Pełny tekst orzeczenia

64/6/A/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 17 czerwca 2014 r.
Sygn. akt SK 19/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz – przewodniczący
Zbigniew Cieślak – sprawozdawca
Leon Kieres
Marek Kotlinowski
Teresa Liszcz,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 czerwca 2014 r., wniosku P.R. oraz wniosku spółki Capital Investment sp. z o.o. z siedzibą we Wrocławiu o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 23 września 2010 r. (sygn. akt I ACa 76/06), złożonych we wniesionych skargach konstytucyjnych o zbadanie zgodności:
art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13) rozumianego w ten sposób, że w aktualnym stanie prawnym może stanowić podstawę do sformułowania żądania przez Skarb Państwa powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej (art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece; Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, ze zm.) z rzeczywistym stanem prawnym i orzeczenia na podstawie tak sformułowanego żądania prawa własności na rzecz Skarbu Państwa wywodzonego z art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN – w miejsce prawa własności przysługującego jakiejkolwiek osobie niebędącej państwową osobą prawną wpisaną w księdze wieczystej, z art. 2, art. 7 oraz art. 64 w związku z art. 21 ust. 1 Konstytucji, a także z art. 1 Protokołu nr 1 sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r., ratyfikowanego przez Polskę w dniu 10 października 1994 r. (Dz. U. 1995 r. Nr 36, poz. 175), do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r., zmienionej Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284),

§ 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 10, poz. 51, ze zm.) rozumianego w ten sposób, że po 1958 r., czyli po wejściu w życie ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego (Dz. U. Nr 17, poz. 71, tytuł ustawy po zmianie: ustawa z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży nieruchomości Państwowego Funduszu Ziemi oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego), może w aktualnym stanie prawnym stanowić podstawę do odmowy rozpoznania sprawy przez sąd powszechny o legalności zastosowania przepisów dekretu PKWN w zakresie oceny tego czy dana nieruchomość lub jej część wchodzi w skład nieruchomości ziemskiej, o której mowa w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN powołanego w punkcie 1, z art. 2, art. 7, art. 32 i art. 45 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 177 oraz art. 79 ust. 1 Konstytucji, a także z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji powołanej w punkcie 1,
art. 10 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece powołanej w punkcie 1 rozumianego w ten sposób, że w aktualnym stanie prawnym może stanowić podstawę do sformułowania żądania przez Skarb Państwa powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej (art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece powołanej w punkcie 1) z rzeczywistym stanem prawnym w zakresie ustalenia prawa własności wywodzonego z art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN powołanego w punkcie 1 i orzeczenia na podstawie tak sformułowanego żądania prawa własności na rzecz Skarbu Państwa – w miejsce prawa własności przysługującego jakiejkolwiek osobie niebędącej państwową osobą prawną wpisaną w księdze wieczystej, z art. 2, art. 7 oraz art. 64 w związku z art. 21 ust. 1, art. 79 Konstytucji, a także z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji powołanej w punkcie 1,
4) art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN powołanego w punkcie 1 rozumianego w ten sposób, że może w aktualnym stanie prawnym stanowić podstawę do sformułowania żądania i wydania na jego podstawie orzeczenia przysądzającego prawo własności na rzecz Skarbu Państwa przeciwko jakiejkolwiek osobie będącej właścicielem nieruchomości, z art. 2 Konstytucji, art. 7 oraz art. 64 w związku z art. 21 ust. 1 Konstytucji, a także art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji powołanej w punkcie 1,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić wniosków.

UZASADNIENIE

I

We wniesionych skargach konstytucyjnych skarżący P.R. oraz spółka Capital Investment sp. z o.o. z siedzibą we Wrocławiu zawarli wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 23 września 2010 r. (sygn. I ACa 76/06).
Wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego skarżący uzasadnili tym, że wykonanie wyroku może wywołać w stosunku do nich nieodwracalne skutki prawne związane z dużym uszczerbkiem w postaci definitywnego pozbawienia prawa własności do nieruchomości, m.in. przez dokonanie niekorzystnych rozporządzeń nieruchomościami przez Skarb Państwa, w sposób uniemożliwiający skarżącym późniejsze ich odzyskanie (np. przez ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych na rzecz osób trzecich).

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania wyroku, decyzji lub innego orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy, może zostać wydane, jeżeli wykonanie tego orzeczenia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego, lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny albo inny ważny interes skarżącego.

Postanowienie tymczasowe jest instytucją związaną ściśle ze skargą konstytucyjną. Trybunał Konstytucyjny zauważa, że skoro skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony praw i wolności o charakterze subsydiarnym i nadzwyczajnym, to również taki charakter należy nadać postanowieniu tymczasowemu. Dlatego też środek ten na etapie poprzedzającym merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy powinien być wykorzystywany jedynie wyjątkowo (por. postanowienia TK 26 września 2001 r., sygn. SK 28/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 7 i 16 października 2012 r., sygn. SK 54/12, OTK ZU nr 9/A/2012, poz. 117).
W doktrynie podnosi się, że wydając postanowienie tymczasowe TK wychodzi poza granice swojej właściwości i ingeruje bezpośrednio w postępowanie sądowe lub egzekucyjne (por. M. Masternak-Kubiak, Procedura postępowania w sprawie skargi konstytucyjnej, [w:] Skarga konstytucyjna, red. J. Trzciński, Warszawa 2000, s. 183). Postanowienie tymczasowe ma charakter prewencyjny i łączy się z dwoistym charakterem skargi konstytucyjnej: 1) jako środka ochrony praw i wolności oraz 2) jako środka do wszczęcia postępowania o uchylenie niekonstytucyjnego aktu prawnego (por. B. Szmulik, Skarga konstytucyjna. Polski model na tle porównawczym, Warszawa 2006, s. 221). Rozstrzygnięcie podejmowane przez TK w sprawie wydania postanowienia tymczasowego jest rozstrzygnięciem formalnym, akcesoryjnym, a w przypadku wstrzymania wykonania skarżącego aktu – o ograniczonym zasięgu czasowym.

Okoliczności sprawy będącej przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału nie dają podstawy do skorzystania z możliwości przewidzianej w art. 50 ust. 1 ustawy o TK. Skarżący ograniczyli się jedynie do przytoczenia formuły w zakresie zasad wydawania postanowień tymczasowych, bez szczegółowego wyjaśnienia, w jaki sposób miałoby dojść do nieodwracalnego uszczerbku. Sam zaś fakt złożenia skargi konstytucyjnej i liczba sformułowanych w niej zarzutów nie uzasadniają automatycznie konieczności wydania postanowienia tymczasowego. Na marginesie należy zauważyć, że treść ksiąg wieczystych PO1P/00002676/7, PO1P/00133860/1, PO1P/00205738/3 została uzgodniona przed skierowaniem skarg konstytucyjnych, stąd żądanie wstrzymania wykonania wyroku w tym zakresie było bezprzedmiotowe.

Określone ustawowo przesłanki wydania postanowienia tymczasowego, ze względu na wyjątkowy charakter tego środka prawnego, muszą być interpretowane ściśle.



Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.