Pełny tekst orzeczenia

836/II/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 13 listopada 2013 r.
Sygn. akt Ts 29/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej RWE Polska S.A. w sprawie zgodności:
1) art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.) w związku z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 47953 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 w związku z art. 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

1. W sporządzonej przez radcę prawnego skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 lutego 2012 r. (data nadania), RWE Polska S.A. (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność:
1) art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.; dalej: k.p.a.) w związku z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, ze zm.; dalej: prawo energetyczne) w zakresie, w jakim nakazuje, po zatwierdzeniu nowej taryfy dla energii elektrycznej, umorzenie postępowania administracyjnego przed Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki, wszczętego na wniosek przedsiębiorstwa energetycznego o zmianę decyzji zatwierdzającej taryfę dla energii elektrycznej, z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz w związku z art. 2 Konstytucji;
2) art. 47953 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim uprawnia Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów do uchylenia zaskarżonej decyzji bez orzekania co do istoty sprawy, nie związując równocześnie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, po uchyleniu jego decyzji, wykładnią prawa dokonaną w wyroku i wskazówkami co do dalszego sposobu załatwienia sprawy, z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 w związku z art. 2 Konstytucji.

2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym:

2.1. W dniu 27 kwietnia 2007 r. skarżąca (wówczas pn. Przedsiębiorstwo Energetyczne STOEN S.A. w Warszawie) złożyła wniosek o zmianę taryfy zatwierdzonej decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE lub organ) z 17 stycznia 2007 r. (znak: DTA-4211-45(23)/2006/2007/2720/VIII/KK).
Decyzją z 26 czerwca 2007 r. (znak: DTA-4211-45(28)/2006/2007/2720/VIII/KK) Prezes URE odmówił zmiany taryfy. Skarżąca wniosła odwołanie od tej decyzji.
Wyrokiem z 31 stycznia 2008 r. (sygn. akt XVII AmE 160/07) Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uchylił decyzję Prezesa URE z 26 czerwca 2007 r. Sąd ten stwierdził w uzasadnieniu swojego orzeczenia, że przed wydaniem decyzji o odmowie zmiany decyzji zatwierdzającej taryfę na rok 2007 Prezes URE zobowiązany był do sporządzenia prognozy dynamiki cen podlegających zatwierdzeniu w taryfie, celem weryfikacji propozycji przedstawionych przez skarżącą. Ponieważ obowiązku tego nie wykonał i wydał zaskarżoną decyzję bez dokonania stosownych ustaleń co do kosztów zakupu energii, nie dokonał także weryfikacji przedstawionych przez skarżącą stawek i opłat w zmienionej taryfie.

