie mechanizmu zaliczania okresu pobierania zasiłku chorobowego do 180 dni, jako przesłanki uzależniającej prawo do zasiłku. Wskazuje przy tym¸ że to rozwiązanie jest pozostałością poprzedniego systemu i przystających do niego stereotypowych wyobrażeń, zgodnie z którymi zasobność majątkowa grupy podmiotów gospodarczych stawia je w lepszej sytuacji materialnej bez uwzględnienia, że osoby te obciążone zostały obowiązkami ubezpieczenia społecznego oraz świadczeniami na Fundusz Pracy. W tej sytuacji, zdaniem składu orzekającego, wątpliwości przedstawione w pytaniu prawnym są uzasadnione.
Minister Pracy i Polityki Socjalnej “nie znalazł żadnego uzasadnienia utrzymania stanu prawnego prowadzącego do naruszenia zasady równości obywateli wobec prawa oraz zasad współżycia społecznego”. Stwierdził wyraźnie, że prowadzone są prace legislacyjne zmierzające do zmiany zakwestionowanych rozwiązań a projekt ustawy nowelizującej m.in. przepis art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu jest przedmiotem uzgodnień międzyresortowych oraz opinii związków zawodowych
Prokurator Generalny stwierdził, że przepis art. 23 ust. 2 pkt 3 zaskarżonej ustawy, w zakresie obejmującym zaliczenie do 180 dni, o których mowa w ust. 1 pkt 2, okresu pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia, jest niezgodny z art. 1 i art. 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy przez art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. Rozwijając swoje stanowisko Prokurator Generalny wskazał na okresy pobierania renty inwalidzkiej oraz świadczenia rehabilitacyjnego, jako okresy nieprzejawionej aktywności zawodowej z powodu złego stanu zdrowia. Podkreślił, że rodzaje aktywności zawodowej uprawniającej do zasiłku dla bezrobotnych zostały szczegółowo określone w art. 23 ust. 1 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, w którym to przepisie działalność gospodarcza w zakresie uprawnień do zasiłku dla bezrobotnych została potraktowana na równi z zatrudnieniem zdefiniowanym tą ustawą. Brak uzasadnienia dla różnicowania, w zakresie zaliczalności okresów pobierania zasiłku chorobowego, skoro okresy pobierania renty inwalidzkiej lub świadczenia rehabilitacyjnego traktowane są jednakowo.
Zdaniem Prokuratora Generalnego określenie “po ustaniu zatrudnienia” zawarte w omawianym przepisie miało na celu wskazanie, że chodzi o taki okres pobierania zasiłku chorobowego, który nie jest jednoczesny z trwaniem aktywności zawodowej, aby uniemożliwić podwójne zaliczanie tych okresów. Inne rozumienie nie znajduje racjonalnego uzasadnienia. W świetle tych rozważań niekonstytucyjność przepisu art. 23 ust. 1 pkt 2 omawianej ustawy jest zdaniem Prokuratora Generalnego oczywista.

II

Na rozprawie 10 grudnia 1996 r. uczestnicy postępowania: przedstawiciel Wnioskodawcy – Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz uczestników postępowania: Prokuratora Generalnego i Ministra Pracy i Polityki Socjalnej podtrzymali stanowiska zajęte na piśmie. Przedstawiciel Sejmu wniósł o orzeczenie niekonstytucyjności zaskarżonej ustawy.

III


Zakwestionowany przepis prawny zmierza do rozszerzenia gamy przypadków, w których na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, bezrobotny nabywa prawo do zasiłku z tytułu zatrudnienia lub prowadzenia innych rodzajów działalności zarobkowej, określonych w tym przepisie.
Zgodnie z art. 23 ust. 1 wskazanej ustawy warunkiem nabycia prawa do zasiłku przez bezrobotnego jest zatrudnienie przez okres co najmniej 180 dni w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania. Na równi z okresem zatrudnienia ustawa ta traktuje m.in. okres ubezpieczenia społecznego z tytułu działalności gospodarczej. Na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 2e zasiłek przysługuje bezrobotnemu, który podlega ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy, jeżeli podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub zaopatrzenie emerytalne i Fundusz Pracy wynosiła co najmniej połowę najniższego wynagrodzenia.
