Pełny tekst orzeczenia

76

POSTANOWIENIE
z dnia 17 lutego 2003 r.
Sygn. akt Tw 70/02


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wiesław Johann

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Oficerów i Marynarzy o stwierdzenie zgodności:
art. 1025 § 1 pkt 3 i 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 6 września 2001 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 1368) z art. 2, art. 32 w zw. z art. 2 oraz art. 2 w zw. z art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE:

21 października 2002 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Oficerów i Marynarzy o stwierdzenie zgodności art. 1025 § 1 pkt 3 i 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 6 września 2001 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 1368) z wyrażonymi w art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadami ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, pewności prawa i niedziałania prawa wstecz; z art. 32 w związku z zasadą sprawiedliwości społecznej wyrażoną w art. 2 Konstytucji i art. 2 w związku z art. 64 ust. 2 Konstytucji ustanawiającymi nakaz ochrony słusznie nabytych praw majątkowych.
Zarządzeniem sędziego z 18 listopada 2002 r. wezwano wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych poprzez wskazanie umocowanego przedstawiciela do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego oraz reprezentowania przed Trybunałem oraz nadesłanie 5 kopii uchwały odpowiedniego organu wnioskodawcy w sprawie wystąpienia do Trybunału, 1 kopii wniosku, egzemplarza statutu oraz aktualnego wyciągu z rejestru sądowego.
2 grudnia 2002 r. zostało doręczone Trybunałowi Konstytucyjnemu pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych wniosku.