2.2. Po ponownym rozpoznaniu wniosku skarżącej, decyzją z 30 lipca 2009 r. (znak: DTA-4211-66(3)/2009/2720/VI/KK), Prezes URE umorzył postępowanie. Organ uznał, że postępowanie w sprawie zmiany decyzji zatwierdzającej taryfę stało się bezprzedmiotowe, ponieważ decyzja z 17 stycznia 2007 r. wygasła 31 grudnia 2007 r.; ponadto, 1 stycznia 2008 r. skarżąca została zwolniona z przedstawiania Prezesowi URE taryf dla energii elektrycznej z wyjątkiem grup taryfowych G.
Od powyższej decyzji skarżąca wniosła odwołanie, które Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił wyrokiem z 9 grudnia 2010 r. (sygn. akt XVII AmE 164/09). Sąd ten zważył, że stosownie do art. 47 ust. 2a prawa energetycznego Prezes URE zatwierdza taryfy na okres nie dłuższy niż trzy lata. Zgodnie z tym przepisem Prezes URE rozpoznał wniosek skarżącej i zatwierdził taryfę na okres do 31 grudnia 2007 r. Decyzja o zatwierdzeniu taryfy jest decyzją administracyjną okresową i wygasa z ostatnim dniem okresu, na który została zatwierdzona taryfa. Wraz z wygaśnięciem decyzji przestaje obowiązywać zatwierdzona przez nią taryfa. Taryfę dotychczasową stosuje się tylko wtedy, gdy stanowi o tym art. 47 ust. 2c prawa energetycznego, tj. gdyby do końca obowiązywania decyzji taryfowej nie zakończyło się postępowanie administracyjne wszczęte na wniosek przedsiębiorstwa o zatwierdzenie nowej taryfy lub toczyłoby się postępowanie w sprawie z odwołania od decyzji Prezesa URE w sprawie odmowy zatwierdzenia nowej taryfy. Tymczasem skarżąca złożyła wniosek o zmianę taryfy 27 kwietnia 2007 r. (czyli w czasie obowiązywania taryfy zatwierdzonej decyzją z 17 stycznia 2007 r.). Przed rozpoznaniem wniosku o zmianę taryfy skarżąca zaczęła stosować nową taryfę. 1 stycznia 2008 r. skarżąca została zwolniona z obowiązku przedstawiania Prezesowi URE taryf do zatwierdzenia; od tejże daty skarżąca stosowała własną taryfę, niezatwierdzoną przez Prezesa URE. Oznaczało to, że skarżąca nie stosowała już taryfy zatwierdzonej decyzją z 17 stycznia 2007 r., ale stosowała nowe taryfy; to zaś przekładało się wobec skarżącej na niemożność żądania zmiany taryfy poprzednio stosowanej. W konkluzji uzasadnienia wyroku sąd stwierdził, że rozpoznanie wniosku skarżącej o podniesienie cen w taryfie zatwierdzonej decyzją z 17 stycznia 2007 r. było zbędne, gdyż weszły w życie i były stosowanie przez skarżącą nowe taryfy.
Wyrokiem z 4 października 2011 r. (sygn. akt VI ACa 377/11) Sąd Apelacyjny w Warszawie – VI Wydział Cywilny oddalił apelację skarżącej od przytoczonego wyżej wyroku. W uzasadnieniu Sąd ten stwierdził, że decyzja o umorzeniu postępowania przez Prezesa URE powoduje wprawdzie niemożność uzyskania przez skarżącą orzeczenia wskazującego, czy odmowa zmiany taryfy była zasadna. Skoro jednakże upłynął okres, na który została zatwierdzona nowa taryfa i powstała sytuacja równoznaczna z jej zatwierdzeniem, to nie było podstaw do dalszego stosowania starej taryfy.

2.3. Od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie skarżąca wniosła skargę kasacyjną, którą Sąd Najwyższy – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych oddalił wyrokiem z 26 listopada 2012 r. (sygn. akt III SK 7/12).

3. Zdaniem skarżącej norma wywiedziona art. 105 § 1 k.p.a. w związku z art. 30 ust. 1 prawa energetycznego „w nieuzasadniony sposób pozbawia przedsiębiorstwa energetyczne możliwości zbadania w postępowaniu administracyjnym przesłanek słusznego interesu strony oraz interesu społecznego”. Z kolei art. 47953 § 2 k.p.c. narusza konstytucyjne prawo do sądu, gdyż „skarżąca wprawdzie uzyskuje wyrok sądu uchylający decyzję, z którym zgadza się merytorycznie, jednak wyrok ten nie jest wyrokiem rozstrzygającym co do meritum i ze względu na brak związania Prezesa URE motywami sądu, które doprowadziły do rozstrzygnięcia sprawy, Prezes URE może zakończyć postępowanie w sprawie wniosku skarżącej, umarzając postępowanie administracyjne bez rozstrzygnięcia co do istoty sprawy”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) Askarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny sprawdza, czy odpowiada ona określonym przez prawo wymogom.

2. W niniejszej sprawie skarżąca kwestionuje konstytucyjność: po pierwsze – normy wywiedzionej z art. 105 § 1 k.p.a. w związku z art. 30 ust. 1 prawa energetycznego, po drugie – art. 47953 § 2 k.p.c. Zaskarżone przepisy stanowią odpowiednio:
„Gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania odpowiednio w całości albo w części” (art. 105 § 1 k.p.a.);
„Do postępowania przed Prezesem URE stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2-4, przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego” (art. 30 ust. 1 prawa energetycznego);
„W razie uwzględnienia odwołania, sąd ochrony konkurencji i konsumentów zaskarżoną decyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy” (art. 47953 § 2 k.p.c.).

3. W pierwszej kolejności Trybunał odniósł się do zarzutu niezgodności art. 105 § 1 k.p.a. w związku z art. 30 ust. 1 prawa energetycznego z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz w związku z art. 2 Konstytucji.