Artykuł ten w ust. 2 pkt 3 do okresu 180 dni zatrudnienia i okresów z nim zrównanych w ust. 1 pkt 2 tego artykułu zalicza również okresy “pobierania renty inwalidzkiej, świadczenia rehabilitacyjnego lub – po ustaniu zatrudnienia – zasiłku chorobowego, macierzyńskiego albo zasiłku opiekuńczego”.
Rozważyć należy w pierwszej kolejności dlaczego powołany przepis odmiennie reguluje zaliczenie do okresu zatrudnienia i okresów z nim zrównanych w art. 23 ust. 2 omawianej ustawy przypadki pobierania renty inwalidzkiej i świadczenia rehabilitacyjnego niż pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego albo zasiłku opiekuńczego. Te ostatnie okresy zalicza się tylko wtedy, gdy występują po ustaniu zatrudnienia. A contrario wynika z tej regulacji to, że okresów tych, a więc pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego nie zalicza się do okresu zatrudnienia, jeżeli świadczenia te były pobierane w okresie zatrudnienia.
Z regulacji tej nie wynika jednak, iż okresów tych nie uwzględnia się przy obliczaniu okresu zatrudnienia warunkującego nabycie prawa do zasiłku dla bezrobotnego. Zgodnie bowiem z brzmieniem art. 23 ust. 1 pkt 2a warunkiem nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnego jest samo zatrudnienie w co najmniej połowie wymiaru czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie przez wymagany okres 180 dni w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania. Nie ma więc znaczenia czy zatrudniony pobierał wynagrodzenie, czy też zastępujący je zasiłek chorobowy, macierzyński albo opiekuńczy. Problem zaliczenia okresu pobierania któregoś z tych świadczeń do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do zasiłku, powstaje dopiero po ustaniu zatrudnienia. Można więc wnosić, że jedynie dążenie do ścisłości regulacji, a więc ze względu na wymogi puryzmu prawnego został wprowadzony wymóg zaliczenia okresów pobierania omawianych zasiłków dopiero po ustaniu zatrudnienia do okresu zatrudnienia wymaganego do nabycia prawa do zasiłku przez bezrobotnego.
W regulacji art. 23 ust. 1 pkt 2 traktuje się jednak na równi z okresem zatrudnienia okresy: wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę nakładczą, zatrudnienie na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy, wykonywania pracy w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, wykonywania pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych przez członków tej spółdzielni, opłacania składki na Fundusz Pracy w związku z zatrudnieniem u pracodawcy zagranicznego.
Art. 23 w ust. 2 stanowi zaś, że do okresów, o których mowa w ust. 1 pkt 2, a więc wszystkich wyżej wskazanych, zalicza się również wymienione w nim okresy, a w tym m.in. pobierania renty inwalidzkiej, świadczenia rehabilitacyjnego lub – po ustaniu zatrudnienia – zasiłku chorobowego, macierzyńskiego albo zasiłku opiekuńczego.
Zwrot “po ustaniu zatrudnienia”, którym posłużył się ustawodawca w art. 23 ust. 2 pkt 3 nie budzi więc wątpliwości w odniesieniu do bezrobotnych, którzy byli zatrudnieni lecz w odniesieniu do tych, którzy prowadzili innego rodzaju działalność zrównaną w artykule 23 ust. 1 pkt 2 z zatrudnieniem. Chodzi o to, czy zwrot “po ustaniu zatrudnienia” należy rozumieć szeroko jako odnoszący się do wszelkiego rodzaju działalności zrównanej w art. 23 ust. 1 pkt 2 z zatrudnieniem, czy tylko do zatrudnienia.
Ten drugi kierunek wykładni art. 23 ust. 2 pkt 3 prowadzi do wniosku, iż przepis ten wprowadza wyjątek od reguły zaliczania na tych samych zasadach do okresów zatrudnienia i z nimi zrównanych w art. 23 ust. 1 pkt 2 okresów wymienionych w ust. 3 tegoż artykułu. Wyjątek ten polegałby na tym, że okres pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego albo zasiłku opiekuńczego zaliczany byłby tylko tym, którzy byli zatrudnieni, z wyłączeniem tych, którzy prowadzili inne rodzaje działalności zrównane w art. 23 ust. 1 pkt 2 z zatrudnieniem. Za tym kierunkiem wykładni nie przemawiają żadne przesłanki aksjologiczne. Prowadzi on do niezrozumiałych konsekwencji. Wystarczy wskazać, że artykuł 23 ust. 2 pkt 3 odnosi zastrzeżenie “po ustaniu zatrudnienia” do zaliczenia okresu pobierania zasiłku chorobowego, a nie do wcześniej w nim wymienionego okresu pobierania zasiłku rehabilitacyjnego. Tymczasem zasiłek rehabilitacyjny przysługuje właśnie po wyczerpaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego (art. 20 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa, tekst jednolity z 1983 r. Dz.U. Nr 30, poz. 143 ze zmianami).
