Pełny tekst orzeczenia

791/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 14 października 2011 r.

Sygn. akt Ts 284/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Maria Gintowt-Jankowicz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Z.P. o zbadanie zgodności:

1) art. 7674 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.),

2) art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. 2005 r. Nr 13, poz. 98) z

art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 27 listopada 2009 r. Z.P. (dalej: skarżąca) wystąpiła o stwierdzenie niezgodności art. 7674 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) oraz art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98; dalej: ustawa zmieniająca) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji.

W postępowaniu egzekucyjnym zgodnie z art. 7674 § 2 k.p.c., ˝na postanowienie sądu drugiej instancji wydane po rozpoznaniu zażalenia skarga kasacyjna nie przysługuje˝. Z kolei w świetle art. 3 ustawy zmieniającej, która ustaliła obowiązujące brzmienie art. 7674 k.p.c., „sprawy wszczęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (tzn. 6 lutego 2005 r.) toczą się od tego dnia według przepisów tej ustawy, z tym że do złożenia i rozpoznania kasacji od orzeczenia wydanego przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, a także do odmowy przyjęcia jej do rozpoznania, stosuje się przepisy dotychczasowe”.

Zdaniem skarżącej kwestionowane przepisy naruszają przysługujące jej prawo do sądu, a w szczególności prawo do sprawiedliwej procedury sądowej nas etapie kasacyjnym. Po pierwsze, wprost pozbawia ją tego prawa art. 7674§ 2 k.p.c., po drugie, art. 3 ustawy zmieniającej jest – w ocenie skarżącej – nieprecyzyjny i interpretowany przez sądy w sposób niekonstytucyjny, prowadzący do naruszenia jej prawa do sądu. Skarżąca podkreśla, że „generalnie w trakcie trwania postępowania jego reguły nie mogą być zmieniane w sposób mniej korzystny dla stron procesu”. Tymczasem ustawodawca, wprowadzając niekorzystny przepis intertemporalny (art. 3 ustawy zmieniającej), doprowadził, w ocenie skarżącej, do nieuzasadnionej zmiany reguł postępowania i przez to do naruszenia jej prawa do sądu.

Powyższe zarzuty zostały sformułowane w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowienie z 22 kwietnia 2009 r. (sygn. akt II Cz 104/09) Sąd Okręgowy w Świdnicy odrzucił skargę kasacyjną skarżącej na postanowienie tego Sądu z 11 lutego 2009 r. Sąd zaznaczył przy tym, że z uwagi na brzmienie art. 3 ustawy zmieniającej i fakt, że kwestionowane przez skarżącą postanowienie zostało wydane po 5 lutego 2009 r., należy stosować art. 7674 § 2 k.p.c. Wniesione przez skarżącą zażalenie na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej zostało oddalone przez Sąd Najwyższy postanowieniem z 10 września 2009 r. (sygn. akt V CZ 41/09), który przychylił się do rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w Świdnicy. Ponadto , Sąd Najwyższy przywołał stanowisko wyrażane m.in. w swoim postanowieniu z 7 lutego 2006 r. (sygn. akt IV CZ 4/06), zgodnie z którym na postanowienie sądu drugiej instancji – oddalające zażalenie na postanowienie w przedmiocie przybicia – wydane po 5 lutego 2005 r. skarga kasacyjna nie przysługuje (także wtedy, gdy postępowanie egzekucyjne wszczęto przed tym dniem).

Postanowienie Sądu Najwyższego z 10 września 2009 r. zostało doręczone skarżącej 21 października 2009 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna stanowi, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, szczególny środek ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, które zostały naruszone przez wydanie w sprawie skarżącego orzeczenia opartego na zaskarżonej normie. Powołany przepis Konstytucji wyznacza zatem przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z kolei art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wskazują wymogi formalne skargi konstytucyjnej, które muszą zostać zachowane, aby skarga podlegała rozpoznaniu. Trybunał Konstytucyjny, dokonując wstępnej kontroli skargi, nie ogranicza się do badania, czy skarga konstytucyjna spełnia wymogi formalne ujęte w przepisach ustawy o TK oraz czy zarzuty w niej zawarte należy ocenić jako oczywiście bezzasadne (na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK). Tylko taka skarga, która spełnia przesłanki dopuszczalności (art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), przesłanki formalne i nie jest oczywiście bezzasadna, kierowana jest do rozpoznania merytorycznego.