3.1. Skarżąca zarzuca naruszenie prawa do sądu (w powiązaniu z zasadą proporcjonalności oraz zasadą demokratycznego państwa prawnego), argumentując, że norma prawna zawarta w art. 105 § 1 k.p.a. uniemożliwia merytoryczne zbadanie w postępowaniu administracyjnym przesłanek słusznego interesu strony (przedsiębiorstwa energetycznego) w związku z jej wnioskiem o zmianę wysokości taryfy na energię elektryczną.

3.2. Zarzut skarżącej jest oczywiście bezzasadny.

3.3. Trybunał zwraca uwagę, że nie można utożsamiać postępowania administracyjnego z postępowaniem sądowym, choćby z uwagi na odmienną naturę prawną oraz różną pozycję stron procesowych tego postępowania (zob. np. wyrok TK z 26 maja 2009 r., sygn. akt SK 32/07, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 70). Postępowanie administracyjne nie służy rozstrzygnięciu sporu o prawo; jego celem jest załatwienie sprawy leżącej we właściwości danego organu administracji publicznej, i to załatwienie jej w drodze jednostronnego rozstrzygnięcia tego organu.

3.4. Trybunał przypomina, że postępowanie przed Prezesem URE w sprawie zatwierdzenia taryfy energii elektrycznej lub jej zmiany jest szczególnym rodzajem postępowania administracyjnego. Postępowanie to jest jednoinstancyjne i kończy je ostateczna decyzja. Przysługuje od niej odwołanie do sądu powszechnego, tj. Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Możliwość skorzystania z prawa do sądu strona postępowania przed Prezesem URE nabywa zatem z chwilą wydania decyzji kończącej postępowanie regulacyjne. Powierzenie sądowi powszechnemu merytorycznego rozpatrywania spraw dotyczących indywidualnych decyzji regulacyjnych stanowi przejaw realizacji praw podmiotowych gwarantowanych przez ustrojodawcę w art. 45 ust. 1 Konstytucji.

3.5. Trybunał Konstytucyjny konsekwentnie przyjmuje w swoim orzecznictwie, że prawo do sądu statuowane w art. 45 ust. 1 (ale też w art. 77 ust. 2) Konstytucji odnosi się do wyłącznie postępowania sądowego (zob. wyrok TK w sprawie SK 32/07). Tymczasem z uzasadnienia skargi konstytucyjnej wynika, że główne zarzuty skarżącej dotyczą postępowania administracyjnego.
Niemożliwa jest wobec tego kontrola konstytucyjności art. 105 § 1 k.p.a. w związku z art. 30 ust. 1 prawa energetycznego. Przepis ten odnosi się wprost do postępowania regulacyjnego przed Prezesem URE i nie rzutuje na prawo skarżącej do rozpoznania sprawy przez sąd; ergo – skarżąca powołała nieadekwatny wzorzec kontroli w postaci art. 45 ust. 1 ustawy zasadniczej (bez znaczenia jest przy tym okoliczność, że wzorzec ten skarżąca wiąże z art. 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji).

3.6. Niezależnie od powyższego Trybunał zwraca uwagę, że decyzja Prezesa URE w sprawie zatwierdzenia taryfy na energię elektryczną jest decyzją administracyjną dotyczącą określonego w niej przedziału czasu; wygasa ona z ostatnim dniem okresu, na który została zatwierdzona taryfa (zob. wyroki SN z: 26 lutego 2004 r., sygn. akt III SK 5/04, niepubl.; 4 marca 2004 r., sygn. akt III SK 7/04, niepubl.; 5 czerwca 2005 r., sygn. akt III SK 7/07, niepubl. oraz 10 czerwca 2009 r., III SK 42/08, OSNP 2011, nr 7-8, poz. 115). Tym samym zmiana takiej decyzji po upływie okresu, na który zatwierdzono taryfę, jest niemożliwa (zob. wyrok SN z 10 czerwca 2009 r., sygn. akt III SK 42/08, niepubl.). Nie można bowiem – w świetle art. 155 k.p.a. – zmienić albo uchylić decyzji administracyjnej, która uległa „skonsumowaniu”, gdyż ewentualna decyzja zmieniająca lub uchylająca nie wpłynie ex nunc na sytuację prawną strony odnośnie do wykonywania przez nią uprawnień lub obowiązków określonych wcześniej wydaną decyzją (zob. wyroki NSA z 4 stycznia 2012 r., sygn. akt II OSK 828/11 oraz 27 września 2012 r., sygn. akt I GSK 1429/11, oba niepubl.).