W postępowaniu administracyjnym w sprawie o przyznanie zasiłku bezrobotnemu zarówno Kierownik Rejonowego Urzędu Pracy we Wrocławiu, jak i Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy opowiedzieli się za wąską wykładnią pojęcia “zatrudnienia” w rozumieniu art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Taką wykładnię tego przepisu przyjął także Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu pytania prawnego. Za wąską wykładnią pojęcia “zatrudnienia” w rozumieniu analizowanego przepisu przemawia ustawowa definicja “zatrudnienia” zawarta w art. 2 ust. 1 pkt 25 tejże ustawy. Przepis ten stanowi, że ilekroć w przepisach tej ustawy jest mowa o zatrudnieniu – oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą. Wykładnia językowa tego przepisu nie budzi żadnych wątpliwości. Ma ona zastosowanie do wszystkich przepisów tej ustawy, które posługują się pojęciem zatrudnienia, a więc także do art. 23 ust. 2 pkt 3. Niedopuszczalne jest więc nadanie pojęciu “zatrudnienie” w rozumieniu tego przepisu, w drodze wykładni celowościowej, szerszego znaczenia. Wskazuje to, że sposób zredagowania tego przepisu doprowadził do nieuzasadnionego i nieracjonalnego zróżnicowania stanu prawnego w przedmiocie zaliczenia do okresu zatrudnienia i innych okresów z nim zrównanych w art. 23 ust. 1 tej ustawy, okresu pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego przez osoby wymienione w tym przepisie a nie będące “zatrudnione”, zgodnie z definicją “zatrudnienia” zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 15 ustawy.
Do stanowiska, iż wskazane zróżnicowanie prawne jest wynikiem błędu w technice legislacyjnej wydaje się przychylać także Minister Pracy i Polityki Socjalnej, skoro nie przytoczył żadnego argumentu przemawiającego za utrzymaniem tego zróżnicowania i przychylił się do stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prokuratora Generalnego, iż art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu narusza zasadę równości obywateli wobec prawa. Przeciwko temu zróżnicowaniu, zdaniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, przemawia nałożenie na osoby prowadzące działalność gospodarczą obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy. Podobnie Prokurator Generalny zwraca uwagę, iż określenie “po ustaniu zatrudnienia” zawarte w zaskarżonym przepisie, miało na celu wskazanie, że chodzi o taki okres pobierania zasiłku chorobowego, który nie jest równocześnie traktowany jako okres aktywności zawodowej, aby okresy te nie mogły być podwójnie zaliczane. Inne zaś rozumienie tego przepisu, zdaniem Prokuratora Generalnego, nie znajduje racjonalnego uzasadnienia.
Jakkolwiek wykładnia celowościowa przemawia jednoznacznie za nadaniem pojęciu “zatrudnienia” w rozumieniu art. 23 ust. 2 pkt 3 zaskarżonej ustawy szerokiego znaczenia, obejmującego wszystkie okresy aktywności zawodowej, o których mowa w ust. 1 tego artykułu, to jednak organy stosujące prawo, a w tym i Naczelny Sąd Administracyjny związane są ustawową definicją zatrudnienia zawartą w art. 2 pkt 25 tej ustawy.
Problem zróżnicowania w prawie do świadczeń dla bezrobotnych osób zatrudnionych i innych osób objętych systemem świadczeń dla bezrobotnych był już przedmiotem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 13 lipca 1993 r. (P. 7/92, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 27). W sprawie tej Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę na to, że zasiłek dla bezrobotnych przysługuje bezrobotnemu ex lege ze środków Funduszu Pracy, który tworzony jest ze składek opłacanych przez pracodawców za osoby zatrudnione, jak i ze składek opłacanych przez osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu z tytułu innej pozarolniczej działalności. Od bezrobotnego wymaga się, podobnie jak od ubezpieczonego określonego stażu zasiłkowego, a więc okresu zatrudnienia lub prowadzenia innego rodzaju działalności pozarolniczej, z którą wiąże się obowiązek opłacania składek.