Skarżąca twierdzi, że art. 7674 § 2 k.p.c. narusza przysługujące jej prawo do sprawiedliwej procedury, skoro pozbawia ją możliwości rozpoznania przez Sąd Najwyższy skargi kasacyjnej. Zarzut skarżącej wynika zatem z założenia, że przysługuje jej konstytucyjne prawo do kasacji, które doznało naruszenia.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że wielokrotnie w swoim orzecznictwie kwestionował istnienie prawa do trzeciej instancji (zob. wyrok TK z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143 oraz postanowienia TK z: 15 grudnia 1999 r., Ts 111/99, OTK nr 1/2000, poz. 23; 18 września 20001 r. Ts 71/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 239; 23 stycznia 2002 r., Ts 117/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 91). W przywołanych orzeczeniach Trybunał uznał, że „rozpoznanie sprawy w trzeciej instancji przez Sąd Najwyższy, na skutek złożenia skargi kasacyjnej, nie jest (…) objęte konstytucyjnymi gwarancjami prawa do sądu”. Trybunał zwracał przy tym uwagę, że „we wszystkich wypadkach, gdy ustawodawca uznał za uzasadnione ustanowienie dostępu do skargi kasacyjnej, musi to pozostawać w zgodzie z normami, zasadami i wartościami konstytucyjnymi. Wykluczone jest więc ujmowanie skargi kasacyjnej w sposób naruszający standardy rzetelnej procedury sądowej” (zob. postanowienie TK z 10 sierpnia 2001 r., Ts 58/01, OTK ZU nr 6/2001, poz. 207). Jakkolwiek konstytucyjne prawo do sądu nie przewiduje więc „prawa do kasacji” (prawa do trzeciej instancji), to jednak – o ile w ogóle procedura jest w ten „niekonieczny” sposób uzupełniona o takie właśnie możliwości, sam sposób jej ukształtowania musi odpowiadać standardom rzetelności i w tym zakresie problem oceny tej rzetelności staje się kwestią konstytucyjną wchodzącą w obszar prawa do sądu (zob. postanowienie TK z 4 marca 2010 r., TS 219/09, OTK ZU nr 5/B/2010, poz. 372).

W tym stanie rzeczy Trybunał stwierdza, że zarzuty naruszenia przez art. 7674 § 2 k.p.c. ustawy zmieniającej prawa do rzetelnej procedury i prawa do kasacji (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji) cechuje oczywista bezzasadność.

Skarżąca zarzuca, że wykładnia art. 3 ustawy zmieniającej, stosowana jednolicie przez sądy, pozbawia ją prawa do rzetelnego procesu (prawa do kasacji).

Trybunał w cytowanym postanowieniu (Ts 219/09), które również dotyczyło art. 3 ustawy zmieniającej, uznał, że przepis ten nie zawiera w swojej treści zwrotów niedookreślonych, reguła intertemporalna została wyrażona w sposób jednoznaczny, a powstałe wątpliwości miały swoje źródło w zbiegu dwóch nowelizacji dokonanych ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1804) oraz ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98).

Wbrew twierdzeniu skarżącej, sądy, stosując normy prawne, mają kompetencje do ich interpretacji, w szczególności przez pryzmat wartości konstytucyjnych (zob. postanowienie TK z 14 kwietnia 2004 r., SK 32/01, OTK ZU nr 4/2004, poz. 35 oraz wyrok TK z 28 kwietnia 1999 r., K 3/99, OTK ZU nr 4/1999, poz. 73). Dlatego Sąd Najwyższy był uprawniony do rozstrzygnięcia wątpliwości powstałych wskutek „zbiegu nowelizacji” (zob. postanowienie z 3 października 2007 r., sygn. akt IV CZ 62/07). Sąd Najwyższy przyjął zatem, że na gruncie art. 3 ustawy zmieniającej tylko wydane przed 6 lutego 2005 r. postanowienia sądu drugiej instancji w przedmiocie przybicia i przysądzenia własności nieruchomości nabytej w drodze licytacji oraz w przedmiocie planu podziału między wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji mogą być zaskarżone na zasadach przewidzianych w art. 7751 k.p.c. w pierwotnym brzmieniu, natomiast wydane po 5 lutego 2005 r. – już nie, choćby postępowanie egzekucyjne, w toku którego zapadły, zostało wszczęte przed tym dniem.

Kwestionowany art. 3 ustawy zmieniającej koresponduje także z modelową dla procedury cywilnej regulacją wyrażoną w art. XV § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 297), który ustanawia zasadę stosowania przepisów nowych do postępowań wszczętych pod rządami poprzednich przepisów.

W tym stanie rzeczy Trybunał stwierdza, że zarzuty naruszenia przez art. 3 ustawy zmieniającej prawa do rzetelnej procedury i prawa do kasacji (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji) również cechuje oczywista bezzasadność.



Biorąc powyższe pod uwagę , Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.