3.7. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że postępowania w sprawie z odwołania od decyzji Prezesa URE o odmowie zmiany decyzji zatwierdzającej taryfę umarza się, jeżeli upłynął okres obowiązywania taryfy, która miałaby zostać zmieniona wskutek wniesienia odwołania od decyzji o odmowie zmiany decyzji o zatwierdzeniu taryfy (zob. wyrok SN z 5 czerwca 2007 r., sygn. akt III SK 7/07, niepubl.).
Z kolei w wyroku z 19 stycznia 2005 r. w sprawie III SK 36/04 (niepubl.) Sąd Najwyższy przyjął, że „niedopuszczalne jest »reaktywowanie« taryf energetycznych, które wygasły z upływem rocznego okresu ich obowiązywania”. Mimo to postępowanie z odwołania od decyzji o odmowie zmiany decyzji o zatwierdzeniu taryfy nie staje się bezprzedmiotowe po upływie terminu, „w jakim miałaby obowiązywać poprzednia taryfa (…) nie tylko ze względu na długość trwających postępowań sądowych w sprawie z odwołania od decyzji Prezesa URE, które z reguły wykraczają poza – co do zasady roczne – okresy obowiązywania dotychczasowych, w tym zaskarżanych taryf energetycznych”.
W wyroku z 10 czerwca 2009 r. w sprawie III SK 42/08 Sąd Najwyższy orzekł, że choć w związku z wejściem w życie nowej taryfy nie można żądać zmiany taryfy poprzedniej, to przedsiębiorca energetyczny ma jednak interes prawny w rozstrzygnięciu, czy odmowa zmiany decyzji taryfowej była zasadna. Należy bowiem przyjąć, że obowiązywanie lub nieobowiązywanie decyzji taryfowej w dniu wydania wyroku przez sąd nie ma przesądzającego znaczenia dla orzekania przez sąd o prawidłowości rozstrzygnięcia podjętego w decyzji o odmowie zmiany decyzji taryfowej, ponieważ mogła ona wywołać dla powoda niekorzystne skutki o charakterze majątkowym w okresie dalszego obowiązywania zatwierdzonej wcześniej taryfy; jest to wystarczający powód, by uznać, że wydanie wyroku nie stało się zbędne. Ponadto, zdaniem SN, decyzja Prezesa URE o odmowie zmiany decyzji taryfowej, nie wygasa ani nie traci mocy obowiązującej, gdyż wygasa jedynie decyzja taryfowa, która ma charakter terminowy. Po wydaniu decyzji zatwierdzającej nową taryfę zmiana decyzji o zatwierdzeniu poprzedniej taryfy nie jest możliwa, jednakże nie wpływa to na możliwość dokonania oceny zasadności decyzji odmawiającej zmiany decyzji o zatwierdzeniu taryfy. W przeciwnym razie kontrola sądowa działalności Prezesa URE byłaby iluzoryczna. Do momentu upływu terminu obowiązywania decyzji o zatwierdzeniu taryfy sąd rozpoznający odwołanie od decyzji o odmowie zmiany taryfy może – uwzględniając odwołanie – zmienić decyzję o zatwierdzeniu taryfy. Po upływie tego terminu sąd może jedynie orzec, czy odmowa zmiany decyzji o zatwierdzeniu taryfy była zasadna. Nie może już bowiem zmienić taryfy, gdyż decyzja o jej zatwierdzeniu wygasła.