Za osoby objęte systemem świadczeń dla bezrobotnych opłacane są składki obliczane na identycznych zasadach, bez względu na to, z tytułu jakiej działalności objęte są one systemem tych świadczeń. Obowiązuje ich też identyczny okres prowadzenia tej działalności warunkujący nabycie prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Przemawia to za jednakowym traktowaniem tych różnych kategorii osób w zakresie uwarunkowania nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych.
Reguła ta jest przestrzegana w art. 23 ust. 1 zaskarżonej ustawy, określającym warunek przepracowania lub prowadzenia innych rodzajów działalności pozarolniczej w nim wskazanych przez okres 180 dni w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania, a także w zasadzie w ust. 2 tegoż artykułu, zaliczającego do tegoż okresu, określone w tym przepisie przerwy w zatrudnieniu lub prowadzeniu wskazanej działalności, jak np. odbywania służby wojskowej, urlopu wychowawczego itp. Wyjątek od tej reguły został wprowadzony w pkt. 3 art. 23 ust. 2 poprzez ograniczenie zaliczania do omawianego okresu, od którego zależy nabycie prawa do zasiłku dla bezrobotnych – okresu pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego – do osób zatrudnionych, a więc z pominięciem tych, którzy prowadzili inną wskazaną w ust. 1 tego artykułu działalność pozarolniczą.
Zróżnicowanie to uchyli ustawa z 6 grudnia 1996 r. o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz o zmianie niektórych ustaw, przyjęta przez Sejm po rozpatrzeniu poprawek Senatu. Przewiduje ona w nowym brzmieniu nadanym artykułowi 23 ust. 2 pkt 3 ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, iż okresy pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego będą zaliczane do okresu, od którego zależy nabycie prawa do zasiłku dla bezrobotnego nie tylko po ustaniu zatrudnienia ale i po zaprzestaniu wykonywania innej pracy zarobkowej albo prowadzenia pozarolniczej działalności, jeżeli podstawę wymiaru tych zasiłków stanowiła kwota w wysokości co najmniej najniższego wynagrodzenia. Zgodnie jednak z art. 10 pkt 1 ustawy z 6 grudnia 1996 r., przepis art. 23 ust. 2 w nowym brzmieniu ma wejść w życie dopiero pierwszego dnia siódmego miesiąca następującego po dniu ogłoszenia tej ustawy. Wskazana ustawa z 6 grudnia 1996 r. nie rozwiąże więc problemu zgodności z konstytucją art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobocia przed nadejściem terminu wskazanego w art. 10 pkt 1 ustawy z 6 grudnia 1996 roku.
Zróżnicowanie warunków nabycia uprawnień przez osoby objęte określonym systemem świadczeń, przysługujących ex lege, na który opłacane są składki, może nastąpić tylko wówczas, gdy za tym zróżnicowaniem przemawiają ważne względy społeczne, ekonomiczne lub inne obiektywne przesłanki.
W postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym wszyscy uczestnicy postępowania podkreślili, że żadne obiektywne przesłanki nie przemawiały za ograniczeniem zaliczania okresu pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego do okresu działalności warunkującej nabycie prawa do zasiłku dla bezrobotnych, do osób “zatrudnionych” w rozumieniu tej ustawy, a więc z pominięciem tych, które prowadziły innego rodzaju działalności wymienione w art. 23 ust. 1 zaskarżonej ustawy.
Ograniczenie w art. 23 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 2 pkt 25 ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i bezrobociu zaliczania do okresu 180 dni, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 2, okresów pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego do przypadków zatrudnienia rozumianego, jako wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego i umowy o pracę nakładczą, narusza zasadę równego traktowania obywateli wyrażoną w art. 67 ust. 2 i zasadę sprawiedliwości społecznej wyrażoną w art. 1 przepisów konstytucyjnych. Podobnie w uzasadnieniu wskazanego orzeczenia z 13 lipca 1993 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że nieuzasadnione zróżnicowanie sytuacji prawnej bezrobotnych, w oparciu o kryterium rodzaju aktywności zawodowej, z tytułu której objęci są oni systemem świadczeń dla bezrobotnych, narusza konstytucyjne zasady: równości obywateli wobec prawa i zasadę sprawiedliwości społecznej.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.