Pełny tekst orzeczenia

750/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 5 sierpnia 2008 r.

Sygn. akt Ts 309/07



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Ewa Łętowska,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej J.F., w sprawie zgodności:

1) art. 495 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 3989 § 2 z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 2 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 21 grudnia 2007 r. skarżący zarzucił, że art. 495 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji oraz, że art. 3989 § 2 k.p.c. jest niezgodny z art. 45 ust. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny.

W dniu 8 listopada 2002 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu wydał w stosunku do skarżącego nakaz zapłaty, orzekając zgodnie z żądaniami powoda. Skarżący wniósł od powyższego nakazu zarzuty.

Wyrokiem z 3 września 2003 r. (sygn. akt XGC 1379/02) Sąd Okręgowy we Wrocławiu – X Wydział Gospodarczy utrzymał w mocy nakaz zapłaty z 8 listopada 2002 r. co do zasądzonej kwoty, w pozostałym zakresie nakaz uchylił i oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach procesu. Zarówno powód, jak i pozwany wnieśli od tego wyroku apelację. Powód zaskarżył wyrok sądu I instancji w części oddalającej powództwo, natomiast pozwany zaskarżył wyrok w całości, domagając się oddalenia powództwa.

Wyrokiem z 19 maja 2005 r. (sygn. akt I A Ca 222/05) Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – I Wydział Cywilny rozstrzygnął o zarzutach obu stron. W stosunku do skarżącego apelację oddalił, a w uzasadnieniu stwierdził między innymi, iż dowody, na których oparł się sąd I instancji były spóźnione i z tej przyczyny na podstawie art. 495 § 3 k.p.c. powinny być pominięte.

Od powyższego wyroku skarżący 12 września 2005 r. wniósł skargę kasacyjną. Postanowieniem z 13 stycznia 2006 r. (sygn. akt V CSK 144/05) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania i jednocześnie rozstrzygnął o kosztach postępowania kasacyjnego.

W związku z pojawieniem się przesłanki umożliwiającej wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 19 maja 2005 r. (sygn. akt I A Ca 222/05), skarżący wniósł skargę o wznowienie tego postępowania. Postanowieniem z 22 sierpnia 2007 r. (sygn. akt I ACa 845/07) Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Wydział I Cywilny odrzucił skargę. Na powyższe postanowienie skarżący wniósł zażalenie, które postanowieniem z 13 września 2007 r. (sygn. akt A Ca 845/07), dostarczonym skarżącemu 24 września 2007 r., zostało odrzucone przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Wydział I Cywilny.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje.



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady korzystania z tego środka ochrony wolności i praw precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK, skargę konstytucyjną można wnieść po wyczerpaniu przez skarżącego przysługującej mu w sprawie drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Przez wyczerpanie drogi prawnej należy rozumieć, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, konieczność skorzystania przez skarżącego ze wszystkich środków prawnych przysługujących mu w toku instancji, umożliwiających merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy. Na gruncie art. 46 ust. 1 ustawy o TK okoliczność wyczerpania drogi prawnej łączy się tym samym z wydaniem przez sąd powszechny prawomocnego wyroku (lub innego prawomocnego rozstrzygnięcia). Powyższe prowadzi do wniosku, zgodnie z którym w sytuacji doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku sądowego, uruchomienie przez niego innych środków prawnych służących zmianie tego orzeczenia pozostaje bez uszczerbku dla biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej (por. postanowienie TK z 6 czerwca 2001 r., Ts 7/01, OTK ZU nr 5/2001, poz. 148).

Wyczerpanie drogi prawnej ma zatem miejsce po skorzystaniu przez skarżącego z możliwości wniesienia zażalenia lub apelacji do sądu drugiej instancji i uzyskaniu merytorycznego rozstrzygnięcia, wydanego przez ten sąd. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, podstawowe znaczenie dla przyjęcia wyczerpania drogi prawnej i ostateczności wyroku sądowego ma jego prawomocność (por. postanowienie TK z 1 sierpnia 2000 r., Ts 71/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 244). W konsekwencji, uruchomienie przez skarżącego kasacyjnych kompetencji Sądu Najwyższego pozostaje poza zakresem konstytucyjnego wymogu wyczerpania drogi prawnej, podobnie jak ma to miejsce w postępowaniu karnym. Termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie zatem od daty doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji, niezależnie od tego, czy w sprawie może jeszcze zostać wniesiona skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego. Odmienny charakter ma sytuacja, w której przedmiotem skargi konstytucyjnej będą przepisy stanowiące podstawę orzeczenia Sądu Najwyższego, które nie stanowiły i nie mogły stanowić podstawy orzeczeń wydanych przez sądy obu instancji. Przykładem może być skarga konstytucyjna, której przedmiotem są przepisy k.p.c. dotyczące sposobu rozpatrywania przez Sąd Najwyższy skarg kasacyjnych. W takim przypadku termin do złożenia skargi konstytucyjnej będzie biegł od dnia doręczenia skarżącemu orzeczenia Sądu Najwyższego.

W niniejszej sprawie, rozpoznawanej przez Trybunał Konstytucyjny, art. 495 § 3 k.p.c. nie stanowił podstawy wydania przez Sąd Najwyższy postanowienia odmawiającego przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, dlatego ostatecznym orzeczeniem w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej tego przepisu jest wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 19 maja 2005 r. (sygn. akt I A Ca 222/05). Natomiast w kwestii niekonstytucyjności art. 3989 § 2 k.p.c. orzeczeniem ostatecznym było postanowienie Sądu Najwyższego z 13 stycznia 2006 r., gdyż właśnie ten przepis stanowił podstawę orzeczenia Sądu Najwyższego. Od tych orzeczeń należało liczyć trzymiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej. Uruchomienie przez skarżącego nadzwyczajnych środków odwoławczych w postaci skargi o wznowienie postępowania nie miało już wpływu na bieg ustawowego terminu do złożenia skargi konstytucyjnej.

Wniesienie niniejszej skargi konstytucyjnej 21 grudnia 2007 r. nastąpiło zatem po znacznym przekroczeniu terminu ustawowego. Z tego względu, na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że art. 3989 § 2 k.p.c. – będący przedmiotem zaskarżenia – został już uznany za niekonstytucyjny w części odnoszącej się do wydania orzeczenia bez uzasadnienia (wyrok z 30 maja 2007 r., SK 68/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53). Na płaszczyźnie systemowej usunięte zostało więc źródło niekonstytucyjności. Obecnie postanowienia Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania uzasadniane są na podstawie ogólnych zasad uzasadniania orzeczeń przez Sąd Najwyższy.



Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.