3.8. W stanie faktycznym poprzedzającym wniesienie rozpoznawanej skargi konstytucyjnej skarżąca wystąpiła o zmianę decyzji Prezesa URE z 17 stycznia 2007 r. (znak: DTA-4211-45(23)/2006/2007/2720/VIII/KK) w sprawie wysokości taryfy, która została wydana wobec skarżącej na okres do 31 grudnia 2007 r. Organ odmówił uwzględnienia wniosku skarżącej decyzją z 26 czerwca 2007 r. (znak: DTA-4211-45(28)/2006/2007/2720/VIII/KK), jednakże rozstrzygnięcie to zostało uchylone przez Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z 31 stycznia 2008 r. (sygn. akt XVII AmE 160/07). Jednocześnie – na podstawie art. 49 prawa energetycznego – skarżąca została z dniem 1 stycznia 2008 r. zwolniona z obowiązku przedstawiania Prezesowi URE do zatwierdzenia taryf dla energii elektrycznej z wyjątkiem grup taryfowych G. W odniesieniu do tej ostatniej grupy skarżąca przedstawiła wniosek o zatwierdzenie nowej taryfy, który został zaaprobowany przez Prezesa URE decyzją z 16 czerwca 2008 r. (DTA-4211-82(9)/2008/2720/I/KK).
W związku z wygaśnięciem decyzji z 17 stycznia 2007 r. oraz uchyleniem przez sąd decyzji z 26 czerwca 2007 r. Prezes URE umorzył postępowanie w sprawie zmiany wysokości taryf zatwierdzonych 17 stycznia 2007 r. (decyzja z 30 lipca 2009 r., znak: DTA-4211-66(3)/2009/2720/VI/KK) ze względu na bezprzedmiotowość wniosku skarżącej. Zasadność takiego rozstrzygnięcia organu podzielił Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (wyrok z 9 grudnia 2010 r., sygn. akt XVII AmE 164/09) oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie (wyrok z 4 października 2011 r., sygn. akt VI ACa 377/11).

3.9. Umorzenie postępowania przez Prezesa URE (decyzja z 30 lipca 2009 r.) nie wpłynęło na ochronę interesu prawnego skarżącej (kwestia zasadności zmiany taryfy), gdyż – po pierwsze – skorzystała ona z prawa do sądowej kontroli decyzji organu, a po drugie – uzyskała orzeczenie Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który uchylił decyzję odmowną Prezesa URE z 26 czerwca 2007 r. (wyrok z 31 stycznia 2008 r.). Skutkiem tego orzeczenia było wyeliminowanie z obrotu prawnego – jako niezasadnej – niekorzystnej dla skarżącej decyzji administracyjnej. Umorzenie postępowania przez organ spowodowane było upływem okresu obowiązywania taryfy, o której zmianę wnioskowała skarżąca, a tym samym bezprzedmiotowością dalszego prowadzenia postępowania w sprawie zmiany wysokości taryfy.

3.10. Biorąc powyższe pod uwagę, skarżąca nie została pozbawiona ochrony swoich praw i interesów w postępowaniu regulacyjnym przed Prezesem URE. Wygaśnięcie decyzji taryfowej (w związku z upływem okresu, na który została wydana), o której zmianę wniosło przedsiębiorstwo energetyczne, nie stoi bowiem na przeszkodzie merytorycznemu zweryfikowaniu przez sąd zasadności ewentualnej decyzji Prezesa URE w sprawie odmowy zmiany wysokości taryfy i – w razie stwierdzenia braku podstaw do wydania rozstrzygnięcia odmownego przez organ – wyeliminowania jej z obrotu prawnego. Bez znaczenia jest przy tym, że po uchyleniu decyzji odmownej przez sąd Prezes URE – z mocy art. 105 § 1 k.p.a. w związku z art. 30 ust. 1 prawa energetycznego – umarza postępowanie w sprawie zmiany taryfy jako bezprzedmiotowe, a nie wydaje nową decyzję merytoryczną, w której uwzględnia wniosek przedsiębiorstwa energetycznego. Umorzenie postępowania w oparciu o przesłankę bezprzedmiotowości nie niweczy bowiem skutku, który wywiera wyrok sądu w sprawie uchylenia decyzji o odmowie zmiany taryfy, czyli rozstrzygnięcie merytoryczne; natomiast ewentualna nowa decyzja merytoryczna Prezesa URE – której oczekiwałaby skarżąca (vide s. 10 uzasadnienia skargi konstytucyjnej) – byłaby w istocie jedynie aktem deklaratoryjnym, sui generis potwierdzającym rozstrzygnięcie sądu kontrolującego organ. W obu wariantach skutek jest podobny: usunięcie decyzji odmowej organu z obrotu prawnego. Jednakże – co Trybunał podkreśla – ocena, czy Prezes URE – w sytuacji uchylenia przez sąd jego decyzji o odmowie zmiany wysokości taryfy na energię elektryczną, ale po wygaśnięciu decyzji taryfowej – powinien umarzać postępowanie czy wydać nową decyzję merytoryczną, która nie miałaby de iure charakteru konstytutywnego (gdyż w istocie nie kreowałaby nowego stanu prawnego), nie leży w gestii Trybunału Konstytucyjnego, ale ustawodawcy.