Trybunał Konstytucyjny w zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) wszczęcie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego albo skargi konstytucyjnej, jeżeli dany wniosek, pytanie prawne lub skarga konstytucyjna pochodzi od „uprawnionego podmiotu”. Wyliczenie podmiotów, które mogą wystąpić z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji RP, jest zawarte w art. 191 ust. 1 Konstytucji RP. Co do podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji RP ustrojodawca wprowadza tzw. ograniczoną zdolność wnioskowania (legitymację szczególną), wymagając wykazania, że kwestionowany akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego podmiotu. Wniosek pochodzący od takiego podmiotu powinien zatem nie tylko odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism procesowych oraz zawierać dane określone w art. 32 ust. 1 pkt 1-4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, ale nadto powinien zawierać powołanie przepisu prawa lub również statutu wskazującego, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego organu lub organizacji (art. 32 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Konsekwencją tych uregulowań jest art. 36 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, zgodnie z którym wniosek pochodzący od organu lub organizacji wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji jest kierowany do sędziego Trybunału Konstytucyjnego celem wstępnego rozpoznania. Na tym etapie postępowania Trybunał odmawia nadania biegu w przypadku, gdy wniosek jest „oczywiście bezzasadny” lub jego braki formalne wskazane w zarządzeniu sędziego nie zostały usunięte. Ponadto instytucja ta zapobiega nadaniu biegu wnioskowi w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym), spowodowanej brakiem podmiotu uprawnionego do złożenia wniosku. Tym samym instytucja ta umożliwia już w początkowej fazie postępowania eliminację spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania.
W myśl art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją może wystąpić ogólnokrajowy organ związku zawodowego. Oznacza to, po pierwsze, że nie każdy związek zawodowy ma legitymację do występowania z takimi wnioskami do Trybunału; po drugie, nie każdy organ związku zawodowego obejmującego swoim zasięgiem działania całe terytorium kraju może zainicjować procedurę wystąpienia z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Ocena, który ogólnokrajowy organ ma prawo wystąpić z wnioskiem do Trybunału powinna być dokonana na podstawie statutu związku (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 10 lipca 2002 r., sygn. Tw 12/02 OTK ZU nr 3/B/2002, poz. 188).
Badając wniosek Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Oficerów i Marynarzy Trybunał Konstytucyjny analizował w pierwszym rzędzie, czy pochodzi on od uprawnionego podmiotu.
W przypadku braku odmiennego postanowienia statutu, uchwałę o wystąpieniu do Trybunału o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm powinien podjąć organ posiadający samoistną kompetencję do reprezentowania organizacji wobec organów władzy państwowej. Podjęcie tejże uchwały jest czynnością o charakterze nadzwyczajnym i jako taka nie może być dokonana w ramach prowadzenia bieżącej działalności organizacji (por. postanowienie z 14 stycznia 2003 r., sygn. Tw 71/02 – nie publikowane). Treść pisma, w którym wnioskodawca ustosunkował się do zarzutów dotyczących braków formalnych wniosku, wskazuje, że uchwałę o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału podjęło Prezydium Krajowej Rady Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Oficerów i Marynarzy. Zgodnie z art. 22 ust. 1 Statutu Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Oficerów i Marynarzy Prezydium Krajowej Rady jest władzą wykonawczą Związku. Prezydium nie wykazało przysługującej mu kompetencji do złożenia oświadczenia w imieniu całego Związku Zawodowego w postaci podjęcia uchwały o wystąpieniu z wnioskiem o zbadanie hierarchicznej zgodności norm. W myśl Statutu Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Oficerów i Marynarzy organ ten jedynie „kieruje bieżącą działalnością” Związku, wykonując te kompetencje w okresie pomiędzy posiedzeniami Krajowej Rady (art. 23 ust. 1). W tym świetle Trybunał stwierdza, że Prezydium Krajowej Rady nie jest uprawnionym organem Związku do podjęcia w sposób prawnie skuteczny uchwały o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm. Należy zatem uznać, że złożony do Trybunału wniosek został sporządzony bez podjęcia uchwały przez właściwy organ Związku Zawodowego. Stanowi to samoistną przesłankę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu.
Należy również stwierdzić, że pismo nadesłane w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 18 listopada 2002 r. nie uzupełniło braków formalnych wniosku. Przedstawiony wyciąg z protokołu – nawet gdyby Prezydium Krajowej Rady było właściwym organem Związku do podjęcia uchwały o wystąpienie z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego – został sporządzony w taki sposób, że nie pozwala ocenić, czy uchwała została podjęta zgodnie z postanowieniami Statutu Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Oficerów i Marynarzy. Należy zatem stwierdzić, że zarządzenie sędziego nie zostało należycie wykonane, a braki formalne nie zostały usunięte. Okoliczność ta, w świetle art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym również stanowi podstawę do odmówienia nadania dalszego biegu wnioskowi.
Trybunał Konstytucyjny pragnie zasygnalizować jeszcze jeden problem. Legitymowany do występowania z wnioskiem o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm jest „ogólnokrajowy organ związku zawodowego”. Ogólnokrajowe organy może mieć jedynie taki związek zawodowy, który swym działaniem obejmuje obszar całego kraju. W polskim ustawodawstwie brak jest definicji związku odznaczającego się taką cechą. Konieczne jest zatem wskazanie kryteriów pozwalających wyróżnić związek ogólnokrajowy. W okresie obowiązywania rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 2 sierpnia 1991 r. w sprawie postępowania dotyczącego rejestracji związków zawodowych (Dz. U. Nr 77, poz. 340) takim kryterium było wpisanie związku zawodowego w dziale B – ogólnokrajowe związki zawodowe – właściwego rejestru. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209 ze zm.) przewiduje jednolity rejestr wszystkich związków zawodowych. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w obecnym stanie prawnym ocena, czy związek zawodowy jest ogólnokrajowy powinna zostać dokonana na podstawie danych ujawnionych w rejestrze, w szczególności z wpisów zawartych w dziale I, rubryka 3, obejmująca jednostki terenowe lub oddziały organizacji. Przedstawiony przez Ogólnopolski Związek Zawodowy Oficerów i Marynarzy wyciąg z rejestru nie zawiera niezbędnych danych, które pozwalałyby zakwalifikować go jako związek ogólnokrajowy. W szczególności brak jest wzmianki o organach terenowych tego związku. Również we wniosku nie wskazano innych przesłanek umożliwiających uznanie „ogólnokrajowego” charakteru tego związku. Należy zatem uznać, że wnioskodawca nie wykazał w sposób wystarczający, że jest ogólnokrajowym związkiem zawodowym, a tym samym, iż w ogóle należy do kategorii podmiotów, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.

Mając na uwadze powyższe, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.


3