Pełny tekst orzeczenia

840/II/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 18 września 2013 r.
Sygn. akt Ts 60/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej J.O. oraz E.P. w sprawie zgodności:
art. 102 w zw. z art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.) w zw. z art. 1262 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 8, art. 32 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 marca 2012 r. (data nadania) J.O. i E.P. (dalej: skarżący) wystąpili o stwierdzenie niezgodności art. 102 w zw. z art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.; dalej: ustawa o kosztach) w zw. z art. 1262 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 8, art. 32 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Skarżący złożyli wniosek o zwolnienie ich od ponoszenia kosztów sądowych. Sąd Okręgowy w Olsztynie – Wydział I Cywilny postanowieniem z 2 października 2011 r. (sygn. akt I C 595/11) oddalił wniosek skarżących. Sąd okręgowy stwierdził, że skarżący byli w stanie uiścić koszty sądowe bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Od tego postanowienia skarżący wnieśli zażalenie, które Sąd Apelacyjny w Białymstoku – Wydział I Cywilny oddalił postanowieniem z 9 grudnia 2011 r. (sygn. akt I ACz 1261/11). Sąd apelacyjny przychylił się przy tym do stanowiska wyrażonego przez sąd okręgowy.
Skarżący twierdzą, że sądy błędnie oszacowały wartość ich majątku, dlatego niesłusznie oddaliły złożone przez nich wnioski o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych. Zdaniem skarżących doprowadziło to do pozbawienia ich możliwości dochodzenia przysługujących im praw majątkowych na drodze sądowej (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 Konstytucji). Skarżący podkreślają przy tym, że „koszty sądowe utrudniają dostęp do sądu, zamykając de facto drogę sądową tym, którzy nie są w stanie ich ponieść”. Twierdzą też, że zaskarżone przepisy naruszają ich prawo do równego traktowania, gdyż przyjęte w art. 102 ustawy o kosztach kryterium zróżnicowania nie pozostaje w racjonalnym związku z celem i treścią tej ustawy (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji).
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 25 maja 2012 r. wezwano skarżących do uzupełnienia braków formalnych skargi przez wskazanie, jakie przysługujące im konstytucyjne wolności lub prawa, wynikające z art. 2, art. 8 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji, zostały naruszone przez zaskarżone przepisy oraz przez dokładne określenie sposobu ich naruszenia. Ponadto, wezwano skarżących do nadesłania wymienionych w zarządzeniu załączników skargi.
W piśmie z 6 czerwca 2012 r., sporządzonym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego skarżący podnoszą, że naruszenie art. 2, art. 8 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji wiążą z naruszeniem swojego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 Konstytucji). Wraz z pismem nadesłano brakujące załączniki.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, które zostały naruszone przez wydanie w sprawie skarżącego orzeczenia opartego na zaskarżonej normie. Powołany przepis Konstytucji wyznacza przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej, które zostały uszczegółowione w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skarga winna zatem spełniać warunki formalne ujęte w art. 46-48 ustawy o TK, a zarzuty w niej zawarte nie mogą cechować się oczywistą bezzasadnością (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego złożona skarga nie spełnia powyższych wymogów, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu.

Stosownie do art. 10 ustawy o kosztach opłatę sądową należy uiścić przy wniesieniu do sądu pisma podlegającego opłacie. W myśl art. 1262 § 1 k.p.c. sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma procesowego, od którego nie została uiszczona należna opłata, przy czym nie żąda się opłaty od pisma, jeżeli już z jego treści wynika, że podlega ono odrzuceniu (§ 2).
Trybunał przypomina, że zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK rozpoznanie zarzutów zawartych w skardze konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy skarżący przedstawi ostateczne orzeczenie sądu, z którym – ze względu na zastosowanie w sprawie zaskarżonego przepisu – wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych wolności lub praw.
Zdaniem Trybunału ani art. 10 ustawy o kosztach, ani art. 1262 k.p.c. nie stanowiły podstawy wydanych w sprawie skarżących orzeczeń. Tym samym złożona skarga nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK) w zakresie zbadania zgodności art. 10 ustawy o kosztach i art. 1262 k.p.c. z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 8, art. 32 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Z kolei art. 102 ustawy o kosztach dotyczy reguł zwalniania od kosztów sądowych. Stosownie do tego przepisu zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (ust. 1).
Skarżący podnoszą, że z przytoczonych powyżej przepisów łącznie wynika norma prawna, zgodnie z którą „niemożliwe jest zaskarżenie postanowienia w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych”.
Trybunał zwraca uwagę, że twierdzenie to nie jest trafne z następujących przyczyn. Wskazane przepisy nie odnoszą się do możliwości zaskarżenia postanowienia dotyczącego zwolnienia od kosztów sądowych (por. art. 394 § 1 pkt 2 k.p.c.). Należy też podkreślić, że skarżący skutecznie złożyli zażalenie na postanowienie sądu okręgowego oddalające wniosek o zwolnienie ich z ponoszenia kosztów sądowych, które rozpatrzył merytorycznie sąd apelacyjny. Trybunał zaznacza nadto, że hipotezy norm kwestionowanych przepisów są rozłączne. Nie można z nich wywieść łącznej normy prawnej, której zbadania domagają się skarżący. Tym samym zarzut skarżących, w ocenie Trybunału, jest oczywiście bezzasadny (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Ponadto, Trybunał przypomina, że przedmiotem skargi konstytucyjnej, o której stanowi art. 79 ust. 1 Konstytucji, mogą być tylko akty stanowienia prawa, a nie akty stosowania prawa. Jak zaś wynika z rozpatrywanej skargi, skarżący upatrują naruszenie przysługującego im prawa do sądu w błędnym zastosowaniu przez sądy przepisów regulujących zwalnianie od ponoszenia kosztów sądowych (art. 102 ustawy o kosztach). Trybunał podkreśla jednak, że tak sformułowany zarzut – jako niedopuszczalny – uniemożliwia wydanie orzeczenia, a zatem uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu skardze (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.




1