3.11. Z tej racji – na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – Trybunał odmówił nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności art. 105 § 1 k.p.a. w związku z art. 30 ust. 1 prawa energetycznego z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz w związku z art. 2 Konstytucji.

4. Następnie Trybunał odniósł się do zarzutu niezgodności art. 47953 § 2 k.p.c. z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 w związku z art. 2 Konstytucji.

4.1. Skarżąca zarzuca kwestionowanej regulacji naruszenie prawa do sądu (w powiązaniu z prawem do zaskarżania decyzji i orzeczeń wydanych w pierwszej instancji oraz zasadą demokratycznego państwa prawnego), argumentując, że „samo uchylenie decyzji przez Sąd, bez określenia sposobu dalszego postępowania przez Prezesa URE, i pozostawienie Prezesowi URE swobody w tym zakresie nie spełnia wymogu sprawiedliwego załatwienia sprawy przez sąd”.

4.2. Zarzut skarżącej jest niedopuszczalny, gdyż sprowadza się do żądania, aby Trybunał rozstrzygnął rozbieżności interpretacyjne w judykaturze Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych w sprawie mocy wiążącej uzasadnienia (motywów merytorycznych) orzeczeń sądowych, a zatem dotyczy on płaszczyzny stosowania prawa.

4.3. Zgodnie z art. 47953 § 2 k.p.c. – w razie uwzględnienia odwołania, sąd ochrony konkurencji i konsumentów zaskarżoną decyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy. Wybór rozstrzygnięcia jest ściśle sprzężony ze stanem faktycznym i prawnym rozpoznawanej sprawy.

4.4. Bezsporne jest, że do momentu upływu terminu obowiązywania decyzji o zatwierdzeniu taryfy sąd rozpoznający odwołanie od decyzji o odmowie zmiany taryfy może – uwzględniając odwołanie – albo zmienić decyzję o zatwierdzeniu taryfy, albo uchylić decyzję Prezesa URE o odmowie zmiany decyzji taryfowej, pozostawiając organowi ponowne rozpatrzenie wniosku przedsiębiorstwa energetycznego i wydanie nowej decyzji. W obu przypadkach wyrok sądu będzie wiążący dla stron na zasadzie art. 365 § 1 k.p.c., a sąd zobligowany będzie – w związku z ogólną dyspozycją art. 328 § 1 k.p.c., czyli na wniosek organu lub odwołującego – podać w uzasadnieniu pisemnym motywy, które przemawiały za uwzględnieniem odwołania.

4.5. W orzecznictwie występują rozbieżne stanowiska odnośnie do mocy wiążącej motywów zawartych w uzasadnieniach orzeczeń sądowych (co przekłada się również na postępowanie, o którym mowa w dziale IVc tytułu VII księgi I części I k.p.c.). W części judykatów Sąd Najwyższy – w oparciu o art. 365 § 1 k.p.c. – przyjął, że związanie prawomocnym orzeczeniem dotyczy tylko samej treści sentencji orzeczenia, a nie poglądów prawnych wyrażonych w jego uzasadnieniu (zob. np. wyrok SN z 13 marca 2008 r., sygn. akt III CSK 284/07, OSNC 2008, nr 4, poz. 127). Przy czym przedmiotowy zasięg prawomocności materialnej w sensie pozytywnym odnosi się jedynie do samego rozstrzygnięcia, nie zaś do jego motywów i zawartych w nim ustaleń faktycznych (zob. np. wyroki SN z: 15 listopada 2007 r., sygn. akt II CSK 347/07; 5 lipca 2011 r., sygn. akt I PK 198/10; 5 maja 2011 r., sygn. akt I PK 193/10; 11 maja 2011 r., sygn. akt I PK 194/10 oraz 12 maja 2011 r., sygn. akt I PK 193/10 i I PK 214/10, wszystkie niepubl.).
Z kolei w innych orzeczeniach Sąd Najwyższy uznał, że moc wiążącą ma wprawdzie jedynie sentencja orzeczenia, niemniej jednak w niektórych przypadkach – ze względu na ogólność rozstrzygnięcia, doniosłość przy ustalaniu zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, czyli granic prawomocności materialnej orzeczenia – mogą mieć taką moc również zawarte w uzasadnieniu orzeczenia motywy rozstrzygnięcia (zob. np. wyroki z 15 lutego 2007 r., sygn. akt II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008, nr A, poz. 20 oraz 29 września 2011 r., sygn. akt IV CSK 652/10, niepubl.). Ponadto, Sąd Najwyższy w wyroku z 22 czerwca 2011 r. w sprawie II PK 4/11 (OSNP 2012, nr 15-16, poz. 192) zaznaczył, że powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu. Natomiast w wyrokach z 16 lipca 2009 r. w sprawie I CSK 456/08 oraz 10 lutego 2010 r. w sprawie II PK 212/09 (oba niepubl.) Sąd ten przyjął, że treść prawomocnego orzeczenia, o którym stanowi art. 365 § 1 k.p.c., a więc treść wyrażonej w nim indywidualnej i konkretnej normy prawnej – w tym zwłaszcza zakres jej obowiązywania (związania stron i sądów) – często nie jest i z obiektywnych względów nie może być w pełni wysłowiona w sentencji orzeczenia. Z tego względu ustalenie tej treści, a przede wszystkim zakresu związania prawomocnym wyrokiem, wymaga niejednokrotnie wykładni orzeczenia w świetle sporządzonego do niego uzasadnienia.

4.6. W myśl utrwalonego poglądu Trybunału Konstytucyjnego normatywna treść przepisów może być kształtowana przez organy stosujące prawo. Jeżeli organy te nadają przepisom utrwalone i jednolite rozumienie, to rozumienie to powinno być uwzględniane przez Trybunał przy ocenie zarzutu niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją. Z kolei dotyczące wykładni przepisów rozbieżności w orzecznictwie organów stosujących prawo – w szczególności sądów – mogą wskazywać, że źródłem ewentualnego naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego są nie same przepisy, lecz ich nieprawidłowe zastosowanie (zob. np. postanowienie TK z 6 marca 2008 r., sygn. akt Ts 26/07, niepubl.). W niniejszej sprawie występuje taka sytuacja, a merytoryczne rozpoznanie zarzutu skarżącej byłoby w istocie rozstrzygnięciem rozbieżności interpretacyjnych w orzecznictwie sądowym przez Trybunał Konstytucyjny, który de lege fundamentali lata nie ma do tego kompetencji, gdyż – co należy szczególnie podkreślić – jest sądem prawa, a nie organem prowadzącym nadzór judykacyjny nad sądami (w tym Sądem Najwyższym).

4.7. W związku z powyższym – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – Trybunał odmówił nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności art. 47953 § 2 k.p.c. z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 w związku z art. 2 Konstytucji.

5. Jedynie na marginesie Trybunał zwraca uwagę, że po upływie terminu obowiązywania decyzji taryfowej, sąd może jedynie orzec, czy odmowa zmiany decyzji o zatwierdzeniu taryfy była zasadna. Nie może już bowiem zmienić taryfy, gdyż decyzja o jej zatwierdzeniu wygasła. Z tego też powodu sąd – w razie uznania odwołania przedsiębiorstwa energetycznego za zasadne – jedynie uchyla zaskarżoną decyzję; natomiast Prezes URE – w związku ze ziszczeniem się przesłanki bezprzedmiotowości wniosku o zmianę decyzji taryfowej – zobligowany jest do umorzenia postępowania. Decyzja o umorzeniu postępowania ma charakter formalny i w żaden sposób nie podważa orzeczenia sądowego ani tym bardziej nie zamyka przedsiębiorstwu energetycznemu drogi sądowej do ochrony swoich praw i interesów ekonomicznych, które zostały naruszone w związku z wydaniem wcześniej przez organ decyzji odmownej.

Wziąwszy pod uwagę powyższe, Trybunał postanowił jak w sentencji.